Alexias

quit, usque fugiemus?" et converso equo gladioque stricto, in vulnerat qui qui primus ex insequentibus se obtulit. id ubi Galli et desperatam ab illo salutem perspexere, cum duclum cognitum haberent, qui tali animo essent, vinci non posse, metu finem persecpiendi fecerunt. ita liberatus ab insequentibus , periculo evasit. nec tamen in fuga animo conciderat, sed fugientes alios revocabat, alios increpabat; quanquam plerique ignorationm simulabant. hac igitur ratione cum periculo elapsus esset, in urbem regiam rediit, ut novis paratis copiis, in Boenumchim moveret.

Boemundus autem cura post Roberti in Longibardiam reditum bellum cum imperatore suscepisset, et praeceptis obsecutus patris, sine intermissione pugnas et proelia cieret, Petrum Aliphae una cum Puntese varias urbes oppugnalum diniisit. ac Poiobos quidem duos statim Petrus Aliphae cepit; Scopia Punteses, quem dixi. ipse ultro arcessitus ab Achridiotis, celeritcr Achridas occupavit; ubi postcfuam brevem moram fecit, Ariebe arcem defendente, infecta re Ostrobum abiit. inde repulsus pariter, per Soscum et Seryia Berrhoeani profe-

ctus est ac multis saepe tentatis locis, postquam nihil profecit, per Bodeua pcrvenit Moglena ibique castellum olim dirutum restituit. dein, relicto ibi cum satis inagna militum manu comitc, Saraceno cognominato, ad Bardaren se in locum contulit, qiii Aiprae Kcclesiae vocatur. dum tres ibi racnses commoratur, delecta est coniuratio triuin insignium comitum, Puntesis, Renaldi et Guilelmi cuiusdam, qui ad imperatorem transfugere decreverant. ac Punteses quidem id odoratus, fuga ad iniperatorein se subduxit; reliqui duo capti, more Gallorum certamine se purgare iussi sunt. victus Guitelmus pro convicto habitus est; queni Boëmundus luce privavit. allerum Benaldum ad Robertum patrem in Lougibardiam misit, a quo itidem excaecatus esl. Boomundus Aspris Ecclesiis profectus est Castoriain: quo cognito, magnus domciticus Moglena contendit, iisqiie politus Saraceniim occidit ac statim castelluni lunditiis deslriiit. Boemundiis aiitein Castoria egressus, Larissam venit, ubi hiemare in animo habuit. imperator, postquam in urbfm regtain, ut diximus, pervenit, quo erat impigro nec

quieti iinquatn indulgente animo, illico opus aggressus, a sultano copias petiit cum ducibus, rei militaris longo usu peritis. misit ille septeiu miilia Turcarum, quibus cum alii duces praeerant peritissimi, tum Camyres ipse, qui aetate et usu ceteros superabat. haec dum imperator parat, Boëmundus, missa copiarum parte, quae Gallis loricatis tautum constabat, statim Pelagoniam cepit et Tricala et Castoriam. Bocmundus ipse toto exercitu Tricalis moratus, dimissa manu lectissimorum ex universo numero militum, illico Tzibiscum occupavit. inde Larissam, ipsa Georgii magni martyris memoria, copiis omnibus accessit et obsidione urbem clausit eam qui defendebat, Leo Ceplialas, paterno imperatoris ministro natus, fortiter Boëmundi machinis totos sex nienses obstitit. imperatorem idem per litteras de barbarj adventu certiorem fecit. is licet pugnandi cupiditate arderel, tamen non extemplo in Boemundum movet; sed plures rndique milites mercenarios cogens, iter distulitj dein bene inslructis omnibus.

Cpoli egreditur. postquam Larissae finihus appropinquanit ot Celliorum uiouteni superavit, via publica et monte, quein indigeuae Cissabum vocant, ad dextram relictis, desceudit Ezeban; oppidum id Vlachieum est, proximc Androniam situm. hinc cum in alimn rursus pagum profectus esset, quem Plabitzam vulgo appellant, ad amnem * * * nomine adiacentem, castra ihi posiiit et qiianta opus erat fossa munivit. unde movens, ad Jiortos Delphinae se contulit, indeque Tricala. quo loco litteras ei quidam reddidit Leonis Cephalae, cuius supra nientio facta est, liberius in hunc modum scriptas: “scias, aperator, hucusque me, magna adhihita cura, incolumem servasse. iam cibis, quibus vesci Christianis licet, deficientibus, etiam quibus nefas est, usi sumus. verum ne hi (juideiu suppetunt. quapropter is auxiliaturus nobis brevi venies et obsidione libcrare nos

[*](C)[*](D)

poteris, deo sit gratia et gloria: sin minus, ego quidem, quod meum erat, praestiti; et necessitati obsecuti, (quid enim oportet adversus naturam eiusque imperium niti?) arcem hostibus dedere decrevimus, qui nos premunt et manifesto suffocant. haec calamitas si nobis acciderit, ego quidem devovebor; sed libere etiam maiestati tuae hoc dico: nisi properas periculo nos eximere, qui tanla et belli et tainis incommoda diutius sustiuere non possimus, tu, imperator noster, siquldem auxiliuin cum ferre potuisses, non celeriter tuleris, proditionis crimen effugere vix poteris." at imperator hostes alio modo debellandos censuil; itaque cura atque soUicitudine tenebatur; et quo modo insidiae struendae essent, per totuin dispiciebat diem, dei auxiliura implorans. arcessitum autem senem Larissaeum interrogavit de situ loci, oculisque intentis, digito simul demonstrans, percontatus est, ubi fauces essent vel frutices densi. haec ex Laris-

saeo quaesivit, quoniam insidias struere et dolo Latinos debellare volebat. dudum enim in aperto Marte parum spei ponebat, cum saepe coagressus succubiiissset et Francorum impetum expertus esset. sole occaso, cum imperator contentione totins diei fatigatus, somno se dedisset, somnium ei se obtulit. visus eniin sibi est intra templum Deinetrii magni martyris stare ct hanc audire vocem: “ne angare, neve gemas, cras cras vinces." emitti autem ea vox videbatur ex uua in aetle suspensarum imaginum, qua Denietrius magnus martyr pictus erat. somtiu experrcctus et siimino gaudio alTectns ob divinam lianc vocem, supplicavit martyri vovitque, si continjjcret sibi vicloriam de liottibns reportare, eo se prorcctkirum et stadiis sat miiUis ante, quam Thessalonicam pervenisset, equo relicto, pcdibus et gradu presso csso ad eius vencralionem ingressurum. dein convocatis ducibus pracfeclis- que et propinquis omnibus, consilium instituit, et postquam sententias interrogavit, qnid sibi visuni essct protulit. nimirum manipulos omnes propinquis suis tradendos censuit. summum antem imperium

Mellsseno Nicephoro cletulit et Curlicio Basilio, cjui et lohannaces vocabatur; erat hic e numero illustrium, fortitudiue et militari peritia celeberrimus, Adrianopoli oriundus. nec vero copias tantum illis Iradidit, sed insignia cjuoque imperatoria universa, praecepitque, aciem ita instruerent, quemadmodum in prioribus proeliis ipse fecisset; velitando prius Latinos antecedentes tentarent, dein clamore sublato, omnibus copiis in eos moverent; certamine autem utrimque conserlo, terga repente Latiuis darent ac fugam effusam Lycostomium versus simularent. quae dinn imperator praecipit, hinuitus repente

