Alexias

Atque haec quidem per noctem domesticus scholarum cum paucis suorum gessit. postero autem die, ut primum lux orta est, Basilacii centuriones toto aninio contendebant milites, qui, pugna omissa, praedabantur, in ordinem cogere; magnus autem domesticns et ipse acie denuo instructa, Basilacium adoritur; cumque procul hostium nonnullos Alexii milites conspexissent, summa vi irruentes, in fugam eos coniiciunt, nonnullos etiam capiunt, quos ad imperalorem adducunt. interim Basilacii frater Manuel, colle ascenso, animos suorum erigit magna voce exclamans “hic dies, haec victoria Basilacii " sed Basilius quidam, Curticius cognomento, familiaris et comes Bryennii illius Nicephori, cuius mentionem fecimus, vir bello strenuus, ex acie Comneni in collem procurrit; contra quem cum Manuel, stricto gladio et habenis immissis, ferociter rueret, Curticius non ense, sed baculo, quod e sella pendebat, capite percusso, eum statim ex equo deiicit captumque, velut spolium, ad patrem meum raptat. interim etiam Comnenus cum copiis suis accedit: quo conspecto, quod reliquum erat Hasilacii agmen, puslquam paulisper ste-

tit, terga vertit. Basilacium Alpxins Comnenus perspquitur. cum Thessalonicam venissent, statim Thessalonicenses, Basilacio aclmisso, Alexio portas claucluut. setl ne sic fiiiiclem quidem meus clestitit, immo nec loricam exuit, nec galeam deposuit, nec clypeum ah humeris removit, nec ensem abiecit; sed castrametatus, urbem oppugnatum ac statim dirutum iri comminabatur. quoniam autem servare Basilacium malebat, per loliannicium monachum, comitem suum, spectatae virtutis hoininein, de pace cum eo egit, ea conditione, ut si seque et urbem dederet, nihil incomraodi pateretur. abnuente Basilacio, Thessalonicenses veriti, ne, urbe capta, graviter ipsi affligerentur, Alexium iulromiserunt. Basilacius ubi quod a multitudine factum crat cognovit, in arcem se recepit. ac ne sic quidcra ab armis recessit, licet doraesticus nihil eum indigni passiirum esse, fide dala, pcdliceretur. nam in adversis quoque rebus et cum premebatur, Basilaeius strenuum se praestitit; neque quidquam de virtute et animi magnitudine remisit, donec arcis incolae et custodes eum vi inde pulsum, magno domestico tradidere. missis slatim ad impera-

torem, qui Basilaciuin captum nuntiarent, ipse Thessalonicae mausit, unde mox, rebus constitntis, triumphans Cpolim revertebatur. at qui obviam patri meo ab imperatore missi erant, cum Philippos inter et Ampbipolim occurrissent, litterisque illius redditis, Basilacium accepissent, ad vicum quendam, Chlempinam dictum, abduxerunt eum ac prope fontem, qui ibi est, oculis privarunt; unde adhuc fons ille Basilacii appellatur. tertius hic fuit labor ante imperium a patre meo velut ab Hercule quodam exantlatus. siquis enim Erymanthium aprum Basilacium istum dixerit, patrem vero meum generosissimum Herculem quendam huius aetatis, a vero non aberret. et hactenus de iis, quae ante principatum Alexius Comnenus praeclare gessit; quorum omnium laborum hunc fructum tulit, ut augusti dignitate ab imperatore auctus, augustus in medio senatu renuntiaretur.

