Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

οἰκητήριον δὲ λέγει εἶναι τὸν ἄνθρωπον τοῦτον τὸν ἐξ αἰμαγτων γεγεννημένον, καὶ κατοικεῖν ἐν αὐτῷ τὴν ἀπέραντον δύναμιν, ἤν ῥίζαν εἶναι τῶν ὅλων φησίν. ἔστι δὲ ἡ ἀπέραντος δύναμις. τὸ πῦρ, κατὰ τὸν Σίμωνα οὐδὲν ἁπλοῦν, καθάπερ οἱ πολλοὶ ὰπλᾶ λἐγοντες εἶναι τὰ τέσσαρα τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τὸ πῦρ ἀπλοῦν εἶναι νενομίκασιν, ἀλλὰ γὰρ εἶναι [τὴν] τοῦ πυρὸς διπλῆν τινα τὴν φύσιν καὶ τῆς διπλῆς ταύτης καλεῖ τὸ μέν τι κρυπτόν, τὸ δὲ τι φανερόν·

κεκρύφθαι δὲ τὰ κρυπτὰ ἐν τοῖς φανεροῖς τοῦ πυρός, καὶ τὰ φανερὰ τοῦ πυρὸς ὑπὸ τῶν κρυπτῶν γεγονέναι. ἔστι δὲ τοῦτο ὅπερ Ἁριοστοτεής δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ καλεῖ ἢ Πλάτων νοητὸν καὶ [*](1 — S. 145, 5 zu diesem System des Simon vgl. Redlich, Archiv f. Gesch. der Philos. XXIII, 371. 537 — 6 vgl. Joh. 1, 13? — 9ff vgl. Clemens, Ecl. proph. 26, 1 S. 144, 10ff St. — 10 Deut. 4, 24 κύριος ó θεός σου πῦρ καταναλίσκον ἐστίν 9, 3 Exod. 24, 17 τὸ δὲ ἐῆος τῆς δόξης καρίου ὡσεὶ πῦρ φλέγον vgl. Orig, De principiis 1 1, 1. 2 S. 16, 19 ffk. — 11 f vgl. Heraklit bei Diele, Vorsokr. 3 172, 36 ff — 14f. 21 vgl. X 12, 1 — —19 vgl. V 9, 5) [*](1 ὕτως] τούτῳ? We. 2 τάχιον] μάταιον We., vgl. S. 135, 8 τάχιον Ε; ἀνθρώπῳ γενομένῳ ὄντως θεῷ (Christus) Miller 3f ἐπιχειρήσομεν Miller 8f μεταφράσσων Ρ, verb. ö. 9 μωυσέος Ρ (0 aus ω?) 10 zuerst φλέγων und καταναλίσχων Ρ 13 φλέγων (aber καταναλίσκων [so] Ρ) οὐδ’ αὐλὸν We. 14 συλλαγωγῶν Ρ 16 ἀπόφασις Miller 17 τῆς2 (nicht τοῦ) Ρ 24 τὴν > Μιller, vgl. H 25 Tl 2) > Η 27 ἀπὸ Hilg. S. 458 28 πλάττων P)

καὶ τὸ μὲν φανερὸν τοῦ πυρὸς πάντα ἔχει ἐν ὲαυτῷ οσα ἄν τις ἐπινοήσῃ ἢ καὶ λάθῃ παραλιπὼν τῶν όρατῶν· τὸ δὲ πρωτὸν πᾶν ὄ τι ἐννοήσει τις νοητὸν καὶ πεφευγὸς τὴν αἴσθησιν ἢ καὶ παραλείπει μὴ διανοηθές.

καθόλου δὲ ἔστιν ἕστιν πάντων τῶν ἄντων αἰσθητῶν τε καὶ νοητῶν, ὡν ἐκεῖνος κρυφίων καὶ φανερῶν προσαγορεύει, θησαυρὸς θησαυρὸς τὸ πῦρ τὸ ὑπερουράνιον, οἱονεὶ δένδρον μέγα ὡς <τὸ> δι' ὀνείρου βλεπόμενον τῷ Ναβουχοδονόσορ, ἐζ οὐ αὰρε τρέφεται.

καὶ τὸ μὲν φανερὸν εἶναι τοῦ πυρὸς νομίξει τὸ πρέμνον, τοὺς κλάλους, τὰ φύλλα, τὸν ἔξωθεν αὐτῷ περικείμενον φλοιόν· φηαί, φησί, ταῦτα τοῦ μεγάλου δένδρου ἀναφθέντα ὑπὸ τῆς παμφάγου τοῦ πυρὸς αφανίξεται φλογός.

