In C. Verrem

neque erant illae[*](illae V: eae p: hae bd) lacrimae populares magis quam nostrae, quam tuae, Q. Hortensi, quam horum qui sententiam laturi sunt, ideo quod communis est causa, commune periculum; communi praesidio talis improbitas tamquam aliquod incendium restinguendum[*](restinguendum sit V: -enda est prb rell.) est. habemus enim liberos parvos; incertum est quam longa cuiusque nostrum[*](cuiusque nostrum Vpq: nostrum cuiusque bd) vita futura sit; consulere VIVI ac prospicere[*](proficere rb) debemus ut illorum solitudo et pueritia quam firmissimo praesidio munita sit. quis est enim[*](est enim pbd: enim est qr) qui tueri possit liberum nostrorum pueritiam contra improbitatem magistratuum? mater, credo. scilicet magno praesidio fuit Anniae pupillae mater, femina primaria: minus illa deos hominesque implorante iste infanti pupillae fortunas patrias ademit. tutoresne defendent[*](defendent p (ut coni. Madv.): defenderent rell.)? perfacile vero apud istius modi praetorem, a quo M. Marcelli tutoris in causa pupilli Iuni et oratio et voluntas et auctoritas repudiata est!

quaerimus[*](quaerimus Prisc.: quaeremus p rell.) etiam quid iste in ultima Phrygia, quid in extremis Pamphyliae partibus fecerit, qualis in bello praedonum praedo ipse fuerit qui in foro populi Romani pirata nefarius reperiatur? dubitamus quid iste in hostium praeda molitus sit, qui manubias sibi tantas ex L. Metelli manubiis fecerit, qui maiore pecunia quattuor columnas dealbandas quam ille omnis aedificandas locaverit? exspectemus quid dicant ex Sicilia testes? quis umquam templum illud aspexit quin avaritiae tuae, quin iniuriae, quin audaciae testis esset? quis a signo Vortumni[*](Vortumni Asc.: Vertumni Prisc.: vertuni p: vertuni qr) in circum maximum venit quin is uno[*](quin in uno coni. Halm) quoque gradu de avaritia tua commoneretur? quam tu viam tensarum atque pompae eius modi exegisti ut tu[*](tu om. Prisc., secl. Iord.) ipse illa ire non audeas. te putet quisquam, cum ab Italia freto diiunctus[*](diiunctus p: disiunctus bd (iv, §§103, 117)) esses, sociis temperasse, qui aedem Castoris testem tuorum furtorum[*](furtorum tuorum Prisc.) esse volueris? quam populus Romanus cotidie, iudices etiam tum cum de te sententiam ferent, videbunt[*](ferrent viderunt p).

atque etiam iudicium in praetura publicum exercuit; non enim praetereundum est ne id quidem. petita multa est is apud istum praetorem a Q. Opimio; qui adductus est in iudicium, verbo quod, cum esset tribunus plebis, intercessisset contra legem Corneliam, re vera[*](re vera add. Prisc.) quod in tribunatu dixisset contra alicuius hominis nobilis voluntatem. de quo iudicio si velim dicere omnia, multi appellandi laedendique sint[*](sint Ern., Kays.: sunt p rell.), id quod[*](id quod p: quod b rell.) mihi non est necesse; tantum dicam, paucos homines, ut levissime appellem[*](appellem p: dicam Asc.), adrogantes hoc adiutore Q. Opimium per ludum et iocum fortunis omnibus evertisse.

is mihi etiam queritur quod a nobis[*](ab nobis pq et (corr. ex ab omnibus) r) IX solis diebus prima actio sui iudici transacta sit, cum apud ipsum[*](ipsum p rell.: istum ipsum Prisc.) tribus horis Q. Opimius, senator populi Romani, bona, fortunas, ornamenta omnia amiserit? cuius propter indignitatem iudici saepissime est actum in senatu ut genus hoc totum multarum atque eius modi iudiciorum[*](eius modi iud. pq Prisc.: iud. eius modi bd) tolleretur. iam vero in bonis Q. Opimi vendendis quas iste praedas, quam aperte, quam improbe fecerit, longum est dicere: hoc dico, nisi vobis id hominum honestissimorum tabulis planum fecero, fingi a me hoc totum temporis causa putatote.

iam qui ex calamitate senatoris populi Romani, cum praetor iudicio eius praefuisset, spolia domum suam referre et manubias detrahere conatus sit[*](sit pr Asc., Prisc.: est codd. pler.), is ullam ab sese calamitatem poterit deprecari? nam de subsortitione illa Iuniana iudicum nihil dico. quid enim? contra tabulas quas tu protulisti audeam dicere? difficile est; non enim me tua solum et iudicum auctoritas, sed etiam anulus aureus scribae tui deterret. non dicam id quod probare difficile est; hoc dicam quod ostendam multos ex te viros primarios audisse, cum diceres ignosci tibi oportere quod falsum codicem protuleris; nam qua invidia C. Iunius conflagravit[*](conflagravit pq: -arit rd), ea, nisi providisses, tibi ipsi tum pereundum fuisset.

