Alexias

ln oterra igitur rontinenti Robertus castra inetatus csl, die decunu seplimo measis Iiinii indictione quarta, cum equestribus pe-

[*](P. 103)[*](Β)[*](C)

destribusque copiis innumeris , terribili specie propter habitum ordinandique rationem ; iam enim undique exercitus rursus convenerat ; a mari vero omnis generis navigia cum aliis militibus, qui multum maritimi belli usum habebant, navales eius copias vehebant. circumventi igitur qui Dyrrhachium obtinebant, ex utraque parte, terra dico marique , et immensas Roberti omnemque numerum superantes copias conspicati, maximo terrore affecti sunt. at Palaeologus Georgius, vir fortis et totius rei militaris peritus , qui ex innumeris in Orlente commissis proeliis victor discesserat, intrepido animo urbem communiebat, et propugnacula exstruens, prout imperator mandaverat, et ballistas moenibus imponens; miiites praeterea , siqui aninium abiecerant, erigebat, speculatoribusque per muroruin circuilum dispositis, ipse ambiens noctu diuque vigilare custodes iubebat. eo etiam tempore imperatorem litteris de Roberli irruplione edocuit eiimque urbis Dyrrhachii expugnandae consilio advenisse. oppidani auteni,

[*](D)[*](Ρ. 104)[*](V. 84)

cum machinas extra urbem et ingentem exstnictam turrem conspexissent, ipsis Dyrrhachii\ muris altiorem, coriis undique circumdatam, et ballislas insiipcr impositas , et totum muroriim ambitum castris cinctaum, et confluentes iindiquc ad Hobertum socios, et oppida, quae adiacebant, in transcursu diruta , et tabernacula hinc quotidie multiplicata: terrore afTecti lunt. etenim perspexerunt iam, diicem Robertum non eo consilio Illyricum occupasse, ut urbibus agrisque vastatis, praeda magna potiliis, in Apaliam rediret, quemadmodum idiique perhiiiehat, sed iinpcrium Roiiianorum appetentem , Dyrrhachium ab ipso, quod aiunt, carcere oppiignatum contendere. iussit igitur Palaeologus de miiris inlerrogari Robertum, cur advcnisset? quibiis respondit, in animo esse , Michaelem , regno pulsum, sibi affinem, in dignitatem pristinam restitiiere et iniurias illatas animadvertere omninoque eum ulcisci. ad haec illi , si Michaclem conspicati agnoscerent, cnntinuo se adoraturos urbemqiie tradituros. quibus Robertus aiiditis, iussit statim Michaelem, splendida veste indutum,

urbis incolis ostencli; cumqite is splendida pompa, musicorum omnis generis instriimentorum et cymbalornm cantn, in conspectiim prodiret, illico de muris omnia in eum maledicta iaciunt, agnoscere se hominem prorsus negantes. Robertus nihili haec habens, operi proposito instabat. sed dum quique intus quique extra erant, ita inter se colloquuntur , clam egressi ex urbe nonnulli , manura cuni Latinis conserunt, et postqnam aliquantum damni intulere, Dyrrhachium recedunt. de eo autem, qiii Robertiini comitabatur, monacho inter se plerique dissentiebant. nam alii pincernam esse imperatoris Michaelis Ducae affirmabant , alii Michaeleui ipsiun barbari illius consocerum, propter quem etiam magnnm suscepisset bellum; nonnulli perseverabant certo se scire, totuni Roberti commentum esse. neque enim (ita aiebant) Michael ad Robertum transfugit ; sed cum hic ex summa egestate et obscuritate fortunae audaci et arroganti animo omni- bus Longibardiae urbibus agrisque atque ipsa Apulia potitus, regnum

sibi comparasset, ut supra cxposuimiis; brevi post maiora appelens , id qnod iminodicis insitiim esse lolet ingeniis, lliyrici urhes tentandas diixit: quae si prospere sibi successisseiit, nlterius grassandnm. quippe nnuiis avaritia, nbi initium cepit, a gangraena nihil difTert, qiiae rnni corporis partem attigerit, nullo modo coasistit, donec totnm perdiderit.

Sed imperator cum Palaeologi litteris edoctus esset, mense ilhim lunio (ut supra iain relatuin est,) traiecisse et quamvis tempestate gravissima ac naiifragio interceptura deique ira adflictuin, tamen non absterritiim esse, sed Aiiloiiem cura iis , qui eoinitahantnr, statim cepisse, et innnmeras undecnnque ad eura copias niriuin instar hihernarum confluere, et qui leviore animo essenf, Pseudomichaelem illum re vera pro imperatore habentes, ad Robertnm transire; sollicitatns est, diflicuUatem rei, quam sibi proposuit. secum reputans. rumqiie siias copias ne multesimam quidem parlcin Roherti copiarum aeqnare animadverteret, ex Oriente Tiircas arcessendos diixit ; idque sultauo significaTit. idcni pollicitationibus donisque Venetos ,

[*](C)[*](D)[*](P. 106)

(untle veneto colori in certaminibus equestribus nonien a Romanis inditum fuisse dicitur) in anxilium vocat , partim promittens, alia etiam statim offerens, dummodo cum omnibus copiis maritimis celerrime Dyrrhachium vellent petere, ut el urbem tuerentur, et cum classe Roberti proelio dimicarent. quod si fecissent, quemadmodum ipsis significatum esset, sive deo iuvante victoriam reportassent, sive , ut sunt casus rerum , snperati essent, eadem iUa, quae polliceretur, nccepturos esse, acsi devicissent hostem. praeterea etiam, si quae cuperent, quae salva re Romana concedi possent, ea , buliis aureis firmata , praestitum iri. quibus illi auditis, qnaecunque volebant , per legatos postulant, et ubi promissornm fidem acceperunt, classe ex omnis generis navibus ornata , Dyrrliachinm solvnnt satis bono ordine; et pelagi alta permensi , appeliunt ad templum in nomine superimmaculatae dei matris olim exstructum in loco , qui Pallia vocatur, a Roberti castris , extra Dyrrhachium positis , octodecim ferme stadiorura spatio. sed cum Roberti classem e regione Dyrrhachii

[*](Β)[*](V. 86)[*](C)

conspexisspnt , omni instriimcntoruni hellicorum genere instnictam, aniiuuin ad proelium demittcbant. Rohertus , cognito eoruni adventu, Bocmunduni filium cum classe mittit, qui eos et regi Midiaeli et ipsi itoberto fausta acclamarc iussit; quam reui in crastinuui illi distulere. vespefasccnte autem coelo , cum litlori applicare non liceret, maiura navigin, cessanle vcnto , rudentibus inter se devinciunt maritimumque, qui dici solet , porliim efficiunt; turres ligneas in lualis ita exstruunt, ut qiiac singiilas naves seqiicliantur scaphae , eas funibus sublime tralierent; in quas arinalos iiuponunt slipitesque crassissimos, in longitudinem ferc cubiti disseclos, acutis infixis clavis ferreis. sic Francicae classis opperiuutur adventum. luce orta, ëmundus accedil , et ut acclaiuarcnt poscit; at illi cum in os eum illuderent, id Boëmundus non fercns, ipse jirimus in eos invcbitur, et maxima eorum navigia aggrcditur: quem cotera classis sequitur. sequitur. atroci exorta pugn, cuni liocmuiidus gravius instaret, illi, uno ex triinris, quos diximiis , deiecto, statim perforant navem, in qua Bocniundns

forte erat. quae , subeunte arjua, cum in eo esset, ut mergeretur, alii navem egressi, in id ipsuni , quod fiigiuut inaiuin, ruunt et merguntur: alii cum Venetis pugnantes orciduntur. Bocmundus autcm, qui in discrimen iam adducliis essct, in aliud naviginm insiliens se subduxit. Veneti alacriori aninio cum Jiostibus contendunt, eosque plane in fugam versos persequuntur usque ad Koberti castra. ubi littori appropinquarunt, e navibus in terram descendunt et aliud proelii genus cum Roberto conserunt. quos conspicatus Palacologus, eruptioue et ipse exDyrrhacliii arce facta, cum Venetis arma coniungit. cumque gravis dein exorta pugna ad Roberti usque castra processisset, in fugam hinc multi pelluntur, multi etiam trucidantur. Veneti, magna praeda potiti, ad naves suas redeunt; Palaeologus se iu arcem rursus recipit, postquam aliquot dies quieti indulscrunt, Veneti legatos ad imperatorem mittunt, qui ea, quae coutigerant, nuntiarent. quos ille benevole, ut par erat, exceptos et innumeris beneficiis affectos dimittit, satis amplis ad Venetiac ducem quique sub co eraut magistratus, muneribus una missis.

