Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Non est autem absurdum revocare in memoriam ea, quae simiHter istis sunt dicta superius : »tunc praecepit discipulis suis, ut nemini dicerent quia ipse erat Christus. exinde coepit ostendere lesus discipulis suis, quoniamoporteteum in Hierosolyma ire et multa pati a senioribus et principibus sacerdotum et scribis populi et occidi, et tertia die resurgere«. et in illis dicitur, quoniam »accipiens eum Petrus" et cetera. adhuc autem iUic dictum est occidendum salvatorem, hic autem et species ipsa occisionis est scripta, id est ad crucifigendum.

<>

quid est ergo quod dixit »opor- tet« ? quamdiu quidem lesus non tradebatur in Hierosolymis principibus sacerdotum et scribis nec condemnabatur morte nec deludebatur nec flagellabatur nec crucifigebatur, stabat Hierusalem et quod vocabatur sanctuarium non deponebatur. postquam autem haec in lesum ausi sunt, tunc qui tradiderunt eum derelicti sunt, et sacerdotes, qui condemnaverunt euni morte, et fecribae, qui excaecati mente et alienati sensu non viderunt voluntatem scripturarum sancta- rum, traditi sunt morti inimicae Christi, et qui deluserunt lesum in delusione sunt facti Hierusalem exercitu circumdante, quando et > venit desolatio eius« , et qui flagellaverunt lesum flagellati sunt et flagellantur donec »intret gentium plenitudo« ; quoniam »qui lapidem mittit in altum super caput suum «. et liaec omnia

<> »<> <> <>

facta sunt, ut ab illis quidem recedat speculatio dei, transeat autem ad gentes, salvatis videlicet cum gentibus et »reliquiis« Iudaeorum »secundum electionem«; quoniam »nisi dominus Sabaoth reliquisset« illis »semen, sicut Sodoma facti« fuissent, <»et quasi Gomorrha similes« essent>. ego autem arbitror, quoniam sicut exemplum et umbra culturae, quod antea inplebatur, propter caelestia solutum est et veniente vero principe sacerdotum figuralis sacerdos cessavit et veris sacrificiis pro peccato in usum venientibus figuralia sacrificia sunt destructa, sic quando vera Hierusalem suscepit Iesum ascendentem super subiugalem corporis sui (in quo et gaudebat valde filia Sion et praedicavit filia Hierusalem quae sursum est), tunc destructa est Hierusalem, quae fuerat umbra, et cecidit templum, quod de lapidibus mortuis erat constructum, propter templum, quod de vivis lapidibus fuerat erigendum, effossum est autem et altare, quod fuit deorsum, quonaim apparuerat quod erat caeleste, cuius encaenia in deservitione vera fecit Iesus.

> <> > <>

Si autem secundum quandam significationem homines ci- vitas sunt, et nunc in Hierosolymis (sic enim eos voco qui spem suam habent in locuni illius Hierusalem, quae aliquando fuit in terris) et nunc ergo traditur lesus eis, qui prof itentur esse se dei servos, ludaeis, et <qui> quasi sacerdotum constituti et qui divinas litteras scire se arbitrantur scribae condemnant lesum morte per ea, quae maledicunt de eo, et non est quando non tradunt gentibus lesum deludentes eum et doctrinam eius apud se et semper linguis suis flagellant eum et culturam dei, quae per lesum introducta est. et ipsi quidem crucifigunt eum per hoc quod anathematizant et tollere volunt doctrinam ipsius. ille autem melior illis omnibus constitutus paululum deficiens surgit et vivens gentibus, quae acceperunt posse videre, apparet.

Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedaei cum filiis suis adorans et petens aliquid ab eo. ille autem dixit ei : quid vis ? dicit ei : dic ut sedeant hi duo filii mei unus ad dexteram et alter ad sinistram in regno tuo. respondens autem Iesus dixit eis: nescitis quid petatis. potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum aut baptismum. baptizari quod ego baptizabor? dicunt ei : possumus. dicit eis: calicem quidem meum bibetis et baptismum baptizabimini, sedere autem ad dexteram meam et ad sinistram non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a patre meo.

