Panarion (Adversus Haereses)

Καθεξῆς δὲ τούτων τῶν αἱρέσεων μετὰ τὴν κατὰ Φρύγας τε καὶ Κυϊντιλλιανοὺς καὶ Τεσσαρεσκαιδεκατίτας οὕτω καλουμένους, ἀνεφύη τῷ βίῳ αἵρεσις ἑτέρα, ὥσπερ ἑρπετὸν ἀσθενές, μὴ δυνάμενος [*](11ff vgl. haer. 51, 26 u. 70,11; dazu Duchesne, revue des questions historiques 28,40ff — 21 ff vgl. Irenaeus adv. haer. III 11, 9; II 51 Harvey Cajus bei Dionysius bar Salibi in apoc. = Corp. scr. christ. or. series II T. 101 S. 4,4ff 11, 16ff 12,24ff 13,17ff 14, 10ff 15,3ff = I 241ff Achelis = E. Schwartz, Abh. Gött. Ges. d. W. 1904 S. 36ff Dionysius Al. bei Eusebius h. e. VII 25, 1ff; S. 609,11ff Schwartz Filastrius haer. (59) 60 (schöpft aus Epiph.)) [*](Μ U) [*](1 τοῦ < Μ | χρείας] πραγματείας? *, vgl. z. 14 2f συλλέγουσα — τῆς ἀληθείας < Μ 4 <ἐν τῇ>* 5 vor τοῦ σαββάτου + τούτου Μ 6 <ὡς> * | ἡ < U 8 δρόμῳ] ἀριθμῶ Μ | ἐν1 < U 10 τε *] δὲ MU 12 <τὸ> * | vor Ἰησοῦ + τοῦ U | ἐπιγνῶτες Μ | τοῦ *] τὸ MU 14* etwa <ἑορτῆς διὰ>? * 15 βαιῶνος *] βέωνος U βαίτωνος Μ | εἴτ᾿ οὖν] ἢ τοῦ Μ 16 ἐπισφραγισμένος Μ 18 Unterschrift: κατὰ τεσσαρεσκαιδεκατιτῶν εἰκοστὴ θݲ ἡ καὶ νݲ Μ 20 αὐτοῦ < U | ἀποκάλυψιν + ἣν ἐκάλεσεν ἀνόητων U | λݲαݲ] λݲ M | τῆς δὲ ἀκολουθίας] ἢ καὶ MU 21 τὴν] τὰ Μ; τοὺς?*)

φαςὶ γὰρ οἱ ἐν τῇ πείρᾳ τούτων γεγονότες ταῦτα τὰ εἴδη ἀπελαστικὰ εἶναι ἑρπετῶν ἰοβόλων· καὶ τὴν μὲν δίκταμνον τίκταμνον τινὲς καλοῦσιν ἀπὸ τοῦ τοὺ παῖδας τῶν ἰατρῶν κεχρῆσθαι ταύτῃ εἰς τὴν τῶν τικτουςῶν γυναικῶν βοήθειαν. ὥστε ἀφ᾿ ἡμῶν εἰκότως ἀπεικάζεσθαι εἰς τὸν ἄνωθεν ἐλθόντα θεὸν Λόγον ἀπὸ τῶν ἐπουρανίων, ἐκ πατρὸς ἀχρόνως καὶ ἀνάρχως γεγεννγμένον.

φησὶ γὰρ ὁ Σολομῶν περὶ τῆς ἄφρονος καὶ φαύλης γυναικὸς ὅτι »μισεῖ λόγον ἀσφαλείας«· οὕτως καὶ οὗτοι τὰ στερεὰ τοῦ κηρύγματος μεμισήκασιν, ἐπίγειοι ὄντες καὶ πρὸς τὰ ἐπουράνια ἀπεχθανόμενοι.

ὅθεν δεδιότες τὴν φωνὴν τοῦ ἁγίου πνεύματος τὴν λέγουσαν »φωνὴ κυρίου καταρτιζομένη ἐλάφους« * τοῦ εἰπόντος τοῖς ἑαυτοῦ δούλοις καὶ ἀποστόλοις »ἰδοὺ δέδωκα ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν πατεῖν ἐπὶ ὄφεις καὶ σκορπίους πίους καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ«.