hoc modo iste sibi et saluti suae prospicere didicit referendo in tabulas et privatas et publicas quod gestum non esset, tollendo quod esset, et semper aliquid demendo, mutando, interpolando[*](mutando interpolando pq: post mutando habent brd curando ne litura appareat, quae verba reperiuntur in margine cod. p (manu prima scripta)); eo enim usque progreditur ut ne defensionem quidem maleficiorum suorum sine aliis maleficiis reperire possit[*](possit p: posset bd). eius modi subsortitionem[*](subsortitionem Asc.: sortitionem p rell. (i, §51)) homo amentissimus suorum quoque iudicum fore putavit per sodalem suum Q. Curtium, iudicem quaestionis suae[*](suae V: om. p rell.: v. Am. J. Ph. xxvi. 416 ego nisi V: nisi ego p rell. (ii, §64)); cui ego nisi vi populi atque hominum[*](atque hominum Vp: et hom. b rell. (v. Iordanum ad loc.)) clamore atque convicio restitissem, ex hac decuria vestra[*](vestra Vpb: nostra Asc. (Div. §73)), cuius mihi copiam[*](copiam codd.: potestatem Asc.) quam largissime[*](largissime codd.: -am Asc.) factam[*](factam codd.: fieri Asc.) oportebat[*](oportebat quos V: oportebat erepta esset facultas eorum quos p rell.: v. Am. J. Ph. l. c.), quos iste adnuerat in suum consilium sine causa subsortiebatur.

multa mihi necessario, iudices[*](iudices V rell.: om. CO1), praetermittenda sunt, ut possim aliquo modo aliquando de his[*](his VCOpb: iis d) rebus quae meae fidei commissae sunt dicere. recepi enim causam Siciliae: ea me ad hoc negotium provincia attraxit. ego tamen hoc onere suscepto et recepta causa Siciliensi amplexus animo sum aliquanto amplius. suscepi enim causam totius ordinis, suscepi[*](enim... suscepi (VC al.) suppl. in mg. O: Anecd. p. xxvii: enim post alterum suscepi male iteravit V) causam rei publicae, quod putabam tum denique recte iudicari posse si non modo reus improbus adduceretur, sed etiam diligens ac[*](ac COq1: et pb rell.: in V est incertum) firmus accusator ad iudicium veniret[*](venerit C1O1 (cf. Div. § 37)).

quo mihi maturius ad Siciliae causam veniendum[*](veniundum VCp al.) est relictis ceteris eius furtis atque[*](atque VCO1: ac p rell.) flagitiis, ut et viribus quam integerrimis agere et ad dicendum temporis satis habere possim. atque[*](Atque (adque V) VCO1r: atque adeo pb al.) antequam de incommodis Siciliae dico[*](dico V Cpb et in mg. O1: dicam Ok), pauca mihi videntur esse de provinciae dignitate, vetustate, utilitate dicenda[*](dicunda C). nam cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae, iudices, plurimis iustissimisque de causis, primum quod omnium nationum exterarum princeps Sicilia se ad amicitiam fidemque populi Romani adplicavit. prima omnium, id quod ornamentum imperi est, provincia est appellata; prima docuit maiores nostros quam praeclarum esset exteris gentibus imperare; sola fuit ea fide benivolentiaque erga populum Romanum ut civitates eius insulae, quae semel in amicitiam nostram venissent, numquam postea deficerent, pleraeque autem et maxime inlustres in amicitia perpetuo manerent.

itaque maioribus nostris in Africam ex hac provincia gradus imperi factus est; neque enim tam facile opes Carthaginis[*](Carth. COp: Karth. edd.) tantae concidissent nisi illud et rei frumentariae subsidium et receptaculum classibus nostris pateret.quare P. Africanus Carthagine[*](Carth. COp: Karth. edd.) deleta Siculorum urbis signis monumentisque pulcherrimis exornavit, ut, quos victoria populi Romani maxime laetari arbitrabatur, apud eos monumenta victoriae plurima conlocaret.

denique ille ipse M. Marcellus, cuius in Sicilia virtutem hostes, misericordiam victi, fidem ceteri Siculi perspexerunt, non solum sociis in eo bello consuluit, verum etiam superatis hostibus temperavit. Vrbem pulcherrimam Syracusas, —quae cum manu munitissima esset, tum loci natura terra ac mari clauderetur,—cum[*](clauderetur COpqk: claudebatur r rell.) vi consilioque cepisset, non solum incolumem passus est esse, sed ita reliquit ornatam ut esset idem monumentum victoriae, mansuetudinis, continentiae, cum homines viderent et quid expugnasset et quibus pepercisset et quae reliquisset: tantum ille honorem habendum Siciliae putavit ut ne hostium quidem urbem ex sociorum insula tollendam arbitraretur.