<> <>,

Dignum est in loco praesenti quaerere sensum non contemptibilem, sed vere dignum evangelio Christi. hoc autem praemisi, quoniam textus simplicibus quidem et altitudines dei et scripturarum eius nescientibus quaerere, simplicitatem postulationis alicuius ostendit, et responsionem simplicem Christi ad eam. his autem, qui vel ex aliqua parte scripturarum propositiones discutere possunt, profundior et spiritalis ostenditur intellectus. qui ergo hinc ostenditur sensus brevis et contemptibilis est et nihil habens magnum.

<> <>

sicut enim in regno mundiali in honore esse videntur, qui sedent cum rege sedente in veste regali et aliquid regalium negotiorum agente, sic materfiliorum Zebedaei (secundum simplicem dico textum) videtur postulare a salvatore, ut unus filiorum suorum sedeat ad dexteram eius, alter ad sinistram in regno ipsius. et nihil fuit mirum, si mulier ex muliebri simplicitate vel inperitia talia debere se petere aestimavit. pone autem, quoniam et ipsi fratres (secundum quod Marcus exponit) quasi homines constituti et adhuc inperfecti et nihil altum intellegentes de regno Christi talia arbitrati sunt de his, qui sedebunt cum lesu : quid dicemus de lesu, qui ostendens magnum esse sedere aliquem ad deocteram vel ad sinistram suam, tollit postulationem et dicit: nescitis quid petatis et : non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a patre meo ? quaeret autem, qui sapiens est auditor scripturae, quid sit sedere ad dexteram lesu et ad [*](10f. 20 Vgl. Marc. 10, 35 — 32f Vgl. Jes. 3, 3) [*](1 > Koe 7 δόξει Koe, δόξῃ MH 17 > Kl, vgl. lat. καὶ] vel lat. | ἰδιωτίας Μ H | <δεῖν> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 21 ἄνθρωποι + constituti et lat. 33 συνετῶς Μ) [*](19 fratres] lat. las ἀδελφοί st. ἀπόστολοι? Koe 20 (secundum — exponit)] vgl. gr. Ζ. 10f 21 1. [et] ? Kl, vgl. gr. 24/25 sedebant B 30 vobis < B)

Et conveniebat quidem congregare, quae sunt scripta de sessionibus dei vel Christi, ut ex tractatu eorum <quae ad hoc congregantur> et conlatione eorum ad invicem clarescere posset aliqua dogmatis magnitudo. sed prolixitatis declinandae gratia proponimus unum *** quod »dicit Michaeas« : »vidi deum Israel sedentem in sede sua, et omnis militia caeli stabat in circuitu eius ad dexteram eius et sinistram« .

<> <> rd >

t]a <>

omnis ergo, qui est spiritalis et cum iudicio vult cuncta discutere, indubitabiliter diceifc quoniam spiritalis est sessio dei super spiritali sede, similiter etiam Christi. nihil enim in omnibus sessionibus huiusmodi dei vel Christi de corporali sessione significat sermo. ridiculum enim est propter has corporaliter sessiones appellatas aestimare sedes aliquas corpora- [*](2 I. Kor. 10, 3 f - 13 Ps. 39, — 19 Vgl. Marc. 14, 62 - 19 ff Vgl. Orig. Cat. in Eph. 1, 20ff (ed. Cramer VI, 132, 1ff): οὐχ ὡς καθεδρῶν τινων ἢ θρόνων αἰσθητῶν κειμένων ἐν οὐρανοῖς κτλ.) [*](7 δν + indubitabiliter lat. 8 ταύτην < Η a 32 <σωμτικῶς> vgl. lat.) [*](11 indubitanter B < 32 cor poraliter ρ corporales x)

Sed vide, ne forte quod dicitur Cliristum restitui in regno suo recipientem proprium principatum, sic intellegere debeamus, ut destructo peccato, quod regnabat in corporibus mortalibus hominum, et omni principatu malignarum virtutum et potestate destructa. hoc sit sedere Christum »in sede gloriae suae« ; quodautem deus omnia facit ad dexteram et ad sinistram, hoc est ut iam nullum mahim sit ante eum.

