Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)
Origen
Origenes. Origenes Werke Vol 10.1-10. 2. Klostermann, Erich, translator. Leipzig: Hinrichs, 1935-1937.
Itaque et illud quod secundum Marcum dicitur oportet
[*](20 Luc. 9, 30f — 23–29 Vgl. C luc Nr. 32 Or. - 24 Vgl. Rom. 7, 14 — 26 Vgl. I. Kor. 2, 7 - 28 Vgl. Luc. 9, 31 - 31 ff Marc. 9, 2, vgl. Luc. 9, 29)[*](3 περὶ] + τοῦ C luc Xr. 29 11 <ὡς τὸν> Diehl Kl Koe mit lat. 14 καὶ τι ὁ H 15f συνεκδοχικῶς—προφῆται] ὁ προφητικὸς λόγος C luc Nr. 29 18 τί <H 19 ἀπὸ τοῦ < H 20 μωυσῆς M 25 Ἰησοῦ Kl nach C luc Nr. 29 (Hss.) und lat., Ἰησοῦν Μ H)[*](15 *** Kl, vgl. gr. 22 <videt — et> Diehl Kl Koe, vgl. gr. 28 vina Kl unura x)exponere, quod est tale: »et dum orat, transfiguratus est«, ne tunc maxime videmus verbum coram nobis transfigurari, si ea quae praedicta sunt fecerimus, si ascenderimus swper montem et viderimus lesum conloquentem cum patre (id est convenientia patri loquentem) et orantem (id est subdentem se) patri *** soli vero deo. cum autem sic visus fuerit loquens cum patre et orans eum, tunc secundum Marcum »vestimenta eius splendida et candida fiunt sicut nix, qualia f ullo super terram non potest facere candidaw, coram eis qui vident euni loquentem cum patre et orantem patrem. et forsitan fullones »super terram« possumus moraliter aestimare sapientes »saeculi huius«, praesunt et diligentiam adliibent quibusdam hominibus per sermonem doctrinae suae, quem ipsi aestimant clarum et mundum, ita ut putentur ornare etiam tiu-pes intellectus et dogmata falsa fullonicatione ingenii sui. qui autem » splendentia vestimenta « ascendentibus super montem ostendit et splendidiora, [*](2–11 Vgl. Ciuc Nr. 31 Or. - 10f Vgl. Joh. 17, 3 - 14. 21. 32 Marc. 9, 3 - 23 Vgl. I. Kor. 2, 6 — 28–157, 7 Vgl. Β (Matthaei) I, 157, 26 — 158, 5 An.) [*](29 αἰσχρὰ] ἄχρηστα Μ) [*](3 videamus μ 10 * * * Diehl Koe, vgl. gr. 15 nix] 1. lux Diehl)
Post haec videamus quid intellegens Petrus domino dixit: domine, bonum est nos hic esse; si vis, faciamus hic tria tabernacula: unum tibi, unmn Moysi. unum Eliae. propterea autem maxime hoc aestimo requirendum, quoniam Marcus quidem quasi ex sua persona adiecit dicens: »nec enim sciebat quid responderet«, Lucas autem dicit: ihoc inquit Petrus nesciens quid loquebatur«. si enim ciuid loquebatur haec locutus est, considerandum est ne forte per excessum mentis haec loquebatur, motus quodam spiritu alieno; spiritum autem sanctum <eum> aestimare non possumus. nec enim venerat super aliciuem credentium in lesum *** spiritus sanctus, sicut testatur lohannes: »quia lesus nondum fuerat honorificatus«, sed aheno spiritu motus loquebatur qui nesciebat quid loquebatur. necdum enim princi-
[*](5ff Luc. 9, 29 - 16 Marc. 9, 6 — 17. 28 Luc. 9, 33 - 26. 28 Joh. 7, 39 - 32 ff Vgl. Kol. 2, 15)[*](2 ἐστῒ H 8 οὖν] δὲ H 13 ταῦτα] τοῦτ’ <οἶμαι> Koe, vgl. lat. 18 kürzt 20 του Kl τοῦ Μ H <ἀλλοτοίου τινὸς> τοῦ Diehl Koe, vgl. lat. 33 Kl Koe ἐδειγμάτιστο Μ H)[*](1 fullonica B 12 tibi unum, moysi unum et helyae unum B 25 <eum> Diehl 28 *** Kl Diehl Koe, vgl. gr. 24 Πρὸ τῆς ἀναστάσεως τοῦ σωτῆρος 32 quid ρ quod x)<> (
patus et potestates traducti et triumphati erant in ligno. et iste forsitan spiritus erat, quem supra scandalum sibi pronuntiaverat Clmstus et satanan dicens: »vade post me, satana, scandalum mihi es«. scio autem haec, quae dico, multis legentibus et non sapienter iudicantibus contraria et aspera videbuntur, quasi in blasphemiam Petri dicta, qui paulo ante beatus a Christo est dictus, cui »non caro et sanguis«, sed deus pater revelavit notitiam fihi sui. sed qui putant Petrum vel ceteros apostolos ante passionem Christi fuisse perfectos et Hberos ab omni spiritu aheno, dicant, quomodo eos eripuit a mahgno vel unde eos redemit »pretioso sanguine« suo. aut dicant in tempore transfiguationis Christi unde erant gravati somno, sicut exponit Lucas.
