In XII Prophetas

Cyril of Alexandria

Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.

Δογιδίῳ μὲν οὖν ἐνέτυχον ἀνδρὸς οὐκ ἀσήμου διατ’ ρανοῦν ἐθέλοντος τὰ περὶ τὸν τόπον· ὃς τῆς ἱστορίας, καὶ τῶν οὕτω γεγενῆσθαι λεγόντων, οὐ μετρίαν ἐποιεῖτο τὴν κατάρρησιν· δεῖν τε ἔφασκεν ἐναργῶς ἐπ’ αὐτῷ δὴ τούτῳ τῷ κεφαλαίῳ μάλιστα δεδιότας οὐδὲν, ἀνακραγεῖν τῆς ἐγκρατείας τοὺς [*](2. παρὰ tacite correxit Migne. περὶ Edd. 7. ἕφη] + ὁ iid. 14. ἢ assumptum ex Β.)

[*](2 Cor. iii. 6.) ἐραστὰς Τὸ γράμμα ἀποκτενεῖ. ἐρήμην γὰρ ὤσπερ κατατρέχων [*](d) τοῦ γράμματος, καὶ οἱονεὶ κατὰ πρανοῦς ἐρχόμενος, τοιούςδε τἰνᾶς συνετίθει λόγους. „Μωυσῆς γὰρ, ἔφασκεν, [*](Exod. iii. 10.)„ ὁ θεσπέσιος προσετάττετό ποτε τῆς Αἰγυπτίων δουλείας „ λελυτρωμένον ἀποκομίζειν τὸν Ἰσραὴλ εἰς τὴν πάλαι τοῖς „ πατράσιν ἐπηγγελμένην ἁγίαν γῆν, φημὶ δὴ τὴν τῆς ἐπαγγελίας. „ ἀλλὰ καὶ ὁ προφήτης Ἱερεμίας ἤκουσε Θεοῦ λέγοντος [*](Hier. i. 5.) „ ἐναργῶς ’ Πρὸ τοῦ με πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ ἐπίσταμαί „ ‘σε, καὶ πρὸ τοῦ σε ἐξελθεῖν ἐκ μήτρας ἡγίακά σε, προφήτην „ ‘εἰς ἔθνη τέθεικά σε.’ πῶς οὖν οὐκ ἀξιάγαστοι, [*](e) „ φησὶν, οἱ καὶ τὴν οὕτω σεπτὴν καὶ παγκάλην διακονίαν „ παραιτούμενοι, καὶ τὴν μέλλησιν οὐκ ἀπαναινόμενοι ; ὁ μὲν [*](Exod. iv, 13.) „ γὰρ ἔφασκε, ’ Δέομαι κύριε προχείρισαι ἄλλον δυνάμενον [*](Hier. i. 6.) „ ’ ὃν ἀποστελεῖς·’ ὁ δὲ τὴν νεότητα προισχόμενος, ἐκθυσωπεῖν „ ἐπειρᾶτο Θεόν. ἀλλὰ καὶ ὁ προφήτης, φησὶν, Ἰεξεκιὴλ „ ἐν βολβίτοις κόπρου ἀνθρωπίνης ἄρτους ἑαυτῷ ποιῆσαι „ προστεταγμένος, δεδυσφόρηκεν οὐ μικρῶς, ἤκουσέ τε διὰ [*](Ezech. iv. 15.) „ τοῦτο, ’Ἴδου δέδωκά σοι βόλβιτα βοῶν ἀντὶ βολβίτων [*](12 Α. a) „ ‘ἀνθρωπίνων, καὶ ὀπτήσεις τοῖς ἄρτους σου ἐπ’ αὐτῶν. καὶ „ μὴν καὶ αὐτὸς ὁ θεσπέσιος Πέτρος, ὅτε τῆς ὀθόνης καθιεμένης „ ἐξ οὐρανοῦ, ἐν ἧ πάντα ἐγέγραπτο τὰ τετράποδα καὶ [*](Acta x. 13,14.) „ τὰ κτήνη, Θεοῦ λέγοντος ἤκουσεν ‘Ἀναστὰς, Πέτρε, θῦσον „ ‘καὶ φάγε, παρητεῖτο, φησὶν, οὕτω λέγων ‘Μηδαμῶς [*](Ezech. iv. 14.) „‘κύριε, ὅτι οὐδέποτε ἔφαγον πᾶν κοινὸν ἢ ἀκάθαρτον· οὐδὲ „ ‘εἰσῆλθεν εἰς τὸ στόμα μου πᾶν κρέας βέβηλον,’ Ὠσηὲ δὲ [*](b) „ ἀκούσας ὅτι γυναίῳ συνάπτεσθαι δεῖ αἰσχρῷ καὶ πεπορνευμένῳ „ καὶ ἐπάρατον ἔχοντι ζωὴν, οὐ παραιτεῖται τὸ χρῆμα, „ οὐκ ὄκνον εἰσδέχεται, οὐ προσάγει τὴν ἱκετηρίαν, ἀνεῖσθαι „ παρακαλῶν· ἀλλ’ οἷά τις τῶν ἀσελγεστάτων προχειρότατα „ καὶ ἀμελλητὶ μονονουχὶ καὶ ἁρπάζει τὸ χρῆμα, τάχα που „ τῆς εἰς τὸ γύναιον ἡδονῆς ἡττώμενος.” Εἶτα κατακλείων [*](1. ἀποκτένει] Sic Β. ἀποκτείνει Edd. 2C. αὐτὸς] αὐτὰ iid. 26. πορνευομένῳ iid. 28. ἐνδέχεται iid.)