Ut corpora modo extrinsecus male afficinntur, niodo ipsae morborum causae existnut, ac saepe ab aeris intemperie victuque insalubri, nonuunquam etiam a corruptis humoribus febrium originem

repetimus, ita Romana eliam res afTecta limc temporis nunc ipsa letifera sibi fata peperit, Urselios ilico ct Basilacios, de quibus supra expnsni, et si qui alii tyrannitlein atfectabant, niinc externis et peregrinis tyrannis accitis, fortuna eaiii in maia praccipitavit, rpiae sanari nequeunt. in quorum nuniero Robertiis ille fuit, iinniodica vir dominandi cupiditate ac iactantia, cui genitrix Normania, improbitas oiunis geueris ubstetrix altrixque erat. hunc in se hostem res pubiica Roinana proritavit, bellorum causam ex affinitate peregrina et barbara ac nobis quidem paruin digna ipsi offerens: vel potius arcessivit eum inipriidentia, qui tum reriiin potitus erat, IMichaelis e Ducarum gente oriundi. ceterum si quem eorum, qui sanguine mecum coniuncti sunt, (nam ego quoque maternum inde genus repeto,) reprehendendum existimo, id nemo aegre ferat; nam veritatem usqiie quaque Iradcre mihi propotui et quantum ad illum attinet, nihil amplius dixi, quam necessc erat. hic igitur imperator Michael Ducas filiam istius barbari filio suo despondit Constuntino; unde bellum illiid profectum est. de quo imperatoris Glio Coustanliuo eiusque nuptiis et omnino de Anna Comnena. 4

barbara hac affinitate, et qua pulchritudine atque proceritate corporis, qua indole quibusque moribus fuerit, suo loco exponam, ubi et nieas miserias lauientabor, brevipost affinitatis huius narrationem te eladem universi barbarorum exercitus ac tyrannorum e Norniauia exitium, quos imprudenter in imperium Romauum ille verterat; nam antea pauloaltius altius repetendiim et de Roberto isto exponendum est, quo genere ortus quaqiie fortuna iisus sit, et ad quod poteutiae fasligium eum temporum extulerint casus, vel potius, ut reiigiosius loquar, quo usque provehi eum divina provideutia siverit, improbis consiliis et conatibus eius indulgens. erat Robertus hic Normanus genere, fortuna obsciira, dominandi cupidus, summa vafritie, manu fortis, opibus inhians virorum potentium inque parandis iis pervicacissimus neque ulla ratione a proposito revocandus. corporis magnitudine vel maximos siiperabat, colore erat rubro, conia flava, latis humeris, oculis caeruieis qiiique tantnm non scinlillarent, et ubi dilatari a natura corpus oportet, non carebat facililate, idji in anguslum cogi, specie

[*](Β)

[*](C)

erat aequabili et conrinna. adeo a summo vertice nsque ad talos formosus erat, ut e multis saepe audire memini. vocem qnod attinet, Achillis quidem, Hnniero auctore, tanta fuit, ut qui euin audirent, percipere sibi viderentur tumultuantis multitudinis strepitum; at huius, ut perhibent, clainor sexccnta milia in fugam vertit. sic ct fortuna et natiira et aninio comparatus, servitutis, ut facile intelligitur, impatiens erat nec cuiusquam iniperiuin fercbat; qnales esse dicunt, dicunt, in quibus animus excelsior est, licet humili fortuna iitantur.

Talis citin esset el obedire plaue non posset, Norniania patria ciim equilibus quinque et peditibus oninino triginta relicta, circa Lon- gibardiae saltiit et loca avia coniniorabatiir, ubi latrociniis ciim praedatoria inanii in viatores exercendis eqiios, arma, alia sibi parabat. atque ita vitam a caedibus ac sanguine auspicabatur, ciimque in Longibardiae finibus diutius versaretur, non latuit Guilelmum Mascabclcin, qui per ea tempora finitimarum regionum inaxiinain parlem in ditione habebat; imde cum largos quotannis reditiis capcrct, salis magnum sibi exercitum alcbal et diix eral iiobilissiniiis. is ubi Uobcrluiii, qualis corpore