> <>,

intellegat ergo, qui potest, eminentiam quidem regni in hominibus Christum recepisse et glorificatum esse ad gloriam, quam habuit »priusquam esset mundus «, priusquam peccarent qui peccaverunt, et habebat gloriam apud patrem; eorum autem, qui adpropiant in primo vel in secundo vel in tertio loco, quasi homines constituti secundum mensuram suam habentes sedere ad dexteram vel <ad> Christi in regno eius, quos restituet deus cooperans eis et parans eis ut adpropient eminentiae Christi. qui quidem praecellunt prae ceteris adpropinquantibus Christo, sunt a dextris Christi, videUcet qui tangunt eum et coniuncti sunt dextris ipsius verbi, qui autem inferiores sunt a sinistris sunt eius. dexteram autem vide si potes intellegere Christi invisibilem creaturam <nominatam> autem visibilem et corporalem. et Christus quidem omnibus regnat ; adprojaincpantium autem ei quidam dextera sortiuntur et intellegibilia, alii autem sinistra et sensibiHa. et ne forte vera mater filiorum Zebedaei (quos appellavit filios tonitrui Christus) magniloquentia ipsa, iudicans magna de filiis suis Ia-

̓́- <> ̓

cobo et lohanne (nam et vere magni erant) et aestimans eos primatum habere posse super omnem naturam humanam, quasi qui potuerunt capere magniloquium eius, accedens dominum precabatur, ut confirmaret unum quidem a dextris, alterum a sinistris. salvator autem reprehendens etiam huiusmodi magniloquentem matrem lacobi et Iohannis quasi ignorantem, qui essent eminentiores et quoniam huiusmodi donum solius dei est qui super omnia est, conspirantis et cooperantis et confirmantis in huiusmodi eminentia quos viderit aptos, [et] ideo dixit: nescitis quid petatis <et:> sedere ad meam et sinistram non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a patre meo. [*](2 γὰρ + vere lat. 8 ἄλον H 14 <μόνου> Diehl, vgl. lat. 16 οἶδεν 17 εἶπε] ideo clixit lat. 24 δὲ < 26 δοίη Koe δώη M H | ὃν ὁ υἱὸς] ἄνος Μ) [*](3 prinaa G L 6 dominum Kl, vgl. gr. deum x 10/11 magniloquentem Koe, vgl. gr. magniloquentiam X 14 donum + χάρις gr. 18f [et] . . <et:> Kl, vgl. gr. 19 ad — sinistram] autem mecum L)

Adhuc autem ciuaerere oportet in loco hoc, quidest calix et

<> ̓́

quidest baptismum. quasi distent enim ab invicem, sic utrumque est nominatum. multi enim utrumque dicunt ad passionem martyrii pertinere non adtendentes, quoniam nisi duos et diversos intellectus ostenderent calix et baptismum, numquam utrumquenominaretur. nos autem et istam quidem traditionem non reprobamus, alteram autem statuimus: quoniam calix quidem ipsa passio intellegitur esse dolorum. quod confirmatur non solum eo exem-

plo quod dicit » opater, si possibile est, transfer calicem hunc a me«, qui cum doloribus bibitur ab eo, qui suscipit certamen martyrii, donec biberit eum sustinens in temptatione martyrii universa quae inferuntur; sed etiam eo, quod in alio loco dicitur: » quid retribuam domino pro omnibus ciuae retribuit mihi 1 calicem salutaris accipiam, et nomen domini invocabo«, »vota mea domino in conspectu omnis populi «. »pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius«. enim dignum reddere possumus deo pro omnibus bonis, quae fecit in nobis, nisi ut calicem salutaris prompte suscipiamus et nomen domini invocemus, ut possimus magnanimiter bibere eum ; in quo bibendo vota nostra reddimus »domino in conspectu omnis populi eius«. manifeste autem in his, quoniam calix martyrium est, ex eo ciuod statim prorter bibitum caHcem addidit sic: »pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius«. autem omne martjTium duplex est, quorum unum vocatur »calix salutaris«, reliquum autem et hoc quidem quod quis

̓-

perfert dolores, calix est quem bibit omnis, qui sustinet omnia sibi inlata, nec <reppulitnec> evomit aliquid eorum. quod autem quis in passione remissionem accipit peccatorum, baptismum est. si enim baptismum indulgentiam peccatorum promittit, sicut accepimus de baptismate aquae et spiritus, remissionem autem accipit peccatorum et qui martyrii suscipit baptismum, sine dubio ipsum martjTium rationabiliter baptismum appellatur.