εἰς ἀτοπίαν τοὺς λόγους, προσετίθει τούτοις ὀλίγα ἅττα καὶ ψυχρά. σκήπτεται μὲν γὰρ τῷ προφήτῃ συνηγορεῖν, καὶ πάλιν φησὶν, „ ὅτι πλείστην ὅσην ἂν ἐποιήσατο τὴν παραίτησιν, „ τῇσιν, εἰ σωματικὴν ἠπίστατο κοίνων ίαν προστάξαι Θεόν· [*](c) „ ἐπειδὴ δὲ ἦν πνευματικόν τι τὸ δρώμενον, ἐκ πολλῆς ἄγαν „ Φιλοθεΐας, μονονουχὶ καὶ αὐτόμολος ἐπὶ τὸ δρᾷν ἔρχεται τὸ „ κεκελευσμένον. ἄλλως τε, φησὶν, οὐκ ἃν ὁ τῆς ἐγκρατείας „ Θεὸς ἠθέλησέ τι γενέσθαι τοιοῦτον, ὡς ἄνδρα τοσοῦτον „ αἰσχραῖς οὕτως καὶ βδελυρωτάταις καταμιαίνεσθαι συμπλοκαῖς, „ πλοκαῖς, ταῖς εἰς γυναῖκα φημὶ, καὶ τοῦτο μαχλῶσαν καὶ „ πεπορνευμένην. μεταπλάττων δὲ ὥσπερ τῆς ἱστορίας τὴν „ δύναμιν εἰς ἐννοίας πνευματικὰς, ἔφασκε μὲν εἶναι τὴν Γόμερ [*](d) „ εἰς τύπον ψυχῆς αἰσχρῶς καὶ ἀσέμνως διαζῆν ᾑρημένης· „ τὸν δέ γε προφήτην εἰκόνα πληροῦν τοῦ ἄνωθεν καὶ ἐξ „ οὐρανοῦ, τουτέστι, τοῦ ἐκ Πατρὸς Θεοῦ Λόγου, ὃς ταῖς „ ἡμετέραις ψυχαῖς συναπτόμενος νοητῶς τὰ τῆς φιλαρέτου „ ζωῆς ἐνίησι απέρματα 1.”

Kαὶ ταῦτα μὲν τῆς ἐκείνου πιθανολογίας τὰ εὑρέματα· [*](3. ὅσην deest in Edd.) [*](1 De Mc re vide pauca quae deprompsi e Catena in xii Prophetas in Bibl. S. Laurentii, Florentiae, Plut. xi. Cod. 22, fol. 4. Ὠριγένει δοκεῖ καὶ ἅλλοις τισὶν ἀρχαίοις μὴ μιγῆναι τὸν προφήτην πόρνη, ἁλλὰ κἀς ὑπόθεσιν λέγεσθαι. ἡνίκα γὰρ ὁ λαὸς ἐκπεπόρνευκεν ἐκ τοῦ Θεοῦ ὁ προφήτης οὐ συνανεμίγνυτο τούτοις· τοὔνεκεν προστάσσει αὐτῷ ὁ Θεὸς συνεῖναι τῶ λοῶ· οἷς συνάδει καὶ Υπάτιος ὁ Νικαίας. Εὐσεβίῳ δὲ τῷ Παμ- φ̓λου οἴκοι κατέχεν τὴν πόρνην τὸν προφήτην, οὐ μὴν μιαίνεσθαι ἐν αὐτῇ. ἐξ ἑτέρων πορνεύουσαν τεκνοποιεῖν· σύμβολον δὲ τοῦτο ὅτι εἰ καὶ ἐμακροθύμει ἐπὶ τῇ ἀσεβείᾳ τοῦ λαοῦ ὁ Θεὸς, οὐ μὴν ἡσμένιξεν ἢ ἀνείχετο, ἀλλὰ καὶ λίαν ἠχθραίνετο. οὐδ’ αὖ πάλιν ὁ λαὸς ἐκ ἄνδρα καὶ προστάτην ἐπιγράφειν ἑαυτοῖς τὸν Θεὸν, εἶχεν τι εὐσεβὲς, ἀσεβῶς διατεθειμένος· ὁ δὲ ἅγιος Κύριλλος μιγῆναι λέγει τὸν προφήτην τῇ πόρνῃ· καἰ ὁ τῶν προκειμένων ἐξηγητὴς Θεοδὠρητος. His addas Theodoriim Moprompsi suestenum ad loc. S. Cyrillo plane consenlientem.) [*](Hypatii Scholion dat Catena eadem, quam b signavi. Ὑπατίου. κελεύεται παρὰ τοῦ Θεοῦ ὁ προφήτης ἐξ αὐτοῦ τοῦ ἐκπορνεύσαντος λαοῦ λαοῦ ἑαυτῷ γυναῖκα. ἥν περ καλεῖ γυναῖκα πορνείας, καὶ τεκνογονεῖν ἐξ αὐτῆς τέκνα πορνείας καὶ διὰ τούτων ἐπιδεῖξαι αὐτοῦ τὴν πρὸς τὸν λαὸν οἰκείωσιν· ἴν’ οὕτως ἀκούοντες τὰ πά αὐτοῦ λεγόμενα, ἐπιστήσωσι τὸν νοῦν ὅτι ἀληθεῖς οἱ λόγοι τῆς αὐτοῦ προἀλλ' Φητείας. οὐ γὰρ μόνον κατὰ τοῦ λαοῦ ἐκόμιξε τὰς ἀποφάσεις· ἀλλὰ καὶ κατ’ αὐτοῦ τοῦ προσήκοντος αὐτῷ γένους, ἐκ τῆς πρὸς αὐτοὺς ἐπιμιξίας· ἴν’ ἐξ αὐτῶν βεβαιωθῶσι τῶν πραγμάτων οἱ ἀκούοντοῦ τες, ὄτι ὁ μηδὲ τοῦ οἰκείου φειδόμενος γἐνους, ἀληθής ἐστιν καὶ δίκαιος, Θεοῦ βουλὴν ἀποκαλύπτων τῷ λαῷ· καὶ τῆς κοινῆς αὐτῶν συμφορᾶς ποιούμενος τὴν προφητείαν.)