itaque ad omnis res sic illa[*](sic illa Cobet: sicilia codd.) provincia semper usi sumus ut, quicquid ex sese posset efferre, id non apud nos[*](nos C (Cl. Rev. xviii, p. 23): eos rell.) nasci, sed domi nostrae conditum iam[*](iam CO1: om. rell.) putaremus. deberet non ad diem dedit? quando id quod opus esse putaret non ultro pollicita est? quando id quod imperaretur recusavit? itaque ille M. Cato sapiens cellam penariam rei publicae nostrae, nutricem plebis Romanae Siciliam nominabat[*](nominavit bd). nos vero experti sumus Italico maximo difficillimoque bello Siciliam nobis non pro penaria cella, sed pro aerario illo maiorum vetere ac referto fuisse; nam sine ullo sumptu nostro, coriis, tunicis, frumentoque suppeditando[*](suppeditando O1: subpedido C1: suppeditato p rell., Serv. ad Aen. i. 1: suppeditabat Arus. Mess.), maximos exercitus nostros vestivit, aluit, armavit.

quid? illa quae forsitan ne sentiamus[*](sentiamus CO1: sentimus p rell.) quidem, iudices, quanta sunt! quod multis locupletioribus civibus utimur, quod habent propinquam fidelem fructuosamque provinciam, quo facile excurrant, ubi libenter negotium gerant; quos illa partim mercibus suppeditandis cum quaestu compendioque dimittit, partim retinet, ut arare, ut pascere, ut negotiari libeat, ut denique sedes ac domicilium conlocare; quod commodum non mediocre rei publicae[*](reip. COp al.: populi Romani bd) est, tantum civium[*](civium C: romanorum add. (per compend.) O1brd (v, §118)) numerum tam prope a[*](a CO: ab p rell.) domo tam bonis fructuosisque rebus detineri[*](detineri b al.: -ere COp et pler. (Act. Pr. §18)).

et quoniam quasi quaedam praedia populi Romani sunt vectigalia nostra atque provinciae, quem ad modum vos propinquis[*](uos propinquis CO1: prop. uos p rell.) vestris praediis maxime delectamini, sic populo Romano iucunda suburbanitas est[*](est p rell.: om. C (est suburb. corr. Oq1)) huiusce provinciae. iam vero hominum ipsorum, iudices, ea patientia virtus frugalitasque est ut proxime ad nostram disciplinam illam veterem, non ad[*](ad CO Par. 7786: om. p rell.) hanc quae nunc increbruit[*](increbruit Cp: increbuit Ob et pler.) videantur[*](uideatur Cb) accedere: nihil ceterorum simile Graecorum, nulla desidia, nulla luxuries[*](luxuries CO1: luxuria p rell.), contra summus labor in publicis privatisque rebus, summa parsimonia[*](summa parsimonia om. CO), summa diligentia. sic porro nostros homines diligunt ut iis[*](iis C: is p: his b edd.) solis neque publicanus neque negotiator odio sit.

magistratuum autem nostrorum iniurias ita multorum tulerunt ut numquam ante hoc tempus ad aram legum praesidiumque vestrum publico consilio confugerint[*](confugerint Cp: confugerent bd), tametsi et[*](et Cpr al.: om. O1b Asc.) illum annum pertulerant qui sic eos adflixerat ut salvi esse non possent, nisi C. Marcellus quasi aliquo fato venisset, ut bis ex eadem familia salus Siciliae constitueretur, et post[*](et post CO1pq: et postea Asc.: postea k: postquam bd) M. Antoni infinitum illud imperium senserant. sic a maioribus suis acceperant, tanta populi Romani in Siculos esse beneficia ut etiam iniurias nostrorum hominum perferendas putarent.

in neminem civitates ante hunc testimonium publice dixerunt; hunc denique ipsum pertulissent, si humano modo, si usitato more, si denique uno aliquo in genere peccasset. sed cum perferre non possent luxuriem, crudelitatem, avaritiam, superbiam, cum omnia sua commoda, iura, beneficia senatus populique Romani unius scelere ac libidine perdidissent, hoc statuerunt, aut illius[*](illius CO1: istius p rell.) iniurias per vos ulcisci ac persequi, aut, si vobis indigni essent visi quibus opem auxiliumque ferretis, urbis ac[*](ac COp: et bd) sedes suas relinquere[*](relinquere Manutius: relinquerentur primo C, dein relinquerent, ut rell.), quandoquidem agros[*](agros om. bd) iam ante istius iniuriis exagitati reliquissent.

hoc consilio ab[*](ab CO: a rell.) L. Metello legationes universae petiverunt ut quam primum isti succederet, hoc animo totiens apud patronos de suis miseriis deplorarunt, hoc commoti dolore postulata consulibus, quae non postulata sed in istum crimina viderentur esse, ediderunt. fecerunt etiam ut me, cuius fidem continentiamque cognorant[*](cognorant C: cognoverant p rell.), prope de vitae meae statu dolore ac lacrimis suis deducerent ut ego istum accusarem, a quo mea longissime ratio voluntasque abhorrebat; quamquam in hac causa multo pluris partis mihi defensionis quam accusationis suscepisse videor.