[*](D)[*](Ρ. 140)

omnium, qui in exercitu erant equi, auditus est; quae res cum omnes admiratione cepisset, taineu injperalori et intelligentioribus quibusque kouiim statim visum est omen. postqiiain haec mandavit, et ad dextram arcis Larissae ὃ. reliquit, solis occasu, generosis quibusdam viris sequi se iussis, per Libotanini angustias perrexit, et Revenicum circumvectus, per Aliagen quem dicuut lociim ad sinistrum se contulit Larissae latus. atqiie explorato totius regionis situ, cum depressiorein invenisset locum, ibi cum iis, qui ipsiiui comitabantur, subsedit. Romanarum autem copiarum duces, cum iniperator insidias, ut diximus, collocaturus, in eo easet, ut Libotanini angiistias transiret, exercilus partem adversiis Gallos miseniut, ul, quo imperalor proficisceretur, impedireutur oliservare. hi igiliir iu planitiem progressi, Gallus adoriuntur, et postquam salis pugnarunt, dcstiterunt, intercedente tum nocte. imperator ubi in locum, quo tendebat, pervenit, descendere de equis omnes iussit, et genibus uixos, hubcnas manibus tenere.

atque etiam ipse trixagini lierbae, quam forte invenerat, similiter innisus, habenas tenens manibus, in faciem per reliquam noctem procubuit.

Sole oriente, cum Romanorum copias in acie collocatas Boëmundus conspexisset et imperatoria insignia hastasque argenteis distinctas clavis atque equos purpureis ephippiis instratos, et ipse, ut poterat, aciem instruxit, in duas partes copiis divisis, quarum alteram ipse duxit, alteri Bryennium praefecit: Latinus hic erat ex illustribus, quem etiam conostablum vocabant. sic igitur constitutis Boëmundus copiis, quod consueverat, rursus fecit et in frontem aciei, ubi imperatoria insignia conspexit, iniperatorem ibi esse ratus, ut fulgur in fallacias invehitur. Romani, postquam pauliuKim obstiterunt, terga vertunt; quos ille insequitur summa, quam supra diximus, vehemenlia. at imperalor nlii copias suas procui fiigientes vidit et Boemundum veliementissime insequentem, iam satis ionge a castris stris suis Boëmundum abeise ratus, equo conscenso iussisque snis idem

facere, Boëmundi castra invadit, ac multis, qui illic reperti stint, Latinis necatis, praeda omni potitur. dein eos, qui persequebantur quique iugiebant, respicit. cumque suos fugam plane sitnulnre, Boëmundum autein a lergo insequi et post hunc Bryennium videret, arcessivit quem vocabant Georgium Pyrrhum, iaculaudi arte celebrem, et alios fortes viros, eosque cum idonea, quam ipsis attribuit, peltastaruin manu Bryennium celeriter perscqui iussit, liac tainen cautione, ut, cum propo accessissent, iion coiuinus puguandi copiaiu facerent, sed eminus tela in equos crebcrriine mitterent. assecuti igitur Gallos, equos ingenti telunim vi petunt, ut in magnam equites incurrerent difficultafem. iiam Gailus roiles oinnis, duin equo veliitur, et inipetii et adspectu terribilis est; sin descenderit ex equo, tuin magnitudine clypei, tum propter rostratos calceos cursumque impeditum, facillime superari potest et alius omnino atque autea est, deficicnte quasi ipsius animi alacritatc. id, arbitror, perspecliim imperator babens, non equites, sed equos interfiri iussil. equis autem Gallorum cadentibus, turbabantur, qui cum Bryennio erant, inaguafpie eoriiin conglidiatione denus excitatur pulvis ad nubes usque, ita ut aligo tum orirelur instar

[*](Β)[*](C)

lenebrarum illarum palpabillum, quibus Aegyptus olim afflicta est; nam prospectum adimebat vis pulveris nec explorancli potestatem dabat, unde et a quibus sagittae mitterentur. tribus autem Latinis missis, Bryennius rem omuem Boëmundo nuntiavit. Li invenerunt illuni cum paucis suorum in parva insula fluvii, cui nomen Salabrias, uvas comedenteni, simuhjue insolentius aliquid iactantem, quod etiamnum in ore vulgi est. nam saepius repetebat, barbaro ore Lycostomium efferens, Alexium in hipi fauces a se coniectum esse. adeo superbia plurimos fallit etiam in iis, quae sub oculis et aute jiedes sunt. sed cum nuntium Bryenuii accepisset, et dobim imperaloris cognovisset victoriamque fraude partam, commotus est quidem, ut par erat, nequaquam tamen, qua erat fortitudine, concidit animo. elecli igitur loricati aliquot Galli tuiuulum conscendunt e regioue Larissae situm. quos simulac exercitus Romanus conspexit, inagna poscunt atacritale cum ipsis congredi. id cum impetator fieri veluisset, lamen varii ex variis cohortibus magno numero permixti, in collem evadunt Gallos-

que adoriuntur: in quos impetu ilii statim facto, ad quingentos caedunt. dein cum imperator in locum, ubi Boëmundum transiturum ecse coniiciebat, inililes fortes una cum Turcis, Migideno duce, misisset, eos Hoi-mundus, ut prope fuerunt, aggressus vicit atque ad fluvium usque persecutus est.

Postridie eius diei, sole orto, Boëmundus fluvium, cuius mentionem iam fecimus, una cum comitibus et ipso Bryennio transgressus, gressiis, cum paliistrein regionein prope Larissam animadvertisset, invenissetque inter monlcs duos locuin salluosum in angustias, quas idusuras vocant, desinentem, Denienici palatium dictum, euin ingressus est ibique castra posiiit- postero die sub diluculum cura universo exercitu ressit phalnngis dux IMichael Ducas, aviinculus meus, vir pruden- (??)e laude celeberrimus, forina et inagnitudine corporis non aequalibus do, sed omnibus omnino, qiii iinquam fiiere, praeslans: ndmiratio pit omnes, qui adspiciebant hoinincin: idcm de futuris callidissime niiciebat et praesentia indagabat conficiebatquo unus omnium dex-

terrime. huic igitur praeceperat imperator, ut non omnes in angustiarum fauces introduceret, sed copias extra consistere iuberet turmamatim dispositas. paucos tantum e Turcis Sarmatisque selectos, qui iaculandi arte excellerent, intrare pateretur, nec tanien ullo alio armorum genere quam tells eos uti sineret. verura cum hi ingressi in Latinos equis inveherentur, qui foris stabant, pugnandi cupiditate flagrantes, certabant in fauces introire. nam Boëmundus, rei militaris admodum peritus, suos confertim stare, scutisque tectos subsistere iussit. at protostrator cum suos paulatim dilabi et fauces ingredi cerneret, ingressus est et ipse. quos Boemundus conspicatus, sicut leo gaudet, qui maguam in praedam inciderit, (ita Homerice dixeris), sic et hic, ubi suis ipse oculis protostratorem Michaelem cum suis ingressum vidit, vehementissimuni in eos copiis omnibus impetura facit; illi terga statim vertunt. Uzas autem, nomen a gente nactus, virtutis laude insignis, ac peritus, ut Homerus ait, clypeum et dextrorsum et sinistrorsum movere, is igitur, cum ex angustiis egre-