τεθαύμακα δὲ οὐ μετρίως ἐγώ· πρῶτον μὲν, ὅτι τῶν εἰς [*](e) ἀλήθειαν ἀφειδήσας ἐννοιῶν, τετόλμηκεν εἰπεῖν, ὅτι τὸ γράμμα ἀποκτένει. εἶτα πρὸς τούτοις, ὅτι παρεκόμισε μὲν τοὺς ἀμφὶ τὸν Μωυσέα, καὶ ὧν ἐπεμνήσθημεν ἀρτίως, τοῖς ἄνωθεν κεχρησμῳδημένοις ἀντειρηκότας· ὅτι δὲ τοῖς θείοις θεσπίσμασιν ἀντιβλέψαι τετολμηκότες οὐκ ἔξω γεγόνασιν αἰτίας, σεσίγηκεν οὐκ ὀρθῶς. παραιτούμενον μὲν γὰρ ’τον ἱεροφάντην Μωυσέα, καὶ ὀκνοῦντα τὴν ἀποστολὴν, καὶ προϊσχόμενον τὴν βραδυγλωσσίαν, ὡς ἀσθενοῦντα περὶ τὴν πίστιν [*](13 Α. a) ἥλεγχε Θεὸς, οὕτω λέγων “Τίς ἔδωκε στόμα ἀνθρώπῳ ; [*](Exod.iv. 11, 12.) “ καὶ τίς ἐποίησε δύσκωφον καὶ κωφόν ; βλέποντα καὶ “ τυφλόν 5 οὐκ ἐγὼ κύριος ὁ Θεός ; καὶ νῦν πορεύου καὶ “ ἐγὼ ἀνοίξω τὸ στόμα σου· ἀναδυομένου δὲ μετὰ τοῦτο, [*](Ib. 14.) καὶ μέλλοντος ἔτι, " ὀργίσθη, φησὶ, κύριος ἐπὶ Μωυσῆν, καὶ εἶπεν “ οὐκ ἰδοὺ Ἀαρὼν ὁ ἀδελφός σου ; ἐπίσταμαι " ὅτι λαλῶν λαλήσει αὐτός σοι· ” Ἱερεμίου δὲ πάλιν προαλέστερον [*](b) εἰρηκότος, ὅτι Νεώτερος ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἐπίσταμαι [*](Hier. i.6.) λαλεῖν, οὐδὲν ἧττον ὑπήντα Θεὸς, λέγων " Μῆ λέγε, ὅτι [*](Ib. 7.) " νεώτερος ἐγώ εἰμι, ὅτι πρὸς πάντας οὓς ἐὰν ἐξαποστελῶ σε, ’’ πορεύση, καὶ κατὰ πάντα ὅσα ἃν ἐντείλωμαί σοι, λαλή- “ σεῖς. ” οὐ γὰρ ἦν ὅλως ἀκίνδυνον εἰπεῖν, ἤγουν ἐννοῆσαι μόνον, ὅτι λογισμοῦ τοῦ πρέποντος ἡ ὑπερτάτη βουλὴ διημάρτηκε, νεόν ἄνδρα καλοῦσα πρὸς προφητείαν. ὁμοίως ὁ θεσπέσιος Πέτρος ἤκουσε μὲν τῆς ὀθόνης καθιεμένης ἐξ [*](Acta x.13.) οὐρανοῦ " Ἀναστὰς, Πέτρε, θῦσον καὶ Φάγε.” ἐπειδὴ δὲ [*](Ib. 14.) Ἰουδαϊκῶς ἀνεκεκράγει τὸ, " Μηδαμῶς κύριε· ὅτι οὐδέποτε [*](C) " ἔφαγον κοινὸν ἢ ἀκάθαρτον,” ἐπετιμᾶτο παραχρῆμα, καὶ ὡς τοῖς θείοις σκέμμασιν ἀντιφέρεσθαι τολμῶν, ἤκουεν ἐναργῶς [*](Ib. 15.) “ Ἃ ὁ Θεὸς ἐκαθάρισε, σὺ μὴ κοίνου. εἰ γὰρ καὶ ἐλέγχειν ἤθελεν ἠπίως ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, καὶ οὐκ εὐθὺς ὡς ἀντειρηκόσιν οὐ μετρίως ἐξεπικραίνετο, ἀλλ’ οὐκ ἔξω γέγονεν [*](3. ἀποκτένει] ἀποκτείνει Edd. 6. τετολμήκασιν Β. 19. ἐὰν] Sic Β. ἄη Edd. Statim ἐγὼ add. iid. om. B. (A.V.) 26. ἀνακεκράγει Edd.)

