Panarion (Adversus Haereses)

καὶ οὕτως μὲν σύγκεινται ὡς κατὰ συζυγίαν ἀρρενοθήλεος, ἐν δὲ τῇ ἀκολουθίᾳ κατὰ διαδοχὴν οὕτως· Ἀμψίου Ἀὐραὰν Βουκοῦα Θαρδουοῦ Οὐβουκοῦα Θαρδεδδεὶν Μερεξὰ Ἀτὰρ βαρβὰ Οὐδουὰκ Ἐστὴν Οὐδουουὰκ Ἐσλὴν] Ἀμφαὶν Ἐσσουμὲν] Οὐανανὶν Λαμεράρδε Ἀθαμὲς Σουμὶν Ἀλλωρὰ Κουβιαθὰ Δαναδαρία Δαμμὼ Ὠρὴν Λαναφὲκ Οὐδινφὲκ Ἐμφιβοχὲ Βάρρα Ἀσσίου Ἀχὲ Βελὶμ Δεξαριχὲ Μασεμών·

ὡν ὀνομάτων ἑρμηνεῖσί εἰσιν [*](2 vgl. dieselbe Foiinel Z. 8ff u. S. 395, 9ff (= V1M1 u. V2M2). Die Sprache des ücks ist ein (jüdisch gefärbtes) Aramäisch. Die einzelnen Wortformen jedoch so stark verderbt, ß eine vollständige Wiederherstellung als erscheint. Immerhin glauben J. Marquart u. H. ßmann mit ähermder Sicherheit zu erkennen, ß Ἀτὰ (lies Ἀγὰρ) Βαρβὰ = ℵ(??) (??) (er ürtete mit dem Schwert), Ἐσλὴν (lies Ἐσδὴν) Οὐανανὶν = (??) (??) (Gnade u. Erbarmen), Λαναφὲκ Οὐδινφὲκ = (??) (??) ür den, der ausgeht u. der ausgegangen ist) aufzufassen ist. Daraus erhellt bereits, ß die Formel jedenfalls keine Äonennamen, sondern einen ängenden Satz (Sätze? ) ält. Die »Übersetzung« des Epiph. ist daher genau so wertlos, wie die haer. 19, 4, 3; S. 221, 13ff vorgetragene V Μ) [*](2 Ἔστιν + <οὕτως> ? * | Αὐρὰν V2 Οὐρὰν Μ2 | θαρδόου Μ2 | Θαρδεδδὶν M2 Θαρδεαδὶν M Θαρδεαδείη VV1 Θαρδεαδίη Μ1 3 Οὐδοῦα1 getilgt Vcorr Οὐδουκᾶ V2 | Οὐδουουα2 V1M1 Οὐδουὰχ V2; Οὐδουουὰκ Ἐσλὴν] Marquart, Randverbesserung zu Οὐδουὰκ Ἐστὴν | Ἐσλὴν] Σελὴν Μ2 Ἀμφαὶν Ἐσσουμὲν Marquart, Randverbesserung Ἀθαμὲς Σουμὶν] ἀμφεναισ/////ουμὲν V2 ἀμφαινεσγουμὲν 2 4 Οὐανανὶ M2 | Λαμερτάδε, ρ über Vcorr Λαμερτάδε MM1M2 | Σουμὶν] Σουσὶν V Σουεὶν M Σουμὶν, μ aus ν V1 Σουμὴν Μ1 V2 | Ἀλώρα V | Βουκιάθα V M 5 Δαναδαρία δαμμὼ] Δαναδδαρία Ἀλλώρα Δαμμὼ V Δαναδαλρία Ἀλλώρα Δαδμὼ Μ Δαμὼ Δανναδαρίαν V1 Δαμὼ Δανμαδδαρὶν Μ1 ναδδαρία Δαμμὼ V2 Δαναδαρία Δαμμὼ Μ2 | Λαναφὲχ V Μ | Αὐδαμφὲχ V Οὐδαμφὲχ M Μ1 Οὐδανφὲχ V2 Νεφιβοχὲ M Ἐνφιθιβοχὲ V2 Ἐνφειβοχὲ Μ2; lies Ἐνθιβοχὲ Marquart | Βαυδ V Μ Βαρὰ Μ1 5f Ἀσίου Μ1 6 Ἀχὲ] Χε Μ Χαβε V1 | Βελεὶμ M Δεξαριχὲμ Μ2 | Μασὲμ V2 Μασεὶν Μ Μασὲν V M2 8ff nach der Einleitungsformel wäre eine im Yergleich mit der ersten anders Liste zu erwarten. Die Wiederholung geht wohl auf den Schreiber zurück, es bequemer fand, die schon einmal nachgemalte Liste noch einmal herzusetzen)