diens ad dextram declinaret, celeriter conversus, Latinum occurrentem percutit; atque is stalira praeceps humi corruit. Boëmundo autem Honianoj perseqiiente usque ad Salabriam flumen, idcm, cuius meminimus, Uzas signiferum Bocmundi liasta percussit, signumque de manibus extortiim aliquantum vibraTit inclinavitque terram versus. Latini, cum signura inrlinatiim cernerent, trepidanles alteram capessunt viam ac Tricala perveniunt, quae urbs a nonnullis Boëmundi militibus Lycostomium versus fugientibus iam occupata erat. illic aliquamdiu commorati, Castoriam occupant. imperator Larissa reversus cum Thessalonicam pervenisset, nt solebat in eiusmodi rebus, celeriter perlegatos Boi-miindi comitibus maximas pollicitationes fecit, si a Boëmundo stipendia exigerent promissa; et cum solvendo non esset. eum inducerent, ut ad mare proficisceretur ct pecuniam a Robcrlo patre requireret, vel adeo ipse traiiceret, quo merredem pararet. quod si

[*](D)

effecissent, omnes honorem atque innumera beneficia capluros, et quicunque suis sub signis merere velient, eos se in commilitium asciturum esse et tanlam mercedem soluturum, quantam cuperent. qui vero redire domum mallent, tutum illis iter per Hungariam se daturum. eam conditionem comites secuti, stipendia quadrienuii praeteriti sine ulla indulgentia flagitarunt. hic cum a pecunia laboraret, differebat diem; sed instantibus illis iusta petere, cum non habcret, quo se verteret, Bryennium reliquit ad Castoriam defendendam; Poloborum custodiam Petro Aliphae tradidit; ipse Aulonem petiit. quod ubi imperator comperit, victor in urbium reginam reversus est.

Ibi cum perturbatam ecclesiam invenisset, ne paullum quidem requievit; sed ut erat disciplinae apostolicae addictus, ubi vexatam Itali dogmatis ecclesiam vidit, licet proficisci in Bryennium cogitaret, (Gallum istum Castoriam tenere narravimus,) tamen ne sic quidem doctrinam evangelicam neglexit. eo enim tempore Itali haeresis succre-

vit, qiiae magiiopere ecclesiam agitanit. hic autem Italus (nam ab initio repetendum est) Italia oriundus, aliquamdiu in Sicilia commoratus est, quae est insula prope Italiam. etenim Siculi cum a Romanis defecissent etbeUnm in eos pararent, Italos auxilio arcessiverunt; inter quos etiam Ilali pater erat, liliolum secum ducens, qui licet nondum militari aetate esset, tamen sequebatur patrem titubanti pede et militiam, ut Italorum mos est, discebat. talis igitur pueritia Itali erat, et tale initium ac fundamentum eruditionis eius. cum vero celeber ille Georgius Maniaces, Monomacho Romanorum imperatore, tyrannidem in Sicilia occupasset, aegre illinc Itali pater una cum filio aufugit; et in Longibardiam profugi ambo rediere, Romanis etiam tum subiectam. hinc Italus iste, nescio quo modo, Cpolin venit, cuiusvis eruditionis bonarumque artium nequaquam tum expertem. nam inde a Basilii Porphyrogeniti principatu usque ad ipsum Monomachi imperium litterarum studia, etsi fere iacebant, tamen non plane erant cxtincta, donec imperatoris Alexii teniporibus excitata, erflorescere coeperunt ac summa diligentia a philolugis tractari. nam antehac delicati plerique erant nugas-

que agebant ac coturnicum certaminibus et aliis turpioribus ludicris tempus terebant per mollitiem, litteras et oninem honestarum artium cultum vilipendentes. ita comparatos cum Italns homines hicce invenisset, et doctoribus umbraticis durisque atque agrestibus usus esset, (nam erant tum temporis tales in urbe nonnulli,) cum is igitur litteris erudiliis ab his esset, etiam Michaelem illum Psellum postea adiit, qui etsi praeceptorum doctoriim scliolas minime frequentaverat, tameu naturali ingeuii dexteritate et acumine, ad haec etiam dei auxilium nactus ob matris preces ardentissimas, crebris vigiliis ad sanctam deiparae in Cyri templo imaginem non sine lacrimis fervidis pro filii salute fusas, siunmum omnis sapientiae fastigium assecutus erat, et cum Graecorum simul et Chaldaeorum litteras apprime calleret, magna tum temporis doctrinae laude florebat. huic igitur Italus operam dedit, sed qiioniam nidi et barbaro ingenio erat, in adytum philosophiae penetrare non potuit, praecipue quod praeceptores, qua erat arro-

antia et harbara stoliditate, ne in discendo qiiidem ferre posset, innque omnibus se, etiam autequam didicisset, antecellere opinaretur, ipsi quoque Psello a primo limine se opponere coepit. dialecticae autem penitus immersus, quotidianos tnmullus in conventibus publicis concilabat, cum sopbisticas cavillationes sereret ac nibil non ex dialecliro genere proponeret et rursus eadem ratione probaret. hunc in familiaritatem receperunt imperator lunc temporis Micbael Ducas eiusque fralres, et licet secundo post Pselhim loco haberent, tameu amore cum nmplectebantur, et in doctis certaminibiis eu utebantur. erant cnim litterarum studiosissimi Ducae, et imperatoris fratres et TVIichael ipse. Italus vero ardeuti semper et furioso vultu Psellum iluebatur, et si qnando ille ut aquila perplexis Ilali captiuuculis uperevolarat, irritabatnr et freraebat, urebatur vel doiebat. quid postea? cxardescehat Latinorum atque Italoniiu in Komanos bellum; et Lonmibardiae lotius sinuil atque Italiae occupatio agitabatur. eo empore imperator Italum, scilicet ut familiaritate sibi coniunctum et

probum hominem, qui Italice bene sciret, Epidamnum misit. sed (ut rem breviter exponam,) cum res nostras prodere argueretur, mitteretnrque iam, qui inde eum pelleret, prospiciens id Romam fugit. dein, ut erat ille, ad poenitentiam versus, supplices imperatori litteras misit; cuius iussu Cpolin rediit secessitque in nionasterium, Pege dictum, et ecclesiam Quadraginta Martyrum. ibi, Psello post tonsionem Byzantio egresso, ipse philosophiam universam docebat docebat, principis philosophorum dignitatem nactus, Aristoteilsque et Piatonis libris interpretandis operam navabat. ac plurimarum quidcm habebatur litterarum cognitione praeditus; re vera tamen peritus modo erat, si quis alius mortalium, phiiosophia Peripatetica longe gravissima, praecipue dialectica. ad reliquas litterarum disciplinas nullo modo aptus erat: in grammatica claudicabat, rhetoricum nectar non gustaverat. itaque uec oratio eius concinna ac polita erat; et character austerus et horridus omnino. contraxerat doctrina supercilia, ac totus redolebat asperitatem. dialecticis autem rationibus plenae eius scriptiones erant, et oratio redundabat epicherematis, sed in disputando

