In C. Verrem

neminem vestrum ignorare arbitror, iudices, hunc per hosce dies sermonem vulgi atque hanc opinionem populi Romani fuisse, C. Verrem altera actione responsurum non esse neque ad iudicium adfuturum. quae fama non idcirco solum emanarat quod iste certe statuerat ac deliberaverat non adesse, verum etiam quod nemo quemquam tam audacem, tam amentem, tam impudentem fora arbitrabatur qui tam nefariis criminibus, tam multis testibus[*](testibus prb Cuiac.: iudicibus DY) convictus ore iudicum aspicere aut os suum populo Romano ostendere auderet.

est idem[*](est idem D al. prb: est enim idem q1 al.) Verres qui fuit semper, ut ad audendum proiectus, sic paratus[*](paratus prd Schol. Gronov., Prisc.: om. DY) ad audiendum. praesto est, respondet, defenditur; ne hoc quidem sibi reliqui facit ut, in rebus turpissimis cum manifesto teneatur, si reticeat et absit, tamen impudentiae suae pudentem exitum quaesisse videatur. patior, iudices, et non moleste fero me laboris mei, vos virtutis vestrae fructum esse laturos. nam si iste id fecisset quod prius[*](prius DY: primus L: primo prd) statuerat, ut non adesset, minus aliquanto quam mihi opus esset cognosceretur quid ego in hac accusatione comparanda constituendaque elaborassem; vestra vero laus tenuis plane atque obscura, iudices, esset.

neque[*](neque DY: neque enim prd) hoc a vobis populus Romanus exspectat neque eo potest esse contentus, si condemnatus sit is qui adesse noluerit, et si fortes fueritis in eo quem nemo sit ausus defendere. immo vero adsit, respondeat; summis opibus, summo studio potentissimorum hominum defendatur; certet mea diligentia cum illorum omnium[*](hominum bG2: nominum p1 (corr. omnium)) cupiditate, vestra integritas cum illius pecunia, testium[*](istius p Schol. Gronov. d) constantia cum illius patronorum minis atque potentia: tum demum illa omnia[*](illa omnia Dpr: omnia illa KZ al.: omnia om. bd) victa videbuntur cum in contentionem certamenque venerint. absens si esset iste[*](esset iste DYp: iste esset bd ipse sibi d) damnatus, non tam sibi consuluisse quam invidisse vestrae laudi videretur.

neque enim[*](enim D al. pbr: om. G3) salus ulla rei publicae maior hoc tempore reperiri potest quam populum Romanum intellegere, diligenter reiectis ab accusatore iudicibus, socios, leges, rem publicam senatorio consilio maxime posse defendi; neque tanta fortunis omnium pernicies ulla[*](ulla pr Schol. Gronov.: om. DYb) potest accedere[*](accedere Dp rell.: accidere Manut. (i §39: ii §172: iv §2: Sest. §107; cf. Cluent. §10)) quam opinione populi Romani rationem veritatis, integritatis, fidei, religionis ab hoc ordine abiudicari[*](abiudicari pb: -are DY).

itaque mihi videor iudices[*](iudices Nonius, edd.: om. codd.) magnam et maxime aegram et prope[*](ac prope Asc. (i §108)) depositam rei publicae partem suscepisse, neque in eo magis meae quam vestrae laudi existimationique servisse. accessi enim ad invidiam iudiciorum levandam vituperationemque tollendam, ut, cum haec res pro voluntate populi Romani esset iudicata, aliqua ex parte mea diligentia constituta auctoritas iudiciorum videretur, perperam si esset[*](perperam si scripsi (Cl. Rev. xvii. 201): postremo ut codd. (utut Muret., Gulielm.): contra eam cum Koch: lacunam susp. Iordan.) hoc iudicatum, ut finis aliquando iudiciariae controversiae constitueretur.

etenim sine dubio, iudices, in hac causa ea res in discrimen adducitur. reus est enim nocentissimus; qui si condemnatur, desinent homines dicere his iudiciis pecuniam plurimum posse; sin absolvitur, desinemus nos de iudiciis transferendis recusare. tametsi de absolutione istius neque ipse iam sperat nec populus Romanus metuit: de impudentia singulari, quod adest, quod respondet, sunt qui mirentur[*](mirantur Z). mihi pro[*](pro p1 et pler.: propter s. l. p2 et (om. cetera) bd) cetera eius audacia atque amentia ne hoc quidem mirandum videtur; multa enim et in deos et in homines impie nefarieque commisit, quorum scelerum poenis agitatur et a mente consilioque deducitur.

agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, quos partim securi percussit, partim in vinculis necavit, partim implorantis iura libertatis et civitatis in crucem sustulit. rapiunt eum[*](eum om. p) ad supplicium di patrii, quod iste inventus est[*](inventus est D rell. (iii §21): unus inventus est Prisc. edd.) qui e[*](e DY: et e Garat. edd. (Act. Pr. §39: iii §175): ei p: ex Prisc. i. 306. 24, et a Prisc. ii. 264. 10 (v §125)) complexu parentum abreptos filios ad necem duceret, et parentis pretium pro sepultura liberum[*](liberum Zpd Prisc. Non.: om. G12K: add. in mg. D) posceret. religiones vero caerimoniaeque omnium sacrorum fanorumque violatae, simulacraque deorum, quae non modo ex suis templis ablata sunt sed etiam iacent in tenebris ab isto retrusa atque abdita, consistere eius animum sine furore atque amentia non sinunt.

neque iste mihi videtur se ad damnationem solum offerre, neque hoc avaritiae supplicio communi, qui se tot sceleribus obstrinxerit, contentus esse: singularem quandam poenam istius immanis atque importuna natura desiderat. non id solum quaeritur[*](non id solum quaeritur s. l. p2) ut isto damnato bona restituantur iis[*](his pb) quibus erepta sunt, sed et religiones deorum immortalium expiandae et civium Romanorum cruciatus multorumque innocentium sanguis istius supplicio luendus est.