αἰτίας αὐτοῖς ἡ παραίτησις. χρῆναι δέ φημι ταῖς ἄνωθεν ψήφοις ἀμελλητὶ νέμοντας τὸ ὀρθῶς καὶ ἀδιαβλήτως ἔχειν, ἀποπεραίνειν ἐπείγεσθαι τὸ κεκελευσμένον, κἂν εἰ μὴ σφόδρα τὸ χρῆμα ταῖς ἡμετέραις ἁνδάνῃ ψυχαῖς· οἷον τί φημι, προςτέταχε [*](d) τῷ Σαοὺλ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ἀποσφάξαι τὸν Ἀγάγ, ὡς ἀνόσια δεδρακότα κατὰ τῶν ἐξ Ἰσραὴλ. ἀλλ’ ᾠήθη τὸ χρηστὸν ἐπ’ αὐτῷ βουλεύεσθαι, καὶ φειδοῦς ἠξίου τὸν ταῖς ψήφοις καταδεδικασμένον. προσκρούει δὴ οὖν ταύτῃ τοι τῷ Θεῷ, καὶ μάλα. ἐκήδετο δὴ οὖν τοῦ τεθνάναι προστετγμένου, μονονουχὶ διακεκραγὼς καὶ λέγων δι’ αὐτοῦ τοῦ πράγματος, ὅτι μὴ δικαίαν ἐπ’ αὐτῷ τὴν ψῆφον ἐποιεῖτο Θεός. ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας ἐλυπεῖτο μὲν λίαν καὶ [*](e) συνηγανάκτει Θεῷ ὁ μακάριος Σαμουὴλ, καὶ ἀποσφάττει μὲν τὸν Ἀγὰγ αὐτὸς, ἐπιφωνῶν τὰς αἰτίας· “ Ἀνθ’ ὧν γὰρ, [*](I Reg. xv.33.) “ φησὶν, ἠτέκνωσε γυναῖκας ἡ ῥομφαία σου, οὕτως ἀτεκ- “ νωθήσεται ἐκ γυναικῶν ἡ μήτηρ σου· προαπαγγέλλει δὲ τῷ Σαοὺλ, ὅτι καὶ τῆς βασιλείας ἐξωσθήσεται, καὶ πικρὰς τῆς παρακοῆς ἀποτίσει δίκας.

Εἰ δὲ χρὴ πρὸς τούτῳ καὶ ἑτέρας ἡμᾶς ἱστορίας παρενεγκεῖν [*](3 Reg. xxi. 10sqq.) ἀφήγησιν, ἐν τῆ τρίτη γέγραπται τῶν βασιλειῶν, ὅτι κατεστρατεύετόλ ποτε τῶν ἐξ Ἰσραὴλ ὁ Ἅδερ, ὁ Σύρων ἡγοῦ μένος [*](a 14 A.) ἤτοι βασιλεύς. ἀλύοντος δὲ οὐ μικρῶς τοῦ Ἀχαὰβ, ὃς ἦν βασιλεὺς Ἰσραὴλ, καὶ δεδιότος τὴν ἔφοδον, ἁλώσεσθαί τε οὐκ εἰς μακρὰν πανστρατιᾷ προσδοκήσαντος, ἐπηγγέλλετο διὰ προφήτου Θεὸς, παραδώσειν αὐτῷ τὸν ἐχθρόν· εἶτα λαβὼν [*](Ib. 32 sqq.) ἐκεῖνος, ἠξίου φειδοῦς παρὰ τὸ δοκοῦν τῳ Θέῳ. καὶ τί μετὰ τοῦτο τὸ γράμμα τὸ ἱερόν ; “ καὶ ἄνθρωπος εἷς ἐκ τῶν υἱῶν [*](Ib. 35-8.) “ τῶν προφητῶν εἶπε πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ ἐν λόγῳ κυρίου [*](b) “ Πάταξον δή με· καὶ οὐκ ἠθέλησεν ὁ ἄνθρωπος πατάξαι αὐ- “ τόν. καὶ εἶπε πρὸς αὐτὸν Ἀνθ’ ὧν οὐκ ἤκουσας τῆς φωνῆς “ κυρίου, ἰδοὺ σὺ ἀποτρέχεις ἀπ’ ἐμοῦ, καὶ πατάξει σε λέων· “ καὶ ἀπῆλθεν ἀπ’ αὐτοῦ, καὶ εὑρίσκει αὐτὸν λέων καὶ ἐπάταξεν [*](15. γυναῖκα Edd. ante Migne. 17. ἐξοιθήσ. Aubeitus.)