tamen magis quam in scribendo. adeo autera valebat disputando nec superari poterat, ut qui responderet, ultro ad silentium atque ad angustias redigeretiir. nam interrogationes faciebat gemina utrimque fovea, et in puteum difficultatum iniiciebat, quocum disputabat. tanta peritia dialecticae cum esset, etiain continuls interrogatiunibus praefocabat adversarios, conliirbans eorum eorum percellens animum; nec erat, qui semel ciim eo congressus, labyrinthis se hisce expedire posset. coterum litteris admodum rudis erat, et irae perquain impotens; et si quam doctrinae laudem assecutus erat, eam irucundia obterebat obruebatque. disputabat enim tam liugua quam manii; et adversarium in angustias omnino venire non sinebat, nec sufficiebat ei oppresssisse os adversario, silereque ipsum coegisse; sed manus in barbain statim et capillum involabat, et contumelia statim excipicbat contumeliam: manu iuxta ac lingua homo indomilus erat. hoc unum habebat non alienum a philosopho, quod, ubi percusserat adversarium, iracundiam

mitteret, obortisque lacrimis poenitentiam profiteretur manifestam. quodsi quis etiam figuram hominis nosse cupit: magnum ipsi caput, frons admodura prominens, facies aperta erat; nasus libere spiritum emittebat. barba rotunda, pectus latum, membra corporis firma, statura procerioribus minor. pronuntiatio talis eral, qualis exspectari poterat ab eo, qui adplescens e Latinis huc pervenerat: graeca qnidem perfecte tenebat, sed non ab omni parte emendata utebatur pronuntiatione; quin nonnunquam obscurius efferebat syllabas. qiiae plane vitiosa pronuntiandi ratio ut multitudinem haud latebat, ita artia dicendi peritiores eum ut rustice loquentem reprehendebant. itaque scripta eius constricta quidem undique erant locis dialecticis, ceterum pravae conipositionis vitia ac soloecismi passim offendebant.

Hic igitur cum universae philosophiae praepositiis esset atque ad eum iuventus conflueret, (namque Proclum et Platonem et phi-

losophorum amborum Porphyrii et Iamblichi placita exponebnt, maxime vero Aristotelis tum ceteras artes explicabat cupientibus, tum cuni librum, qui quasi organi usum praebet: quo se potissimum iactabat, iit cuius inlerpretationi plus operae impenderat,) tameu nihil prodesse discipulis putuit per iracuodiam et morum importuuitatem. vide mihi eius discipulos, Salomouem lohaunem et lasitam quendam et Serbliam aliosque doctriuae, si forte, studiosos. horiim plerosque aulam frequentantes regiam ipsa postea vidi: uullo elegantiori studio imbuti, dialecticum agebaut motibus ineptis et membrorum quadam vcrordi iactatione; sani vero nihil seutiebant: ideas proferebant, ad huc metempsychosin subobscure, et alia quaedam eiusdem generis deliramenta. nam quis doctorum honiinum aulam non adiit, cum sacrum illud par tantopere iu iitteris divinis pcrscrutandis dies noctesque rUborarel? parenles meos dico imperatores. atque liic breviler digrediar; permittit enim lex oratoria. iiiemini matrrin Mieam imperatricem saepe, prandio iam apposito, librnni adhuc manibus tenuisse et cum aliorum patrum sanctorum, qui de dogmatis scripserunt, tum

praesertim Maximi philosophi atque martyris, opera pertractasse. delectabatur enim non tam quaestionum naturalium, quam dogmatum perscrutatione, veram sapientiam percipere cupiens. ac saepe hanc admirata, aliquando “quid, inquiebam, sponte animum ad tantam sublimitatem adiecisti? equidem tremo, ac ne summis quidem auribus ista percipere audeo. nam contemplativa illa et subtilis plane hominis oratio vertiginem, ut aiunt, affert legentibus." ad haec “laudabilem, inquit, metum istum scio; neque ipsa sine tremore ad libros hos accedo. tamen avelli ab iis nequeo. tu vero exspecta pauUisper: ubi ceteros prius libros cognoris, etiam horum suavitatem percipies." percussit mihi cor horum memoria dictorum, et in aliarum rerum narrandarum pelagus incidi. sed cohibet lex historiae; quapropter ad Itahim oratio redeat. is igitur cum inter illos illos, qiios dixi, discipulos regnans, omnes per contemtum tractaret, plerosque male sanorum ad rebellionem concitavil, tyrannosque ex ipsius disripulis non paucos reddidil; quorum quidcm multos adferre possem, nisi mcmoriam tempns delevisset. sed haec acciderunt, prius-

[*](C)[*](V. 119)[*](D)

quam pater meus rerum potitus esset; qui cum in hac urbe humanitatem omnem doctrinaeque cultum iaccre cerneret, litteris procul exsulantibus, ipse, si quae eruditionis scintillae sub cinere laterent, eas excitare studebat, et quicunque ad litteras tractandas propensiores erant, (erant autem pauci iique non ultra vestibulum philosophiae Aristotelicae provecti,) eos ad sludia impellere non destitit; sed sacrorum tamen librorum stiidium graecis litteris anteponerent, praecepit. Italum autem ubi omnia miscere multosque decipere intellexit, hominis explorandi curam commisit Isaacio seiiastocratori; erat quippe hic litterarum amantissimiit et in rebus gravissirois exercitatus. cum is illum talem esse cognosset, palam redarguit eum consessu publico, ar lic demuni ecclesiastico tribunali tradidit iussu fratris imperatoris. sed imperitiam suam cum occultare non posset, ibi quoqiie dogmata effuvit canoni contraria et coram ipsis ecclesiac antistitibus ludificari alia quaedam facere non desiit, qiiae inculti et barbari iugenii essent, ijtritio Garida ecelesiae tum temporis praeside. qui quidem in aedifi-

ciis magnae aedis eura detinuit, ut ad frugera, si posset, corrigeret. verumenimvero non multum abfuit, quin ipse celerius opinionum eius pravitate inficeretur, quam illum in viam reduceret, ut aiunt. nam totum sibi conciliavit Italus Garidam. quid inde? populus universus Cpolitanus ad aedem concurrit, Italum deposcensj ac fortasse ex summo is in mediam aedem deiectus esset, nisi clam tecto sacrae aedis ascenso, in latebra quadam se abscondidisset. at quae falsa iste tradiderat, cura aulicorum sermonibus agitarentur, ac nobiles haud pauci perniciosis istis dogmatis corrumperentur, imperatorisque animus magnopere hac re morderetur, in uudecim capita pravae istae Itali opiniones redactae et ad imperatorem delatae sunt; quae ipsa capita imperator Italum in aede magna ex ambone, nudo capite, anathemati subiicere iussit, populo universo exaudiente et anatheiua repetente. quo facto, cum Italiis sibi nequaquam temperaret, eademque rursus palam multis traderet el, licet admonitus ab impera-

tore, immodeste ac barbare descisceret, anathemati et ipse subiectus est. quanquam postea, poenitentiam iterum eo profitente, anathematismus ipse aliquanto levatus est. ac dogmata quidem exiude notantur anathemate; nomen vero eius oblique dumtaxat et obscure nec plerisque ad intelligendum aperte ecclesiastico anathemate damnatur. etenim tempore subsequente mutavit is senteutiam, et errorum, in quibus olim versatus erat, eum poenituit. negavit etiam animas post mortem in alia corpora migrare, et venerabiles sanctorum imagines coli nefas esse; quaeque de ideis tradiderat, ad doctrinae orthodixae regulam correxit; ut manifestum esset, ipsum sua se sententia damnare, quod a recto olim aberrusset.