et animo esset, cognovit, arccssivit hominem imprudenter el filiarum unam ei despondit. quippe eum cum ob ingenium, tum ob rei bellicae experientiam summopere adrnirabatur. verum ea res longe aliter ac speraverat, evenit. cura eniin genero praeter alia munera etiam urbem tanquam in dotcm dedisset, is brevi post socero infensus seditionem molitur. ac primum quidem amorem pietatemque simulat copias augendi causa; mox ubi peditum nimicrum dupiicavit, equites in triplum auxit, iam voluntas illa elabitur et impreobitas eius apparuit. neque intermisit iuiuriarum quotidie causas et dare etaccipere, denique omnia tentare, quibus simultates, proelia bellaque oriri soleut. seJ quuniam Guilelmus Mascabeles opibus atque potentia longe eum superabat, Robertus aperto certamini diflisus, pravum consilium excogitavit. simulata enim pietate ac poenitentia, dolum ei pessimum nec facile detegendum struxit, quo eius et urbes caperet et fortunis omnibus potiretur. ac primuni quidem de pace cum eo egit ct colloquium per

[*](C)[*](D)

legatos pctiit. Mascabeles, qui ob exiinitim erga filiam amorem pacem cem gencro restitutam cuperet, colioquii diem brevem dixit. locuiu tlcsignavit Robertus, qno congressi colloquerentur, et de pacis conditionibus agerent. colles erant duo pari fere in planitie altitudine editi, e regione sibi oppositi, inter qnos vallis pabistris et frequens arboribus omnis generis fruticibusque. ibi nerarius iste Robertus in insidiis collocavit qeneris viros fortissimos armis instructos; quibus mandavit, ut quoquo versus dispicerent, et simulac manus cum Mascabele conferentem se cernerent, rebus omnibus relictis relietis, statim accurrerent. his ita dispositis, fraudulentissimus iste Robertus alteruni collem, quem tanquam colloquio commodissimum Masrabeli designaverat, niissiim fecit; alterum sibi quodammodo vindicavit eoque cum equitibus quindecim, peditibus fere quinquaginta sex consceso, milites ibi disposuit et cum primis eorum consilium communicavit. uni eorum maudaverat, ut sua ipsius arma, clypeum, galeam acinacemque secum ferret: quae ipiae facile, cum opus foret, indueret. quatuor illis in valle subsidentibiis imperaverat, ut quam primum manus se cum Mascabele coarerentem cernerent, celerrime auxilio sibi

accurrerent. Guilelmus constituta die in designatum sibi a Roberto locum processit, foederis sanciendi gratia; quem ubi alter adventantem conspexit, oviam vebilur et amantissime eum excipit. cumrjue in proclivitate collis paullum infra verticem constitissent et de rebus ordinandis colloquerentur, nefarius iste Robertus sermonibus tempus terere cocpit, dein “quid" inquit “incommodo nostro equis insidemus? quin descendimus et bumi accumbentes, quae opus sunt, secure transigimus?" concedit Mascabeles imprudens, nulla doli et periculi imminentis. atque ut desilientem equo Roberttim videt, et ipse descendit, cubitoque caput caput sermouem continuat. Robertus obsequium Mascabeli fidemque in posterum pollicetur, benefactorem eundem saepius et dominum appellans, quos equis descendisse et novum iam sermonem inceptar Mascabelis comites conspicati, cum et ipsi aestu et fame ac siti laborarent, (uam aestatis tempus erat, quo radios in verticem sol iacere solet,) caiore intolerando, equis alii desiliunt freuisque ad arborcs ligatis, humi

recnmbunt et ex equorum arborumque tiinhra frigiis captant, alii domum rppetuiit. ila illi; at velerator ille Holierlus Robertus, rehus hoc modo praeparatis, subito vim Mascabeli adhibet et, blaiulo mutato vultu, atrociter eum adspicit mortiferamque manum infert. ille cum vim vi propulsaret, Incta coorta, nlenpie proclivi colle devolvebatur. qiio cognito, qni latehaut in insidiis viri quatuor, e palnde einersi advolant advolant, Guilelmoque vinculis constricto, recurrunt ad equites alternm colleni insidentes, qui iam et ipsi per collis proclivitatein tidiiliin adeqnitahant. a tergo iuseqnebanliir Guilelini cqiiiles. at Robertus, equo conscenso, induta galea, sumta hasta et vibrata feroeiter, instructusque clypeo, conversus unum ex Guilelmi comitibus hasta percutit, qni protinus animam relicpiit. refrigerato inlerini impetu soceri eqniliim eoruinqne aiixilio discnsso, (ceteri enim, ubi approperantes desnper Roberti eqnites conspexere, ipsa loci opportunitate adiutos, celcriter terga dederunt, tali igitur modo Mascabelis eqnitnm impetu discusso, captivus vinciusque hic in arcem ducitur, qnam