ὁ δὲ καρπὸς τοῦ τοῦ δρου ἐὰν ἐξεικονισθῇ καὶ τὴν ὲαυτοῦ μορφὴν ἀπολάβῃ, εἰς άποθήκην τίθετεαι, οὐκ εἰς τὸ πῦρ. γἐγονε μὲν γἀρ, φησίν, ὀ καρπός, ἵνα εἰς τὴν ἀποθήκην τεθῇ, τὸ δὲ ἄχυρον, ἵάρ, παραδοθῇ τῷ πυρί. ὅπερ ἐστὶ πρέμνον, οὐκ αὐτοῦ χάριν ἀλλὰ τοῦ καρποῦ γεγενημένον.

καὶ τοῦτό ἐστι, φησί, τὸ γεγραμμένον ἐν τῇ γραφῇ· «ὁ γὰρ ἀμπέλων κυρίου Σαβαὼθ οἶκος τοῦ Ἰσραήλ ἐστιι καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα νεόφυτον ἠγαπημένον«. εὶ δὲ ἅνθρωπος τοῦ Ἰούδα νεόφυτον ἠγαπημένον, δέδεικτοι, φησίν, ὅτι ξύλον οὐκ ἄλλο τι ἀλλ᾿ ἢ ἄνθρωπός ἐστιν.

ἀλλὰ περὶ τῆς ἐκκρίσεως αὑτοῦ καὶ διακρίσεως ἱκανῶς, φησίν, εἴρηκεν ὴ γραφή, καὶ πρὸς διδασκαλίαν ἀρκεῖ τοῖς ἐξεικονιδμένοις τὸ λεχθέν· «ὅτι πᾶσα σὰρξ χόρτος, καὶ πᾶσα δόξα σαρκὸς ὠς ἄνθος χόρτου. ἐξηράνθη ὁ χόρτος, καὶ τὸ ἄνθος αὐτοῦ ἐξέπεσε· τὸ δὲ ῥῆμα κυρίου μένει εὶς τὸν αἰῶνα«. ῥῆμα δὲ, φησίν, ἐστὶ καιρίου τὸ ἐν στόματι γεννώμενον ῥῆμα καὶ λόγος, ἄλλῃ δὲ χωρίον νήσεως ουχ ἐστι.

Τοιούτου δὲ ὄντος, ὡς δι’ ὀλίγων εἰπεῖν, κατὰ τὸν Σίμωνα τοῦ πυρὸς καὶ πάντων τῶν ὄντων όρατῶν καὶ ἀοράτων, ὦν αὐτὸς ἐνήχων καὶ <ἀν>ήχων, ἀριθμητῶς καὶ <ἀν>αρίθμων ἐν [*](1—4 s. zu S. 116, 20—7 Daniel 4, 7—9 — 9 vgl. Vil 21, 3 3, 12; Luk. 3, 17 16—18 Jes. 5, 7 — —24 I Petr. 1, 24 διότι und αύτης) = Jes. 40, 6. 7) [*](2 τὸν ἀόρατον Ρ, verb. Miller 3 πεφευγὼς Ρ ἤ ö.; εἰ Ρ 5 ὄντων Miller: ὅλων Ρ κρυφίως καὶ φανεροῖς Ρ, verb. ö. 7 + τὸ Miller τῷ] τὸν Ρ 9 τὸν] αὐτῷ] ö.: αὐτῶν P 10 <τὰ> τοῦ We. (oder ὑπὸ (nicht ἀπὸ) Ρ 12 ἀπολαύῃ Ρ 15 γεγεννημένον Ρ 19 Ε; ξύλον We. 25 δὲ steht in Ρ (> Miller) 27 ὀλίγον Ρ doch s. Ζ. 4. 5 28f ἁορ. νοῦν αὐτὸ ἐνεργὸν καὶ ἦχ·ον καὶ ἀναρίθμητόν άφιθμὸν Hilg. S. 408 29 ἀνήχων ö.: ἤχων Ρ ἀριθμητῶν καὶ ö.: καὶ ἀριθμητῶν Ρ ἀναριθμων Crnice: ἀριθμῶν so Ρ)

Πόντα γὰρ, φησίν, ἐνόμιςε τὰ μέρη τοῦ πυρὸς τὰ <ὁρατὰ ἀόρατα »φρόνησιν ἔχειν καὶ γνώμην ἴσην«. γέγονεν οὖν ὁ κόσμος ὁ γεννητὸς ἀπὸ τοῦ ἀγεννήτου πυρός. ἤρξατο δέ, φηαί, γενέσθαι τοῦτον τὸν τρόπον. ἕξ ῥίςας τὰς πρώτας τῆς ἀρχῆς τῆς γεννήσεως λαβὼν ὁ γεννητὸς ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ πυρὸς ἐκείνου.