Bryennio Castoriam obtinente, ut supra exposuimus, cum inde pellere eum arcemque recipere imperator festinaret, exercitum rursus coegit, et postquam armis, quibus et ad oppugnandum et in acie opus est, omnes instruxit, eo iler ingressus est. eius loci situs est talis. lacus est, qui Castoriae dicitur; in eum promontorium excurrti, in siiinino latins sese explicans et in scopulosos desinens clivos. in hac peninsula turres et moenia exstrncta sunt in castri speciem, unde etiam Castoriac nomen est. ibi postquain imperator advenit, turres murosque primuin machinis tentanda censnit; sed cum fieri non posset, nt mililes ad moenia accederent, nisi ex statione quadain, vallum priuinm duxit, dein tnrres exstrnxit iigneas commissurasque ferreis ligavit clavis; e quibus velut ei castello ad pugnas cum Gallis committendas prodibat. itaque cum turres atque ballistas eastro admovisset, dies noctesque instat murosque quatit; sed for-

tius, qui intus erant, obstiterunt et ne diruta quidem muri parte remiserunt. ubi igitur propositum assequi non poterat, consilium iniit generosum simul et prudens, ut ab utraque parte, a continenti atque a lacu, navigiis manu militum tortium traiecta, eodem tempore aggrederetur. deficientibus autem navigiis, scaphulas curribus advectas per portum exiguum in lacum deduci iussit. cumque Latinorum eos, qui colles ascendebant, ex una parte celeriter viara conficere, qui vero ex altera parte descendebant, plus temporis descendendo consumere animadvertisset, Palaeologum Georgium cum fortium militum manu, scaphulis conscensis, ad collium radices appellere iussit, ac simul praecepit, ut, si datum sibi signum conspexisset, coilem statim ascenderet pone hostes et expedita planaque via ingrederetur; curaque iraperatorem a contiuenti pugnam cum Latinis suscepisse vidisset, et ipse, quam posset, celerrime adoriretur. sic enim haud dubie fore, ut, cum perinde utrisque resistere non possent, ea parte, qua remissior vis hostium esset, supe-

rarentur. Palaeologus isitur Georgius postquara sub collem, quem iam commeraoravi, appulit, arraatus substitit et speculatorem in edito loco posuit, qui signum ab imperatore datum observaret et, simul atque conspexisset, id sibi rursus significaret. luce iam orta, qui cum imperatore erant, classico canente, pugnam a continenti conserere cum Latinis festinant. speculator, ut datum signum conspexit, per alterum signum Palaeologo id nuntiat. qui statim iugo celerrime cum suis superato, ibi confertim constitit. at Bryennius, quanivis et extrinsecus irapetum imminentem et Palaeologum frendentem in se intra cerneret, famen ne sic quidem nnimo cecidat, sed comites iussit eo fortius resistere. at hi inverecundius se gerentes, “vides, inquiunt, ut malum malo acccdat. oportet igitur unnmquemque nostrura in po- stcrum saluti suae consulere, et vel ad imperatorem transgredi vel in patriam redire." ac statim rem aggressi, petunt ab imperatore, signum militare alterum versus templum magni marlyris Georgii, (erat enim btiir templiim ibi conditum,) alterum Aulonem versus statuere-

tiir, ut “quicunque nostrum sub tua maiestate merere velint, ad signum martyris aedem versus positum se conferant; qui autem in patriam suam redire cupiant , ad signum, quod Aulonem versus spectat, accedant." quibus dictis, statim ad imperatorem transeunt ; Bryennius autem, quo erat animo generoso, idera facere nequaquara voluit; iuravit tamen nunquam se in imperatorem arma capturum esse, modo se, usque ad imperii Romani fines tuto deductum, domura redire sineret. imperator celerriuie concessit, quod postulavitj ipse iter Byzantium ingressus est, splendida victoria reportata.

Digrediar hic paullulum , ut quomodo Paulicianos quoque debellaverit , enarrem. nam piiduit eum, desertores istos non devicisse, priusquam in regiam rediret; sed quasi victoriam ex victoria serens, etiam Manicliaeorum multitudine deleta, praeclare factorum orbem implevit. neque enim par erat, illustrem de occiduis hostibiis reportatam victoriam quasi macula aflicere istos ex Paulicianis profe-

post ἐκέλευσε excidisse videtur τὴν πάροδον aut quid tale. tos. aperto autem Marte aggredi eos noluit, ne, pugna conimissa, multi utrarumque partium exstinguerentur; dudum enim summa eos fortitudine esse norat et icrociain in hostcs spirarc. qnnproptcr id npcrain dedit, iit aiiclores scclcris lilcisceretur, rcliipios excrcitui adiungeret. Iiac igitur ratione poenas persecutus est. cum ad perirula eos promtos indomitique in proeliis impetus esse sciret, vcrilus bst, ne desperatis rebus ad peiora delalicrcnlur. nain quieti tum tcmporis terruui incolebant patriam, et ad praedationes et latrocinia nondum se convertcraut. itaque per lilteras, Byzantium redicns, arcessivit eos magnis pollicitationibus. isti, cognita eius de Gallis victoria, quanquam verebantur, ne forte falsa sibi spe litterae subblandirentur, tamen vcl inviti iter ad eum ingressi sunt. Alexius Mosynopoli substitit, fictis morandi caussis, re vera adventum corum opperiens. qui cum adessent, Iustrare cos sc velle simulat ac singulorum nomina perscribere. itaque terribili considens specie, non promiscue, sed de

[*](P. 155)[*](B)[*](C)

curiatim primores Manichaeorum praetervehi iussit, universos se crastino (lie lustraturum poUicitus; ac deinile hoc niodo urbem, postquam in tabulas relati essent, introire. iam qui acl vinciendos eos parati erant, equis armisque ablatis, in suam quemque custodiam deducunt. deinceps qui sequebantur, ciim quae fierent piane nescirent, ingrediebantur ignari, quid cuique immineret. hos igitur sic cepit, bonaque eornm publicata generosis istis militibus distribuit, qui proeliorum atque periculorum socii sibi fuerant. cui negotium illud mandaturri erat, philippopolin profectus, etiam uxores eorum, domibns expulsas, in arce carceribus incliisit. captis autem Manichaeis brevi post iinperator crimen condonavil; qui sacri baptismi participes fieri cupiebant, iis ne lioc (piidem denegavit. omnibus aiitem artibus adhibitis, iibi auctores pravi illiiis consilii exploravit, in insiilis deportatos detiniiit; reliqiiis potcstatem dedit, quo vellent, eundi. hi in patriam, qua nihil carius ducebant, statim reversi, quanlum licuit, res suas ordinabant.

