De Resurrectione

διὸ καὶ »οὐ γινώσκω ὅ κατεργάζομαι«, λογζόμενος ὅ μὴ θέλω. τὸ γάρ »ὅ κατεργάζομαι οὐ γινώσκω« καὶ ποιῶ ὅ μισῶ« λεγόμενον οὐκ ἐπὶ τοῦ τελεσιουργῆσαι τὸ φαῦλον καὶ δρᾶσαι παραληπτέον, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ μόνον ἐνθυμηθῆναι, λογισμῶν ἀνοικείων ἡμῖν προσιπταμένων πλεονάκις καὶ ἐμφανταζόντων ἡμᾶς πρὸς ἄ μὴ θέλομεν, τῆς ψυχῆς τοῖς λογισμοῖς περὶ πολλὰ περιαγομένης.

Οὐ γὰρ ἐφ’ ἡμῖν ὅγως τὸ ἐνθυμεῖθαι ἢ μὴ ἐνθυμεῖσθαι κεῖται τὰ ἄτοπα, ἀλλὰ τὸ χρῆσθαι ἢ μὴ χρῆσθαι τοῖς ἐνθυμήμασι. κωλῦσαι μὲν γὰρ μὴ ἐμπίπτειν εἰς ἡμᾶς τοὺς λογισμοὺς οὐ δυνάμεθα, πρὸς δοκιμὴν ἡμῶν ἔξωθεν εἰσπνεομένους, μὴ πεισθῆναι μέντοι ἢ μὴ χρῆσθαι αὐτοῖς δυνάμεθα.

ἐπεὶ πῶς ὁ ἀπόστολος τὸ μὲν κακὸν οὐχ [*](3 Röm. 7, 14 — 6 Plato Pol. VIII, 552 C — 8 Röm. 7, 15) [*](1 ωεύσας] »mich « S, am Rd. »wandte « wohl in d. Vorlage als Correctur von »abkehrend« 2 ἐπακοῦσαι Ph: ὑπακούσας δὲ ὑποκοῦσαι S, ὑπακούσας am Rd., vgl. Ζ. 1 3 ὑλικοῦ] σαρκικοῦ S | τὴν συμβουλίαν U | οὕτως διὰ S | τοι. V 377 4 αἵρεσιν] »guter freier « S 103 | V U | τῷ διαβ. = dijavolju: dijavolj S | ὅθεν — σαρκί μου Ζ. 6 < S 5 καὶ vor ἐνιζ. < U Ph | εἰσοικῖσθαι U Phb, εἰσοικίσθαι Phb 6 καθάπερ — βομβῶν Z. 7 < Ph | κηφήν τις S | περὶ ἰπτάμενος U | πολλάκις — βομβῶν Ζ. 7 < S 7 αὐτὸν VU | μου V 8 καὶ τὸ οὐ Ph 8f λογιζόμενος — οὐ γινώσκω Ζ. 9 < Ph 9 θέλω: »liebe« S | ὅ γάρ φησιν S | δ1 < V 9f δ μισῶ] νομίσω V 10 λεγόμενόν ἐστιν S | τελεσ. — δρᾶσαι] δρᾶσαι τὸ φαῦλον Ph: δρᾶσαι τὸ ἐνθυμηθῆναι (am Rd. noch »der «) τὸ φ. S 11 παραληπτέον < S | ἀλλὰ V | μόνον < S | λογισμῶν — περιαγομένης Ζ. 13 < Ph 11 f λογισμῶν . . ἡμῖν — πλεονάκις Ζ. 12 < S 12 ενφανταζόντων V: φαντασίας S | ἡμᾶς] καὶ S 13 θέλωμεν VU | περὶ πολλὰ < S 14 ὅλως < Ph: τοῦτο S | ἢ μὴ ἐνθυμ. < S 15 χρῆσθαι ἢ — ἐνθυμήμασι] »Vollbringen oder « S 16 μὲν < S | γὰρ πίπτειν Ph 17 πρὸς δοκ.] προσδεχομένων Ph | μὴ πεισθῆναι — χρῆσθαι αὐτοῖς Ζ. 18] »aber sie nicht vollbringen oder « S 18 αὐτοῖς < Ph | ἐπεὶ — ἐμπιμπλάντα S. 834, 14 < Ph | ἐπεὶ — αἰτίας S. 334, 3 < S | οὐκ V)

