Alexias

ceciderunt, alii in densae siivae latebras reversi sese occultarunt. cura Palaeologus collem ascenderet, iterum Patzinacis insequentibus, accidit, ut equus vulneratus caderet: ipse montem adiacentem subiit. inde viam, qua se reciperet, quaeritans, quuui facile reperiri non posset, undecira dies in saltu oberravit: tandem a vidna militis hospitio per aliquot dies exceptus est, cuius filii, pcriculo et ipsi perfuncti milites, viam ipsi monstrarunt. haec quidem Palaeologo acciderunt. Scytliarum autem duces cum captivos interficere in animo habehaec multitudo id nequaquam permisit, sed venumdari eos iussit. haec ubi vicit sententia, imperatori res nuntiata est Melisseni litteris, qui, licet ipse captivus, niultum Scytiias ad hoc consilium adhortatus est. imperator, Eeroae adhuc comraorans, pecunia sat multa ex urbe apportata, captivos redemit.

Eodem tempore Tatus ad Islrum pervenit cum iis, quos collegerat, Comanis. qui ubi tantam praedam caplivonimque multitudinera

[*](D)[*](Ρ. 201)

conspexerunt, cum ducibus Scytharnm ita egerunt. “sese clomihus relicits, longani einensos viam, eo animo ipsis aiixilio venisse, nt et periculi et victoriae participos lorent. iani cum pro sna parte niliil I elifjui fecissent, non decere vacuos se diinitti. neqne enim data opera, bcllo iam finito, advenisse, nec sna id culpa facluin esse, sed iiiiperatoris proolinni occupantis. itaque nisi praedam secum omnem partirentur, pro sociis se liostcs fuluros. id cum Scylliae reciisassent, a Comanis indignabiindis atroci proelio fiindilus devicti, ad Ozolimnam quae dicilur aegre evasenint. ubi circumsidcutibiis Comanis, itis diii commorati sunt, prodire metu iiostium non aiisi. est liaec, uae nunc a nobis Ozolimna norainatur, palus amplissima, sive latitudinem sive circuitiiin spectas, ncc ulli earum, quae iispiam a geographis cclcbrantur, magnitudine inferior. sita osl supra Ceutuin

colles, maximique et pulcherrimi in eam confluunt fliivii; merldiem versus multas magnasque et onerarias fert naves, ut vel ex liac re, quanta sit altitudo eius, appareat. ceterum Ozolimnae uomen non ex eo cepit, quod malum pestilentemque emittat halitum; veriim cuai Hunnorum aliquando exercitus ad lacum pervenisset, (hi aiitem lliinni vulgari lingua Ouzi appellantur,) positis ibidem castris, Ouzolimnam lacum nuncuparant, addita nimirum littera vocali. veteriim quidem historiae nusquam traduut, Hunnorum exercitum eo veriisse. nemjie id Alexio imperante accidit. tunc universa natio, undique ad lacum advecta, nomen ei dedit. quae res nunc primum a nobis refertur, quo demonstremus, imperatoris Alexii multis variisque expeditionibus saepe factum esse, ut loca modo ab ipso, modo ab hostibus, qui confluxerant, nomina nanciscerentur sua. tale quid etiam de Alexandro, Macedonum rege, accepimus: a quo et quae iu Aegypto, et quae iu India sita est, Alexandria appellaiionem traxit; quin etiam a Lysimacho, comitum eiusdem uno, Ljsimachiara dictam esse scinius. quid igitur niirum, si etiam imperator Alexius, aemuiatione Alexan-

dri ductiis, modo ex populis aut coortis in ἑ aut auxilin arcessitis nova locis noiuina deuerit, modo ex iis, quae ipse gesserat, suuni locis nomen communicarit? de Ozolimna, quaiii supra ineinoravimus, ad cognitionem rei satis dictum. Comani, comnioatus penuria coacti, domuin redierunt, ul re iruineutaria parata, rursus adverius Scythas expeditioneni susciperent.

Interea imperator Beroae captivos, quos redemerat, et ceterum omnem exercitum armat. codein lempore etiam Flandriae coines, Ilierosolymis rediens, imperatorem convenit et quo solent Latini, sacramento se ohstrinxit, pollicitiis insuper, simulac domuiii rediisset, ’piingentos eqnites nuxiiio se tiiissurum. Iionorifice igitur acceptum iiiiperator eum in patriain dimisit; ipse cum iis, quas collogerat, copiis inde profectiis, Adrianopolin pcrvenit. at Scythie, siiperatis vallibus mediis, Goloen inter et Diampoiin ad Marcellam, quae dicitur, castra posnerunt. imperator de Comanorum cxpeditione certior

factus, cum reditum eorum exspectaret, in metu erat. mislt igitur Synesium acl Scytiias, aureis inslructum buliis, cum his mandatis, ut, si foedus inire vellent obsidescjue dare, curaret, ne ulterius tenderent, sed in eo, quem occupassent, loco manerent, atque ita rerum necessariarum largajn copiam suppeditaret. habebat enim in animo, iis adversus Comanos uti, si ad Istrum isti reversi, ulterius procedere conarentur. sin autem Scythae abnuerent, statim illis ibi relictis, reverti eum iussit. Synesius ubi adScythas pervenit, disseruit, quae res postulabat, persuasilque, ut foedus cum imperatore inirent; ac diutius ibi commrans, officiis coluit omnes, causasque oiTensionura prorsus sustulit. reversi autem Comani, ad belium cum Scythis gerendum parati, cum eos non invenissent, sed clusuras transisse et, postquam Marcellam pervenerint, pacem cum imperatore pepigisse clidicissent, petunt, ut clusuras transire Scylhasque aggredi sibi liceret. id ille, foedere paullo ante cum Scythis icto, abnuit dicens, in praesenti auxilio sibi opus non esse; quare muneribus cunnilali, domum redirent. itaque legatos laute acceptos, donis sat muUis additis, cum pace dimisit. hac re Scythae metu liberati, foedere laeso, eadcra qua autca immani-