[*](Β)[*](C)

Robertus, ut impiger militiae erat, bellum deponere non oportere arbitrabatnr, verum fortiter pugnandum. sed cum hiems esset, naves in mare deducere non licuit; prohibuit etiam qui e Longibardia veniebant commeatumque apportabant, classis Rornnna et Veneta, freto inter utramque terram diligenter custodito. vere autem inito, cnm mare ventis saevire desiiset, primmum Veneti contra Robertum solvunt: quibus mox Manrix cum classe Romana se addiungit; proelioque commisso gravissimo, Roberti inilites ierga vertnnL tnni Roberlus classem omnem in continentem subducendam statuit. insnlani autcm et continentis oppida maritima et qnotqnot praelerert vectigales Roberto erant, nnimo prnpter ca, qnae illi acciderant, ererto, aegre iam tributa pendebant, qnippe qui cladem mari arceplam rognossent. censuit igitnr maiorem sibi nd bellnm diligentiam adhibendam et terra marique pngnandnm. seil rnm quae animo agitabat, perficcre non possel, validis eo tenipore ventis flanlibus, naufragium timens, dnos fere menses in portu urbis Iericho se crnlincbat ntque ad Lellum terra

marique gerendum, quae opns erant, parabat. dassis autem et Veueta et Roniana, ut poterat, transitum custotlicbat, et cjuando vel paululum mare nanigationis patiens erat, qui ex Longibardia ad Robertum traiicere conabantur, prohibebat. verum nec ferra, quae usui necessaria erant, comparare iis proclive erat, ad Glycyn fluvium considentibus. qui enim Dyrrhachium tenebant, arcebant omncs, qui frumentandi vel alius rei comportandae causa Roberti vallum egrediebanlur, unde accidit, ut fame prcniercntnr; tbunde etiam insueta coeli temperies admodum eos afiligebat. tribns igitiir inensibus periisse dicunt ad decem millia hominum. morbi vis equitatum quoque Roberli invasit, niultosque consumsit. nam ex equilibus comites et electi viri forlissimi ad quingentos Ine et fame exstincti suut; huniilioris fortunae equites innumeri. navibus autcm in Glycyn flunium subductis, ut diximus, cum propler siccilatem hic paene exaruissot, aestivis iam caloribus post hiemem et quod sultierat ver urgentibus, ac ne tan-

[*](D)

tum quidem aquae haberet, quanlum in torrentibus esse solet, in angustiis erat, quoniam naves in niare rursiis deducere nequibat. verum ut erat consilii plenus et alla tuente praeditus, palos in utraque fluvii parte infigi densiscjuc viminibus devinciri, dein ingentes urbores excisas radicitus pone sterni et arenaiu superfundi iussit, ut in unum aqua conflueret locum, quasi in fossam unam, ex palis factam, corrivata. ac paullatim accresceus fltivius crepidinein onineni exjilevit, satisque magnam profunditatemm uactus, naves levavit et hueusque in vauo haerentia nanigia tulit. quo factum est, ut classis niox facili negotio in mare deducrrctur.

Ilis rebus imperator cognitis, statim per litteras Pacuriano nuntiat, Hobertuin, gravissima irriiptionc facta, Aulonem occupasse, neque quicquam mala, quibus terra marique afflictus esset, et quam primo, ut aiunt, liinine cladcm accepisset, omnino curare. quapropter ne cuuclaretiir, snd cojiias coactas celerrime sibi adiungeret. haec add pacuriamim. ipae extemplo Cpoli proficiscitur, mense

Aiigusto qiiartae intlictionis, Isaacio in urbe relicto, qui rerum urbanarum curam gereret, et si qui sermones seditiosi, quemadmodum assolet, ex iniinlcis audirenlur, eos oppriiueret, palatiuuique et urbeni custodiret, simul etiam uiulierum dolorem consolando levaret. quanquam matrem quod attinet, nnilo eam arbitror solatio indiguisse, quippe quae et forti esset animo, et ceteroqui in expediendis rebus dexterrima. interim Pacurianus, epistola lecta, JNicolaum Branam, virum fortem et niulta rei bellicae experientia, legatum creat; ipse cuin exercitu universo et nobiliorum ilore Orestiade celeriter egressus, imperalori se adiungere festinat. iam et hic omnes statim copias belli more ordinaverat, cumque e delectorum numero homines praefecisset strenuissiinos, iter eodem niodo facere iussit, ubi locorum natura permitteretj ut aciei forma perspecta, suo qiiisqiie loco assuefacti, iu pugnae Uiscrimiae non coufuudereutur, neve facilc ac

teroere loco moverentur. excnbitarura agmini praefectus erat Constantinus Opus, Macedonibuii Antiochus, Tliessalis Alexaniler Cabasilas; Taticius naagnus tunc primiceriusTurcos circum Achriclonem liabitanteii ducebat, qui sumina fortitudiue erat et in proeliis aninio inlrepido; non ingenuae illc quidem a inaioribus conditionis; pater eniin eius Saracenus cum esset, iuter praedaiulum captus, avo iiieo paterno Iohanni Comneno servivit. Manichaeis bis mille et octingentis praeerant Xantas et Culeo, eiusdein ct ipsi haeresis; qui omnes homines sunt bellicosissiini et ad hostiuni caedem, ubi occasio est, taciendam paratissimi; ad hoc temerarii insolentesque. familiaribus deniqiie imperatoris, (vestiaritae vocari solent,) et Francicis cohortibns praeerant Panucoinites et Constanlinus Ubertopubis, a genere cognomen nactus. sic conslilutis Alexius ordiuibus, rum universo exercitu iu iioberliiin movet. ubi ubviaiu factus est cuidam, qui inde vcniebaf, sciscitatus, quomodo Dyrrbachii res sc habcreut, distinctius cuguuvil: Robertum om-

nes, quibus ad oppugnandam urbera opus est, macbinas moenibus admovisse; quibus cuin Palaeologus dies noctesque obstitisset, desperantem iam aperuisse urbis porlas, et egressum atrox cum eo commisisse proelium. graviter euiu ariis corporis partibus sauciatura esse, praesertira circa tempora, telo transfixo; quod cum eveilere frustra conatus esset, advocuto medico, teli partem extremam, qua parte pennulae afligi soleut, incidisse, reliqua sagitta iu vulnere et obligalo, prout teiupus sivisset, capite, rursus in medios iiostes irruisse ruisse et usque ad vesperam invictum stetisse. liis imperator auditis, inaturo auxilio opus esse intelligens, iter acceieravit. cumque thessalonicam pervenisset, per multos de iis, quae Kobertus ageret, exploratiora etiani cognovit. is eteuim expeditus, tum strenuis paratis copiis, tum multa in caJnpo Dyriliachiensi comportata materia, castra posuerat non longius ab urhc, quam quo telum adiici posset; sed magnam tamen exerciluo sui partem ia moutibus circa et valiibus cUvIsque collo-