»οὐ γὰρ ὅ θέλω, <τοῦτο> πράσσω, ἀλλ᾿ ὅ μισῶ, τοῦτο ποιῶ«. θέλομεν γὰρ τὰ μὴ προσήκοντα καὶ ἅμὴ μὴ θέμις μηδ’ ἐνθυμεῖσθαι, ἐπειδὴ τοῦτο ἀγαθὸν τέλειον, μὴ μόνον τοῦ ποιῆ σαι αὐτὰ ἐγκρατεύεσθαι, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἐνθυμηθῆναι, καὶ ὅ θέλομεν, τοῦτο ἀγαθὸν οὐ γίνεται, ἀλλ᾿ ὅ οὐ θέλομεν, πονηρόν. ἐπιφοιτῶσι γὰρ ἐπὶ τὴν καρδίαν ἡμῶν καὶ ἐπιβαίνουσι, καὶ μὴ βουλομένων ἡμῶν, πολλάκις μυρία τε περὶ μυρίων, περιεργίας ἡμᾶς καὶ φιλοπραγμοσύνης ἀλόγου ἐμπιπλάντα.

διὸ τὸ μὲν δέλειν αὐτὰ μὴ ἐνθυμεῖσθαι παρά- κειται, τὸ δὲ κατεργάζεσθαι εἰς τὸ ἀφανίσαι, ἵνα μὴ καὶ αὖθις περὶ τὸν λογισμὸν ἀνέλθωσιν, οὔ, ὅτι μὴ κεῖται τοῦτο ἐφ’ ἠμῖν, ὡς ἐξην, ἀλλὰ τὸ χρήσασθαι μόνον αὐτοῖς πως, ἢ μὴ χρήσασθαι. ὡς εἶναι τὸν νοῦν τοιοῦτον τοῦ ῥητοῦ »οὐ γὰρ ὅ θέλω ποιῶ ἀγαθόν«·

θέλω γὰρ μὴ ἐνθυμεῖσθαι ἃ βλάπτει με, ἐπειδὴ τοῦτο τὸ ἀγαθὸν πανάμωμον. κατὰ τὸ λεγόμενον

καὶ ἐπισκέψασθαι <δεῖ> εἰ μὴ διὰ ταῦτα αὐτὰ καὶ ὁ Δαυὶδ ἐνετύγχανε τῷ θεῷ, ἐπὶ τῷ λογίζεσθαι καὶ αὐτὸν ἅ μὴ ἤθελεν· »ἀπὸ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με, καὶ ἀπὸ ἀλλοτρίων φεῖσαι τοῦ δούλου σου. ἐὰν μή μου κατακυριεύσωσι, τότε ἄμωμος ἔσομαι. καὶ καθαρισθήσομαι ἀπὸ ἁμαρτίας μεγάλης«. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ ἀπόστολος ἐν ἑτέρῳ· »λογισμοὺς καθαιροῦντες καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ | καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ«.

Εἰ δέ τις ὁμόσε τῷ λόγῳ ἰέναι τολμῶν ἀποκρίνοιτο ὡς ἄρα διδάσκει ὁ ἀπόστολος ὡς οὐ μόνον ἐν τῷ λογίζεσθαι τὸ κακὸν ὃ μισοῦμεν καὶ ὃ οὐ θέλομεν πράσσομεν, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ ποιεῖν καὶ κατεργάζεσθαι, διὰ τό »οὐ γὰρ ὅ θέλω ποιῶ« λελέχθαι »ἀγαθόν, ἀλλ’ ὅ οὐ θέλω κακόν, τοῦτο πράσσω«, ἀξιώσομέν που, εἰ ἀληθῆ γέγει ὁ ταῦτα λέγων, διασαφῆσαι τί ἦν τὸ κακὸν ὅ ἐμίσει ὁ ἀπόστολος καὶ ὃ οὐκ ἐβούλετο μὲν ποιεῖν, ἐποίει δέ, καὶ τὸ ἀγαθὸν ὅ μὲν ποιεῖν, οὐκ ἐποίει δέ, ἀλλ’ ἀντιστρόφως, ὁσάκις μὲν ἤθελε ποιῆσαι τὸ ἀγαθόν, τοσαυτάκις, οὐ τὸ ἀγΜὸν ὅ ἤθελεν, ἀλλὰ τὸ πονηρὸν ὅ μὴ ἤθελεν ἐποίει.