[*](P. 27)

dono Roberto dederat, cum filiam ei collocaret; habuitque tum ipsum dominum suura urbs in custoclia, unde merito φρούριον i. e. eustodia ei nonien est. non autem ab re fuerit, etiam crudelitatem Roberti enarrare. nam postquam Mascabelem semel cepit, priuium deutibus eum privavit omnibus, immensam pro singulis numraorum summam poscens et ubi reperiri posset, quaeritans. sed cura non prius desineret evellere, quam omnia exhausis(??)et, et dentes simul et opes deficerent, ad oculos animura convertit ipsamque lucem invidens, eum excaeeavit.

Itaque rebns omnibus potitus, crescebat in dies, auctaque dominandi cupiditate, urbes urbibus, opibus opes addebat. ac brevi in ducale provectus fastigium, dux universae Longibardiae nominabatur, unde pmniuin omnium invidia est; sed qua erat prudentia, modo blanditiis adversus adversarios usus, modo largitionibus, et multitudinia tumultus sedavit et invidiam potentiorum restiuxit;

[*](C)[*](V. 26)[*](D)

inlertltim etiam vi adhibita, totam Longibardiam et finilimas regiones in polpslatein redegit. liinc ciim sernper alliora appeteret et ipsum Hoinanortim imperium soinniaret, bellum commovit, cui illam cum imperatore Micliaele affinitatem, ut dixi, praetendit. supra enim exposuimus, imperatorem Michaelem, nescio qno consilio consilio, tyranni istius fliam, Helenam noinine, Conslantino filio despondissc. itertim autem mentione illiiis iuveuis facta, vehemeiiter eqiiidem commoveor ac perliirbor; sed tpiae de eo dicenda haheo, jiraeteriniltam, suo loco totam rem narrattira. illud iiniim silerc non possum, etsi alieno loco dicam, specimen naturae fuisse iuvenem illuni et dei nianiinm, vere dico, opus excellentissiiniim. qtiein qni adspiciebat tantuininudo, nou potuit, qtiin aiirei saeculi, quod fabulis Graecorum celebratur, progeniem euin haberet: adeo erat mirifica pulchritiidine. mihi cerle tautos post annos ciim iuvenis illius meininerim, lacrimae oboriuntur tamen eas cohibco et in locos magis aptos reservo, ne privata lamenlatio, reriim narrationi immixta, hisloriam ttirbet. hic igiliir Constantintis, cuius et hic et alibi nienlionem fccinius fecimus, natu nobis aliquaoto maior, priusquam Incem adspexissemus, sponsus erat He-

lenae Roberti filiae pnrus et integcr, confectaeque iara erant talnilae dotis, quanquam iucassum nec nisi proniisso tenus. naui inimatura pueri aetas erat; Nicephoro autem Botaniate imperium adepto, tota res disiecta est. sed aberravit oratio; redeamus, unde deileximus. Robertus igitur ille, ex humili loco ad summa fortunae evectus, multis opibus copiiscfue paratis, etiam Romanorum imperator fieri concupivit. ac causas inimicitiae cum Romanis et belli probabiles scilicet excogitavit. de qua re duplex fama fertur. altera enim vulqatur et obtinet atque ad aures nostras pervenit, monachum quendam Raectoris nomine imperatorem Michaelem simulasse, et ultro ad Robertiuu, quippe consocerum suum, veuisse fortunamque suam deplorasse. Michael enim, fiost Diogenem imperium Romanorum adeptus, postquani breri summam rerum adminislravit, regno pulsus esl a Rotaniate iu ipsum rebellante; ex quo primum monachi vesteni induit, dein episcopalem talarem et infulam, addo eliam efiomidem; huiiis euim rei auctor ei fuerat caesar lohannea eius patruus, qui levilule eius, qui