tale nrbes terrasque vicinas depopulabantur. nam inquieti plerumque plerumque barbnri sunt, nec foedera servare soleut. quod ubi Synesius viclit, ad iinperatorem reversus, ultro improbitatem Scytharum atqiie perfidiam nunliavit. Philippopolin aulem ciiiii iinperator perveuisse eos comperisset, gravi affectus est ciira; nam adversus tantam multitudinem non ita iustriictus erat, ut acie decertare posset. tamen, ut erat animo praesenti, quem diflicultates nec fraugercnt uUo modo, nec conturbarent, velitatiunibus atque insidiis attenuaudas hoslium coplas censebat. ilaqiie odoratus, qiiem locum quamve tirlieui nianc isti adituri essent, ea ipse praeoccupabat vespera; sin vespere eos comperit locum occiipatiiros, eo ipse maue ae couforebat. ad iioc, quaulum poterat, velitationibus insidiisqiie eminus aggrediebatiir, ne arcibus potirentur. ila pervenernnt titrique, Srylhae atqne imperator, usque ad cypsella. iilii cuin qui exspectabantur, mercenarii inililes nondum adessent, ssent, imperator, qui celeritatein Scytharum probe nosset videretpue eos iamiani ad ipsara urbera regiaui prnperanles, quid ageret

[*](D)[*](P. 204)[*](V. 162)

nesclebat. ac quonlam adversus tantam multitudinera non sat magna copiaruni vi iustrnctus erat, quod deterius non est, ut aiunt, pro iiieliore habens, ad pacem riirsus aniraum advertit, eaque de re legatos ad Scytlias mittit, qui statlm imperatoris voluntati satisfaciunt. prius autem quam pax facta erat, transfugerat ad Roraanos Neantzes. mittitur ergo Migidenus, ut ex reglonibus locisque conventus educeret. cuius filius, contracta delnde pugna ad locum * * * * * nominatum, cum in Patzinacas fervide inveheretur, a rau- liere Scythica captus est, falce ferrea intra plaustra tractus; cuitis amputatum caput imperator, rogante patre, redemit; pater ipse, dolore amens, cum per tres dies noctesque continuas saxo pectus pulsasset, animam efflavit. ceterum haud diuturna pax fuit, Scythis rursus canum instar ad proprium vomitum redeuntibus. Cypselils igitiir profecti, Taurocomura se conferunt, ibique hiemantes vicos adiacentes popuhibantur.

Orto iam vere, Inde Chariopolin veniunt. at imperator, Bulgarophygi commorans, non amplius cunctabatur; sed electos e militibus primores onmes alque ipsos etiam, qui archontopuli dicuntur

iavenes, tenera quidem laniigine, sed virtule invicta, a tergo iiissit Scythus in siiminis plaustris stanles adoriri. qiiae quidein archontopulorum cohors constitiita primuin ah Alexio est. nam cum militum peniiria propter imperatorum, qui antecesserant, desidiam imperiiiin Ronianum lahoraret, collectos undique (h-functorum inilitiim (ilios exercuit ad militiam et archontopulos nomiuavit, id est arrlioutnm ἑ filios, ut ipso noinine pateriiae lortiludinis virtutisqiie admoniti, strenuos se praeherent ac generosos, si quaiido νυ postnlaret. ea erat ἡ archontopiilorum cohors, duobus fere millibus hominum constans: K quale olim etiam Lacedaemonioriim sacrum, quod dicchatiir, agmen erat. hi ugutyr recens lecti archontopuli in Scythas, ut iussi erant, ἑὰ annali pergunt. scd barbari depresso loco prope iugum subsidentes, impetum eorum observabant; cumque in plaustra eos invectos cernerent, vehementi impetu adorli, conserto proelio, archontopulorum

fere trecentos generose pugnantes caedunt; quos diu gemitu lacrimisque Alexiiis prosecntus est, nominatim unumquemque inclamans, tanquam abessent. victoria igitur potiti Patzinacae, transita Chario- poli, Apruiu tendunt, cuncta devastantes. imperator iisdem, quibus antea, artibus eos praevenit Aprumque occupat. neque enim satis insto ad proeliandum, ut saepius diximus, copiariun numero instructus erat. quare cognito, prima luce pabulandi causa castris eos egredi, arcessito, cuius identidem mentio facta est, Taticio mandavit, strenuioribus ex epheborum cohorte et famulorum, quos haberet, fidissimis Latinisque omnibus assumtls, diluculo Scytharum excursiones observaret, ut cum eos, qui pabulandi causa exisseut, procul iam abesse a castris coniireret, vehementissimo invaderet impetu. cjuae mandata ille exsecutus, trecentos cecidit, nec paucos cepit. quid postea? adveniunt missi a Flandriae comite cgregii equites fere quingenti, muuus imperalori offerentes equorum centum quinquaginta

[*](V. 163)

[*](C)[*](D)

prapstantium. quin et ipsi, quotquot habebant equos supra usum, eidem vendidere. imperator benevole eos excepit gratiasque magnas retulit. cum autem ex Oriente nuntiatum esset, Apelchasemum Nicaeae praefectum, quem Persae satrapam vocare solent, Turcae autem, Persis nunc obnoxii, amiram appellant, expeditionem in Nicomediam parare, equites illos ad tuendam regionera misit.