κατὰ δὲ ἀριθμὸν διαδοχῆς καὶ ἀκολουθίας ἀπὸ τοῦ ἀνωτάτου ἀκατονομάστου Πατρὸς καὶ Βυθοῦ παρ᾿ αὐτοῖς ὀνομαζομένου ἕως τούτου τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς οὐρανοῦ ὁ τῶν τριάκοντα ἀριθμὸς οὕτως ἔχει· Βυθὸς Σιγὴ Νοῦς Ἀλήθεια Λόγος Ζωὴ Ἄνθρωπος θρωπος Ἐκκλησία Παράκλητος Πίστις Πατρικὸς Ἐλπὶς Μητρικὸς Ἀγάπη Ἀείνους Σύνεσις Θελητὸς (ὁ καὶ Φῶς) Μακαριότης Ἐκκλησιαστικὸς Σοφία Βύθιος Μῖξις Ἀγήρατος, Ἕνωσις Αὐτοφυὴς Σύγκρασις Μονογενὴς Ἑνότης Ἀκίνητος Ἡδονή.

3. Καὶ αὕτη μὲν ἡ τῶν τριάκοντα Αἰώνων παρ᾿ αὐτοῖς μυθοποιουμένη ποιουμἐνη τραγῳδία καὶ ἡ κατὰ συζυγίαν πνευματικοῦ δῆθεν Πληρώματος κενοφωνία·ἐάν τις συγκρίνων τῇ

παρὰ Ἡσιόδῳ καὶ Στησιχόρῳ καὶ τοῖς ἄλλοις ποιηταῖς τῶν Ἑλλήνων παραθῆται, εὕροι ἂν ἐκ παραλλήλου τὰ αὐτὰ ὄντα καὶ οὐδὲν ἕτερον, καὶ ἐκ τούτου γνώσεται ὡς οὐδὲν θαυμαστὸν οἱ τῶν δογμάτων αἱρεσιάρχαι μυστηριωδῶς ἐπαγγέλλονται λέγειν.

οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ Ἑλλήνων ἀπεμάξαντο τὴν ἐπίπλαστον ποιητικὴν ἕξιν τῆς ἐθνομύθου πλάνης καὶ διδασκαλίας, [*](1ff die Namen der 30 Äonen entsprechen der Aufzählung bei Irenaeus adv. haer. I 1f;18ff Harvey (doch sind an unserer Stelle, wie in dem S. 390,5ff mitgeteilten Stück, die Dekas u. die Dodekas vertauscht). Bei Irenaeus heißt es nach der Vorführung der Ogdoas (Βυθὸς καὶ Σιγή, Νοῦς καὶ Ἀλήθεια, Λόγος καὶ Ζωή, Ἄνθρωπος καὶ Ἐκκλησία): τὸν μὲν Λόγον καὶ τὴν Ζωὴν μετὰ τὸ προβαλέσθαι τὸν Ἄνθρωπον καὶ Ἐκκλησέαν (sc. προβαλεῖν) ἄλλους δέκα αἰῶνας, ὦν τὰ ὀνόματα λέγουσι ταῦτα· Βύθιος καὶ Μῖξις, Ἀγἡρατος καὶ Ἕνωσις, Αὐτοφυὴς Ἡδονή, Ἀκίνητος καὶ Σύγκρασις, Μονογενὴς καὶ Μακαρία . . . . τὸν δὲ Ἄνθρωπον καὶ αὐτὸν προβαλεῖν μετὰ τῆς Ἐκκλησίας αἰῶνας δώδεκα, οἷς ταῦτα τὰ ὀνόματα χαρίζονται· Παράκλητος καὶ Πίσις, Πατρικὸς καὶ Ἐλπίς, Μητρικὸς καὶ Ἀγάπη, Ἀείνους καὶ Σύνεσις, Ἐκκλησιαστικὸς καὶ Μακαριότης, Θελητὸς καὶ Σοφία (ebenso Tertullian adv. Valent. 8 Hippolyt refut. VI 30, 4f; S. 157, 15ff Wendland) — 15 vgl. Irenaeus adv. haer. I 1, 3; I 11 Harvey τοῦτο τὸ ἀόρατον καὶ πνευματικὸν κατ᾿ αὐτοὺς πλήρωμα — 16 vgl. clement. Hom. VI 3; S. 74, 19ff Lagarde clement. Recogn. Χ 30) [*](V M) [*](1 <καὶ> Ausgg. 4 ἀγηράρατος M 7 ἀκατωνομάστου M 9ff auch hier müßte eigentlich eine von der Ζ. 1ff gegebenen in der Reihenfolge abweichende Liste stehen. Die Wiederholung ist Folge des bei S. 385, 8ff eingeschlagenen Verfahrens 15 συ///ζυγίαν, ν ausradiert V corr 19 δογμάτων] θαυμάτων V 20 ἀπεδέξαντο M)