Quoniani autem remissio fit peccatorum omni martyrium suquod stinenti, manifestum est ex eo ait: »omnis qui confessus fuerit in me coram hominibus, et ego confitebor in illo coram patre meo qui est in caelis«. confitetur ergo coram patre suo salvator omnem hominem, qui confessus fuerit eum coram hominibus, etsi fuit ante confessionem aliqua habens peccata. si enim eos, qui

<> <> <> <>

aliqua habentes peccata confessi sunt, non confitetur et Christus coram patre suo, iam non erit verum quod dixit : »omnis qui <in> me confessus et cetera. alias autem peccatorem nescio si confitetur Christus eoram patre suo. confessio enim fihi gloriantis est in conspectu paterno super eo, quem confitetur quasi dignum Christi confessione ad patrem. [*](4 Matth. 10, 32 - 16 Luc. 3, 3 - 19 Vgl. Matth. 3, 13 - 28 Rom. 6, 10) [*](1 ἁμαρτ όντας ömoloy> Diehl Kl, vgL lat. 9 (viovy <υἱοιῦ> Koe, vgl. lat. 12 <Χριστοῦ> vgl. lat. 22 ἡμεῖς + καὶ H 28/29 <ἀπέθανεν> Kl 32 δόξει δόξοι Μ H) [*](2. 7 1. confite<bi>tur? Kl, vgl. 5 <in> Diehl Kl, vgl. gr. 6 autem . . . nescio] lat. las οὐκ οἶδα δ’ Diehl 11 digno L)

Adhuc autem addimus iuxta ea quae diximus: [*](1 — 10 Vgl. II 25, 7 — 10 — 1 ff Vgl. Hier. in Matth. 155 E: quaeritur quomodo calicem martyrii filii Zebedaei, lacobus videlicet et lohannes, biberint etc. — 5 Vgl. Act. 12, 2 – 5 ff Vgl. HarnackTU. 42, 4, 24 A. 2 - 16 Apoc. 1, 9f) [*](1 <κατὰ — τὸ> Koe, vgl. lat. 2 καὶ 2 < Μ 2 5/6 <ἀδελφὸν> Kl, vgl. lat. u. II 15 ἀποκαλύψει τι stta lat. 25/26 ἀποκάλυψιν + hanc . . . constitutus lat. 27 τεθαρρηκέναι H) [*](3 esse y* < L 8 verbo y* verbi L 14 fuit] fuerat G fuerit B 22/23 dominica B)

sicut est aliqua esca Christi, de qua dicit : »mea est esca ut faciam voluntatem eius qui me misit et perficiam opus ipsius«, sic aestimationem escae illius est etiam potus. quod temeritatis quidem est ab esca dirimere et rebus ipsis ostendere, tamen qui potest intellegat ne forte quod est in actu esca sit, quod autem in consideratione potus. manducare est enim Christi: facere voluntatem eius qui misit eum et perficere opus eius, bibere autem: sapepe secundum voluntatem eius qui misit eumet perficere notitiam eius. secundum hanc differentiam intellegitur et quod ait : »caro mea vera est esca, et sanguis meus verus est potus« . esca enim vera est animarum actus, verus autem potus est agnitio veritatis. ideo et primum dat »panem benedicens « et frangens» discipulis quoniam in primo loco est actus; et post hoc »accipiens calicem et gratias agens dixit: bibite ex hoc

»<>

«, quoniam convenit primum quae sunt actus inplere et opus bonum delectare et sic <per opera et> ad scientiam rerum et secundum prophetam sic dicit<ur>: : »seminate vobis iustitiam et vindemiate fructum vitae«, ut primum bona opera post hoc autem quoddicit : »inluminate vobis lumen scientiae«, quasi per viam enim quandam postquam emendaverit quis mores suos proficiscatur ad scientiam et inkiminetur.

Et in Psahno vicesimo secundo dictum est primum: »praeparasti in conspectu meo mensam adversus eos qui tribulant me, inpinguasti in oleo caput meum «, et post hoc et: xpoculum tuum inebrians quam praeclarum est «. non autem reprehendat nos qui legit haec verba, quoniam oportuit interpretari quodammodo quae de sessionibus dicta sunt dei vel Christi. respondemus enim, quoniam placare tantummodo de scripturis propositum fuit de ses- [*](6. 10 Hos. 10, 12 - 20 Ps. 22, – 24 Ps. 22, 5) [*](1 δεῖ + primum lat. 9 1. mit Koe τοῦτο <ὅ>, vgl. lat. ? 11 <ὡς> Kl, vgl. lat. 19 εἰκοστῷ + δὲ Μ 25 με < lat. 32 καθίσεως (wie S. 477, 25; 489,4 vom Begriff) sessionibus lat. (wie 474, 7; 488, 29 von den Schriftstellen) Elt) [*](3 delectare ? Kl | <per opera et> Kl nach DieM, vgl. qui L | dicit<ur> Kl, vgl. 8 opera < G 91. [quod] ? Kl, vgl. 11 enim < B L 26 reprehendat ? Koe 32 propositus y | fui B)