[*](3 Kol. 2, 15 - 9 Matth. 16, 23 — 16ff Vgl. Matth. 16, 16f — 25f Vgl. Gal. 3, 13 ? — 27f Vgl. I. Petr. 1, 19 — 32. 34 Luc. 9, 32)[*](11 δ’ < M 16 <οὐ— ἀλλὰ> Kl Koe 17 τοῖς < H 21 τοῦ θεοῦ < 25 ἀλλοτρίων] 1. ἁμαρτωλῶν ? Kl | ἐξαγοράσαντος Μ)[*](1 et1] vel B 7 spiritus forsitan B 15 blasphemium G c L 22–34 lat. übersetzt ungenau)Aut certe, ut ad praesentem expositionem praeterita revocemus: putas est, ut aliquis scandalizetur in Christo sine operatione diaboli scandalizantis ? est denegare Christum et hoc in conspectu ancilhilae et ostiariae et in conspectu hominum abiectorum. nisi fuerit inimicus et denegator spiritus cum spiritu et sapientia quae datur eis qui adiuvantur a deo secundum aliquam animae dignitatem ad confitendum ? si ergo ita est. ne forte ille spiritus qui voluit (quantum ad se) Christum scandahzare, ut recederet a passione omnibus hominibus salutari, ipse operans etiam hic seductorie vult avellere Christum sub colore boni, ut non condescendat hominibus nec veniat ad eos nec suscipiat mortem pro eis,
[*](6ff Vgl. Matth. 26, 75 — 11 Vgl. Luc. 6, 10 ? - 12 Vgl. Act. 6, 3 ? - 17 Vgl. Joh. 8. 44)[*](1 προλαβόντι H o χωρὶς < M a 10 τοῦ ἀρνουμένου Diehl, vgl. lat. 15 φύσει H 21 ἐκεῖνον Μ 24 κοὶ < Μ | τοῦ < H 27 αὐτὰ Μ)[*](2 praeterita] dagegen ἑξῆς 5 est] et potest aliquis L 8 hominum] omnium L 26 etiam operans L)sed remaneat in monte excelso cum Moyse et Elia. promittit autem et facere tria tabernacula, unum privatim lesu, alterum Moysi, aliud Eliae, quasi non eos capiente tabernaculo uno, in quo omnes simul consistere deberent. forsitan et in hoc malitiose operabatur (per eum qui nesciebat quid loquebatur), volens non esse simul lesum et Moysen et Eliam, sed separare eos ab invicem trium tabernaculorum obtentu: quod fieri non poterat. nam si in unum sint Cluistus et lex et prophetae, tunc et Christus dei filius conprobatur et lex et prophetae vera prophetasse inveniuntur: quoniam lex et prophetae testimonium dederunt de Christo, praedicentes ea quae futura erant de Christo, et Christus testimonium dedit legi et prophetis, quoniam vera prophetarunt, prophetiam eorum ijDsis rebus adinplens. si autem separentur ab invicem, nec Christus ostenditur nec prophetae vera dixisse inveniuntur. quod f ieri cupiebat mala suggestio
[*](10ff Vgl. Hieron. in Matth. 130 C: noli tria tabernacula quaerere, cum unum sit tabernaculum evangelii, in quo lex et prophetae recapitulandae sunt; vgL Hieron. Tract. in Marc. 8, 1 — 7 (Anecdota Maredsolana III, 2, 32ff) — 11 Luc. 9, 33)[*](3 μωϋσέ Μ μωυσέως H | λ ἐπηγγέλετο H 6 μωσῆ Μ 7 καὶ < s. 1. H c 15 σκηνῶν Hu, vgl. lat. ἐκείνων Μ H)[*](7 debent y 12 volens non esse] nolens esse L 24 de] in G Pasch 26 prophetaverunt B L (-rint Pasch) 29 christus + xps G)»
Petri dicentis: faciamus tria tabernacula, unum tibi, unum Moysiunum Eliae, propter quod evangelistae dixerunt de Petro: »nesciens quid loquebatur«. falsuni autem erat et illud, quod dicebat: bonum est nos hic esse. si enim bonum fuisset illic eos esse, mansissent utique ibi nec recusassent facere quod erat bonum. si autem falsum fuit, quod dixit: bonum est nos hic esse, intellege quis suggessit loqui falsum. nisi ille qui »mendax est et pater eius« ? et sicut non est veritas opere eius qui dixit: »ego sum veritas«, sic non est loqui mendacium sine diabolo auctore mendacii.