" αὐτόν. καὶ εὑρίσκει ἄνθρωπον ἕτερον καὶ εἶπε, Πάταξον " δή με· καὶ ἐπάταξεν αὐτὸν ὁ ἄνθρωπος πατάξας, καὶ " συνέτριψε. καὶ ἐπορεύθη ὁ προφήτης καὶ ἔστη τῷ " βασιλεῖ Ἰσραὴλ ἐπὶ τῆς ὁδοῦ, καὶ κατεδήσατο τελαμῶνι " τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ.” μικρὰ δὲ ἅττα μεταξὺ προσλελαληκὼς [*](3 Reg. xxi. 42. c) ὑποστρέφοντι Ἀχαὰβ, προσετίθει πάλιν “Τάδε " λέγει κύριος Διότι ἐξήνεγκας σὺ ἄνδρα ὀλέθριον ἐκ τῆς " χειρός σου, καὶ ἔσται ἡ ψυχὴ σοῦ ἀντὶ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, " καὶ ὁ λαὸς σοῦ ἀντὶ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. ἀκούεις ὅπως ὁ πατάξαι τὸν προφήτην παραιτούμενος ἐλεεινῶς ἀνῃρέθη, δεινῷ θηρίῳ περιπεσών ; καίτοι πῶς οὐκ ἀληθὲς εἰπεῖν, ὡς ἢν εὐλαβείας καρπὸς τὸ μὴ καταπαίειν ἀποτολμᾷν ἅγιον καὶ προφήτην 5 ἀλλ’ ἦν ἐν λόγῳ Κυρίου, καὶ δυσδιάφυκτον [*](d) ἔγκλημα γέγονεν ἡ παρακοή. ἐφείσατο δὲ καὶ Ἀχαὰβ παραλόγως τοῦ Ἅδερ, καίτοι Θεοῦ διολλύναι προστεταχότος, καὶ δέδοται αὐτὸς ἀντὶ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ. οὐκοῦν ἀναγκαῖον ὄκνου τε δίχα καὶ μελλησμοῦ ἀποπεραίνεσθαι πρὸς ἡμῶν, ὅπερ ἂν ἁνδάνοι Θεῷ· τὸ δὲ ἕτερόν τι παρὰ τοῦτο δρᾷν ἢ καὶ ἑλέσθαι φρονεῖν ὑπεροψίας ἔγκλημα Φέρει. μόνον γὰρ οὐχὶ καὶ ἐπιτιμᾷν ἐγνώκασιν οἱ τοιοίδε λοιπὸν, ὡς οὐκ ὀρθῶς ἕσθ' ὅτε βουλευομένῳ, Θεῷ.

Φαμὲν οὖν τοῖς τὴν ἱστορίαν διαβολῆς οὐκ ἔξω τιθεῖσι, καὶ ἀβούλως ἐπαιτιωμένοις Ἀκαλλὲς ὑμῖν, ὦ οὗτοι, φαίνεται [*](e) τὸ μαχλώσῃ γυναικὶ συνέστιον γενέσθαι προφήτην ; τί δὲ, οὐ πολὺ ἀκαλλέστερον τὸ ἀποσφάττεσθαι τἰνᾶς διὰ προφητῶν [*](1 Reg. xv. 33.) ἁγίων ; πῶς οὖν ἀνῄρηκε Σαμουὴλ μὲν τὸν Ἀγάγ, [*](3 Reg.xviii. 40.) Ἠλιοὺ δὲ τοὺς προφήτας τοῦ Βάαλ καίτοι πολλοὺς ὄντας [*](Es. XX. 2.) τὸν ἀριθμόν ; τί δὲ, εἰπέ μοι, καὶ ὁ προφήτης Ἠσαΐς τὸν σάκκον ἐκ τῆς ὀσφύος περιελὼν, γυμνός τε καὶ ἀνυπόδετος περιθέων τὴν Ἱερουσαλήμ ; ἆρα γὰρ οὐχὶ τὸν ἐν τοιῷδε [*](2. καὶ πατ. inverso ordine Aub. 11. περιπεσών] προπεσών Edd. invitis Β et Cat. in 4 libb. Reji. (Codd. Ven. Par. Esc.) 17. μελλησμοῦ] Sic Cat. cit. (Codd. Ven. Par. μελησμοῦ exemplar Esc.) μελησμῶν Edd. 19. ἑλέσθαι accessit ex Cat. cit. 21. βουλευσαμένῳ Cat. cit. 27. Ἠλίου] Ηλίας Edd.)

γεγονότα σχήματι καταμωμήσαιτ’ ἄν τις εὐθὺς ὡς ἄσεμνον καὶ ἐξεστηκότα καὶ τὴν φρένα παρενηνεγμένον ; καὶ πῶς [*](a 15 A.) τοῦτο ἀμφίβολον, εἴπερ ἐστὶν ἐπαίνου μεστὸν, τὸ ἐν κόσμῳ τῷ καθήκοντι πάντα πράττεσθαι πρὸς ἡμῶν ; Ἀλλ’ ἐρεῖς, ὅτι τοῖς θείοις εἴκοντες νεύμασιν, ἔδρων τὰ τοιάδε τοτηνικάδε. τί δὲ, εἰπέ μοι, φρονεῖν ἄξιον περὶ τοῦ μακαρίου Ὠσηέ ; ἆρα γὰρ αὐτόκλητος πρὸς γυναῖκα πόρνην ἔρχεται, καὶ ποιεῖται σύνοικον τὴν οὕτως αἰσχρὰν, ἢ προστέτακται παρὰ Θεοῦ ; τεθαύμακα δὲ οὐδὲν ἧττον ἐκεῖνο τοῦ κατασκώπτειν [*](b) ἐθέλοντος τὰ ἐπ’ αὐτῷ γεγραμμένα, καὶ τῆς ἱστορίας τὸ ἀτερπὲς διασύρειν ἀποτολμήσαντος. ἀναιρῶν γὰρ τὸ χρῆμα διὰ τὸ ἄτοπον, διισχυριζόμενός τε καὶ μάλα σαφῶς, ὡς οὐ πόρνη γυναικὶ κεκοινώνηκεν ὁ προφήτης, ἀλλ’ ἐκπορνευσάσαις ψυχαῖς ὁ θεῖος ἔσθ’ ὅτε συνάπτεται Λόγος, οὐ νενόηκε κατὰ τὸ εἰκὸς, οἵῳ περιπέπτωκεν ὕθλῳ. σεμνότερον γὰρ, ὡς ἕοικε, τὸν προφήτην εἶναι γοῦν βούλεται τοῦ παναγίου Θεοῦ. ἢ γὰρ οὐκ ἐν ἴσῳ λόγῳ φαίη τις ἂν, εἰπέ μοι, καὶ τὸ πονηρᾷ γυναικὶ τὸν προφήτην συνάπτεσθαι, καὶ τὸ ἀκαθάρτῳ ψυχῇ κοινωνεῖν ἑλέσθαι τὸν τοῦ Θεοῦ [*](c) Λόγον ; ἀλλ’ οἶμαι τὸ μεταξὺ παντελῶς οὐδέν. ἢ τοίνυν συναναιρούντων ἐκείνῳ καὶ τοῦτο διὰ τὸ ἄτοπον, ἤγουν ἐφιέντων κατόπιν τῆς θείας βουλῆς ἔρχεσθαι τὰ ἀνθρώπινα. χρῆναι δὲ οἶμαι καί τι τῶν εὐαγγελικῶν παραθεῖναι γραμμάτων. συνανεκλίθη τελώναις καὶ ἁμαρτωλοῖς ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς, ἀλλ’ ἐπῃτιῶντο πάλιν οἱ φιλεγκλήμονες Φαρισαῖοι, καὶ τοῖς ἁγίοις προσήεσαν μαθηταῖς ἀναφανδὸν, λέγοντες Διατί μετὰ ἀνθρώπων ἁμαρ- [*](s. Math. ix. 11, 12.) “ τωλῶν ὁ διδάσκαλος ὑμῶν καὶ πίνει ; τι οὑν [*](d) πρὸς ταῦτα ὁ χριστός ; Οὐ χρείαν, φησὶν, ἔχουσιν οἱ " ἰσχύοντες ἰατρῶν, ἀλλ’ οἱ κακῶς ἕχοντες.” ὅτι μὲν οὖν καὶ μεμολυσμένους καὶ ἐκνενιμμένους οὔπω τὴν ἁμαρτίαν ἐξ [*](2. καὶ tertium assumptum ex Β. 9. ἐκεῖνο accessit ex Β. 16. γοῦν om. Β. 17. πανάγνου Edd. 18. Haec καὶ τὸ accesserunt ex Β. 25. ὁ accessit ex Β. 26. προσίεσαν Edd.)