et audientes clecem contristati sunt ule duobus fratribus, quoniam rogaverunt ceteris se praeponi. et vide, quoniam et ludas erat inter indignantes. et si inter indignantes ceteros erat, ne forte necdum inmiserat diabo- lus »in cor« eius, »ut traderetc dominum, sed in ipso proposito quo et ceteri apostoli erat.

<> 20, – 28). ́

lesus autem convocans eos dixit: scitis quia priticijjes gentium dominantur eorum, et qui maiores sunt potestatem exercent in eis. ita erit inter vos; sed quicumque voluerit inter vos maior esse, erit vester minister, et quicumque voluerit inter vos primus esse. erit vester servus.

quoniam duo fratres super ceteros apostolos sibi gloriam percipere voluerint indignantibus ceteris, inde occasionem accipiens lesus regulam iustitiae fidelibus ponit, ciuomodo quis apud deum potest obtinere primatum.

principes gentium non contenti regere tantum suos subiectos violenter eis dominari nituntur. inter vos autem qui estis mei <noti> non erunt haec, ne forte qui videntur habere aliquem in ecclesia principatum dominentur fratribus propriis vel potestatem in eos exerceant. quoniam sicut omnia carnalia in necessitate sunt posita non in votate spiritaha autem in voluntate non in necessitate, sic et qui principes sunt spiritales, principatus eorum in dilectione subiectorum debet esse positus, non in timore corporali. sed et qui voluerit apud patrem meum maior esse conparatione fratrum suorum ceterorum, efficiatur minister eorum, quibus

vult esse maior. et qui principatum desiderat ecclesiae, debet fieri omnium servus in humilitate servili, ut obsequatur omnibus in his quae pertinent ad salutem.

Et haec docet nos sermo divinus. nos autem sive non intellegentes voluntatem dei positam in scripturis sive contemnentes talem conmendationem Christi tales sumus, ut etiam malorum principum mundi excedere superbiam videamur, et non solum quaerimus sicut reges acies praecedentes et terribiles nos et accessu difficiles maxime pauperibus exhibemus, et tales sumus ad eos, qui nos

< > <> »́

interpellant vel propter aliquid deprecantur, sicut nec tyranni et crudeliores principibus mundialibus ad subiectos. et est videre in quibusdam ecclesiis, praecipue civitatum maximarum, principes populi Christiani nullam adfabilitatem habentes vel habere ad se permittentes. et apostolus quidem etiam dominis dat mandatum de servis dicens: »domin, quod iustum est et aequum servis praestate, scientes quia et vos habetis dominum in caelis«, docet autem et remittere minas. episcopi autem quidam crudeliter comminantur, aliquando quidem occasione peccati, alicjuando auem contemnentes pauperum cuam,

cum sit scriptuin : »quantum magnus es tantum humilia te, et invenies gratiam coram domino«, item in Proverbiis: » ante contritionem extollitur cor viri, et ante gloriam humiliatur«.

Frincipes ergo gentium dominentur eorum, ijrincipes autem ecclesiarum serviant subditis. sed et maiores gentium potestatem exerceant, fidelium autem audiant eum qui dicit : »discite ex me

quia mitis sum et humilis cordec non ista dicimus ut inclinemus ecclesiasticum principatum; est enim interdum quando (secundum vocem apostolicam) »peccantes coram omnibus arguant, ut et ceteri timorem habeant«, est aliquando, ut utens potestate sua tradat peccantem »satanae in interitum carnis, ut spiritus salvetur in die domini Iesu«. tamen raro hoc fieri debet; corripiendi enim sunt inquieti, consolandi autem »pusillanimes«, sustinendi infirmi, et »ad omnes« magnanimitas est habenda, nuUi »malum pro malo« reddendum, ut non aestimetur inimicus qui peccat, sed corripiatur ut frater. haec autem diximus voientes ostendere