Eodem tempore Tzaches, de variis imperatoris in Occidente difficultatibus atque de crebris Patzinacarum cum eo proeliis certior factus, hac occasione oblata, classem ornare decrevit. cumque Smyrnaeum quendam invenisset, piraticas naves aedificandas ei tradidit, utpote harum rerum imprimis perito. multis igitur navilbus, praeterea scaphis tectis quadraginta paratis classiariisque impositis, Clazomenas solvit ac statim urbem occupat. inde Phocaeam appulsus, et ipsam capit primo adventu. ex hoc loco litteras dat ad Mitylenensis ditionis curatiorem, Alopum, quibus atrocissima quaeque minitatus

[*](Ρ. 206)[*](B)

est, nisi celrrime decederet, bene se ei velle addens ideoqtie praemonuisse, quas capturus esset calamitates, nisi inde abiret. his territus curator, noctu navi conscensa, Cpolin petiit; quo Tzachas audito, sine mora Mitylenen profectus, extemplo eam cepit. Methymna autem, in promontorio huius insulae sita, cum ad Tzacham non deficeret, imperator ca de re certior factus, illico navibus idonea praesidia misit, quibus hoslis repelli posset. at Tzachas, nulla Methymnae ratione habita, Chium recta profectus, statim ea quoque potitur. quod ubi imperatori nuntiatum est, classem sat magnam cum idonea militum manu contra eum misit, duce Niceta Castamonita. verum hic, proelio cum Tzaclia commisso, statim victus, multas naves, quibus praeerat, amisit. ad eius cladis nuntium imperator alteram rursus classem armat, eique ducem praefecit Constantinum Dalassenum, fortissimum virum et materna ipsi cognatione iunctum. is simulatque ad Chii oram pervenit, nulla arcis oppugnandae mora facta, strenue adnitebatur, ut priusquam Tzachas Smyrna adveniret,

[*](C)[*](D)[*](V. 164)[*](Ρ. 207)

bem caperet. itaque multis arietibus et ballistis moenia quatit: tandem muri inter duas turres spatium diruit. eo Turcae, qui intus erant, animadverso, quoniam Romanis nulla vi resisti posse intellirent, communis omnium domini misericordiam, Romana usi lingua, ililorabant. at Dalasseni Opique milites desiderio flagrabant arcis ingrediendae. obstabant duces, qui timebant, ne comportatam eo a Tzacha praedam praedam omnem opesque ingressi diriperent. “auditis, inquiebant, ut manifeste iam imperatori Turcae acclament, seque in ditionem tradant; quid igitur crudeliter eos trucidatum itis?" sic die, cum nox adesset, Turcae deiecti muri loco alterum exstruunt, cuius exteriore in parte culcitas, pelles omnisque generis centones suspendent, ut missorum lapidum vis infracta paullulum imminueretur, interim Tzachas classe, quae ad manum erat, armata, atque in continente octo fere millibus Turcarum collectis, Chium iter ingressus est, classemque secundo mari se sequi iussit. iil ubi Dalassenus didicit, solvere navium praefectos iussit, idoneo militum

numero imposilo, duce Opo. mandaverat, si forte obviam fieret traiicienti, pugnam committeret. Tzachas, relicta terra, recta in Chium cursum dirigit. cui Opus media nocte obviam factus, cum nova quadam ratione classem hostium dispositam cerneret, (nam catena parata longissima, omnes naves colligaverat, ut nec retrocedentes fugere, nec si qui procurrere vellent, ordinem perrmnpere possent,) is igitur percuistis et ne accedere quidem ausus propius, versis gubernaculis, Chium repetiit. Tzachas prudenter secutus, non destitit remigare; cumque Chio appropinquarent, Opus portum urbis, quem Dalassenus antea occupaverat, prior ingressus est; Tzachas autem praetervectus hunc, cuius memini, Chii portum, moenibus arcis naves admovit. quarta dies hebdomadis erat. postridie eductos e navibus omnes numeravit atque in tabulas retulit. Dalassenus, oppidulum quoddam portui propinquum conspicatus, avulso priori vallo, nova ad illud metatus est castra fossaque iusta altitudine munivit. eo copias universas transtulit, sequente die uterque exercitus armatus in

ciem prodit. ac Roinani quidem loco se non movebant, a Dalasseno ie excedere vetili; Tzachas autem maximam barbarorum partem in manos promovit, equitibus sequi iussis paucissimis. quo Latini conecto, cum hastis longis in barbaros invadunt. hi vero non in Gals, sed in equos eorum iacula mittunt et hastis quoque nonnullos riunt. ita plerisque cacsis, caeleri in fugam versi intra vallum comlluntur, unde praecipiti cursu in naves sese iniiciunt. Romani, lusa Gallorum fuga perterriti, paullulum recedunt atque ad muros us, quod diximus, oppiduli consistunt. tum Turcase ad littus usque provecti, naves nonnullas ceperunt. quod conspicati classiarii, solutis funibus, naves pellunt a littore, atque in ancoris cousistentes exspectant, quid futurum esset. iubet eos Dalasscuus insulae oram, 1 qua occidentem spectaret, praetervectos Bolissum tendere ibique adventum suum praestolari; Bolissus oppidulum est in proniontorio insulae istius situm. at Scythae nonnulli Tzacham adeunt, eique consilium Dalasseni produnt; quo audito, tum quinquaginta is misit spe-