carat. nec vero non Palaeologi in defendentlo industriam ex multis didicit, iain enim Palaeologus, exstriictani a Hoberto turrim ligneam incensurus, naplita ct pice aridisqiic lignis una cum ballistis in nioenibus impositis, hostium impetum expectabat. cum postero die Robertum aggressurum esse putaret, quam antea exstruxerat intus turrim ligneam, recta extrinsecus venienti turri opposuit, et trabem suspeusam superne, quam ianuae turris extrinsecus admotae obiecturi erant, per totain noctem periclitatus est, niim ct facillime moveretur, et portam occurrens impediret, (juoniinus aperiri posset. iibi trabem cummoda moneri, nec rem maic cessissc vidit, magiia iam fiducia iiostium impetum expectabat. postridie eius diei Hobcrtiis oiiincs arma siimere, et armalus fere quingentow et pedites et equites turrim ingredi iussit; qua tiioenibus adiiiota, ciim iam in eo esscnt, ut portain siiperne aperirent, qua vclut ponte uterentur ad ingredieudam arcem, Palaeologus intus trabe illa longissima per machinas, quas antea para-

verat, hominesque multos eosque fortissimos mota, inutilem Roberti machinam reddidit. nam trabs, cjuominus porta aperiretur, plane impedivit. dein Galios in summa turri stantes lelis continuo petere iiou destitit; quod illi haud ferentes se occultarunt. tum incendi turrim iussit: et dicto citius turris in flammas abit. qui in superioribus tabulatis erant, praecipites sc dant; qui in inferiore parte, ianua turris infima reclusa, fugam capessunt. qiios cum Palaeologus fugientes conspexisset, armatos viros fortes per portulam arcis eduxit, aliosque cum securibus, qui turrim exscinderent. nec id male successit; sed turrim, superiore parte flammis absumtam, inferiore instrumentis lapicidinariis, funditus dclevit.

Haec qui retulit, cum idem adderet, Robertum operam dare, tit alteram turrim exstrueret, prius conditae parem, aliasque machinag, quas Dyrrhachio admoveret, coraparare, imperator celeri auxilio obsessis opus esse intellexit, instructisque copiis iter Dyrrhachium in-

gressiis est. eo iibi pervenit, et ad fliiviiim Charzanem, vallo ducto, milites cousidere iussit, jier legatus statiin Robertum interrogavit, cur advenisset et quid consilii iiaberet. movel iude ad aedem Nicolai, inter pontiHces summi, quae a Dyrritaciiio qnatiior abest stadia, et natiirain regionis explorat, utaciei instruendae iocum aptissiinum ante capereL agebatur tum quinlus decimus mensis Octobris dies. iugum erat a Dalmatia ad mare usqiic pertincns, qiiud in proinontorium desinebat, peniutulac ferc forma; ubi etiam aedes, quam dixinius, coadita crat. cuius iugi declivitas leuiter sc demittens Dyrriiachium versus, mare a sinistra, ἃ dextra montem excelsum et iinniinentem habet. ibi exercitu cuntracto univprso positisque castris, Palaeologum Georgiiiiu arcestiviL at is liarum reriim ex longo iisu peritissimus, parum e re id eae ratus, urbe egredi recusat, legato ad imperato- reoi misso. cum vero hic, missis iterum nuntiis, instarct, “mihi Jtiiderii, respoudil, adiiiodtim prrniciosiim videtur, arce obsessa egrei, nec uisi annulum manus tuae regiae vidcro, hinc non exibo."

[*](C)[*](D)[*](P. 113)[*](V. 91)

sit imperator annulum; quo conspecto, Palaeologus navibus bellici advehitur. ubi eum imperator coaspexit, de Roberto percoutati est cognitis rebus omnibus, ecquid acie decertaudum cum eo censl ret, quaesivit. dissuadebat tum ille quidem; nec is solum, veru etiam alii, rei bellicae peritiam diuturno usu nacti, vehementer de bortabantiir. perstaret potius atque in id incumberet, ut levibi jiroeliis lacessendo Robertuui in angustias cogeret, prohibitis milit bus eius frumentandi vel pabublandi causa castris suis exire. idem (??) facerent, Bodino et Dalmatis et reliquis adiacentium regionum prae lectis inqierare eum iubebant. ita iore, nt facili negotio Robertu stiperaretur. at iuniorum, qiii in exercitu eraut, plerique pugnam ma lebant, inprimis Constantinus Porphyrogenitus et INicephorus Syna ilenus et Barangorum dux INampites et ipsi Romani Diogenis quoi dam imperatoris filii, Leo et INicepliorus. eodem lempore reverij sunt legati ad Robertum missi, eleius ad imperatorem responsa retulerfli “ego, iuquit, oequaquam contra tuaiu luaieatatem expeditiouem hano

suscepi, sed nlluriis potiiis ininriani, consocero meo illatani. quodsi tu pacem uiecnin ciipis, amplector hoc et ipse, inodo ea, quae per legatos meos significanda ciiravi, perlicere tibi in animo sit." celerum quae petiit, concedi nulio iiiodo poterant, et peruiciosa imperio Iloniano erant, quamvis idein pollicerelur, si, cjuae peteret, impetrasset, se et ipsam Longibardiam pro iinperatoris beneticio habituriim, et auxilium laturm, quandoque opus Ibret. vcriirn haec simulatio fuit, ut eo, qiiod peteret, ipse pacein nialle viderelur; repudiatis autem ’quas proposuisset conditionibiis iniqiiis, ad arma progressus, causani atque invidiaiii belli in Koinanoruin iinpcratorem conferret. lianc igitur ob rem ad conqiositionem propensi non erant. itaqiic ciim iinmane quantum postiilasset nec iinpetrasset, convocatis oninibus coinitibiis, hanc orntionem habuit: “scitis, qiiam ab imperatore Botaniale Nicephoro iniiirinm passiis sit consocer meus, quaque ignominia fuerit affecta filia inea lielenn, regno cuin eo expulsa. quae cum ferri non possent, ad ulcisconda ea adversus Botaniatcin patria sunnis egressi;

quoniam autpm Iiic rcgno cxcidit, nunc cum imperatore uohis res cst iuveni et milite forti, rerum bellicarum supra aetatem perito. contra queni non oportet temere bellum suscipere. ubi enim mulli imperant, ibi ctiam perturbatio est, quae ex diversis muitorum sententiis oritur. proinde uni alicui nostrum parere ceteros oportet; qui tamen omnes in consilium adiiibere, nec suam ipsius sententiam inconsiderate ac temere sequi debet: ceteros autem, quid sibi videatur, libere oportet dicere; sed ita tamen, ut sententiam eius, qui prae reliquis clectus est, sequantur. quantur. en, ego unus ante omnes paratus sum obedire ei, quem vos omnes elegeritis." laudant omncs hoc consilium Roberti, et recte dixisse affirmantes, prinias partes communi sententia ei cedunt. at is callide quasi fastidiens, lionorem sibi delatum tmn recusaljal, quare illi magis etiam instabant id rogare. quornm precibus cum victum se simulat, quamvis dudum eam rem cuperet, aliud ex alio intulit; et causas nectendo commode, quo nitebatur, eo invitus animum haud introspicicntibus pervenire visus est. iamque liaec ad eos locutus est: “audite consilium nieum, comites niiJilesqne reliqui;

quandoquidein rnlicta patria liuc pervenimus, et pugna adversus fortissimum instat iinperatoreni, qui iicct nuperrinic inipcrii gubernacula nactus, ex nuillis taineu beilis suli prioribus iinperatorilxis viclor discessit et maxinios sedilioniim auctores bello captos adduxit: toto nobis animo liaec pugna est capessenda. ipiodsi victoriain deiis nobis annnerit, non ainpliiis pecuniani desiderabiinus. oportet igitur vasa cnncta coinburere, naves onerarias perloratas deineryere, atqiie sic proelium cum Alexio inire, tanquam hic natos et morituros." his assensi sunt oinues.