ἀμετρήτου φιλανθρωπίας προσίεται Θεὸς, ἐνδοιάσῃ τις ἄν οὐδαμῶς. χρῆναι δὲ δεῖ μάλιστα τῆς κατὰ τὸν μακάριον Ὠσηὲ γενομένης ἱστορίας μὴ καθορίζειν τὸ ἀκαλλὲς γραφούσης ἡμῖν ἐφ’ ἑαυτῆς παγκάλως, ὅτι βδελυροῖς καὶ ἀκαθάρτοις [*](e) οὖσιν ἔτι, τὴν παρ’ ἑαυτοῦ πνευματικὴν κοινωνίαν ὁ θεῖος ἡμῖν χαρίζεται Λόγος.

Ἔφη τοίνυν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς πρὸς τὸν μακάριον Ὠσηέ Βάδιξε, λάβε σεαυτῷ γυναῖκα πορνείας καὶ τέκνα πορνείας. δέχεται δὲ τὴν Γόμερ, οὐχ ἡδυπαθείας εὕρεμα τὸ χρῆμα ποιούμενος, ἀλλ’ ὑπακοῆς καὶ διακονίας ἔργον ἀποπληρῶν, καὶ ὑπηρέτης τοῦ τύπου γινόμενος, ὃν αὐτὸν δὴ μάλα ἐροῦμεν, ἐν τοῖς σαρκικοῖς καὶ γεωδεστέροις διαμορφοῦντες, ὡς [*](16 Α. a) ἔνι, τὰ πνευματικά. αἰτιῷτο δ’ ἂν οἶμαί τις οὐκ ἐν κόσμῳ λοιπὸν τὸν τοῦ προφήτου σκοπόν. τὸ γὰρ ἑλέσθαι γαμεῖν, καὶ γυναίῳ συνάπτεσθαι, καὶ τέκνων ἐρᾷν, ὁ τῆς θεοπνεύστου γραφῆς οὐκ ἐξείργει λόγος· μᾶλλον δὲ μώμου καὶ διαβολῆς [*](Heb. xiii. 4.) ἀπαλλάττει πανταχοῦ· " τίμιος γὰρ ὁ γάμος, καὶ ἡ κοίτη " ἀμίαντος, κατὰ τὴν τοῦ μακαρίου Παύλου φωνήν· ἐφεῖτο δὲ τοῖς ἐθέλουσι διαβιῶναι ὀρθῶς, καὶ τὸν ἐνάρετόν τε καὶ [*](b) εὐσεβῆ κατορθῶσαι βίον, κἂν εἰ τέκνων γλίχοιντο γονῆς. διεβίω γὰρ οὕτως ὁ μακάριος Ἁβραάμ. γεγόνασι δὲ καὶ οἱ μετ’ αὐτὸν εὐδόκιμοι παρὰ Θεῷ. τί οὖν, εἰπέ μοι, τὸ ἄτοπον, ἢ πῶς ἂν ὅλως διαβεβλήσεται τὸ μὴ ἀνήνασθαι γάμον, Θεοῦ προστάττοντος γράφεσθαί τι τῶν πνευματικῶν καὶ ἀναγκαίων εἰς ὄνησιν τοῖς ἐντευξομένοις ἐν τοῖς σωματικοῖς τε καὶ αἰσθητοῖς ; φαίην δ’ ἂν ἑγωγε καταδείσας οὐδὲν, ὅτι καὶ σέσωκεν ὁ προφήτης τὴν Γόμερ. γύναιον γὰρ τὸ οὕτως αἰσχρὸν καὶ πολύκοινον, ἑνὶ πέπεικεν ἀνδρὶ προσκεῖσθαι [*](C) μόνῳ, καὶ τὴν πάλαι καὶ αὐτὴν λυποῦσαν τὴν φύσιν· ὅτι μὴ τέκνων ὑπέκειτο γοναῖς, ἀλλὰ ταῖς τῶν προστυχόντων ἡδυπαθείαις πωλοῦσα τὴν ὥραν, πέταυρον ἦν θανάτου, καὶ [*](12. διαμορφοῦντες] Sic Β. διαμορφοῦντα Edd. 20. γλίχοιντο] εὔχοιντο iid. Statim γονὰς iid.)