culatores, qui cito sibi nuntiarent, quando classis Dalasseni solvere pararet; tum ad Dalassenum de colloquio misit, pacis conditiones propositurus, diffisus puto rebus suis, cum fortitudinem Dalasseni audaciamque consideraret. promisit dux Romanns, postridie extremis castris se proditurum, ut audiret proponeretque, quae utrique placerent. accepit conditionem barbarus. itaque conveniunt mane duces ambo, atque Tzachas colloquium exorsus est, nomine Dalassenum appeilans. “scito, iuvenem me esse illum, qui olim Asiam incursavi et, postquam fortissime pugnavi, imprudentia circumventus, captus sum a Cabalica illo Alexandro. a quo cum imperatori Nicephoro Botaniatae oblatus essem, protonobilissimi statim dignitate honestatus donisque magnis affectus, obsequium ipsi promisi. verum ex quo Comnenus Alexius imperii habenas accepit, rescissa sunt omnia. atque ego iam adveni, ut inimicitiarum causam exponerem. nuntietur istud etiam imperatori, qui si sublatas inimicitias velit, quibuscunque privatus sum honoribus debilis, cumulale restituat. quodsi tibi etiam

nuptiis iungi liberos nostros placet, scribantur modo sponsales tabulae, qui Romanis nobisque barbaris mos est. ubi cuncta praestita illa fuerint, tum vero insulas, quas Romanae ditioni subiectas bello per te vicissim imperatori redilam, sicque foederis conditionibus impletis, in meam me patriam conferam." haec cum Dalasseno, dudum fraudem ac fallaciam barbarorum nosset, simulata viderentur, sentiri cunctatus est declaravitque simul suspicionem de eo suam neque tu, inquiebat, insulas mihi trades, ut affirmasti, ueque ego uperatore inconsulto, quae ab illo atque a me postulas, annuere essum. verum quoniam magnus dux lohannes, imperatricis frater, m in eo est, ut cum ingentibus terra marique copiis huc adveniat, gnoscat is conditiones, quas proposuisti. illo intercedente, mihi ede, pax cum imperatore componetur." etenim hunc Ducam Iohanem em Epidamnum imperator cum exercitu magno miserat, ut et Dyrrhachium diligenter tueretur et cum Dalmatis bellum gereret. nam

Bodinus qui dicebatur, cum bellicosissimus esset et perfidiae plenus, non continuerat suis se finibus, sed quotidie propinqua Dalmatiae oppida incursans, accessiouem adiecerat ditioni. Ducas autem Iolannes, undecim annos Dyrrhachii commoratus multas Bolcano arces eripuerat, multosque etiam captos Dalmatas imperatori miserat; tandem gravi cum Bodino proelio commisso, ipsum ceperat. huius igitur Ducae lohannis cum imperator multis ex rebus egregiam cognosset virtutem reique bellicae peritiam atque in exsequendis mandatis fidem summam, quoniam tali homine adversus Tzacham opus erat, arcessivit eum istinc ac multis terrestribus atque maritimis copiis praefectum adversus Tzacham misit. qui quot cum barbaro pugnas commiserit quotque in periculis victor discesserit, infra narrabimus. huic igitur adventanti Dalassenus in colloquio cum Tzacha habito omnia reservare se velle significavit; Tzachas autem Homericum illud dicere videbatur “nox iam adeat; bonum etiam nocti parere."

misit postridie se copiam commeatus magnam missurum; sed haec erba erant; nec Dalassenum opinio fefellit. nam dilucuio Tzachas 1(1 littus dam progressus et ventum nactus secundum, Smyrnam naigavit, ut pluribus coactis copiis, Chium reverteretur. sed nec Dalassenus lassenus anteveniri se Tzachae consiliis passus est. navigia enim, quae forte aderamt. cum copiis ingressus, Bolissum proficiscitur; ubi postquam naves collegit machinasque comparavit alias, praeterea milites refecit et plures etiam collegit, rursus, unde discesserat, rediit. instauratra acriter oppugnatione moenibusque dirutis, urbem cepit, Tzacha Smyrnae adhuc commorante. cumque mare esset tranquillum, recto cursu universa classe Mitylenen profectus est.

Sic rebus adversus Tzacham constitutis imperator, cura Scythas Rusium tendere rursus didicisset atque ad Polybotum castra posuisse, Constanlinopoli, ut erat, profectus, Rusium occupavit. sequebatur Neantzes transfuga, perniciosa secreto in eum cunsilia coquens; ad-

erantque etiam Cantziis et Catranes, viri fortes et flagranti in imperatorem studio. manum Scytharum non ita parvam ubi procul conspexit, pugnam conseruit, in qua multi Romauorum caclunt, alii capti a Scythis trucidanlur, reliqui satis magno numero Rusium incolumes evadunt. verum hoc cum pabulatoribus Scytharum proelium erat; postero die, cum Maniacatae qui dicuntur Latini advenissent, aucto impcrator animo, ipsa acie depugnare cum Scythis constituit. quoniam exercitus non magno intervallo distabant, classicum canere ausus non est; quippe inopinatos opprimere voluit. arcessivit igitur Constantinum, qui curam regiorum accipitrum habebat, eique mandavit, ut tympanum a vespere per totam noctem castra circumiens pulsaret militesque ad pugnam se accingere iuberet; nam sole orto imperatorem signo non dato Scythas aggressurum. at Scythae Polyboto profecti, locum Haden dictum praeoccupant, ibique castra ponunt. tali igitur modo postquam imperator ab ipso vespere pugnam paravit, oriente sole distribuit ordines, acieque instructa in hostem pro-