Talia Robertus agitabat consilia; alia rursus imperator moliebatur magis callida acutioraqiie. contineliant tainen anibo copias suas, dum secum de belli administrandi ratione deliberant, ut prudenter munere suo fungerentur. atque imperator quideni ex subito parte noctu impetum facere in Roberti castra statuit. itaque a tergo barbarurum copias universas, ora maritima emonia, iussit in-

[*](D)[*](P. 115)[*](B)

vadere, nec, quo certius insidiae laterent, itineris amhage eos noiuit. ipse a fronte, siniulatque eos, quos niiserat, aJvcnisje a madvertisset, adoriri Robertum volebat. qui quidem, tabernaculis cuis relictis, pontem nocte transgressus, (erat deciinus octavus me sis Octobris dies indictione quinta,) iu templum ad marc Tlieodoro raartyri olim exstructum se contulit cum universo exercitu; ubi per totam noctem precibus placato numine, immaculata divinaque mysteria steria percepere. instructis dein copiis, medium aciei locura ipse tenuit; cornu, quod ad mare spectabat, Amicetae commisit, viro inler comites illustri, et manu et consilio prompto; alterum Boomundo filio, cognomine Sanisco. his iniperator auiinadversis, qua erat aninii alacritate ad ea, quae facto opus essent, teniporis momento perspicienda, consilio pro re mutato, in iugi declivitate praeter niaris oram aciem constituit. divisisque copiis, barbaros ad Roberti castra invadeuda profectos revocare noluit; qui autem in hiuneris gladio, ancipites gestant, eos una cum diice Nanipita retinuit ct, relictis

[*](C)[*](V. 93)[*](D)

equis, inotlico anle acipin intcrvallo, ordine procedere iiissil. lola haec gens clypeis armaU est. reliquo cxercitii in phalanges distributo, mediam acieni ipsc tenebat, a tlextra et sinistra praelecit legionibus raesareiii Nicephorum Melisscnuin et Paciirinuuin quem vocabant magnum domesticum. niediuin inter se ct qui pedilcs incedebant barbaros locuni milites satis inulli occiipavcrunt, iaciilandi periti, quos in Hobertuiii pracniittcre volebat. mandaverat itacpie Nampitae, ut slcubi in Gallos etjuis prorumpere vcllcnt et riirsus se recipere, Iransilum ipsis statim darent, utroque regressi; luox rursas coirenl et conrcrtiin progredercnlur. sic instruclo exercilu, ipsc in frimteiii acici Francicae signa infert, orani transvolans. barbari ad circumeunduin missi, ubi inaritimum emensi sunt tractiiiii, atque etiam Dyrrhacliii praesidia iiissu imperatoris aperiierunt porlas, simul in castra Galloruiu impetukm fecere. diiiii vcro acics utriusque ducis obniam procedit, Ilobertiis turmas cipiitum iiiisit, qui exercitum romanum laccsserent, si (juos indc eliccre forle posscnl. nec

[*](P. 116)[*](B)

imperator quidem supinus erat, quin potius magno numero, qui opposite errant, peltastas misit. his aliquantum inter se velitantibus, cum etiam Robertus sensim suos sequeretur, et spatium inter utramque aciem angustius iam fieret, prosilientes ex Amicetae phalange pedites atque equites extremum Nampitae agmen invadunt; sed ubi forties hi resisterent, terga verterunt. quipped non omnes milites errant egregii. atque in mare se praecipitantes collo tenus, ad naves Romanae Venetaeque classis confugiebant, quae tamen eos non recipient. ibi tum Gaïta, Roberti uxor, in bellum coniugem secuta, Pallas altera, licet non Minerva, conspicata fugientes, torvo vultu, maxima voce eos increpuit et sua lingua tantum non Homericum illud dicere videbatur “quo usque fugietis? state, viri estote.” quos ubi fugam non omittere vidit, longa arrepta hasta, citato cursu fugientes persequitur. ea re illi animadversa, sui compotes facti, rursus ad pugnam se revocabant. cum autem bipenniferi et ipse eoru dux, Nampites, propter imprudentiam et pugnandi ardorem citius progressi, longe

a Romanoriim aoic nbessent, cnngreiH properanles cumGallis pari virtute, (non enim minns illi in proelio fortes sunt, nec Gallis ab ea parte quidquam concedunt,) Rohertiis, qni eos defatigatow iam et anhelantes ronspiceret, eiusque rei et celeritas gradus et longitudo spatii et armorum pondus fidem facerent, peditum manum invadere eos iussit. atque illi iain defessi, a Gallis snperantur. tum oinnes caeduntur barhari, et is qui proelio elapsi crant, ii fuga templum Michaelis archistralegi petebant. qiiorum alii, rpiantiim quidem aedes rapere potiiit, inlrant, pars tenipli tcctiim asccndunt, ibi tutos se fore rati. Teriim Latini, ijjne iiniiiisso, ipsos cuni tcmplo concremarunt universos. inlerea reliqua Homanae aciei pars fortiter cum Iioste pugnabant. sed Robertiis, velut alatus quidain eques, cum reliquis copiis impetu in aciem Romanorum facto, urgebat eos dissipanitque. ibi adversariorum alii in ipso proelio occumbunt, alii fuga salutem petunt. imperator autem Alexius, veluti turris, immotus stabat, licet multos

suorum perderet, tum genere, tura usu rei militaris insignes. cecidit enira tum Constantinus, Constantini Ducae olim augusti filius, non privato quidem patre genitus, sed in purpura natus nutritusque et imperatoria tunc temporis a patre taenia ornatus. cecidit INicephorus quoque, Synadenus cognomine, vir generosus et forma praestans, qui omnes iilo die anteire fortitudine gestiverat: cum eo Constantinus, cuius modo mentionem feci, de nuptiis cum sorore saepe egerat. ipse etiam Palaeologi pater, Nicepliorus, aliique ex illustribus occubuerunt. quippe Zacharias letali circa pectus ictu percussus, simul vulnus acccpit, animam efflavit, itemque Aspietes et mulfi viri egregii nondum autem proelio finito, cum imperatorem adhuc locum obtinentem cernerent, tres Latinorum, quorum unus Amicetes erat, de quo iam diximus, alter Petrus Aliphae filius, ut ipse affirmavit, tertius alius quidam, illis nequaquam inferior, admissis equis, longis armati Jiastis, in eum irruere. atque Ainicetes quidera feriendo aberravit, declinante paululum equo; altcrius hastam impe-

rator gladio repnlit, et vehementem iutorquens ictum, carpum manumque a reliquo abscidit corpore; tertius imperatoreni recta in Ironte lerit. veruni ille, quo erat praesenti ac firmo animo, nihil omuino confusns, ingenii dexleritate celerrime, quid opus esset, perspexit. itacjne ubi venientem sensit ictuni, snpinum se ia equi caudam reiecit; quo factum est, nt cule dnmtaxat corporis levilcr perstricta, ciispidis mncro ad snmmam offensus galeam, lornm, qno sub mento ea adstringitur, ruperit ipsamqnc in terram deiecerit. tum Gallus, excussisse se imperatorem equo ratus, praetervehitur; ille statim erectns, in sciia firmiter insedit, nullis amissis armis. immo strictum manu tenens gladium, sanguine suo criientatus, undo capite, coma flava splendidaque oculis circumfusa, non sine inolestia: nam equns efferatus et freni impalicns exsultando effecit, ut incomposite crines in frontem defluerent: tamen vel sic, ubi se, quanlnm poterat, revocavit ad sripsnni, hostibus se obiecit. verum ubi ctiam Turcas

fugientes vklit et ipsura Bodinum, pugna haud tentata, recedentem, (erat enim hic quoque in armis, et proelii more agmine suorum in- structo, ita se gesserat hoc die, tanquam auxilium imperatori iam iamque ex. pacto iaturus; sed morabatur aperte, ut, si victoriaui ad imperatorera se inclinare cerneret, Gallos et ipse aggrederctur ; sin minus, puguando abstineret seque reciperet : qui cum talia, ut re ipsa apparuit, animo agitaret, simulac victoriam in GaUorum ma- nibus esse intellexit, proeiii oinnino expers, domum se proripuit,) ubi igitur liaec imperator vidit, seque destitutum piane ab omnibus cognovit, tergum et ipse tandem hostibus dedit. sicque Latini exercitum Romanum persequebantur.