οὕτω γάρ φασι καὶ οἱ περὶ Ἡσίοδον· πρῶτον πάντων γίνεται Χάος, ἴνα εἴπωσι Βυθόν, εἶτα Νὺξ Ἔρεβος Γῆ Ἡμέρα Ἔρως Μῆτις Μόρος Ὀϊζὺς Πότμος Νέμεσις Μῶμος Φιλότης Θάνατος Δυσνομία Γήρως Ἄτη Ἵμερος Λήθη Ὕπνος Ὑσμίνη Λυσιμελὴς Ὕβρις Εὐφρόνιος Αἴγλη παυσιμέριμνος Ἀπάτη Ἡδυμελὴς Ἔρις.

καὶ οὑτος μὲν ὁ ἀριθμὸς κατὰ ἀκολουθίαν ἀρρενοθήλεος οὕτως ἔχει τὴν τριακοντάδα. εἰ δέ τις θελήσειεν ἰδεῖν πῶς πλαττόμενοι οὗτοι ἓν πρὸς τὸ ἕν, εὕροι ἂν οὕτως συναπτόμενα καὶ συζευγνύμενα ἀλλήλοις ἃ τοῖς ποιηταῖς ἔδοξεν,

ὡς τὸν μὲν Βυθὸν Νυκτί τε καὶ Σιγῇ συνάψαντες ἐποίησαν Γῆν γεννᾶσθαι· ἄλλοι δὲ Οὐρανόν, ὃν δὴ καὶ Ὑπερίονα κεκλήκασι, τὸν δὲ] αὐτὸν τῇ Γῇ συναφθέντα φασὶ γεγεννηκέναι ἄρσενάς τε καὶ θηλείας, καὶ τοὺς καθεξῆς ὁμοίως ἕως τῆς πάσης αὐτῶν ποιήσεως, ὡς ἔχει ἡ ἀπέραντος τοῦ μύθου ληρώδης φλυαρία.

εὕροι δ᾿ ἂν οὕτως συναπτόμενά τε καὶ συζευγνύμενα καὶ δυνάμενα οὕτως συντίθεσθαι· Χάος Νύξι Ἔρεβος Γῆ, Αἰθὴρ Ἡμέρα, Ἔρως Μῆτις, Μόρος Ὀϊζύς, Πότμος Νέμεσις, Μῶμος Φιλότης, Θάνταος Δυσνομία, Γήρως Ἄτη, Ἵμερος Λήθη, Ὕπνος Ὑσμίνη, Λυσιμελὴς Ὕβρις, Εὐφρόνιος Αἴγλη, Παυσιμέριμνος Ἀπάτη, Ἡδυμελὴς Ἔρις.