[*](Β)[*](C)

cedit. priusquam exercitus congrederentur, ordinibus iam constitutis, Neantzes collem vicinum ascendit, quo Scytharum, ut aiebat, exercium specularetur referretque imperatori, quomodo acies eorum intructa easet. sed contraria omnia fecit. Scythis enim lingua ipsorum suasit, ut plaustra ordine collocarent, neve imperatorem metuerent, tuerent, ex nupera clade iam trepidum fugamque meditantem, lippe qui nec suos nec auxiliares idoneo numero haberet. haec lotus, ad imperatorem descendit. semibarbarus autem quidam, linguae Scythicae peritus, cum intellexisset, quae Neantzes cum Scythis locutus erat, omnia imperatori nuntiavit. quod ubi Neantzes sensit, lisquisitionem rei postulat; ibi tum audacter semibarbarus prodit, iminisque eum argnit. at ille, stricto confestim gladio, caput hominis abscidit, imperatore cernente ipso ordinibusque utrimque adstantibus. ita quam amovere a se proditionis suspicionem Meantzes volebat nece accusaloris, auxit potius atque confirmavit. cur enim non exspectabat disquisitionem criminis? veruin enimvero cum linguam effutientis fallaciam suam, ut apparet, extinctam cuperet, etiam au-

[*](V. 168)[*](P. 212)[*](Β)

dacius designavit facinus, barbaro vere dignum et tam suspiciosum, quam temerario ausu. neque tamen imperator statim in barbarum, quemadmodum oportebat, animadvertit, nec in ius eum vocavit; sed exardescentem ira atque indignatione animum repressit, ne proterreret praedam ordinesque turbaret. ac licet procbtionem Neantzis alque dcfectionem mox futuram tum ex iis, quae admiserat, tum ex aliis colligeret, tamen iram in hominem tenuit dissimulavitque. cum enim res in ipso discrimine versaretur, nec imperator, quid ageret, haberet, effervescentem iracundia animum cohibuit. Neantzes autem brevi post adiit ad eum, et suo desiliens equo, alium ab imperatore poposcit. dari confestim imperator eximium ipsi atque regio ornatum strato iussit. quo conscenso, cum exercitus in se iam vaderent, et ipoe velut infestus in Scythas equitavit, sed hastae mucrone in nostros verso, suis se immiscuit popularibus, quibus multa de acie imperatoris praecepit. his consiliis barbari usi, gravi pugna commissa, imperatoris copias plane fundunt. qui cum disiectos ordines cerneret

[*](C)[*](D)

omnesque in fugam datos, inops consilii, temere periclitari diutius noluit; versisque habenis usque ad fluvium prope Rusium fluentem recedit. tum vero equum sistens, cum primoribus nonnullis persequentes, quantum poterat, propulsavit, invectusque in eos, multos caedit, interdum et ipse vulueratur. ubi autem ex altera parte Georgius cognomento Pyrrhus, fugiens ad fluvium pervenit, graviter hunc increpatum imperator ad se arcessivit. sed cum temeritatem Scytharum unimadverteret, augerique in horas numerum eorum, aliis super alios tuxilio venientibus, Georgio cum ceteris ibi relicto mandavit, modice Scythis obsisteret, dum ipse revertertur. dein eleriter equo converso, amnem traiicit, Rusiumque ingressus, quotquot fugientes illic milites invenit, indigenasque omnes Rusiotas, quicunque militari erant aetate, ipsos insuper rusticos cum plaustris suis prodire confestim atque ad ripam fluminis consistere iubet. quibus dicto citius factis, postquam ordine quodam istos disposuit, ad Georgium recur-

rit, licet frigore quartanae ita affectus, ut dentes colliderentur. Scytharum copiae ibidem congregatae, cum duplicem conspicerent Romanorum aciem atque contentionem imperatoris, cuius promtum ad pericula et in victoriis iuxta cladibusque immutatum animum nossent, impetum eius sustinere se posse desperantes, invadere non audebant. imperator autem, cum frigore correptus, tum maxime, quod dispersi fuga nondum omnes convenerant, stabat et ipse, circuiens ordines crebroque obequitans et hostibus ostentans aninium. quo factum est, ut usque ad vesperam uterque exercitus loco non moveret; nox autem ubl adfuit, in sua uterque castra reversus est: metu enim acie decernere non audebant. interim dispersi prima pugna alius alio, paulatim Rusium revertebant; plerique eorum certamini omnino non interfuerant. Monastras autem Uzasque et Synesius, homines bellicosissimi, Aspro, qui dicitur locus, transito, proelii et ipsi expertes, Rusium perveniunt.