ἦρά γε οὐ θέλων εἰδωλολατρεῖν, ἀλλὰ θεολα- τρεῖν, ὅ μὲν ἤθελε θεολατρεῖν οὐκ ἠδύνατο, ὅ δὲ μὴ ἤθελεν εἰδωλο- [*](3 Psal. 19, 13. 14 — 6 II Kor. 10, 4. 5; vgl. S. 338, 14 — 9. 13 Plato Pol. 610 C — 12 Rom. 7, 19) [*](1 οὐ θέλω ἐνν. < S | θέλων Ph | ἐνν. οσα] ἐννοούμενος ἃ Ph | μὴ ἤθελεν S | ἐπισκέψασθε Ph Ausgg. 2 δεῖ + S | διὰ ταῦτα αὐτὰ] »von « S | αὐτὰ < V | καὶ . . ἐνετ. τ. θεῷ < S 2f δυσχαιραίνων U 3 τὸ λογίζ. V | καὶ αὐτὸν < S | ἅ μὴ θέλων ἅ μὴ ἤθελεν S (wahrsch. die Verdoppelung bei der Übers.) 4 ἐὰν — ἔσομαι καὶ Ζ. 5] »und bald « S 6 ὁ αὐτὸς δὲ S | ἐν ἑτέρῳ] ἑτέρους δὲ S 7 καθαιρ. S 104: φησί + S | καὶ πᾶν — θεοῦ Ζ. 8] »und bald « S 9 ὁμόσαι V: < Pha | ὁμόσε τ. λ. ἰέναι < S | τῷ λόγῳ] U 152v | τολμᾶ ἀποκρίνεσθαι εἰπεῖν?) S 10 διδάσκοι V Ph: »redet« S | ὡς — ἀξιώσομεν Ζ. 13] »nicht nur von Gedanken, sondern vom (o am Rd. in Sa: na »auf« S) Tun habe dies der Apostel « S 10f ὁ < Ph) μιδ.] νομιοῦμεν V 11 πράττομεν Phb: U | ποιεῖν Ph 11 f αὐτὸ nach κατ. Ph 12 καὶ V Ph τὸ Ph: τοῦ U: τοῦτο V ἀγ. λελέχθαι Ph 13 ἀλλὰ U | ἀξιώσωμεν U Ph b : V | εἰ] γὰρ übersetzt S 14 μὲν schon nach ἐμίσει Ph: < S 15 o vor οὐχ < U Ph | ἠβούλετο VU | ἐποίει δέ] καὶ τοῦτο ἐποίει S | καὶ τὸ — ἐποίει δὲ Ζ. 16 < Pha S | τὸ < U 16 ἀλλὰ U 17 f ἤθελεν ἐποίει, ἀλλὰ Ph | 18 ἆρά γε — κορυφαιότατον S. 336, 14 < Ph | ἆρά γε Jh: ἄρα γὰρ VU: ἆρα γοῦν? S 18f ἀλλὰ θεολατρεῖν < V 19 ἐδύνατο, ἢ V)

καὶ μὴν αὐτὸς ἐν ταῖς ἐκκλησίαις προτροπάδην ἐξεγείρων πάντας εἰς τὸ μὴ ἀνομεῖν οὐ μόνον τοὺς ποιοῦντας καὶ ἐπιτηδεύοντας τὰ ἄτοπα ὀλέθρῳ τηρεῖσθαι καὶ ὀργῇ παρεγγυᾷ, ἀλλὰ καὶ τοὺς συνευδοκοῦντας αὐτοῖς εἰς ταῦτα, ἀμιγὲς ἁμαρτίας ἐν ἡμῖν τὸ δίκαιον ἀσκεῖσθαι διαμιλλώμενος. Πᾶν γὰρ ἁμάρτημα καὶ ἐπιτήδευμα τὸ συμπέρασμα κτᾶται διὰ τῆς σαρκός.

πολλάκις γοῦν ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς άναφανδὸν αὐτὰ δὴ ταῦτα διδάσκων ἡμᾶς ὑπεκτρέπεσθαι καὶ μισεῖν »μὴ πλανᾶσθε· οὔτε πόρνοι« βοᾷ »οὔτε εἰδωλολάτραι οὔτε μοιχοὶ οὔτε μαλακοὶ οὔτε ἀρσενοκοῖται οὔτε κλέπται οὔτε πλεονέκται οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι, οὐχ ἄρπαγες βασιλείαν θεοῦ κληρονομήσουσι«. καὶ τὸ κορυφαιότατον, εἰς τὸ παν- τάπασιν ἡμᾶς ἐκ παντὸς ἀποδρᾶναι καὶ ἀποτινάξασθαι τὸ ἁμαρτάνειν προτρέπων »μιμηταί μου« ἀποφαίνεται »γίνεσθε καθάπερ κἀγὼ Χριστοῦ«.