quod ecclesiarum principes principum mundialium imitatores esse non debent, sed imitari debent Christum accessibilem et mulieribus loquentem et pueris manus inponentem et discipulis suis pedes lavantem atque tergentem, exemplum eis dantem, ut et ipsi similiter faciant fratribus suis. forsitan autem et, quoniam dominus constitutus serviebat pro salute hominum generi nostro, propterea dicitur »formam servi« suscepisse et humiliasse se <»oboediens factus) usque ad mortem, propter quod et deus eum superexaltanit«. qui vult ergo exaltari, simiha faciat, ut exaltetur per ea.

Sicut et filius hominis non [*](12 ff Vgl. Joh. 13, 5 – 17 Joh. 13, 13f – 23 ff Vgl. Hier. in Matth. 157 B: quando »formam servi acxepiU etc. — 26ff Vgl. Phil. 2, 8f — 33 ff Vgl. Hier. ia Matth. 157 B: nota, quod crebro diximus, eum, qui ministret, filium appel- lari hominis) [*](11 τὸ] τὸν H 13 κεκαθαρκέναι] lavantem atqvs tergentem lat.) [*](22 suis < G 27 <oboediens factus) Kl, vgl. gr. 29 deus Kl, vgl. gr., dominus x 33 et < L)

venit ministrari , sed ministrare; nam etsi angeli ministraverunt ei, quando »accesserunt et ministrabant ei«, etsi Martha ministravit ei, tamen non ideo venit ut ministretur, sed ut ministret ; et tantum crevit ministrans, ut animam suam daret redemptionem pro multis qui crediderunt in eum. cui dedit animam suam redemptionem pro multis ? nec enim convenit dicere: deo. ne forte ergo maligno ? ille enini dominabatur in nobis, donec daretur ei pro nobis redempfio anima lesu, de- cepto videlicet et aestimanti quasi possit dominari eius, et non videnti quia non poterit sustinere in tenendo eam tormenta. propter quod et »mors« putans se dominari eius, dominata non est, quoniam erat solus inter omnes »mor-

tuos liber« et fortior onmi mortis, et usque adeo fortior, ut et omnes sequi se volentes qui tenebantur a niorte liberaret a morte, nihil valente in eis postmodum morte. omnis enim qui sequitur lesum, inconprehensibilis est a morte. data autem anima eius in redemptionem pro multis non mansit apud eum, cui fuerat data. propter hoc dicit propheta quoniam »non derelinques animam meam in infernum «.

Et egredientibus eis ab Hiericho secutae sunt eum turbae multae.

Quae sunt secunduni historiam huius loei, in aperto consistunt.

Quae autein spiritaliter nobis videntur. dicamus. et primum consideremus, quid est quod dicit: egredientibus discipulis lesu cum ipso lesu ab Hiericho secutae sunt (um turbae multae. vide ergo, si memoB eorum quae a nobis sunt dicta apud Lucam in parabola de liomine descendente »ab Hierusalem in Hierichoc et incidente »in latrones«, potes dicere: ne forte et hic Hiericho intellegitur mundus iste terrenus ; qui ergo »ab Hierusalem in Hiericho« descendit. fuit Adam (id est homo), qui incidit »in latrones«. propter quem lesus cum discipulis suis descendit in eam et egressus est mercatus multos in ea fide- [*](6f Vgl. II. Kor. 4, 3 - 13 ff Vgl. Orig. hora. XXXIV m Luc. (IX, 201, 17 ff) — 16 Luc. 10, 30 — 27 Die Bemerkung iiber die nvolkreiche »volkreiche erscheint als exegetischer Schluß, anders Harnack TU. 42, 4, 84 A. 2) [*](2 οὐ] 1. 1. οὐ<δὲν> ? Kl 24 ᾿Αδὰμ] fuit Adarn . . . qui lat. 29 ἐκπορευέσθω Hu, vgl. lat. ἐμπορευέσθω Μ H 30 δὴ Koe δὲ Μ H 31 τὸ τοὺς] I. πολλοὺς <ἐν αὐτῇ πιστοὺς> Koe) [*](9 dicamus + Oraelia Origenis de eadera lectione L 19 intelhgatur B 28/29 descendit in eam cum discipulis suis L)

Et ecce duo caeci sedebant secus viam, et audientes quod lesus transit, exclamaverunt dicentes: miserere nobis, domine, fili David.