At imperator febri, qua aegrum eum fuisse docuimus, coa-

ctus, decubuit paullulum, quo se reficeret. verum ne tum quidem otiosus plane erat, sed circumspiciebat, quid postero mane faciendum esset. talia meditantem adit Tatranes, (Scytha hic erat, qui cum saepius ad imperatorem transiisset, atque ad suos rursus reversus esset, toties venia dclicti et impunitate ab imperatore impetrata, ob hanc clementiam magno eum amore prosequebatur,) hic igiter imperatori toto pectore studens, “suspicio, inquit, inihi est, imperator, crastino mane Scythas nobiscum circumventis proelium inituros esse. itaque oportet nos antevertere, et prima luce aciem ante moenia truere." laudavit virum imperator, probatoque consilio eius, le, quae suadebat, facere constituit. Tatranes autem, postquam ita ad imperatorem locutus est, Scytharum duces adiit, et “ne efferamini, inquit, propter victorias, quas de imperatore reporlastis: neve quod exiguo nos numero videtis, vincendi fiducia proelium incipiatis. nam invicti roboris imperator est et multi auxiliarii milites iamiam exspectantur. nisi pacem cum eo complectamini, cadavera vestra vulturibus epulas dabunt." haec Tatranes ad Scythas. imperalor autem qui in campo pascebantur, Scytharum equos quotidie agrum

nostrum noctu devastantium capere in animo habens, Uzam Monastramque arcessivit, eosque cum lectis equitibus hostium terga circumvectos, primo diluculo planitiem occupare, atque omnes equos cetcraque iumenta cum ipsis pastoribus capere iussit. addit “nolite metuere; nobis enim a fronte pugnantibus, vos facile mandata poteritis." nec spes eum fefellit; nam quod dixerat, statim habuit. ipse Scytharum impetum exspectaus, somnum illa nocte non vidit oculosque ne connivere quidem passus est. sed tota nocte milites, iaculatores maxime, arcessitos confirmavit ac multa ad usum pugnae postero die committendae edocuit, praecepitque, quomodo arcum tenderent et tela mitterent, subinde etiam equum vel refrenarent vel admitterent, vel, si opus esset, desilirent. haec nocte agebat; quiete autem modica sumta, cum prima luce duces omnes Scytharum traiecto fluvio proelium capessuri viderentur, iamque coniectura impera-

[*](D)[*](P. 215)

toris evaderet, (nam acutus erat in praecipiendis futuris magnamque sibi experientiam ex proeliis quotidie commissis paraverat,) equo statim conscenso, signum dari iussit, instructaque acie, in fronte stetit ipse. cumque Scythas vehementius quam antea irruere animadverteret, confestim iaculatores descendere equis iubet et pedibus procedere, nnila iaculandi intermissione facta. quos sequebantur reliquae copiae ipseque imperator in media curans acie. audacter illi Scythas aggrediuntur; ac postquam acriter pugnatum est, barbari, et propter telorum multitudinem, et quoniam confertam Romanorum aciem imperatoremque ipsum fortissime pugnantem videbant, metu terga vertunt flaviumque iterum traiicere festinant, carraginem repetentes, insequebantur loto impetu Romanorum ordines, partim hastis terga pulsantes, partim iaculis ferientes. itaque multi, priusquam ad fluvii ripam pervenirent, percussi cecidere; multi sine respectu fugientes, amnis gurgitibus hausti, misere perierunt. fortissime omuium illo die

imperatoris domestici pugnaverunt; erant enim omnes ipso aetatis flore. imperator autem, qui heroem sane virtute excellentem hoc die se probavit, victor in castra reversus est.

Trium ibi dierum quiete capta, Tzurulum proficiscitur; unde cum non ita cito movendum censeret, castra idonea magnitudine copiis, quae tum aderant, ad orientalem oppidi metatus partem, tabernaculum regium vasaque omnia ibi deposuit. Scythae et ipsi Tzurulum adibant; sed ut praeoccupatum oppidulum ab imperatore audiverunt, traiecto amne, qui per planitiem haud procul fluit (Xerogypsum indigenae eum appellant,) castra amnem inter et oppidulum posuerunt. atque hi quidem urbem illam circumsidebant; imperator intus quasi obsessus tenebatur. nox ubi adfuit, ceteri quidem dii ac proeliatores, ut Calliope Homeri ait, dormiebant, at imperator Alexius dulci haud declinavit lumina somno, sed vigil dispiciebat ani-

mo, quomodo audaciam barbarorum arte superaret. itaque Tzurulum oppidulum cum in eminenti colle situm esset, barbarorum autem exercitus totus planitiem obtineret, quoniam non satis copiarum habebat, ut adversus tantam multitudinem cominus pugnaret, astum excogitavit callidissimum. plaustra incolarum cogit; tum rotas et axes, a reliquis plaustrorum partibus seiunctas, extrinsecns e summo muro ordine continuo suspendit, funibus ad murorum pinnas alligatis. quod contilium simul ut cepit, statim exsecutus est, uniusque horae spatio suspensae erant circa axibus connexae rotae, veluti orbes inter se contingentes. diluculo imperator surgens sese ipse armat. celerosque armari iussos moenibus mox educit in hosles. accidit autem, ut qua parte rolarum orbes pendebant, ibi Romana explicarelur acies, atque

[*](C)

exaclverso hostilis exercitns staret. ipse mediam tenens aciem, snis eclixit, ut, quum primum classicum cecinerit, omissis equis, lento gradu in Scythas vaderent eosque eminus lacessendo in se elicerent. iam si hos cernerent, equis incitatis, irruere, in fugam se coniicerent; sed paullulum dextrorsum sinistrorsumque discedentes, hostibus locum darent tantisper, dum ad inuros accessissent. quod ubi conspexisseut, qui in moenibus stabant, gladiis funes dissecare rotasque cum axibus deorsum praecipitare iubentur. fiunt imperata. Scythae conferto agmine, truci sublato claniore, eqiiis aggrediuntur, dum nostri pedibus lente proceduat, solo imperatore eqno vehente. dein hi ex imperatoris consilio genua presso gradu alternanles et quasi recedentes, in duas partes discedunt praeter exspectationem, ita ut aditum ad oppidum barbari haberent amplissimum. qui ubi per hoc aciei quasi ostium penelrarunt, rotae impetu ultra cubitnm a muro ablatae, (nam