θύρα καὶ ὁδὸς εἰς αὐτό που τὸ βαθὺ καὶ λοῖσθον καταφέρουσα σκότος· ἀποσχέσθαι πέπεικε τῶν οὕτω διεπτυσμένων ἐπ’ᾳσμάτων τε ἅμα καὶ ἐγχειρημάτων, καὶ τέκνων ἐποίει μητέρα σεμνήν. τὸ δὲ δὴ μὴ σφόδρα φροντίσαι τῶν κὰμ ἑαυτὸν, ἐξανύσαι γεμὴν ἑλέσθαι μᾶλλον τὸ ἑτέρῳ χρήσιμον καὶ ἀναγκαῖον εἰς σωτηρίαν, ἁγιοπρεπὲς ἂν φαίνοιτο καὶ ἀξιὰγαστον [*](d) σπούδασμα. ἢ γὰρ οὐχ οὕτω καὶ ἐπαίνου παντὸς ἀξιώσομεν τὸν μακάριον προφήτη Ἡσαΐαν, εἰ τὸν χιτωνίσκον [*](Es.xx. 2,3.) ἀποδὺς, ὑπολυσάμενος δὲ καὶ τὰ σανδάλια, καὶ ὀλίγου παντελῶς ἀξιώσας λόγου τὴν εὐκοσμίαν, περιεπάτει γυμνὸς, ἵνα τῆς ἐσομένης αἰχμαλωσίας τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ παραδείξας τὸ σχῆμα, Θεῷ προσκεῖσθαι παρασκευάσῃ καὶ τὴν τῶν ἁμαρτιῶν ἀγαπῆσαι κατάληξιν ἀναπείσῃ λοιπόν ; τί δὲ, εἶπε μοι, καὶ ὁ σοφὸς ἡμῖν Παῦλος οὐκ ἔφασκεν ἐναργῶς [*](e) “ Ηὐχόμην γὰρ αὐτὸς ἐγὼ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ, [*](Rom. ix. 3.) " ὕπερ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου τῶν κατὰ σάρκα; οὐχὶ δὲ καὶ “ τοῖς πᾶσι γενέσθαι τὰ πάντα φησὶν, ἵνα πάντως [*](1 Cor. ix. 22,20,21.) " τινὰς σώσῃ, καὶ γεγονέναι μὲν τοῖς Ἰουδάιοις ὡς Ἰουδαῖος, “ τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος, μὴ ὣν ἄνομος Θεῷ, ἀλλ’ ἔννομος “ Χριστῷ, ἵνα σώσῃ τοὺς ἀνόμους ; ” καὶ τί ἔτι ταῦτα λέγω, τὸ ἔτι μεῖζον ἀφείς ; ὅτι καὶ αὐτὸς ὁ Μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, ἵνα σώσῃ τὸ ἀνθρώπινον γένος, " οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγή- [*](a 17 Α.) " σατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ’ ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου [*](Phil. ii. 6-8.) “ λαβὼν, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος, καὶ σχήματι “ εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος, ὑπέμεινε σταυρὸν, αἰσχύνης καταφρο- [*](Heb. xii. 2.) νήσας.

οὐδὲν οὖν ἄρα τὸ θαυμαστὸν, εἰ βραχὺ τοῦ πρέποντος ἐκπεφοιτηκὼς, σέσωκεν ὁ προφήτης τὴν Γόμερ, καὶ ἀπολωλὸς τὸ γύναιον ἀνακομίζει πρὸς εὐκοσμίαν. ὅτι δὲ [*](b) χρησίμου τε καὶ ἀναγκαίου πράγματος ἕνεκα συνάπτεσθαι τῷ γυναίῳ προσέταττε Θεὸς, πεπληροφόρηκεν εὐθὺς, ταύτης [*](2. ἐπᾳσμάτων] Sic Edd. σκεμμάτων Β. 12. προκ. Edd. Correxit Migne. Haec καὶ τῆ — ἀναπείσῃ accesseinnt ex Β. 28. ἐκπεφοιτηκὸς Aub.)