Imperator in urbem reversus, ubi cognovit, quae in triviis et angiportis de alienata sacra supellectile in se susurrabantur, moleste ferebat, quod cum non tantam admisisset culpam, multo plures se allatrarent calumniatores. etenim urgente is necessitate ac rerum secularium propter exhaustum aerarium vexatione, ad id animum adverterat, mntiiatiis potius, quam latrnclnalus vcl tyraniii innre grassatus, ut maledici criminabantiir. quin etiam statutum habebat, simulac bella, quae urgebant, prospere finivisset, ecclesiis ornamenta ablata restituere. itaqne in iirbcm rcdiix, cum calninniandi copiam praecisam cuperet, niaximam concionem in Blachernarum palatium convocavit, coram qiia primiim rcum se sisteret, deinde ransam pro se diccret. convencral. iam senalns iinivcrsus ct principes excrrilns et totus ordo sacerdotum, exspetantes, quid omnium convcntns siiii vcllct. atitem noii aliam nb caiisam, nisi ut eorum, qnac iu imperatorem laclabantur, quaestio institueretur. aderant igitur sacrorum monaste-

[*](V. 125)[*](B)[*](C)

riorum curatores, et in medium proferebantur libri, (brevia vulgo vocari solent,) in quibus aedis cuiusque supellex perscripta erat. imperator region sedebat in solio, specie quidem iudicis, re vera ipse reus. inibatur ratio eorum, quae templis olim a multis donate, postea ablata errant cum ab aliiis, tum ab ipso imperatore. cumque nihil aliud sublatum esse appareret, nisi tumulo Zoes illius augustae impositum ornamentum auri argentique et pauca quaedam alia vasa, non ita ad sacri ministerii usum necessaria, reum se palam profitetur imperator, iudicemque facit, quisquis vellet. brevi post mutate oration, “ego, inquit, cum imperium undique invenissem barbaris circumdatum et omni adversus imminentes hostes auxilio destitutum, scitis, quot pericula subierim, barbarorum tantum non ipse ferro absumptus. etenim multo plures erant, qui ab utraque parte nos aggrederentur. Persarum incursions et Scytharum impetus haud ignoratis, nec Longibardorum infesta in nos

[*](D)[*](P. 157)

arma obliti estis. cum armis deerant pecuniae, orbisque imperii quasi ad centrum individuum redigebatur. quantum mox creveril tota res militaris, cnpiis exercitalis et novis undecuuque contractis, recordamini. nec quenquam vestrum latet, talia a nobis sine magna pecunia non potuisse praestari, quaeque aldata fuerunt, utiliter, secundum Periclem illum, atque in vestrum honorem impensa esse. quodis nonnullis ad vituperandum proclivioribus canoues offendisse visi sunius, mirum non est. accepimus enim, ipsum prophetam inter reges Davidem, eadem neccssitate circumventum, sacros panes gustasse iina cuni commilitonibus suis, iicet uefas esset cibo sacerdotibiis jiroprio vesci. atque praeterea etiain intelligere licet, sacros canones aliis locis permittere supellectilem sacram venumdari ad redimendos captivos. ilaque εἰ quo imperium Romanum urbesque nostras et ipsam Cpolin a praesenti servitutis periculo liberaremus, paucis quibusdam, iisque nullo plane sacrorum vasorum cultu habitis, in tanto rerum discrimine iisi sumus, nullam profecto iustam accusandi causani malignis relinqui-

mus." haec locutus, mutata oratione, quasi reum se profitetur seque ipse condemnat. brevia rursus replicari iubet, ut quae ablata essent, palefieret. ac statim secreto Antiphonetae auri summam satis magnam quotannis a vectigalium curatoribus pendendam constituit; quod et hucusque constanter servatur. ibi enim imperatricis, cuius mentionem fecimus , tumulus erat. Chalcoprateis vero tantum auri, quantum iis, qui in hac sacra deiparae aede hymnos canere solebant, videbatur sufficere, singulis annis ex aerario pendi iussit.

Eodem tempore exorta coniuratio in imperatorem est, conflata ah senatus principibus et exercitus ducibus nobilioribus. cuins rei ubi indicium ad imperatorem allatuin est, accusatores producti conscios sceleris convincebant. patefacto iam eorum consilio, cum poena legibus praescripta esset gravissima, imperator hanc quidem iis infligi noluit, bonorum tantum publicatione et exilio coniurationis auctores multavit. et hactenus scelus ullus est. sed redeat rursus oratio, unde digressa

est. Imperator enim, cum in magni domestici dignitatem a Nicephoro Botaniate evectus esset, Traulum quendam Manichaeum in familiarium ministrorum numerum adsciverat, eique sacro baptismate dignato unam ex imperaturis famulabus in matrimonium dederat. huic quatuor erant sorores; quas cum in custodiam illu tenipure una cum ceteris abductas cerneret bonisque omnibus spoliatas, indignabatur nec ferre poterat. itaque dispiciebat occasiunem e mauihus imperatoris elabendi quod ubi coniux eius cognovit aufugientemque maritum animadvertit, rem nuntiavit ei, cui tum Manichaeorum administratio commissa erat. sensit Traulus consilium proditum, et quibuscum rem antea communicaverat, vespcre ad se arcessivit; ac congregatis, qui consanguinitate sihi iuncti erant, Beliatobam occupat; oppidulum id est in summo nonte positum, qui valli ad Beliatobam adiacet. quod cum vacuum invenissent, in eo tanquam sibi proprio domicilia collocarunt. inde quotidianis excursionibus, interdum usque ad suam ipsorum urbem Philippopolin, factis, multa onusti praeda revertebantur nec his contentus Traulus foedus cum Scythis Istrum accolentibus

init, ducibus, qui Glabinitzam et Dristram finitimasque regiones obtinebant, sibi conciliatis et illustris inter Scythas viri filia in matrimonium ducta; id sedulo agens, ut imperatorem Scytharum irruptione vexaret. de quibus imperator quotidie certior factus, cum futurorum curam haberet litteris et pollicitationibus illum reconciliare studebat, malum inde probenturum suspectans. quin etiam bullam auream, qua impunitas et plena libertas sancita erat, ad eum misit. verum cancer recta ingredi non didicit: idem erat homo, qui heri ac nudiustertius, Scythas sibi conciliabat pluresque semper arcessebat ex tinibus eorum ac vicinas onines regiones populabatur.

Postquam imperator obiter Manichaeos quoque ad frugem corapulit, rursus in fidem eos recepit. at ëmundus (nam redeat ad eum oratio) Aulone commorabatur, cumque certior factus esset de Bryennio ceterisque comitibus, quorum quidem alii sub imperatore stipeudia mereri maluerant, alii alio dispersi erant: patriam repetiit, et in Longibardiam traiectus, Robertum patrem Salerni convenit, ut supra iam narravi-

[*](Ρ. 159)[*](Β)

mus, multisque in imperatorem dictis, animum patris adversus illum irritavit. quem ubi Robertus ipso vultu infaustum illum nuntium prodentem vidit et magnam, qnam in eo posuerat, spem testulae instar in contrarium versam , obstupuit aliquamdiu, quasi fulmine ictus. sciscitatus autem de omnibus, et quae praeter spem accidissent edoctus, animum deiecit. quanquam ne tum quidem ignavam ac generoso audacique animo indignam cogitationem suscepit. imo magis etiam ad bellum incensus, gravioribus, quam antea, curis ac sollicitudinibus agitabatur. erat enim constans et tenax propositi, nec ab iis, quae semel statuerat, facile declinabat, imperterriti denique vir pectoris, et nihil non expugnabile primo statim impetu sibi ratus. simul igitur animum collegit atque ex magna perturbatione se recepit, statim dimissis quoquonersum, qui iterum in lllyricum contra imperatorem traiecturum se esse nuntiarent, omnes convocavit. ac protenus ingens undique militum conveniebat numerus, tam equitum quam peditum, qui splendide omues armati erant et pugnandi cupiditate fla-