[*](D)[*](P. 217)[*](V. 172)[*](B)

orbes earum, repercussi muro, tanquam machina emittebantur,) in medios equites barbarorum devolvebantur; ac nartim sua praecipitantes mole, partim declivitate loci vim nactae, vencmenter in barbaros incurrebant ab omnique parte eos affligebant, crura equorum quasi demetentes; cumque anteriora aliis, aliis posteriora frangerent, procumbere equos, qua parte ictus acceperant, et deiicere equites cogebant. quorum cum alii post alios magno numero cadcrent, utraque insuper ex parfe milites nostri advolarent, acri undique certamine orto, alii sagittis obtruncanlur, alii hastis; reliqui plerique irruentium rotarum impetu ad amnem compulsi, fluctibus obruuntur. postridie cum superstites Scythas proelium repelere, suos autem bono onmes animo esse animadverteret, armari hos iussit; sumtisque et ipse ar-

mis, ubi aciera instruxit, in declivitatem collis descendit. dein ordnibus fronti Scytharum oppositis, constitit, ut pugnam, quantum posset, committeret. ipse niediam tenuit aciem. pugna atroci commissa, Roinani praeter spem victoria potiti, barbaros acriter persequebantur. verum ubi satis longe hos insecutos imperator vidit, veritus, ne forte insidiae repente in Romanos coortae non solura fugam Scytharum sisterent, sed adiunctis etiam, qui fugiebant, magnain exercitui cladem inferrent, crebro obequitans suos, ut subaisterent equisque requiem darent, admonuit. sic illo die uterque disiunctus est exercitus, Scythis fugientibus, imperatore victoriae compote manifestae in castra redeunte. Scythae funditus victi, Bulgarophygum inter et Nicaeam parvain castra posuerunt. hieme autem iam ineunte, imperator in urbem revertendum statuit, quo et se et maiorem exerci-

tus partem ex multis laboribus reficeret. copiis igitur bifariam divisis, qui alacriores erant lotius exercitus milites, eos, ut hostem propulsarent, selegit. his praefecit Iohannacem et Maurocatacalonem Nicolaum, quorum saepius supra mentionem fecimus, mandans, ut idoneis oppida praesidiis firmarent, pedites autem ex universa regione cum plaustris eapue trahentibus bubus abducerent. nam vere insequente bellum adversus Scythas maiori vi instauraturus, providit iam et paravil, quae sibi profutura opinabatur. tali modo rebus probe dispositis, Byzantium revertitur.

I. Imperator ubi didicit, Scytharum duces selectam copiarum partem adversus Choerobacchos misisse, earumque iamiam instare ut erat alacer atque in subitis etiam periculis nunquam non paratum se praebens, licet septimum nondum diem in regia transe

[*](Β)[*](C)

gisset otiose, nec lavatione usus esset, nec pulverem bello collectum excussisset, tamen e vestigio et praesidiarios urbis milites et quicunque recens conscripti erant, convocat numero fere quingentos; quos cum nocte armasset tota, circa diluculum exit. tum demum adverus Scythas se proficisci palam ostendit, missis, qui cognatis afliniusque suis et ceteris, qui nobili loco nati militiae erant adscripti, (erat autem feria sexta ante dominicam carnisprivii,) haec nuntiarent: “equidem ego de repentina Scytharum in Choerobacchos certior factus, eo iam proficiscor; vos tyrophagi hebdomade um copiis auxilio mihi veniatis; quod enim temporis inter carnisprivii feriam sextam et secundam tyrophagi interest, id ad quietem vobis indulgeo paullulam, ne severior atque importunus " itaque ilie recta Choerobacchos lendit, ingressusque oppidum obserat, clavesque ipse sumit. dein quos habuit fidos famulos, omnes in muri puinnis disposuit, cohortatus, ut segniter ne agerent, sed intente circumspiciendo caverent, ne quis civium muro ascenso colloquia cum

Scythis sereret. oriente sole exspectatae Scytharum turmae collem muro Choerobacchorum adiacentem occupant. ex quibus ad sex selecti, pabulatum in omnem circa regionem excurrerunt, usque ad Decaton locum, decem fere stadia ab urbe distantem, unde etiam nomen traxit. ceteri in eo, quod dixi, iugo remanserunt. imperator, conscensis murorum pinnis, campos collesque lustrabat oculis, si forte et aliae Scytharum copiae adessent dispositisve insidiis eum eum, qui aggressurus esset, capere in animo haberent. tale quid ubi non animadvertit, (secunda diei hora Scylhas vidit, nihil minus quam pugnam cogitantes, cibo se atque quieti dedere,) cum ingenti multitudine acie decernere non ausus, lurpe existimabat, si omni late regione direpta, ipsis regiae urbis moenibus appropinquarent, praesertim cum ipse ad arceadas eorum incursiones inde egressus esset. con-