Contraria ergo sibi adhuc erant in Petro, veritas et mendacium; et de veritate quidem dicebat: »tu es Christus filius dei vivi«, in quo et beatificatus est per promissionem meruit fieri ecclesiae fundamentum, ex mendacio autem quod dixit: »propitius tibi esto, et hoc tibi non erit«. falsum enim inventum quod dixit: »et hoc tibi non erit«; postquam enim abiit in Hierosolymam, multa passus est a quibus passus est.
[*](15 Joh. 8, 44 - 20 Joh. 14, 6 - 26 Matth. 16, 16 - 30 Matth. 16, 22)[*](21 <ἔστι λαλεῖν> τὸ ψεῦδος Koe, ygl. lat.)[*](7 hic nos L 9 nec] non L 10 facere y* Pasch < L 23 ad- sibi G 2)<> |
et quod dixit: bonum est nos hic esse, dixit suggerente sibi mendacio. qui autem non vult ex aliqua operatione mali spiritus Petrum ista dixisse, sed ex arbitrio suo puro, quomodo defendat illud quod evangelistae dixerunt de eo: »haec autem dixit Petrus nesciens quid loquebatur« ? vere autem, quoniam et illic quasi execrabile aestimabat atque indignum occidi filium »dei vivi«, quem revelaverat ei pater, dixit: »propitius tibi esto, et hoc tibi non erit«; et liic, ut vidit duas formas lesu Christi, multum autem distantem eam quae ex transfiguratione in eo fuerat demonstrata, delectatus in ea dixit: honum est nos hic esse, ut ipse et qui erant cum eo delectarentur videntes transfigurationem ipsius et splendentem faciem eius quemadmodum solem et vestimenta eius candida sicut lumen, necnon etiam Moysen et Eliam (quos semel »in gloria« semper viderent et delectarentur audientes eos ad invicem conloquentes, Moysen et EUam ad Christum, Christum autem adeos.
[*](7 Luc. 9, 33 - 8 Marc. 9, 6 — 11 f Vgl. Matth. 16, 16 - 28 Vgl Luc. 9, 31)[*](2–7 εἶναι—τὸ] lat. ist ausfüthrlicher 3 <πενύματος> Diehl, vgl. lat. und S. 164, 15 gr. 9 ἐνόμισε Kl, vgl. lat. ἐποίησε Μ w. e. sch. περιεποίησε H 12 τοῦ ζῶντος θεοῦ Μ)[*](9 loqueretur B loquebatur *** Koe, vgl. gr. 11 indignum *** Koe, vgl. gr. 14 tibi < y 20 hic esse] ausfiihrlicher gr.)Quia necdum moralcm aliquem huius loci contigimus sensum, sed simplicem verborum intellegentiam exsequentes liaec sunms locuti, videamus nunc ne forte ascendentes ad altitudinem dogmatum veritatis et transfigurationem Christi videntes et gloriam Moysi et Ehae, *** forsitan cupiebant in seipsis faeere tabernacula verbo dei habitanti in eis et legi ipsius (quae visa fuerat eis »in gloriac) et prophetiae (quae Christi »exitum« loquebatur), et concupiscens illam spectabilem vitam Petrus et delectationem ipsius, praeponens suam utilitatem utiHtatibus plurimorum, quae poterant evenire hominibus ex descensu Christi ad eos, dicebat: bonum est nos hic esse et: si vis faciamus tria tabernacula. sed quoniam caritas »non quaerit quae sua sunt«, hoc quod bonum Petro non fecit le-
[*](4–164, 1 Β (Matthaei) I, 158, 5–12 An. - 12 Vgl. Luc. 9, 31 — 14 Vgl. Marc. 3, 17 - 19 Vgl. Luc. 9. 31 - 30 I. Kor. 13,5 - 31 Vgl. Matth. 17, 4)[*](7 εἴπομεν] εἴΠομεν καὶ Μ 15 αὐτοῖς Μ 24 εἶναι <τὸν Ἰησοῦν> Diehl 26 βουλομένους <ἐκ τῆς Χριστοῦ πρὸς αὐτούς,> Koe, vgl. lat.)[*](8 nunc < B 12 *** Kl 13 facere < > G L 20 proponens 28 faciamus, si vis L)sus, sed descendit »de monte« eos qui non poterant ascendere super eum et videre transfigurationem filii dei, ut vel qualem capere eum poterant talem viderent. rent. iusti est ergo et caritatem habentis et non quaerentis «qiae sua «, ut »ab omnibus« sit »liber«, omnium tamen se faciat »servum« (eorum maxime quorum vita deorsum est), »ut plures«