Postquam Robertus S. INicolai temphim occupavit, ubi praetorium omniaque Roniani exercitus supellectilia erant, valentissimos quos habebat milites ail insequendum imperatorem misit, dum ipse ibidem permanet , fore ut imperator caperetur, sperans. quales cogitationes spidtus eius alque arrogantiam alebaut. illi strenuissinio

imperatnrem persequebantur usque ad locum, quem incolae Cace- pleura vocant. cuius loci hic situs est: fluit iufra qui Cliarzaues appetlatur aiiinis; liine alta imminet rupes. inter utrumque imperatorem deprehenduat iiustes insectautos; qui quidem laevum eius lalus faastis percutiunt, (novem oniniuu erant,) et in dextrain partem eum iuclinant. deiecissentque lortasse eqiio , nisi ensis, quem dextra tenebat, solo iunisus euui sustinuisset. etiam calcaris laevi aculeus, extremo strato , quod substrameu dicitur, implicilus , (irniius equo inhaerentem reddidit. atque adeu ipse, lacva Jiianii eqni correpta iidia, sese iistiucbat. quanquam servatus cst ope (juadain divina, (piac salutem ei ab hoslibiis practer speui attiilit. iiniuisit cnim a dextra alios Gallos, qui cum imperatorem hastis peterent easque dextro eius laleri applicarent, erigebant repcntc illum et in medio strato collocabant. ac 3pectaculum erat miraculi plcniim. nam a laeva altcri deilcerc nitebantur, akterum dextro lateri hastis infixis, dum illis quasi adversantu(??)

[*](B)[*](C)[*](V. 96)

et hastis hastas obiiciunt, iniperatorem erectum constituebant. qui ubi in sede se certius firmavit et equum pariter ac stratum feminiconstrinxit, fortitudinid docunientum ab illo editum est. etenini equus, cuin ceteroquin etperfervidus esset firniisque crurlbus, et plane aptiis ad belli certamina, (acccperat eum a Bryennio qiiondam cum purpureo ephippio, cum is in proelio captus esset , Nicephoro Botaniate etiam tiim imperatore,) divina denique providentia inflammatus, subsilit repente in altum et in summa rupe, cuius modo memininms, insistit, velut volucris sublatus atque, ut in fabula est, Pegasi alas jiactus: Sguritzera hunc equum Bryennius nominaverat. barbarorum liastae, partira in vanum coniectae, horum manibus excidebant, aliae infixae vestinientis imperatoris inhaerentesque, sublime una cum equo ferebantur; qiias ille staliiu excussit. ac licet in tanto discrimine versaretur, tamen nec pcrturbatus animo erat, nec consilii inops, sed statim, quod facto opus erat, aggressus, miraculum e medio amolitum

[*](D)[*](P. 120)

Galli hiantes stabant, re haud immerito perculsi; mox altrorsiim fugientem conspicati, rursus insequuntur. verum ille, postquam diu insequentibus militibus terga dedit, versis habenis, uni instanliutn occurrit, et pecdis hnsta tninsfixit. is statim supinus humi procubuit. at imperator, converso rursns equo, eodem quo antea itinere perrexit. nec paucts obviatn fit Gallis, qui Romanas copias ulteritis persecuti crant; qui ut prcicul eum conspexere, confertini subsistunt, ut et equis paullulum quietis darent, et vivum Alexium caperent, captnmque veluti spolim nd Robertum adducerent. ibi tum imperator, qui et persequentes tergo hosles fugeret, et obviam a fronte factos ccrneret, de salute desperavit. sed animo collecto, cum in hostium globo quetnpiam aniniadvertissct, quem et procerilalc corporis et armorum fulgore Robertum esse suspicabatur, recta eum equo petit. idem alter facit, hastam in Alexium torquens. ita in medio concurrunt ambo seque invicem aggrediuntur. prior imperator, directa manu, percutit eum nasta, quac illico per pectus in dursum traiicitur.

statim liunii barbarus prostralus, aniinam efflat, gravi accepta vul- nere. niox divisa imperator phalange, per medios ferebalur hostes, opportuaitatem ex barbari istius nece nactus. nam illi ut vulneratura et humi stratuin conspexere commilitonem, accurrebant et in iacente occupati erant. nec qui a tergo imperatorem persequebantur, cum hos vidissent, non descenderunt eipiii aguitumque pianxerunt ululantes. quanquam Robertus non erat, verum nobilium tinus et a Koberto secundus. sic igitur istis occupatis, imperator iter porra perrexit.

Verura ego, dura haec narro, oblita sum et propter historiao naturara et propter facinora inaudita, patris me res gestas describere. etenini ne historiae fidem suspectam reddam, saepe transcurro, quae de patre narranda sunt, nec exaggerans ea, nec copiose tractans. quod utinam vacua essem ab hoc erga parentem alTectu et soluta! certe in amplissimn veluti carapo libere excurrens, quantum oratio wea io tractaadis rebus praeclare gestis ujum habeat, probassem. nunc

coercet hanc animi propcnsionem nahiralis amor, ne forte multitudini videar, domesticas τυ celebrandi cnpiditate fabulosae narrationis praebere suspicioneni. ac si freipienter ea, ijiiae pater meus bene gcssit, commemorarem, lacrimis confecta esseni in describendis lantis malis, quibus ille circuniventus esl; nec vero etiain sine lamentis lucluque locum praetermisissem. veriim ue oratorius quidam fncus illam historiae partem adulterct, veliiti adamas diirus ant silex, patris inei casus transcurro; quos quidem etiam ine, ut Homericum illum iuvenem, ad iusiurandiim (nec enim detcrior sum illo, qiii ait “non per lovem, Agelae, et per palris inei mala") adbibere oporlebat, quo palris et essem et dicerer. sed casus paterni inihi soli relinqnanlur et admirandi et deplorandi; in sequentibus autem historiam enarrare pergam. postea Galli ad Robertum rediere. qui ubi vacuos eos cnnspexit, et quae ipsis acciderant audivit, cum omnes veliementer obiurgavit, tum unum Infer celeros insignem etiarn flagris se caesurum esse minabatur, iguavum reiquo bellicae imperitum eundem diceas. atque

[*](C)[*](D)[*](P. 122)

is, quod non et ipse in saxum cum equo insiluisset, nec imperatorem Alexium sive ictu trucidasset, sive vivura adduxisset captum, gravissima qiiaeque passurus sibi videbatur. erat quippe Robertus cum fortissimus et uiaxime temerarius, tum praecipue ad saevitiam proclivis, et naribus quasi insidentem iram habebat animumque iracundiae ac stomachi plenum, atque ita se in hostes gerebat, ut aut adversariuin hasla transfigertet, aut ipse sibi raortem conscisceret, Parcarum, ut aiunt, filo vel contra fatum rupto. sed miles ille, in quem culpam Hobertus conferebat, quam praerupta atque praeceps rupes illa esset, clare exponebat; altissime locum exsurgere, rupem summa proclivitate esse, neque quenquam, nec peditem nec equitem, sine divina quadam machina ascendere in eam posse, et tantum abesse, ut pugnanti et hicessito id contingat, ut ue extra quidem proelium rupes luperari queat. “quod si mihi, inquit, fidem non habes, vel tu ipse vel alius quidam equitum audacissiinus cum expertus fuerit, id nullo modo fieri posse senties; sin qnis erit, qui in verticem rupis enita-

[*](B)[*](V. 98)

tur , noQ modo alanim expers, sed etiam alatus, non recuso , quin aupplicium (luantumvis acerbum patiar ignaviaeque condemner." quae cum mirabundus reiquc novitate stupens barbarus dixissct, Roberti iram placavit et in admirationcm vertiU at imporafor adiacentiiim tnontium flexus difficillimo duorum dierum totidemque noctium itinere emensus, Achridcin pervenit. in quo itinere cum Charzanem fluvium traiecisset et paullulum in valle invia, quae Rabagora dicitur, commorarelur, nec clade ceterisque proelii incommodis perturbatus, nec dolore accepti in fronte vulneris afflictus, qnamvis intimo luclu suorum, qui in pugna ceciderant , eorum praesertim , qui strcnue ili- miraverant , premeretur, tamen totiim in Dyrrliacliio urbo animiiin occuparat sollicitiisque erat, qiiod praeside careret. etenim Palaeologo proptcr pugnara anussam eo reverli non licuerat. itaqiic, qiiantum poto- rat, incolas confirmavit , atque arcis cuslodiani Veneloriim qiii ibi rrant colonoruni primoribiis mandavit, reliquam iirbcm Comiscortae ex Albanis oriunuo tradidit, et quae facleada videreutur, per littcras significavit.