[*](V. 176) μένος, ἔφη· “o[*](C)[*](D)[*](Ρ. 223)

vocatis igitur militibus, animum eorum exploraturus, “non decet, inquit, despondere animum, conspecta mullitadine Scytharum, sed deo confidentes, pugnam committere; modo in eadem omnes sententia simus, certo spero, fore ut funditus eos vincamus." ad ea illi renuereque. tum imperator etiam maiorem suis iniecit metum, ac periculo eos excitans, “ad pabulandum, inquit, qui egressi sunt, si redierint, seque cum his, qui adsunt, coniunxerint, certum sane praesensque periculum erit. nam aut expugnabunt castellum, nobisque mors erit parata, aut pro nihilo nos putantes, ad ipsa urbis moenia accedent atque ab aditu nos intercludent, portis circumsessis. quare nil restat, nisi ut exdperiamur ultima et fortiter moriamur. ego certe iam egredior, et qui volet, praecurrentem me et in medios Scythas irruentem sequatur; quicunque id non potestis ant non vultis, nec porta egrediamini." itaque extemplo porta, quae ad lacum armatus exit, murosque celeriter praetergressus, postquam paullulum declinavit, a tergo iugum conscendit. nam ad apertum cum

[*](Β)[*](C)

Scythis proelium suos secuturos se non esse intellexerat. primus ipse stricto gladio in raedios Scythas invehitur, et qui primus sibi obviam fit, prosternit; nec qui eum sequebantur milites, non omittunt pugnare. quo factum est, ut plerosque caederent, nonnuUos etiam caperent. dein ut solebat dolos intendere, Scytharuin vestibus suos induit, equosque Scythicos conscendere iussit; suorum equos et signa militaria una cum praecisis capitibus Scytharum hominibus certis asportanda in oppidum tradidit, dato negotio, ut se ibi praestolarentur. haec postquam ita conslituit, ipse cum siguis Scytharum militibusque, Scythicas indutis vestes, ad amnem prope a Choerobacchis descendit, qua traiecturos putabat Scythas istos a pabulando revertentes. qui cum hos ibi stantes conspicerent, Scythas et ipsos esse rati, incatile incurrunt: pars trucidantur, alii capiuntur.

Sub vesperam (erat autem sabbatum) cum captivis revertitur Choerobacchos, ubi posterum diem commoratur. illucescente altero die

oppido egressus, bifariam divisis copiis, in primo agmine locat eos, qui Scytharum signa tenehant ; quos sequebantur captivi Scytharum, ab indigenis quisque ducti; capita atitem praecisa Scytharum alios rursus hastis fixa gestare sicque viam ingredi iussit. modico post hos intervallo ipse eum suis signisque Romanorum usitatis agmen claudebat. carnisprivii autem dominica Palaeologus, ut erat ad bellum impiger, ante ceteros Byzantio exierat; cumque celeritalem Scytharum probe nosset, non sine cura iter faciebat. ilaque aliquot ex famulis, quos comites habebat, intervallo praecedere, et canipos saltusque et vias circumspicere iussit, ut, si forte Scytharum aliqui apparerent, statim reversi nuntiarent. tali modo iter facientes, ubi in planitie, quae Dimylia vocatur, illos Scytharum vestibus indulos milites Scytharumque signa conspexerunt, reversi Scythas iam advenire edixerunt. Palaeologo e vestigio arma expediente, statim alter adest nuntius, qui affirmat, hos, qui Scythae viderentur, internallo modico, Ro-

[*](B)[*](C)[*](D)

manorum subsequi signa et milites properantes. quod qui nuntiabant, partim assecuti errant rem, partim aberrarunt. nam id quod sequebatur agmen, ut habitu et specie, ita re ipsa Romanum erat, et imperator id ductabat; qui vero praeibant milites, ii quidem omnes Romani errant, sed verstibus induti Scytharum, quoniam partim eodem incedebant habitu, quo se imperatoris iussu ornaverant, cum Scytharum speciem ementiti verso Scythas fallerent, ut supra exposuimus; partim etiam imperator tum Scythico ornatu abutebatur ad fallendos nostros eludendosque, ut qui istis occurrent, perterrefierent, in Scythas sese incidisse rati, simulque militarem iis sine priculo moveret iocum, terrore mixtum. nam priusquam timerent aperte, animum rentibus terrorem iniecit. ac certeros quidem pavor invasit propter ea, quae simulate erant; Palaeologus autem, qui omnes rerum usu superaret Alexiumque in fingendis dolis sagacissimum cognosset, intellexit statim, fraudem hac Alexii esse, animumque et ipse receipt, et ceteros confimavit. iam vero etiam consanguineorum af-

finiumque turba omnis, quae remanserat, nrhe exibaf, imperatorem ex pacto, ut sibi vidchatur, propere secuta. quippe adventus eorum post carnisprivium, quemadmodum supra diximus, tyrophagi hebdomade constitutus fuerat. sed priusquam urbe egressi essent, imperator victor iam revertitur; atque in ipso reditn obviam ei facti, non persuasissent sibi, imperatorem ipsum victorem esse, tam brevi partis tropaeis, nisi Scytharum capita hastis infixa conspexissent, ceterosque, qui ferro nondum occiderant, vinctos et manus post tergaligatos, alium post alium duci trahique. nam ceieritas expeditionis movit admirationem; praeterquam quod Georgium Palaeologum comperi, (nam qui praesentes tum erant, mihi enarrarunt,) conquestum esse, seque ipsum vituperasse, quod sero urbe profectus esset, neque bello una cum imperatore interfuisset, tantam ploriam inexspectata de Scythis victoria consecuto. nam particeps et ipse tantae landis esse magnopere cupiebat. in imperatore autem dixerit aliquis illud Deuteronomii tum quidem et perfectum et conspectum esse: “quomodo persequatur unus mille et duo fugent decem millia?" nam tantun non