γεγονέναι τὰς τὰς ῥίςας φηδὶ κατὰ συζυγίας ἁπὸ τοῦ πυρός, ἅστινας ῥίξας καλεῖ νοῦν καὶ ἐπίνοιαν, φωνὴν καὶ ὄνομα, λογισμὸν καὶ ἐνθύμησιν· εἶναι δὲ ἐν ταῖς ἕξ ῥίζαις ταύταις πᾶσαν ὁμοῦ τὴν ἀπέραντον δύναμιν δυνάμει, οὐκ ἐνεργείᾳ.

ἥντινα ἀπέραντον δύναμιν φησὶ τὸν ὲστῶται Ε;, στησόμενον. ὃς ἐὰν μὲν ἐζεικονισθῇ ὢν ἐν ταῖς ἒξ δυνάμεσιν, ἔσται οὐσίᾳ, δυνάμει, μεγέθει, ἀποτελέσματι μία καὶ ἡ αὐτὴ τῇ ἀγεννήτῳ καὶ ἀ περάντῳ δυνάμει, [καὶ] ούδὲν ὄλως ἔχουσα ἐνδεέστερον ἐκείνης τῆς ἀγεννήτου καὶ ἀπαραλλάκτου <καὶ> ἀπεράντου δυνάμεως·

ἐὰν μείνῃ τῇ δυνάμει μόνον ἐν ταῖς ἕξ δυνάμεσι καὶ μὴ ἐξεικονισθῇ, ἀφανίξεται, φησί, καὶ ἀπόληται οὕτως ὡς ἡ δύναμις ἡ γραμματικὴ ἢ γεωμετρικὴ ἐν άνθρώπου ψυχῇ· προσλαβοῦσα γὰρ ἡ δύναμις τέχνην φῶς τῶν γινομένων γίνεται, μὴ προσλαβοῦσα δὲ ἀτεχνία καὶ σκότος, καὶ ὡς ὅτε οὐκ ἠν, ἀποθῄσκοντι τῷ ἀνθρώπῳ συνδιαφθείρεται.

τῶν δὲ ὲ̀ζ δυνάμεων τούτων καὶ τῆς ἑβδόμης τῆς μετὰ τῶν ἕζ͂ καλεῖ τὴν πρώτην συζυγίαν νοῦν καὶ ἐπίνοιαν, οὐρανὸν καὶ γῆν· καὶ τὸν μὲν ἄραενα ἄνωθεν ἐπιβλέπειν καὶ προνοεῖν τῆς συξύγου, [*](3 Empedokles Fr. 109 D. — —23 vgl. Χ 12, 2-4 — 8 Empedokles Fr. 110, πάντα γὰρ ἴσθι φρόνησιν ἔγ̣ειν καὶ νώματος αἶσαν — 19 — 22 vgl. S. 116, 20 — 24 U. VII 22, 1) [*](1 τέλειον νοερὸν Gö. οὕτως ὠς > Cruice ὡς ἕκ. Atticimus) 5 nach Εmp. (bei Aristot.) Miller 6 καὶ <στοργῇ> στοργήν Miller: δὲ στοργῇ oder στογυῇ δὲ στοργὴν Aristot. Γε τε nach Aristot. Miller: ἐπὶ Ρ 7 νόμιζε Meineke, Ζ. f. Altertumswiss. Χ 375 7f < > (nach H) ö., vgl. Meineke a. a. O. 8 γενοίμην ἴσην Ρ: νὠματος αἶσαν nach Sext. Miller, γνώματοσ ϊαον Hipp. VII 29, 26 11 γεννητὸς <γέγονεν> Miller, doch s. 12 συξυγίαν Η 15 στάντα Η Miller, vgl. S. 136, 5. 139, 7. VI 17,1 16 ος Η ö.: ώς Ρ ὤν > Η Miller, νοῶν Hilg. S. 459 18 καὶ a. Rande Ρ, > Η 19 όπαραλάιrω Ρ + λαὶ H 21 ἢ 21 ἤ ó.: ἡ P H, vgl. 16, 165 ἢ ἠ? We. 24 24 ὅτι Ρ)