[*](6 I. Kor. 13, 5 — 7ff Vgl. I. Kor. 9, 19 - 16 Luc. 9, 33 — 18 ff Vgl. I. Tim. 1, 7 - 30 Luc. 9, 33 - Marc. 9, 6 - 32 Prov. 16, 23)[*](4 χωρῆσαι Μ 5 θεωρήσωσιν H 19 παιδοδιδάσκαλοι Μ)[*](8 ut + ciuu μ)Adhuc eo loquente, ecce nubs lucida obwmbravit eos, et uox de nube dicens: hic est filius meus dilectus in quo conplacui; ipsum audite. tale aliqiiid sentio iii hoc loco: deus prohibens Petrum fa- cere tabernacula tria, in quibus habitarent secundum voluntatem illius, ostendit unum et meHus et multo praeclarius tabernaculum quam quae ille facere cupiebat; tabernaculi enim hoc est proprium opus obumbrare aliquos sub se. lucida autem nubs obumbrans eos diviniorem et splendidiorem repausationem exemplo suo demonstrabat eis futuram, quae protegeret eos simul et inluminaret. quae sit autem nubs lucida obumbrans sanctos nisi forte virtus paterna, ex qua venit vox patris dans testimonium filio quasi di- lecto et
[*](2 Prov. 16, 23 — 5ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 22 ? !)[*](5/6 τὸ—αὐτοῦ < M a add. i. m. 11 ἔμελλον Koe, vgl. lat. ἔμελλεν Μ H 12 <αὐτοῦ> Koe, vgl. lat. 13 καὶ> Kl, vgl. lat. 23 ἀναπαύσεως nach Koe, vgl. lat. u. S. 283, 6 ἀναστάσεως MH 26/27 λαμπομένους Μ 29 τοὺς δικαίους; ἢ ρ τοῖς δικαίοις· ἢ Μ H)[*](6 loquente + et G a L 20/21 reponsationem μ 23 eos] scos Diehl, vgl. gr.)5 >
exhortans eos, qui obumbrantur ab ea, ipsi non alii oboeclire ? forte et sanctus spiritus est lucida illa nubs obumbrans sanctos et prophetans, deo in se operante et dicente: hic est filius meus dilectus, in quo conplacui. audens autem dicam etiam salvatorem nostrum esse hicidam nubem. nubs enim lucida *** obumbrat semper dilectos Christi discipulos et evangelium et legem et prophetas, sicut intellegunt qui possunt aspicere himen ipsius in evangelio vel in lege vel in prophetis. uox autem de nube ad Moysen et Eham dicit: hic est filius meus dilectus, in quo conplacui, ipsum audite, qui desiderabant videre fihum dei et audire eum: [*](20 Vgl. Luc. 9, 31 — 27–168, 18 Vgl. C luc Nr. 34 Or. C Nr. 202 Or.) [*](4 οὗτος (οὕτως) Μ)] d. h. ὁ ὁ θεὄς Koe τὰ]Kl, vgl. lat. 16 ἀφ᾿ ἑαυτοῦ] 1. ἀπὸ τοῦ θεοῦ ? Kl 18 *** Kl Koe 19 καὶ + τοῦ H 20 > Diehl Kl Koe, vgl. lat. 24 <ὡς δῆλον> τῷ Koe 28 μωσῆ Μ 32 θεοῦ KI vgl. lat., ανου MH) [*](2 ea y eo L 6ff spiritus sanctus B L 8 et] atque L 19 *** Diehl Kl Koe, vgl. gr. 21 et1] lat. las καὶ statt ἢ)
Post hoc scriptum est, quoniam audientes lucidam nubem testimonium dantem filio ilio dei apostoli tres, non sustinentes gloriam vocis neque virtutem procedentem ex ea, supplicati .sunt deum cadentes in faciem suam; valde enim timuerunt spectaculi novitatem et testimonium vocis. intellegentes enim discipuli ipsum esse filium dei, qui visus est Moysi et dixit: »non videbit homo faciem meam et vivet«, viderunt faciem fihi dei factam sicut lumen et audierunt testimonium dei de ipso, non sustinentes <verbi splendores> humiliati sunt »sub valida manu «.