αὕτη γὰρ ἦν ἡ φωνὴ ἡ καταρτιζομένη ἐλάφους, ἡ δοθεῖσα εἰς τὸν κόσμον διὰ τῶν ἁγίων ἀποστόλων καὶ εὐαγγελιστῶν καταπατῆσαι τὴν τοῦ διαβόλου ἐναντιότητα· ἐξ ὧν <ὢν> ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἀκρότατα ἐπέστησε καὶ διήλεγξα [*](P 423) τὴν δύναμιν τῶν πεπλανημένων καὶ ὀφιομόρφων.

2. Ἀλλὰ οὐκ ἰσχύσουσιν ἐν τῇ κιβωτῶν οἱ τοιοῦτοι. ἐπιτρέπειται γὰρ ὁ ἅγιος Νῶε κατὰ τὸ ῥῆμα κυρίου ἐπασφαλίσασθαι τὴν τοιαύτην, ὥς φησι πρὸς αὐτόν »ἀσφαλτώσεις αὐτὴν ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν«, ἵνα δείξῃ τὸ εἶδος τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας, ἐχούσης τῆς ἀσφάλτου τὴν δύναμιν, τὴν ἀποδιώκουσαν τὰ δεινὰ καὶ ὀλετήρια ἑρπετώδη διδάγματα· ὕπου γὰρ θυμιᾶται ἡ ἄσφαλτος, οὐκ ἰσχύει στῆναι ὄφις.

ἐκάρωσε τοίνυν αὐτοὺς τὸ ἅγιον θυμίαμα τοῦ στύρακος καὶ παραι- [*](10 Pron. 11, 15 — 13 Psal. 28, 9 — 15 Luk. 10, 19 — 23 Gen. 6, 14; vgl. Αugustin c. Faust. Manich. XII 14; Migne 42, 262) [*](M U) [*](1 εἴτ᾿ οὒν] ἤτουν Μ ἤτοι U 1f λιβανίτιδος U 2 τῆς3] τοῦ U 3 ἢ 10 < Μ 4 ἐν τῇ πείρᾳ τούτων γεγονότες *] ἐν συνηθεία γεγονότες τῆν πείρα τούτων Μ ἐν τῆ συνηθεία γεγονότες καὶ διὰ πείρας τούτων U 5 vor ἰοβόλων + καὶ U | τίκταμνον < U 8 λόγον θεὸν U 9f Σαλομῶν Μ 11 οὕτω Μ 12 πρὸς < Μ 14 * etwa <ἐκβάλλουσιν τὸ κήρυγμα περὶ τοῦ θεοῦ Λόγου> * | αὐτοῦ U 17 δώσασα Μ 18 ἀποστόλων + καὶ τῶν αὐτῶν λόγων Μ | vor εὐαγελιστῶν + τῶν Μ 19 <ὢν> * 21 ἰσχύουσιν U 24 τοῦ < Μ 26 ἡ < Μ | ἰσχύσει U 27 αὐτοὺς] τούτους U)

ἔνθα γὰρ τὸν Χριστὸν ἐκ παρατριβῆς ψιλὸν ἄνθρωπον ἐκήρυττεν ὁ Ἐβίων καὶ ὁ Κήρινθος καὶ οἱ ἀμφ᾿ αὐτούς, φημὶ δὲ ἐν τῇ Ἀσίᾳ, ἐκεῖ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ ταύτην τὴν ἁγίαν βοτάνην εἴτ᾿ οὖν θάμνον, τὴν ἀποδιώξασαν τὸν ὄφιν καὶ λύσασαν τὴν τοῦ διαβόλου τυραννίδα.

ἐκεῖ γὰρ ὁ ἅγιος Ἰωάννης μεθ᾿ ἡλικίαν γηραλέαν ἐπιτρέπεται ὑπὸ τοῦ πνεύμετος τοῦ ἁγίου κηρῦξαι καὶ ἀνακάμψαι τοὺς ἐν τῇ ὁδῷ πεπλανημένους· οὐ μετὰ ἀνάγκης, ἀλλὰ μετὰ προαιρέσεως τοῖς πειθομένοις ἀποκαλύψας θεοῦ τὸ φῶς τὸ ἐν τῇ ἁγίᾳ θεοῦ διδασκαλίᾳ.