Jtl-obertus aniino plane secnro, praeda omni et impcratorio tabernaculo politus, victoria reporlala exsultans planitiem repetiit,

in qna antea castra posiierat, cuni Dyrrliachinm obsidoret. atque paulliiliim iliic coiniiiorutiis , deliberavit, nlruin tcntnnda rursus moenia hiiius iirbis essent, an in ver proxiinuni oppugnatione dilata, in praesenli (jbibinitzam et lohannina occupare ibifpic hieniare praestaret, exorcitu universo in vallibus collocato , quae siipra Dyrrliachii planiticni iacent. veriiin qni Dyrrhachiuin obtinebant, ciiiii pleriijiio Melphenses et Veneti essent coloni , iit snpra narraviiniis, postquani imperatoris cladeiu insignem et tantonun honiiniiin caedeni accepernnt, et cbissein utramque dccessisse, Hobertiiniqiie in ver proximiiin obsidionem parare, eoruni qiiisqiie. qiiid faciendiini esset, ut incoluines forent, neve in tanta rursiis pericula inciderent, dispiciebant. concione convo cata, siiani qnisqiie mentcin aperiiint ac de summa rei consilia agitant; tandcin diflicultatis cxpediendae eam sibi viam reperisse visi siiiit, ut Roberto moreni gererent iirbeirirpie dederent. ciiinqne eliain a Melphensium accolanini qnodain instigati essent, consiliis eius obseciiti, portis patefactis, aditiiin liobcrto dedenint. iirbc is nccn] ala , copias

[*](D)[*](P. 126)[*](Β)[*](V. 109.)

eo evocavit perquisivitque, num quis forte vulneratus esset an cutem leviter gladio perstringente; simul percontatiis esl, quot qualesque in pugnis superioribus periissent; cogitavit idem, cum hiems tum iam adesset, per id tcmpus exercitum mercenarium alternm cogere et peregrinos milites conducere, vere autem ineinite cum omni copiarum vi imperatorem aggredi. neque tamen solus Robertus, qui victoriam tropaeaque retulerat, talia in animo habebat, victus autem imperator et vulneratus, intolerabill ista clade, tot tantisque viris amissis, quasi formidine perterrefactns, animocecidit. immo nihilse indignum cogitans, nec omnino deliberandi curam remittens, lota menle nitebatnr victoriam vere proximo revocare. nam uterque qnidvis prospicere et perspicere facile poterant, nec bellicae artis ullins rudes erant, sed in oiiini genere oppugnationis struendarnmque insidiarnm atqne in proellis aperto Marte committendis exercitati, mann prompti et fortes, et adversarii prae omnibus ubiqtie dncibus consilio et fortitudine pares. qnanquam eo excelluit Alexius, quod iuvenis adhuc aetate erat, nec tamen ulla re alteri cedebat,

li in ipso flore erat, et terram tantum non concutere totasque phalangas solo clamore perlurbare se posse iactabat. verum de his alius erit dicendi locus: neque enini ista ncgligere oportet, qui laudationem scribere volunt. sed Alexius imperator, postqunni Aciiridc (lauUu- lum quicti se dedit corpusque recreavit, Deabolim se contulit. ibi qui e clade incolumes perveuerant, ex belli laboribus et fatigatione, quantum poterat, refecit; reliquos undecunque, missis legatis, Thessalonicam convenire iussit. sed cum Robertum eiusque exercitus audaciam expertus esset, ob inagnam autcm tenuitatem atque ignaviam parum fiduciae poneret in suis, (militibus nou addiderim, cum ctiani qui tum aderant, inexercitati omnino essent et rei miiitaris prortus imperiti,) hanc igitur ob causam sociis indigebat; at socii sine pecunia pnrari non poterant; pecunia auteni non aderat, cum acrariuni regium sine ullo usu esset ab eo, qui antea imperaverat, Nicephoro Bolaniate, exhaustum, ita ut ne clausae quideni esscnt aerarii forcs, sed cuivis paterent, qui intrare veiiel: qnippe dircptum erat. quo factuni est, ut magais in angustiis res publica esset, infirmitate si-

raul et egestate imperiura Romanum urgentibus. in tali tempore quid imperatori iuveni quique modo ad imperii gubernacula accesserat, faciendum erat? omnino aut desperata rei publicae salute, imperio abdicandum, ne quioi eura, cum culpae expers esset, culparet laiiquam duceni imperitum atque rudem; aut in summa necessitate, quantum posset, et socii cogendi et quam ipsis solveret pecunia undecunque conquirenda, et dispersae ubique exercitus reliquiae donis revocandae, quo ad inaiorem speni erecti, et qui secum essent, perdurarent, et qui aberant, ad redeundum propensiores fierent, atque ita fortius Gallorum copiis resisti posset. iam cum nihil, quod a luilitari sua experientia simul et virtute abhorreret seque indignum esset, facere vellet, ad Iiaec potissimum duo animum attendit, primum ut soeios undique cngeret, multorum munerrun spe facile alliciendos; dein a matre fratreque petiit, ut pecunias undecunque confectas sibi mittercnt.

llli, quod pecuniae parandae viam alteram non inveniebant, primum omnes res suas, quaecunque auro argentove essent, ad mo-

[*](D)[*](P. 128)[*](B)

netam regian miserunt. ac prima qnidem inter omnes imperafrix, mater mea, quidquid ex materna et paterna liereditate supererat, suppeditavit, etiam ceteros, ut idem fncerent, eo incitari rala: siquidem sollicita erat de imperatore, quem maximis dinicuUatihus circumventum nosset. dein etiam ex ceteris, quiciinque auiicius erga imperalores affecti, sponte suppeditare cupiebant, pro suo quisque studio aurum argentumque partim soriis, partim imperalori conferebant ac mitteiiant. sed cum ad praesentem usum neqiiaquam pecunia aufficeret, (nam aiii praemia exspectabant, ut sotii scilicet belli; mercenariorum autem quantum militum erat, augeri flapjitabat mercedem,) iteriim inslitit pecuniam poscere, de Homanortim benevolentia desperans. quare illi in angnstias adducti, multis deliberationibus privatim publiceqiic babitis, ubi eliain Robertum rursus Bellum parare aiidicrunt, qniil agerent nescii, ad veteres leges canonesque de sitpellectilr sacra alienaiida aninnim adverterunt; ciinique praetrr caetera invenissent, ad redimendos captivos sanctarum dei ecclesiarum

licitum esse vasa sacra alienare, (nec vero latebat, Christianos, quotqout per Asiarn in barbaroriim servitute clegerent, et quotcunque necem effugissent, pollui infidelium consuetudine,) pauca quaedam e vasis sacris dudum otiosis, quippe quae nullum omnino usum haberent, sed sacrilegii tantum et impietatis sinuil occasionem multitudiui praeberent, in nionetam danda censebant, quo et mililes et socii mercedem acciperent. id ubi visum est, Isaacius sebastocrator in magnum dei templum se coafert, in synodum omnibus ecclesiae sacerdotibus convocatis. quem cum couspexissent, qui in sacra synodo patriarchae assidebant, admiratione alFecti, quam ob rem venisset, interrogarunt. Isaacius “dicturus, inquit, veni vobis aliquid, quod in misera hac rei publicae conditione iitile erit exercitumque servabit." canones de supervacanea ecclesiarum supellectile commemorat, et postquam niulta de ea re dixit, “cogor, inquit, cogere, quos cogere molo." atque additis generosis sententiis, plerisque videbatur facile persuadere. at Metaxas obstitit, haud incptis contra prolatis ralio-