οὕτως οὐ τῷ ποιεῖν ἅ μὴ ἤθελε καὶ πράττειν ὑπέθετο τὰ προειρημένα, ἀλλὰ τῷ μόνον λογίζεσθαι· ἐπεὶ πῶς ἂν ἦν μιμητὴς άκριβὴς τοῦ Χριστοῦ; | νυνὶ δὲ ἐπειδήπερ ἐπιπίπτουσι θηριώδεις [*](7 Röm. 1, 32 — 11 I Kor. 6, 9. 10 — 16 I Kor. 11, 1) [*](1 θέλων σωφρονεῖν S | ἐποίει . . ἐποίει Z. 2] ἠδύνατο beidemale S | ἆκολασταίνειν < S 2 καὶ συλλ. — οὐκ ἐποίει Ζ. 4] »so auch bei dem übrigen« S | καὶ κραιπαλᾶν V | ἀλλὰ ἀσωτεύεσθαι U | καὶ2 < V 3 ὄσα] τῆς U 3f ἤθελεν ἐπ. μὲν U 4 καὶ μὴν — διαμιλλώμενος Ζ. 8] »Aber treibt nicht er selbst alle Gemeinden an (viell. »antreibend«) zum Guten, die Bösen der Plage und dem Zorn übergebend, nicht nur die Sühdigenden, sondern verwirft auch, die mit daran Gefallen haben?« S 8 ταῦτα] αὐτὰς U | ἀμιγαῖς ἁμαρτίαις V | ἀμιγγὲς U | διαμιλλώμενον V 9 πᾶν S 104v | καὶ ἐπιτήδευμα U 153 < S 10 γοῦν] οὖν V | ἀναφανδὸν < S | ταῦτα < V 11 ἡμᾶς < S | κ. μισεῖν < S | μισεῖν φησὶν U 12 βοᾷ < U: »sprach er« S | οὔτε μοιχοὶ — ἅρπαγες Z. 13] »noch alle Übeltäter« S 13 οὐκ ἄρπ. V 14 βασιλ. θ. οὐ κληρ.] »werden des Reiches Christi würdig sein« S | οὐ κληρ. V; vgl. S. 324, 14 | τὸ κορυφαιότατον < S | εἰς — παντὸς Z. 15] πῶς δὲ καὶ ἡμᾶς εἰς τὸ παντάπασιν Ph 15 f ἀποδρ. . . τὸ ἁμαρτ. προτρ.: »reinigend von der Sünde« S 15 ἀποδρ. καὶ < Ph | κ. ἀποτεινάξασθαι V: < S 16 προτρεπόμενος Ph | γίνεσθαι V | καθάπερ] καθὼς Ph 17 οὕτως] οὖ Phb | οὐ τὸ U Bo1 | κ. πράττειν < Fh S 18 προ|ειρ. V 378bv | ἀλλὰ τὸ Bo1 Phb | ἦ U 18f μιμ. Χριστοῦ ἀκριβής Ph 19 νυνὶ — ψυχῆς αὐτοῦ S. 338, 1 < Ph | νυνὶ — νεύοντας S. 337, 6 < S | ἐμπίπτουσι U)

ἅ χρὴ τῆς ψυχῆς εὐθαρσῶς ἀποσοβεῖν, μηδὲν ὄλως εἰς τὸ ποιῆσαι τὰ ὑπ᾿ αὐτῶν ὑπηχούμενα νεύοντας. ἵνα γὰρ ἐγκριθῶμεν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἐν πάσαις ἡδοναῖς καὶ λύπαις δοκιμασθέντες εἰ μὴ μεταβαλλοίμεθα, ἀλλὰ πανταχοῦ καθάπερ ἀκήρατος χρυσὸς διὰ πυρὸς βασανιζόμενος οὐκ ἐξιστάμεθα τῆς οἰκείας ἀρετῆς, συμβαίνει <τὸ> διοχλεῖσθαι τὸν ὑπὸ πολλῶν.