[*](C)[*](D)

grabant. multitudinem Homerus tantam diceret, "quanta apum feruntur exaamina frequentium." nec magis ex vicinis quam ex longinquis confluebant oppidis. iamque acriter se paravit ad ulciscendam filii cladem. exercitu salis magno collecto, filios arcessivit Rogerium et qui dicebatur Gidus, cui etiam imperator Alexius, ut a patre abstraheret, legatis clam missis, aflinitatem obtulerat, et honoreia insignem et pergrandem pecuniae summam pollicitus. quibus ille auditis aunuerat, sed consilium tum celabat. hos igitur equitatui universo praefecit, diraisitque cum mandatis, ut Aulonem quam celerrime occuparent. quod illi, traiecto mari, stalim fecerunt. exiguo illic praesidio relicto, cum ceteris copiis Buthrotum proficiscuntur, quod et ipsum facile expugnant. interim Robertus cum classe universa, oram Buthroto oppositam legens, Brundusium pervenit, in IIlyricum traiecturus. sed cum Hydrunte breviorem traiectum esse didicisset, inde solvit. dein litus Aulonem inter atque Buthrotum prae-

tervectus universa classe, cum filiis se coniungit. quoniam vero Corypho prius occupata deleccrat, filiis Buthroti relictis, ipse classe insulam petiit. haec Robertus. quae postquam imperator rescivit, nequaquam oscitabatur, sed bellum adversus Robertum renovans, Venetos litteris acciil, si classem satis magnam armassent, pecunias largissimas pollicens. ipse biremes et triremes et varii generis piraticas naves instructas adversus Robertum misit, militibus impositis pugnae maritimae peritis, ubi adventum classium Robertus cognovit, quo erat animo, aggredi occupans, solvit et cum universa classe portum Cassopes insedit. Veneti tenebant Passarorum portum, ubi comperto Roberti adventu, celeriter et ipsi in Cassopes portum invehuntur. proelio atroci commisso et manu conserta cominus, Robertus fugatur. verum ut pugnandi cupidus erat et bello strenuus, ne victus quidem animum demisit, sed rursus ad alteram eamque graviorem pugnam se comparavit. quo cognito, utriusque classis duces, receuti victoria treti,

tertio die rursus aggrediuntur victoriamque splendidam reportant. dein in Passarorum portum revertuntur. sed sive elati, ut plerumque fieri solet, victoriis reportatis, sive hostes iam debellatos rati, secure degebant, tanquam tota confecta re, et Robertum contemnebant. celeres etiam naves omnes mittunt Venetias nuntiatum, quae evenissent et quantam de Roberto adepti essent victoriam. quae ubi Robertus comperit ex Veneto quodam, Petro Contarino nomine, nuper ad ipsum transfuga, animum etiam magis despondit, nec ferre amplius potuit. mox tamen prudentioribus rationibus erectus, rursus Venetos aggreditur. Veneti, improviso eius adventu obstupefacti, maioribus statim navigiis ante portum urbis Corypbo inter se alligatis et facto maris portu quem vocant, parvas naves in medium cogunt, armatique orancs illorum adventum opperiuntur. ille, ut advenit, pugnam con serit. pugna autem atrox erat et prioribus acrior, cum fortius, quam antea, pugnaretur. proelio igitur commisso gravi, et nemine ex utra

que parte terga vertente, sed a fronte potius irruentibus, cum Veneti commeantum antea consumpsissent, neque quidquam praeter milites navibus inessct, hae autem propter levitatem innatarent quasi undis sublatae, ne secundum quidem cingulum aqua contingente: accidit, ut cuncti in illud latus, quod hostes spectabat, confluentes, immergerentur. erant autem ad tredecim millia. reliquae naves cum ipsis vectoribus raptae sunt. Robertus post illustrem hanc victoriam in crudelitatem erumpens, multos eorum, quos ceperat, saevissime tractanit. alios privavit oculis, aliis nares abscidit, nonnullis manus aut pedes aut utraque simul. de ceteris misit popularibus eorum nuntiatum, tiatum, qui suos redumere vellent, iis secure se adire licere. simul de pace eosdem interrogat. at illi hoc responsum dant. "scito, dux Roberte, etiamsi nxores et liberos nostros trucidari a te cerneremus, foedus cum imperatore Alexio non renuntiaremus, neque adiuvare eum et

fortiler pro eo pugnare desineremus." paulo post Veneti paratis dromonibus et triremibus nonnullisque aliis parvis ac velocibus nanibus, cum maioribus viribus in Robertum movent cumque in eum circa Buthrotum stationem habentem incidissent, gravi proelio vincunt, multis caesis, pluribus demersis. nec multum abfuit, quin ipsum filium eius germanum Gidum et Gaïtam uxorem caperent. qua victoria reportata splendida, imperatori rem omnem nuntiant. is multis muneribus honoribusque eos affecit, ipsum ducem Venetorum protosebasti dignitate ornavit, salario iusto addito, et hypertimi titulum patriarchae eorum concessit cum stipendio congruo. quin quin omnibus apud Venetos ecclesiis auri quanlitatem satis magnam quotannis ex aerario regio numerari iussit; ecclesiae autein in honorem evangelistae apostoli Marci exstructae tum vectigales fecit Melphenses omnes, qui Cpoli officinas haberent, tum donavit officinas, quae a veteri

[*](Ρ. 162) ἐξουσίας.

Hebraica scala usque ad Biglam quae dicitur pertinerent, item scalas omnes, qaue intra hoc spatium continerentur; addidit quoque alias multas res immobiles Cpoli Dyrrhachiique et uhicunque illi expeterent. postremo, quod maximum erat, mercaturam illorum omni vectigali immunem lecit in cunctis Romani imperii terris, ut lihere mercatum possent facere, ac commercii aliusve tributi aerario pendendi nomine ne obolum quidem darent, sed omni plane exemti essent Romanorum potestate.

At Robertus (nam redeat oratio, unde digressa est et ordinem sequatur narrationis,) ne post hanc quidem cladem quievit. sed cum iam antea navigia nounulla, praefecto filio, in Cephaleniam misisset, ut urbem, quae ibi esl, est, caperet, naves, quas ad manum habuit, ad Boditzam appulit cum exercitu toto; ipse, monere galea conscensa, Cephaleniam tenuit. sed priusquam ceteris copiis filioque suo se coniungeret, commoratus adhuc ad Atherem, quod est promontorium Cephaleniae, acri correptus est febri, cumque ardorem

non ferret, frigidam petiit. dispersis quoquoversus, qui circa eum erant, ut aquam quaererent, indigenarum unus "videte, inquit, insulam hanc Ithacam. in ea urbs olim magna exstructa erat Hierusalem appellata; quanquam vertustate iam collapsa est. in ea fons erat, idoneam semper ad bidendum frigidamque aquam emittens." his Robertus auditis, magno concussus metu est. nempe Atherem et Hierusalem urbem componens, instare sibi mortein intellexit. elenim dudum vaticinati quidam ipsi erant, qualia solent adulatores principibus narrare, usque ad Atherem cuncta eum subiecturum esse, hinc Hierusalem proficiscentem, naturae debitum redditurum. febrisne eum consumserit, an pleuritidis morbus, parum compertum habeo. mortuus est sexto die; animam agentem Gaïta uxor reperit filiumque eius lamentantem. nuntiatur igitur, acciderat, filio, quem adhuc vivus successorem ipse principatus designaverat. is, nuntio accepto, gravissimo dolore affectus est; sed prudentioribus cogitationibus confirmato animo, postquam onmes convocavit, pri-