ἕνεκα τῆς αἰτίας ἐκεῖνα προστάξαι διαβεβαιούμενος. διότι φησὶν, ἐκπορνεύουσα ἐκπορνεύσει ἡ γῆ ἀπὸ ὄπισθεν τοῦ Κυρίου. καὶ οὐκ ἐσομένην πορνείαν τῆς γῆς, ἀλλὰ τὴν ἤδη [*](3 Reg. xii. 28,29.) γεγενημένην, τῷ προφήτη φησί. καὶ γὰρ ἦσαν αἱ δαμάλεις εἰς Δὰν καὶ Βαιθήλ, καὶ τὰ τοῦ Βάαλ ἐγήγερτο τεμένη, καὶ [*](Ib. xvi.32.) αἱ τελεταὶ τοῦ Ἰσραὴλ κατὰ πᾶσαν ἐπράττοντο τῶν Σαμαρειτῶν [*](C) τὴν χώραν. ἀδιαφορεῖ τοιγαροῦν κατὰ τοὺς χρόνους ἡ θεόπνευστος γραφὴ, ἢ καὶ, ὅπερ ἐστὶν ἀληθέστερον εἰπεῖν, οἱ ταύτην ἡμῖν διηρμηνευκότες· καθάπερ ἀμέλει καὶ αὐτὸ τὸ τοῦ Χροιστοῦ πρόσωπον διὰ τῆς Ἡσαΐου φωνῆς εἰσφέρεται [*](Esai. 1.6.) λέγον, " τὸν νῶτον μου δέδωκα εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας " μου εἰς ῥαπίσματα.” καὶ αὐτὸς δέ φησιν ὁ προφήτης περὶ [*](Ib. liii. 7,8.) αὐτοῦ “ Ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον " τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα [*](d) "αὐτοῦ· ἐν τῆ ταπεινώσει αὐτοῦ ἡ κρίσις αὐτοῦ ᾔρθη.” ὁρᾷς ὅπως τὸ ἐσόμενον ἐν καιροῖς ὡς ἤδη γεγενημένον ὁ τῆς προφητείας ἡμῖν εἰσκεκόμικε λόγος ; οὐκοῦν τὸ, Ἐκπορνεύουσα ἐκπορνεύσει η γῆ, ἀντὶ του, πεπόρνευκεν η γῆ, νοητέον. πεπορνευκε δὲ τίνα τρόπον ; Ἀπὸ ὄπισθεν τοῦ Κύρου, τουτέστι, τὴν ἀκολούθησιν ἀθετήσασα, ἢν ἂν ποιοῖτό τις, ὡς πρὸς [*](Deut. xiii. 4.)Θεόν. γέγραπται γὰρ, ὅτι " Ὀπίσω τοῦ κυρίου πορεύσῃ,” [*](cf. Hos. xi. 10.)τουτέστιν, ἀκολουθήσεις ἀμεταστρεπτὶ τοῖς ἄνωθεν καὶ [*](e) παρὰ Θεοῦ νόμοις. πεπόρνευκε τοίνυν ἀπὸ ὄπισθεν τοῦ Κύρου, κατακολουθεῖν οὐκ ἀνεχομένη. γέγονε γὰρ ἀποστάτις καὶ βέβηλος, καὶ ταῖς τῶν εἰδώλων προστεθεῖσα λατρείαις προσκέκρουκε τῷ Δεσπότῃ. ταύτης οὖν ἕνεκα τῆς αἰτίας συνάπτεται τῆ Γόμερ ὁ προφήτης Ὡσηὲ, ὅτι πεπόρνευκεν ἡ γῆ ἀπὸ ὄπισθεν τοῦ κυροῦ. μυστικοῦ γὰρ, ὡς ἔφην, πράγματος τύπος ἂν νοοῖτο τὸ δρώμενον. εἶτα τέτοκεν ἡ Γόμερ.

[*](2. ἀπὸ ὄπισθεν] ἀποόπισθεν Β. hic et infra. 5. βαιθήλ] Βηθὴλ Edd. 17. Τό ἐκπορν. citat Cat. in Proph. xii. in bibl. S. Synodi Mosquensi, 208. (olim 209.) 18. πεπόρνευκε] πεπόρνευκε] Cat. cit. 22. ἀμετατρεπτὶ Edd. 22. καὶ assumptum ex B. Cat. cit, 24. ἀποστάτις] Β. Cat. cit. ἀποστάτης Edd.)

Kαὶ εἶπε Κύριος πρὸς αὐτόν Κάλεσον τὸ ὅνομα αὐτοῦ Ἰεσράελ, [*](4) διότι ἕτι μικρὸν καὶ ἐκδικήσω τὸ αἰνὰ τοῦ Ἰεσράελ ἐμ τὸν [*](a 18 Α) οἶκον Ἰούδα, καὶ καταπαύσω βασιλείαν οἵκου Ισραήλ. καὶ [*](5) ἕσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ συντρίψω τὸ τόξον του Ἰσραὴλ ἐν τῇ κοιλάδι τοῦ Ἰσεράελ.

Ἐν τούτοις ἡμῖν ὁ λόγος διττὴν ὠδίνει τὴν θεωρίαν. Φέρεται δὲ καὶ ἑτέρα γραφὴ παρά τισιν, ἧς ἀναγκαῖον ἐπιμνησθῆναι νῦν διά γε τὸ ἀκριβές· ὀνίνησι γὰρ οὐ μετρίως, [*](b) τὸ ἀμφοῖν ἡμᾶς ἐπιμνησθῆναι τοῖν λόγοιν. ἡ μὲν οὖν καθ’ ἡμᾶς ἔκδοσις, τουτέστιν, ἡ τῶν ἑβδομήκοντα, Καὶ έκδικήσω, φησὶ, τὸ αἶμα τοῦ Ἰεσράελ ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰούδα. ἡ δὲ ἑτέρα φησί, καὶ ἐκδικήσω τὸ αἷμα τοῦ Ἰεσράελ ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰηοῦ. καὶ εἰ μὲν οὕτω νοεῖν ἕλοιντό τινες, ἱστορικωτέραν ἀνάγκη ποιεῖσθαι τὴν ἀφήγησιν. ἕχει δὲ οὕτως·