Μωσέως οὖν έͅρηκότος· »ἕξ ἡμέραις ἐν έν ὁ θεὸς ἐποίησε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, καὶ τῇ ἑβδόμῃ κατέπαυσεν ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ‘, τὸν εἰρημένον τρόπον μετοικονομήσας ό Σίμων ἑωυτὸν θεοποιεῖ.

ὄταν οὖν λέγωαιν, ὅτι εἰσὶ τρεῖς ἠμέραι πρὸ ἡλίου καὶ σελήνης γεγενημέναι, αἰνίσσονται νοῦν καὶ ἐπίνοιαν, τουτέστιν οὐρανὸν καὶ γῆν. καὶ τὴν ἑβδόμην δύναμιν τὴν ἀπέραντον· αὗται Κὰρ αἰ τρεῖς δυνάμεις εἰσὶ πρὸ πασῶν τῶν ἄλλων γενόμεναι.

ὅταν δὲ λέγωσι· πρὸ πάντων τῶν αἰώνων γέννα με«, περὶ τῆς ὲβόόμης. φησί, δυνάμεως τὰ τποαῦτα λέγεται εἐ͂ναι. ἑβδόμη δὲ αὔτη δύναμις, ἥτις ἦν δύναμις ὑπάρχουσα ἐν τῇ ἀπεράντῳ δυνάμει, ἥτις γέγονε πρὸ πάντων τῶν αἰώνων.

αὕτη ἐστί, φησίν, ἠ ἑβδόμη δύναμις, περὶ ἧς λέγει Μωσῆς· καὶ πνεῦμα θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὥδατος«, τουτέστι, φησί, τὸ πνεῦμα τὸ πάντα ἔχον ἐν ὲαυτῷ, ἑκὼν τῆς ἀπεράντου δυνάμεως, περὶ ῆς ὁ Σίμων λέγει· εἰκὼν ἐξ όφθάρτου μορφῆς, κοσμοῦσα μόνη πάντα«.

αὕτη γὰρ ἡ δύναμις, ὴ ἐπιφερομένη ἐπάνω τοῦ ὕδατος ἐζ ἀφθάρτου, φησί, γεγενημένη μορφῆς κοσμεῖ μόνη πάντα. τοιαύτης οὖν τινος καὶ παραπλησίου τῆς κατασκευῆς τοῦ κόσμου γενομένης παρ’ αὐτοῖς, »ἔπλασε«, φησίν, »ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον χοῦν ἀπὰ τῆς γῆς« λαβών· ἔπλασε δὲ οὐχ ἁπλοῦν. ἀλλὰ διπλοῦν »κατ᾿ κἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν«.

ἑκὼν όἐ ἐστι τὸ πνεῦμα [*](4 Jes. 1, 2, Tgl. V 26, 36 7f — 7f Gen. 1, 31 — 12 Exod. 20, 17 έν γὰρ ἕξ ἡμέραις ἐποίησε κύριος τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν γῆν κὴν θάλασσαν καὶ κάντα τὰ έν ούοῖς καὶ κατέπαυσε τῇ ἡμέρᾳ τῇ έβδόμῃ Gen. 2, 2 καὶ κατέπαυδε τῇ ἠμέρᾳ τῇ ἑβδόμην ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοὶ — 15 vgl. S. 121, 12 — 19 vgl. Prov. 8, 23 πρὰ τοῦ αἰῶνος ἐθεμελίωσέν με S, 25 πρὸ δὲ πάντων βουνῶν γεννᾷ με — 23. 27 30 Gen. 1, 2, vgl. V 19, 17 — 29 Gen. 2, 7 — 31 Gen. 1, 20 — man ßt die ärung von καθ’ ὁμοίωσιν (Clem. Exe. 50, 1 S. 123, 9ff., 54, 2 S. 125, 1 St.)) [*](1 ὑποδέχεται Ρ 6 + ὁ ö. 12 ἡμέραι We. 18 <αἱ> πρὸ We. 20 > We. 24 τώ πάντα ἔχιεν)