[*](P. 163)[*](B)[*](C)

mum rem aperit, insolabiliter patris obitum deflens; dein sacramento adactos in Apuliam traiicit. quo in traiectu, licet aestatis tempus esset, magnae incidit tempestati, ita ut nanigiorum alia mergerentur, alia illisa vadis frangerentur. navi, qua mortuus vehebalur, paene confracta, comites arcam, quae cadaver continebat, vix salvam Vensium portabant. ac sepultus est in monasterio S. Trinitati olim exstructo, ubi etiam fratres cius antea depositi erant. obiit anno vicesimo sexto ducatus sui , aetalis septuagesimo. postquam imperator de repentina Roberti morte certior factus est, respiravit, tanto levatus onere, ac statim eos, qui Dyrrhachium adhuc obtinebant, aggressus est, id agens, ut disscnsionis semina litteris variisque arlibus inter eos spargeret: sic facillime Dyrrhachium urbem capturum sperabat. etiam eos, qui forte Cpoli erant Vencti , adduxit, ut Amnlphenis, Venctis et quicunque coloni crant Epidamni, per litteras suaderent, ut voluntati suae obsequerentur Dyrrhachiumque sibi proderent. quod quo lubentirs facerent, ne ipse quidem muncra dare pollicerique desiit. cumque

eo adducti essent, (est enim Latinorum gens nniversa pecuniae amantissima et asse uno carissima quaeque solet vendere,) magna allecti spe, coniuratione facta, e medio tollunt tum qui arcis Roberto tradendae primus auctor fuerat, tum qui cum eo coniuraverant. dein imperatorem adeunt, deditaque arce, omnis generis immunitatem nacti sunt.

Roberti mortem mathematicus quidam, nomine Seth, qui astrologiae scientia multum gloriabatur, post eius in Illyricum traiectum praedixerat, vaticiniumque charta consignatum et sigillo munitum familiarissimis quibusdam imperatoris tradiderat, rogans, ut scriptum aliquamdiu servarent. dein mortuo Roberto, iussu illius charta est resignata vaticiniumque sic se habebat: “magnus hoslis ex multum tumultuatus repente cadet." admirati sunt omnes viri ac sane is ad summam perfectionem huius divinaudi scientiae

[*](Β)[*](C)

pervenerat. qnae ars, nt paulisper a narrationis cursu deflectamus, ita se habet. recentioris inventum est actatis, neque veteres hanc scientiam toverant. nec enim temporibus Eudoxi, astronomorum snmmi, erat isla divinandi ars, nec Platoni baec disciplina nota luit; imo ne Manetho quidem apotelesmaticus perfectam eius rei scientiam habuit. veteres enim non solebant, cum vaticinarentur, geniturae rationem habere et cardines figere et totam constellationem observare et si quae alia inventor disciplinae huius posteris tradidit; quae quidem nota iis sunt, qui tales nugas agunt. attigimus et nos olim aliquantisper hanc artem, non ut divinaremus, (avertat id deus,) sed ut vanitate huius scientiae melius perspecta, eorum qui ei dediti sunt stultitiam coarguere possemus. neque vero ostentalionis causa haec scribo, sed ut ostendam, artium plerasque floruisse, Alexio imperatore, qui litterarum studiosos et litteras ipsas colebat. quanquam hanc astrologiae disciplinam haud obscuro odio prosequebatur, eam puto ob causam, quod multitudinem impulit, ut spem in deo integriorem abiiceret astrisque inhiaret. ea causa erat, cur inimico in

[*](D)P[*](P. 165)[*](V. 132)

astrologiam animo esset. neque tamen propterea inopia tum temporis erat astrologorum; sed et Seth ille, cuius modo meminimus, eo tempore floruit, et Aegyptius ille Alexandrinus multus fuit in pandendis astrologiae mysteriis. qui etiam a multis interrogatus, accuratissime futura praedixit; interdum ne astrolabio quidem usns, ex calculorum quodam iactu vaticinabatur. erat autem ne ista quidem divinatio, sed ars quaedam Alexandrini. ad quem cum imperator iuventutem confluere cerneret etquasi prophetae honore eum habere, bis et ipse considuit hominem, et toties recte Alexandrinus consulenti respondit. veritiis tamen imperator, ne multis inde dainnum existeret et ad hanc astrologiae vantitatem omnes inclinarent, Raedestum in exilium eum misit, ceterum diligenter prospexit, ut quae ad victum pertinerent, largiler ex aerario regio darentur. etiam Eleutherius, in dialectica versatissimus, patria itidem Aegyptius, istam artem tencbat et ad tantam in eo genere excellentiam

pervenerat, ut nemini omnino palmam concederet. postea Catananges quidam nomine, Athenis Cpolin profectus, qui omnibus ante se genethliacis praestare studebat, cum interrogatus a quibusdam, quandonam imperator moriturus esset, obitum eius praedixisset ut sibi videbatur, a vero aberravit. contigit autem, ut eo tempore leo, qui in palatio alebatur, postquam quaturor dies febre laburavit animam efflaret: quo Catanangae vaticinium speetare plerisque visum est. tempore satis magno praeterito, iterum imperatoris mortem praedixit: nec minus falsus est. obiit tamen Anna augusta, illius mater, eo die, quem Catananges praedixerat imperator autem, cum quoties ille de se vaticinaretur, tolies falsus esset, urbe eum pellere noluit, quoniam semet ipse convincebat, simul ne ira eum hinc eiicere videretur. sed nos iam redeamus, unde profecti sumus, ne de coelestibus rebus negari videamur et quaesitis ex astrologia nominibus historiae corpori caliginem offundere. Robertus igitur, ut fama erat et nonuulli dicebant, dux belli eximius fuit; sollers, decora facie, ur-

banus in sermone, citata voce, sed plena eadem ac magna, aditu facillimo, procera corporis forma, capillo aequaliter circum caput promisso, barba longa, religiosus in servandis patriae moribus; faciei atque totius corporis decor ad finem usque idem, ipse iis corporis virtutibus gestiens, propter quas dignus imperio habebatur; oninibus quidem subditis honorem tribuens, praecipue autem, quorum propensam erga se voluntatem perspexerat. idem parcissimus erat et avarissimus ac quaestus faciendi congerendarumque opum quam maxime studiosus; ad baec etiam gloriae avidissimus. quibus curiditatibus omnibus cum serviret, in magnam omnium reprehensionem incurrit. vituperant autem quidam imperatorem ut hominem exigui consilii, quod aggredi eum praefestinarit. nisi enim ante opportunum tempus adortus esset, facile aiunt superiorem eum dicessurum fuisse, prementibus undique et Albanitis qui vocantur et Daimatis a Bodino missis. at talia censores, qui extra teli iactum stant et in pugnantes acerbissima obtrectationum tela mittunt. nam Roberti virtutem et in rebus bellicis dexteritatem et auimi constantiam omues norunt. nec