εἰ δὲ προσέχοι τις τῷ αὐτῶν πλάσματι καὶ βουληθείη γνῶναι ὡς ἀπὸ τῶν κοσμικῶν καὶ Ἑλληνικῶν ποιητῶν, ἐξ ὧν οὗτοι ἐνεβροντήθησαν, μάτην ἐνθουσιῶντες > ἃ μὴ δεῖ, ματαιοπονίαν τε καὶ κάματον ἀνωφελῆ, *, εὕροι ἂν αὐτοὺς τοσούτῳ μᾶλλον πεπλανημένους.

4. Ὅθεν καὶ ἔτι ὑφηλοτέρως δῆθεν ἐξερευνῶντες ᾠήθησαν καὶ Υστέρημα τῷ ἰδίῳ αὐτῶν δαιμονισθέντι διανοήματι ἐξευρεῖν, ὅπερ [*](2 ff vgl. Hesiod, Theogonie 116ff — 25 — S. 388, 2 etwas anders, mit Unterscheidung zwischen der Achamoth u. dem Demiiirgen, Irenaeus adv. haer. I 5, 1 ; 1 42 Harvey πάντα γὰρ τὰ μετ’ αὐτὸν φάσκουσι 〈αὐτὸν〉 μεμορφωκέναι, λεληθότως κινούμενον ὑπὸ τῆς Μητρός· ὅθεν καὶ ΜητροΠάτορα καὶ Ἀπάτορα καὶ Δημιοιργὸν αὐτὸν καὶ Πατέρα καλοῦσιν; ebenso Tertullian adv. Yalent. 18, vgl. auch Exe. ex Theod. 33, 3; III 117, 26f Stählin — zu Ὑστέρημα vgl. Irenaeus adv. haer. I 16 1 163 Harvey οἱ τὸν ποιητὴν οὐρανοῦ καἰ γῆς μόνον θεὸν παντοκράτορα . . . ἐξ ὑστερήματος καὶ αὐτοῦ ἐξ ἄλλου ὑστερήματος γεγονότος προβεβλῆσθαι λέγοντες Exe. ex Theod. 22, 7; III 114, 14 Stählin Hippolyt refut. VI 30, 6f; S. 159, 13 V M) [*](1 παραπεποιημένης V 5 δύσνομα Μ 8 πλαττώμενοι Μ 9f συνεζευγμένα aus συζευγνύμενα V corr συνεζευγμένα M 12 δὲ] * 14 ὡς < M | μύθου] βυθοῦ V 15 f συ///ζευγνύμενα, ν ausradiert V 17 Πότμος] ποταμὸς V 22 > * 23 * etwa 〈ουτοι τὴν αὐτῶν πλάνην > *)

ἀφ᾿ οὗπερ πάλιν καὶ ὑστέραν Ὀγδοάδα μετὰ ἑπτὰ οὐρανῶν, κατὰ τὴν πρώτην Ὀγδοάδα ἀφομοιωθεῖσαν, ἐκτίσθαι λέγουσιν, αὐτοῦ ὄντος ἐν τῇ Ὀγδοάδι καὶ ἑπτὰ οὐρανοὺς μετ᾿ αὐτὴν

ᾡ Ὑστερήματι βούλονται συνάπτειν μὲν ἀμιγῆ τινα Αἰῶνα καὶ ἀθήλυντον, ἀπὸ ἀπὸ Πληρώματος δὲ ἐνταῦθα ἐλθόντα κατ᾿ ἀναζήτησιν τῆς ψυχῆς τῆς ἄνωθεν ἀπὸ τῆς μητρὸς Σοφίας Μούσης, δὴ καὶ Ἀχαμὼθ βούλονται τὸ ὄνομα ἀνατυποῦν τε καὶ πλάττειν, ὃν δὴ καὶ Σωτῆρa καλεῖν * καὶ Ὅρον κοὶ Σταυρὸν καὶ Ὁροθέτην καὶ Μεταγωγέα καὶ Ἰησοῦν τὸν διὰ Μαρίας ὡς διὰ σωλῆνος παρελθόντα.