ἀλλ᾿ ἕως πότε μηκύνω τὸν λόγον; καὶ γὰρ τῷ μὲν ὄντι ὅπου ἀναφύει ἡ ἀβρότονος, ἐκεῖ ὄφις οὐκέτι ἐγκαταμένει οὔτε ἐμφωλεύει, καὶ ὅπου θεοῦ ἀληθὴς διδασκαλία, οὐ κατισχύσει κατοικητήριον ἑρπετώδους διδασκαλίας, ἀλλὰ διολεῖται.

3. Φάσκουσι τοίνυν οἱ Ἄλογοι — ταύτην γὰρ αὐτοῖς ἐπιτίθημι τὴν ἐπωνυμίαν· ἀπὸ γὰρ τῆς δεῦρο οὕτως κληθήσονται καὶ οὕτως, ἀγαπητοί, ἐπιθῶμεν αὐτοῖς ὄνομα, τουτέστιν Ἀλόγων.

εἶχον μὲν γὰρ τὴν αἵρεσιν * καλουμένην, ἀποβάλλουσαν Ἰωάννου τὰς βίβλους. ἐπεὶ οὖν τὸν Λόγον οὐ δέχονται τὸν παρὰ Ἰωάννου κεκηρυγμένον, Ἄλογοι κληθήσονται.

ἀλλότριοι τοίνυν παντάπασιν ὑπάρχοντες τοῦ κηρύγματος τῆς ἀληθείας ἀρνοῦνται τὸ καθαρὸν τοῦ κηρύγματος καὶ οὔτε τὸ τοῦ Ἰωάννου εὐαγγέλιον δέχονται οὔτε τὴν αὐτοῦ Ἀποκάλυψιν.

καὶ εἰ μὲν ἐδέχοντο τὸ εὐαγγέλιον, τὴν δὲ Ἀποκάλυιν ἀπεβάλλοντο, ἐλέγομεν ἄν, μή πη ἄρα κατὰ ἀκριβολογίαν τοῦτο ποιοῦνται, ἀπόκρυφον μὴ δεχόμενοι διὰ τὰ ἐν τῇ Ἀποκαλύψει βα- [*](3ff vgl. Irenaeus adv. haer. III 11, 1; II 40 Harvey Iohannes domini discipulus volens per evangelii annuntiationem auferre eum qui a Cerintho inseminatus erat hominibus errorem, dazu Panarion haer. 30, 24, 1ff; I 365, 9ff und Corssen, monarchiaische Prologe S. 80f — 8 unten c. 12 genauer: ἐπὶ τῇ γηραλέᾳ αὐτοῦ ἡκικίᾳ, μετὰ ἔτη ἐνενήκοντα τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς — 26ff über die Bezeichnung der Apokalypse als ἀπόκρυφον vgl. zu haer. 26, 5, 1; I 281, 17) [*](M U) [*](1 εὐωδίαν] ὀδμὴν U | * <ἀπεδίωξεν αὐτοὺς> *, vgl. Z. 6f 1f λιβανίτιδος U 5 Ἀσίᾳ] ἁγία Μ 6 ἤτουν Μ 7 λύσαν Μ 8 μετὰ Μ; lies wohl καθ᾿ * 11 ἀλλὰ Μ 12 τῷ μὲν ὄντι *] τῶ μύσαν Μ U | ἀναφυεῖ U | ἡ < U 15 διόλλυται U 17 δεύρω Μ 18 Ἄλογοι U | μὲν < U 19 * <ἀξίως οὕτως> *, vgl. S. 299, 17 22 ἀρνοῦνται—τοῦ κηρύγματος2 < Μ)

ὁπότε δὲ οὐ δέχονται φύσει τὰ βιβλία τὰ ἀπὸ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου κεκηρυγμένα, παντί τῳ δῆλον εἴη ὅτι οὗτοί εἰσι καὶ οἱ ὅμοιοι τούτοις, περὶ ὧν εἶπεν ὁ ἅγιος Ἱωάννης ἐν ταῖς καθολικαῖς ἐπιστολαῖς ὅτι »ἐσχάτη ὥρα ἐστὶ καὶ ἠκούσατε ὅτι Ἀντίχριστος ἔρχεται· καὶ νῦν ἰδοὺ Ἀντίχριστοι πολλοί« καὶ τὰ ἑξῆς.