́ <>, ́ | <>

duos caecos possumus dicere Iudam et Israel, qui ante Christi adventum caeci fuerunt, tamen secus viam sedentes legis et prophetarum commorabantur. et caeci quidem erant quia non videbant ante adventum Christi ad animam suam verbum verum, quod erat in lege et prophetis. clamabant autem : miserere nobis, domine, fili David propter quod sentiebant esse se caecos, non inteUegentes voluntatem scripturarum et volentes respicere et videre gloriam quae erat in eis. quasi adhuc caeci et nihil magnum de lesu aestimantes, sed secundum carnem de eo tantum intellegentes, clamabant ad eum, qui factus est »ex semine David secundum carnemc, quia nihil amplius intellegebant quam filium esse. David, et omnis quae videbatur eorum propter deum eloquentia, nihil amplius sciebat de Christo, nisi quia filius erat David. duos autem caecos diximus populos duos in duo regna divisos

tempore Roboam, et vide prophetas quomodo nunc Israel, nunc ludae prophetaverunt, aliquando autem siniul ambobus. hi ergo populi, quoniam signo quodam prophetico audierant transire lesum, clamaverunt. puto enim, quod audierunt ab eis qui adventum Christi prophetaverunt, et quoniam transit (veniens quidem in eam egrediens autem ex ea), et timentes ne forte pertranseat eos, nequaquam misericordiam faciens super eos, clamabant: miserere nobis, domine, fili David. lesus autem non pertransit, [*](12ff Hebr. 8, 8f (Jer. 38, 31f) — 17ff Vgl. Hier. in Matth. 158 B: hi quia per se videre non\ poterant, audierunt praeconia salvatoris et confessi sunt filium David) [*](12 <Ἰσραὴλ — οἶκον> Hu, vgl. Hebr. 8, 8 22 f φησὶν — ἀκούσαντες < H 24 φησιν ὅτι] Kl, vgl. lat. 28 <ἐν> Diehl, vgl. lat.)

Stans ergo lesus clamoribus eorum retentus et precibus vocat eos ad se, principium beneficii eis ostendens <, quando vocavit eosy ; nec enim in vacuum vocavit eos. utinam et nobis clamantibus et dicentibus: yniserere nobis, domine, vocet nos incipientes a filio David, stans autem vocet nos quasi intendens deprecationibus nostris. dixit autem eis : quid vultis ut faciam vobis ? quod aestimo esse tale: quid vultis ostendite, manifestate, ut omnes qui egrediuntur de Hiericho et sequuntur me audiant et videant factum. illi autem responderunt : ut aperi-

aXK <> <> ̓

antur oculi nostri. ingenui quidem (eo, quod erant de Israel et luda) caeci autem (ignorantia et intellegentes propriam caecitatem) et audientes eos qui praedicaverunt de lesu, dicunt se velle tit aperiantur oculi eorum. et praecipue hoc dicunt qui legentes divinas scripturas intellegunt caecitatem suam ad sensum scripturarum. hi enim dicunt : miserere nobis et quia volumus ut aperiantur oculi nostri. et utinam et nos inteUegentes, in quibus caeci sumus et non videmus, sedentes iuxta ipsam scripturarum viam et audientes quoniam lesus transit, precibus nostris faciamus eum stare dicentes: volumus ut aperiantur oculi nostri. quod si dixerimus ex adfectu desiderante videre quae donat, tangens oculos animarum nostrarum aperiet quasi verbum et virtus et sapientia et omnia, quae de eo dicuntur, constitutus. [*](6 ἀγνοίας Kl, vgl. lat. κακίας Μ H 7 αὐτοῖς Μ 8 λεγομένων Μ 9 <κεκρά> γασι Koe, vgl. S. 507, 24 φασὶ MH 21 <καὶ> Koe, vgl. lat. 24 εἴποιμεν ρ εἴπαιμεν Μ H 28 βλέπειν] ? Diehl, vgl. lat.) [*](1 ingenue GL 31 st. αὐτῆς gr. Ζ. 7 las lat. ἑαυτῶν τῆς τυφλότητος Koe 16 et < y 19 ipsam] istam B)