tum regnabat, perspecta, ne quid gravins pateretur, verebatur. lumc igitur simulans, monachus ille Raector vel, ut ita dicani, ῥέκτης i. e, Iraudum uiachinator, oniniuiu audacissimus, adit Roberlum ut consocerum scilicet suum, et quid iniuriae passus sit, lameutabili voce exponit. regno expulsum, ad eam, quam nuuc cerneret, conditionem redactum se esse. proinde postulat, ut auxilium sibi barbarus ferat. pulchram enim puellam llelenatn, Duriim suam, rclictam a se essc sine tutela et sponso plane orbatam. nam Constantinum filium et imperatricem Mariam vel invitos in Botaniatis partes abstractos esse vocileratur. talia locutus, irritavit animum barbari et ad bellum Romanis inferendum quasi armavit talis, ut dixi, fama aures meas circnmrundit, uec miruin videtur, hiimillimo loco natos nobilissimorum ac summorum hominum personam sumsisse. verum alia me aliunde caqtic credibilior fama circumsonal, uec monachum quendam impcratorem Micharlpin egisse, nec talem quandam ob rausain Robertum bellum Romanis intulisse. sed ipsum barbarum, summa cal-

liditate hominem, talia facile excogitasse. etenim cum bellum Romanum animo moliretur et iam pridem parasset , tamen quoniara iniustum stum videbatur nec adversus Christianos suscipiendum , nobilissimi qui circa eiun erant viri nonnulli et ipsa coniux Gaäta obstabant impetum eius saepe cohibebant. itaque ut idoneara belli occasionem nancisceretur , Crotonem misit, quibus arcana sua consilia crediderat mandaveratque, ut si quem raonachum reperissent, qui inde ad apostolorum summorum patronorumque Romae religionis causa profecturus esset , nec ipso vultu ignobilitatem generis proderet, eum familiariter exceptum sibi conciliarent ad seque adducercnt. qui cura Raectorera, quem dixi , versutissimum et mira astutia hominem , invenissent, venissent, Roberto Salerni comraoranti per litteras nuntiarunt, affinem eius Michaelera , imperio pulsum , advenisse, ut auxiliiun imploraret. ita enini a Roberto iussi erant litteras perscribere. quas ubi accepit, coniugi statini praelegit; dein eliam comili- bus convocatis oranibus epislolani monstravit, ne diutius ab ipsis iropediretur, tanquam iustara beHl causani nactus. approbanlibus cun-

ctis, arccssit hominem et colloquium cum eo init. iamque totam rem romminiscitur et quasi fabulam fingit, imperatorem Micliaelom esse hunc monachum, eum imperio esse pulsum, ad hoc uxore et filio et reliquis fortiinis omnibus a Botaniate tyranno orhatum , postremo praeter omne ius fasque laenia ac diademate detractis, monachi veste indutum esse; nunc supplicem ad se euin venisse. Ita Rohertus coram omnihus dictitabat regnumque se huic propter affinitatem restituturum esso pollicebatur. ac quotidie monacho, quippe imperatori Michaeli, et locum principem et altiorem sedem concedebat praecipuoque eum hunore habebat. coucionabatur etiam alins aliter, cum modo quae propter filiam passus esset, conquereretur, modo, ne landeret scilicet consocerum, commemorare nollet, in quantam is calainitatem incidisset; interdum etiam ad bellum suos incitaret et impelleret, tantum non auri montes callide promittens. tali modo ubi lociipletes iuxta atque inopes vana spebiclavit , Longibardia relicta vel potius cuncta secum abrepta, Salernum contcndil, quae Melphae mertropolis

[*](C)