[*](2 Vgl. Luc. 9, 31 — 14–169, 8 Vgl. C luc Nr. 33 Or., C l Nr. 203 Or. — 25 Ex. 33, 20)[*](12 f φωνῆς <ἐκ> τῆς Koe, vgl. S. 166, 27 φωτεινῆς las lat. 13 τῆς2 < 21 f πρόσχες—ὅτι] ἢ τάχα C luc Xr. 33 24 μωσῆ M 27 ff ἰδόντες— > Kl nach C luc Nr. 33)[*](8 <facie> Diehl Koe, vgl. 10 lumen G a B nubem G c L 24 dei] + vivi L + patris Pasch 30 <verbi splendores> Kl mit Diehl Koe, vgl. gr.)hoc enini ostenderunt prae timore cadentes in faciem suam, elevantes autem oculos lesum solum viderunt. simplex quidem voluntas verbi est ista, quod Moyses et Elias »visi in gloriaa et locuti cum lesu abierunt unde et venerant, forsitan tradituri sermonem quem locutus eis fuerat lesus, eis qui nondum fuerant prodificati ab eo, qui *** tempore passionis quando wmulta
[*](1 I. Petr. 5,6 — 7ff Vgl. Hieron. in Mattli. 131 D: postquam legis et prophetarum umbra discesserit, quae velamento suo apostolos texerat, utrumque in evangelio reperitnr — 15f Vgl. Luc. 9, 31 - 21 ff Vgl. Matth. 27, 52ff.)[*](2 θεοῦ] *** Kl + κοὶ τοῦτο ἔδειξαν, ὅτε ἔπεσον ἐπὶ Πρόσωπον αὐτῶν φοβηθέντες σφόδρα. ἐΠὶ τούτοις δὲ ἐλθὼν ὁ Ἰησοῦς βουλόμενος ἀνακτήσασθαι φοβηθέντος σφόδρα ἥψατο αὐτῶν, ἶνα ἐκ τῆς ἀφῆς αὐτοῦ καὶ τοῦ λόγου φήσοντος· ἐγέρθητε καὶ μὴ φοβεῖσθε) ἀναστῆναι δυνηθῶσιν καὶ ἐπᾶραι τοὺς ὀφθαλμούς C luc Nr. 33 (vgl. 34) 6 μόνον εἶδον τὸν Ἰησοῦν C luc Nr. 34 7 γὰρ < H | μόνον] οἶμοι Ciuc Nr. 33 16/17 συλλαλήσαντες H C luc Nr. 33, 34 συλλαλοῦντες Μ 18 ἐληλύθησαν H 20/21 <εὐεργετηθεῖσιν ὑπ᾿ αὐτοῦ> mit lat.)[*](7—13 lateinisch auf S. 169, 9—18 20 *** Kl, vgl. gr.)corpora sanctorum dormientium« apertis monumentis itura fuerant »in sanctam civitatemu Hierusalem illam, super quam non ploraverat lesus, ut illic appareant »multis«. spiritalis autem secundum mysterium intellectus est iste, quod surgentes neminem alium uiderunt nisi lesum solum. facti enim fuerant unum Moyses, id est lex, et Elias, id est prophetae, conversi ambo in evangelium Christi, et non sicut prius fuerant tres, sic et manserunt, sed tres unum sunt facti. Post mysterium ergo ostensum in monte descendentibus de monte discipulis praecejnt lesus, dicens ut nemini dicerent visum donec filius hominis resurgat a mortuis. hoc simile illi est, quod superius est iam tractatum, quando »praecepit discipulis ut nemini dicerent quod ipse erat Christus«. propterea, quae dicta sunt, possunt nobis et in hoc
[*](6f Vgl. Luc. 19, 41 - 22 Vgl. Matth. 17, 14 - 31 Matth. 16, 20)[*](7 Ἰησοῦ] υἱοῦ Μ 22 τῶν ὄχλοων Μ 29 δὲ s. 1. H c. r.)[*](3 <vere> sanctam Koe, vgl. 9–18 spiritalis—facti] 168, 7–13 ἓν—πράγματα; die in gr., fiir die auch C luc 33 C l Nr. 203 eintritt, scheint ursprünglicher 31 propter hoc ea B L;)