[*](Β)[*](C)

nibus, ipsi eliam Isaacio illudens. vel sic tamen scntentia eius vicit. ea causa eral maximi in imperatorcs criminis, (nam nnn dubito etiam Isaacium sine purpura imperatorem dicere,) non tum solum, verum etiam diu permanens. etenim ecclesiae tum temporis Chalcedonensi praeiiiit Leo, non ilie quidem admodiim eruditus, ceterum virtiitis studiosus, moribus dnris atque austeris. is igitur, cum a valvis Chalcopratiorum aedis auri argentique ornamenta avellerentur, in medium proruens, audacter intercessit, nec necessitatis, nec legnm de sacra supellectile latarum rationem ullam habens. quin etiam insolentius et, Erope dixerim, effrenatius in imperatorem se gessit, quoties in urem regiam rediret, patientia illius et humanitate abusus. utque imperatore primum adversus Rubertura urbe egresso, ciim Isaaciiis sebastocrator ciiis fraler omniiim conseusu ac secundiim leges aequumue pecuniam undique conficeret, huitis ille irain concitavit, impuentius in eum invectus. cum autein iinperator aliqiiot a Gallis acceptas clades sexcentis de illis reportatis victorjis ultus, deo iuvant(??),

[*](D)[*](P. 130)

viclor et triiimphans rediisset, ubi aliam rursus hostium nubem, Scythas dico, iam in se proficisci cognovit, ideoque festinanter pecuniae, ipso imperatore in urbe comuiorante, similibus de causis conquirebantur, episcopus iste impudentius imperatorem lacessiyit. cumque multa hac occasione de sacris disputarentur, absohito a nobis, non relativo cultu sacras imagines adorari contendit. ac licet in nonnullis probabiliter et pro dignitute rauneris causam egerit, tamen in aliis parum recte sensit: quod nescio utrum contentiouis aestui et in imperatorem odio, an ignorantiae tribuendum sit; nam subtiliter clareque sententiam enuntiare nonpoterat, quippe litterarum doctrinaeque omnino rudis. ubi is malitiosis hominibus obsecutus, quales muiti lum rei publicae procurationem habebant, in iacessendis imperatoribus audacia etiam processit, atqiie contumeliis et maledictis intempestivis usus est, licet imperator, ut illam de imaginibiis sententiani mutaret et in gratiam secum rediret, hortaretur simulque ea, quae e sanctis ecclesiis demsisset, splendidiora reslituturum et quidquid opor-

teret ad damnum resarciendum facturum promitteret, iamquea nobilissimis eorum, qui synodo tum intererant, culpa liberatus esset: quos, qui Cbalccilonensis partibus faveliaut, assentatores dicebaut : munus ei abrogatuin est. cuiu vero nequaquaiu auimum submilteret, neque omniuo quiesceret, sed rursus ecclesiam turbaret, liaud exigua sibi adiuncta faclione, quippe qui pervicax esset uec emendaudus; miiltis annis praeleritis, oinniuin calculis damnatus, in exilium pulsus est. excepit euin Sozopolis ad Pontum, ubi prnviderat imperator, ut officiose coleretur; quanquam nullo modo hac liberalitate uti voluit propter ὢ ut videtur, quaiu in iinperatorem susceperat tniniicitiaiu. sed de his hactenus.

Imperator autem milites, qui recens advenerant, (coafluxerant enira satii magno numero, ut salvum eum esse audierant,) sedulo docuit equum regere et iacuiari certissime et pugnare in armis et insidias sidias tempore misit etiam denuo ad Alemaniae regem legas, quorum princeps Rlclliyiiuios qiii diccbatiir fuit, et per lilteras um hortatur , diutius ne cunctaretur, sed colleclis copiis, celerrime

Longibarcliam ex pacto invaderet, quo Robertiim abstraheret, ipse autem facuitatem nactus, legiones et auxilia rursus cogeret illumque Illyrico pelleret. in eo si rex Alemaniae ipsi operam commodasset, maximam se gratiam relaturum et promissam per legatos affinitatem iuncturum esse affirmavit. his ita dispositis, Pacuriano magno domestico ibi relicto, ipse Cpolim revertitur, ut et auxiliares undecunque copias cogeret, et alia quaedara pro tempore ordinaret. Manichaei autem, Xantas et Culeo, cum iis, quos ducebant, numero ad duo inillia et quingentos, temere domum revertuntur; saepiusque ab imperatore invitati, redituros se promiserunt, sed distulerunt reditum. iustabat ille et dona honoresque pollicebatur: at ne sic quidem reversi sunt. dum ita imperator adversus Robertum se parat, venit nuntius ad Robertum, qui Alemaniae regem iam in eo esse nuntiavil, ut Longibardiam invaderet. qua re ille in angustias adductus, dispiciebat, quid faciendum esset. postqnam diu deliberavit, quoniam Rogerio filio, cum ia lUyricum traiiceret, Longibardiae iniperium commi-

[*](C)[*](V. 106)[*](D)[*](P. 132)

serat, Boemundo autem, niio natu minori, nuUnm dum ditionem assignaverat, cnmitibus oninibiis et lectis ex toto exercilii militibus convocatis arressitoque Boemiindo filio, Sanisco cognoinine, hanc orationem pro tribunali habuit. “scitis, comites, Rogerium, carissimum filium metim natu maximuin, cum in Illyricum traiectiiriis essem, dominum a me constitutum esse ditionis meac; non enim inde decedentem et tantum aggredientem opus propriam ditionem sine praeside relinquere decebat, ut praedam ciiivis paratam. qiioniam vero Alemaniae rex infesto animo hanc iam invadit, nostrum utiqiie cst, quantiim possumus, eam defendere. nec enim, aliena qui occupant, propria negligcre oportet. proinde ego hinc abeo, ut domesticam terram protegam, bello cum Alemaniae rege suscipiendo. huic autem filio nieo natu minori trado Dyrrhachium et Auloncm ceterasque urbes et insulas, quotquot bello ccpi. quem ut mei loco habeatis et tolo corpore animoque pro eo ptignetis, moneo iiibeorpie. tibi aiitem. fili rarissime carissime," orationem ad ëmundum vertit, “commendo, ut omni honore comites prosequaris, eonimque consilio in omnibus ufaris, nec ut do-

minum te geras, sed oranium eos participes facias. vide, ne in bello cura Romanorum imperatore patraiulo segniter agas; sed cum gravi airectus sit clade, qua ipse paene periit, maxima copiarum parte absumta, (nam ut caperetur, inqiiit, prope fiiit, vixque e manibus nostris vulneratiis evasit,) noli remittere, ne is forte otium nactus, respiret et generosiiis qiiam antea obsistat. non enim uuus e niullis est ille; sed u puero bellis proeliisque innutritus, quam multos per Orieuteni atque Occidentem seditionum auctores imperatoribus prioribus captos adduxerit, ipse a nniltls certe audivisti. itaque si quid remittis, nec omniuin virium contentione eum aggrederis, quae ego multo labore profeci, perdes, et desidiae luae fructus ipse capies. atque ego iam abeo, ut Alemaniae regem a fuiibus nostris propulsem, et ditionem Kogerio (ilio carissimo datam tuear." postquam tali modo valedixit, CDuscensa navi, in oram adversain Longibardiae pervenit; inde celeriter Suleruura contendit, in qua urbe antiquitus sedes crat eorum,