εἶναι δὲ αὐτὸν φῶς ἀπὸ τοῦ ἄνω Χριστοῦ καὶ διὰ τοῦτο [*](2 — 4 Vgl. Irenaeus adv. haer. II praef.; I 249 Harvey conditionem secundum imaginem invisihilis apud eos pleromatis factam dicwit ebenda I 5, 2; I 44 Harvey ἑπτὰ γὰρ οὐρανοὺς κατεσκευακέναι ὧν ἐπάνω τὸν Δημιουργὸν εἶναι λέγουσι· διὰ τοῦτο Ἑβδομάδα καλοῦσιν αὐτόν, τὴν δὲ μητέρα τὴν Ἀχαμὼθ Ὀγδοάδα, ἀποσῴζουσαν τὸν ἀριθμὸν τῆς ἀρχεγόνου καὶ πρώτης τοῦ Πληρώματος Ὀγδοάδος I 5, 4 I 48 Tert. adv. Yalent. 20 Hippolyt refut. VI 32, 8f; S. 161, 13ff Wendland 36, 1; S. 165, 20f Exe. ex Theod. 46, 2ff; III 121, 17ff Stählin — 5 8 Irenaeus adv. haer. 1 2, 4; I 17f Harvey ὁ δὲ πατὴρ τὸνν προειρημένον Ὅρον . . . προβάλλεται . . . ἀσύζυγον ἀθήλυντον u. I S, 4; I 73 ἐπλανήθη ἡ Ἀχαμὼθ ἐκτὸς τοῦ Πληρώματος . . καὶ ἀνεζητήθη ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος Tertullian adv. Valent. 10 etwas anders Hippolyt refut. TI 32, 4f; S. 160, 17f Wendland — 9 —11 vgl. Irenaeus adv. haer. I 2, 4; I 18 Harvey τὸν δὲ Ὅρον τοῦτον καὶ Σταυρὸν καὶ Λυτρωτὴν καὶ Καρπιστὴν καὶ Ὁροθέτην καὶ Μεταγωγέα καλοῦσιν I 3, 1; I 24 Tertnllian adv. Valent. 10 Hippolyt refut. 30, 5f: S. 159, 7 ff Wendland; davon unterschieden der Ἰησοῦς Irenaeus adv. haer. I 2, 6; I 23 Harvey τέλειον καρπὸν τὸν Ἰησοῦν ὃν καὶ Σωτῆρα προσαγορευθῆναι, vgl. dazu 1 11, 1; 1 101 Terullian adv. Valent. 12 Hippolyt refut. VI 32, 6; S. 160, 8 Wendland Exe. ex Theod. 35, 1 u. 42, 1ff III 118, ählin u. 120, 1f — zu διὰ σωλῆνος vgl. Irenaeus adv. haer. I 7, 2; I 60 Harvey Ps. Tertullian adv. omn. haer. 4 — 11 — S. 389, 3 vgl. Irenaeus adv. haer. I 2, 6; I 23 Harvey τὸν Ἰησοῦν ὃν καὶ Σωτῆρα προσαγορευθῆναι καὶ Χριστὸν καὶ Λόγον πατρωνυμικῶς 1 7, 2; 162 Harvey ὁ ψυχικὸς Χριστὸς καὶ ὁ ἐκ τῆς οἰκονομίας κατεσκευασμένος μυστηριωδῶς, ἵν’ ἐπιδείξῃ > αὐτοῦ ἡ Μή- V M) [*](2 οὐρανῶν *] οὐρανοὺς VM 3 ἀφομοιωθεῖσαν aus ἀφομοιώσας V corr ἀφομοιώσας M 4 αὐτὴν *] αὐτὸν VM 5 ὧ///περ aus ὥσπερ Vcorr ὥσπερ M 6 θηλυντὸν M | ἀπὸ πληρώματος Pet.] εἰς πλήρωμα VM | κατ’ Pet.] καὶ V M 7f ἧς δὴ] ἤδη V 8 ἀχαμὸθ V 9 καλεῖ V | * etwa > * 11 Χριστοῦ] κυρίου M)

Σωτῆρα λέγεσθαι. ἀεὶ δὲ ὑπερβαίνειν τὸν αὐτοῦ πατέρα τὸν Δημιουργόν, συνανφέρειν δὲ τοὺς οὐτῷ πειθομένους ἅμα αὐτῷ πρὸς τὰς ἄνω συζυγίας τοῦ Πληρώματος.