[*](D)[*](P. 133)[*](V. 107)

qui ducalem dignitatem oblinebant. ibi commoratus, satis coegit exercitum et niercenariaa copias quam plurimas. interim Alemaniae rex secundum ea, cjuae imperatori pollicitus crat, invadere iam Longibardiam festinabat; quo comperto, Robertus Romam ut exercitu cum papa coniuncto, Alemaniae regem a proposito arceret. ubi etiam papa assensit, ainbo in Alenianiae regein movent. at rex, qui adoriri Longibardiam properabat, postquam imperatorem proelio superatum audivit et, copiis eius partim occisis, partim fuga dispersis, ipsiim in suniino discrimine, duni lortiler pugnaret, vnriii corporis partibiis grariter vulneratuni, audacia et forliludine animi inrrcdibiliter servatum esse: rursus in patriam se contulit, id pro victoria habens, quod pericula non subiisset nihil profuturus, hic igitur domum petiit; Robertus autem, ubi castra regis occupavit, ipse agientem persequi amplius noluit; cetcruin partem militum idoneam elegit, qui Alemaniae regem persequerentur. ipse praeda omni po-

titus, iina cum papa Romam versus iter direxit; quem cum in sede confirmasset, ipse vicissim ab eo rex renuntiatur. dein Saieruum se contulit, ut ex multis belli laboribus se reficeret.

Paulo post Boemundus ad eum pervenit, acceptae cladis nuntium in vultu ferens. quem quomodo fortuna afilixerit, deinceps narrabimus. nam cum is patris praecepta probe teneret et alioquin vir esset fortis atque ad pericula promptissimus, pugnae cum imperatore conserendae occasionem captavit. itaque cum copiis suis, comitantibus etiam, quotquot Romanorum milites lecti ducesque ex captis a Roberto regionibus urbibusque transfugerant, (cum enim de imperatoris rebus omnino desperarent, toto animo obnoxii Boëmundo erant ,) per Bagenetiam lohannina profectus est. ubi cum valliim in vineis extra urbem sitis primum iecisset, exercitumque universum idoneis disposuisset stationibus, ipse intus castra posuit. muros autem postquam exploravit, et arcem parum firmam intellexit, non niodo iliam restituere, quantuni posset, studuit, sed et alteram in alia nioenium parte, ubi magis commodura videbatur, turrim Ormissimam exstruxit:

simnl finitimas nrbcs regionesqne vastavit. his imperator anditis, sine uila niora copiis collcctis omnibus, Cpoli propere egreditnr, mense Maio. iibi luhannina pervenit, pngnaudi opportunitate oblata, cum suum exercitum ne minimam quidem Boomnndi copiarum parteni explere perspiceret, et vero etiain ex proeiio cnm Roberto ante commisso cognosset, eqnitatus Gallici primum in liostes impetum sustineri non posse, primum qnidem, missis peltastis paucis iisqua lectis, in hostes velitandnm vidpbatur, quo et Bocmundi arleni bellicam experiretur, et ex parvniis proeliis cognito totins rei statu, prudentius securiusque Gallo resistere liceret. ita copiis ntrinique pugnare gestientibus, impprator, qui primum illum haud sustinendum impetum Latinorum metueret, novum quid comnientus est. currus paravit leviores pt solitis minores, quorum unicuiqne contos inGxit quattior liis peditps ioricatos imposuit, ut, cuni Latini habenis immissis in Romanorum aciem irruerent, currus a militibus sub-

sistentibus porro acti Latinorum aciem rumperent. cumque pugnandi leinpns adesset, sole iam orto, iniperator aciem instruxit, quam mediam tenuit ipse. Boëmundus autem non imparatus, cum congrederentur, ad macliinam videbatur iniperatoris, sed tanqiiam praecognito eius consiiio, aciei ordinem, prout res poscebat, mutavit et, copiis in duas partes divisis eritatisque curribns, utroque a latere Romanos aggressus est. iam miscenlur coliortes coliortibiis, viri cuin viris adversa fronte pugnant. postquam multi utrimque ceciderunt, Boëmundus victoriam nauciscitur; imperator vero imperterritus ad turris instar stare, licet ab utraque parle impugnaretur, modo in adversos vectus Gallos, vulnerare eos trucidareque, vicissim et ipse vulnerari, modo fugientes suas crebris clamoribus revocare. sed ut copias iibique disiectas vidit, tandem et ipse sibi praecavendum censuit, non quo se servaret, nec, qaod lacile quis suspicetur, confusus metu, sed

[*](P. 135)[*](B)

cum periculum effugisset seque recollegisset, fortius Gallis pugnantibus sese obiecturus. cum paucis admodum suorum dum fugit, Gallis aliquot obviam factus, imperterritum denuo ducem se probavit. nam postquam suos confirmavit, vehementi impetu facto, veiut moriturus liodie aut splcndide supcrati superat(??)us, , triicidat ipse Gallorum unum, et quoqnot ex comitibus erant Martis commilitones, multis vulneratis, in fugam hostes vertunt, sic innumeris maximisque periculis defunctus, rursus incolnmis impcrator per Strugas pervenit Achridas. ibi commoratus, nim miiltos eonini, qni fiigpranf, revocasset, omnes siib Tnagno domestico reliquit; ipse ad Bardarem perrcxit, non quietis cansa : regio enim otio atque inertiae nequaquam se dabat: sed rursus coactis legionibus mercenariisque copiis, contra ëmundum proficiscitur, alio excogitato dofo , quo Gallos dcvinrerct. muricibiis cnim ferreis paratis, cum in proximum dicin pugnam exspcctaret. vcspere cos spatio fjuod interiacebat campi sparsit, ubi vebemcnliorcm coniiciebat Gallos equites impressionem facturos, ut primus vix sustinendus

Latinorum impetus frangeretur, equorum pedibus murice transfixis. idem quotquot a fronte stabant Komani hastis armati, modice et quantum non in tribulos inciderent, jussit progredi, dein acie utroqueversus divisa, recedere, peitastas autem eminus crebra in Gallos tela mittere, dum a dextro sinistroque cornu veliementissimus in Gallos impetus fieret. hoc crat patris mei stratagema, quod tamen Boemundum non latebat. accidit enim, ut quod imperator vespere excogitaverat, id mane adGallum perferretur. itaque mutato is pro iis, quae audierat, consilio, pugnam suscipit, nec iam, ut consueverat, impetu adoritur; sed imperatoris consilium occupans, ipse ab utroque latere pugnam ciebat, turma a fronte interim immotam stare iussa. ubi cominus pugnatum est, Romani terga vertunt, nec intueri Latinos amplius possnnt, nnpera cLide iam perterriti. tum Romana turbatur acies, licet imperator intrepidus staret, et manu aninioque for-

titer conlenderet, multis vulnera inferens, interdum et ipse vulneratus. tandem cum totum dilapsum iam exercitum cerneret seque cum pancis desertura, temere resistendo periclitari diutius noiuit. nam ubi quis, multis exanclatis laboribus, per vires non polest adversariis resistere, temerarius esset, si in periculum certum se proiiceret. dextro igitur et sinistro aciei Ilomanae cornibiis in fugam versis, imperator adhuc perstitit ac Beëmundi copias fortiter propulsavil, dum anus totum impetum sustinet. sed praesenti periculo perspecto, se servare statuit, ut denuo victorem aggressus, gravissime cum eo contendere posset, nec victoriam pcrfectam Bocmundus reportaret. tali erat aniino, victiis sive victor, fiigiens sive vicissim persequeatur; nequo unquam animum abiiciebat, nec vero etiam desperationis laqueis constringebatur. erat quippe maxima in deum fide, eunujne palam omni tempore in ore ferebat, quanquam iureiurando abstiuebat omnino. cum igilur desperatis, ut modu dixi, rebus, ipse retro cederet, inseuente Boëmundo cum lectissimis comitum, Gulen (paternus hic amulus erat) ceterosque, qui cum eo erant, allocutus, “quonam, in-