Panarion (Adversus Haereses)

παρελεύσομαι τοίνυν τὸν τόπον αὐθις, θεῷ εὐχαριστῶν ὅτι καὶ ταύτην τὴν αἵρεσιν εἰς τοὐπίσω ἐτρέψαμεν, οὐ παρέργως ἀλλὰ καὶ ἐπιμελῶς ἐλέγξαντες.

ἐπ’ ἄλλας δὲ καθεξῆς ἑαυτοὺς ἐπιδῶμεν, ἀγαπητοί, θεὸν αἰτούμενοι βοηθόν, ὅπως τῆς ἐπαγγελίας τὸ πλήρωμα αὐτὸς δι’ ἡμῶν τελειώσῃ.

Μετὰ τούτοις τοὺς Ἐβιωναίους καλουμένους, <αὐτ>ῶν τὴν μοχθηρίαν διοδεύσαντες τάς τε ἄλλας ἐπαγγειλάμενοι θεοῦ δυνάμει * τὰς ἑξῆς, ἐτέρων θηρῶν μορφὰς καὶ ἰοὺς ἑρπετῶν δήγματά τε καὶ δηλητήρια ἐχούσας, ὅσαπερ ἐν ταῖς αὐτῶν διδασκαλίαις ὡς ἀπὸ χάσματος ἰδεῖν ἔνεστι, πυρβόλου ἢ ἐρπετοῦ δεινοῦ καὶ βασιλίσκου †κεκυημένας, ἐπὶ τὴν τῶν Οὐαλεντίνων αἵρεσιν διέξειμι, τὸν ἔλεγχον αὐτῶν κατὰ δύναμιν ποιούμενος, τῶν δὴ καὶ Γνωστικῶν ἑαυτοῖς ἐπιθέντων ὄνομα, ὡν διαφοραὶ μέν εἰσι δέκα ἐν μαᾷ πληγῇ

τῆς αὐτῶν ὀνειρο- [*](4 vgl. Aelian de nat. anim. II 50 — 11ff zur Darstellung des Epiph. vgl. insbesondere (Justin dial. 35 Hegesipp bei Eusebius h. e. IV 22, 5 S. 372, 1 Schwartz) Irenaeus adv. haer. I 1, Iff; 1 8ff Harvey u. I 11, 1ff, I 98ff Hippolyt refut. VI 3. 21ff Tertullian adv. Valentinianos u. sonst Ps. Tertullian adv. omn. haer. 4 Filastrius haer. 38; S. 20, 23ff Marx, sowie die bei Clemens AI. u. Origenes erhaltenen ücke V Μ) [*](1 ἀπώτεσι, μ oben über Vcorr 3f τῶν . . . μετιόντων *] τοῖς . . . μετιοῦσι V M 4 τόπων] τούτων M | ἀναμέσων M | τῶν2 < M 6 καὶ getilgt Vcorr 10 Unterschrift κατὰ Ἐβιωναίων ݲ(!) καὶ /// λαݲ V (die Zahlen eigentlich zur folgenden überschrift) 11 κατὰ Οὐαλεντίνων τῶν καὶ Γνωστικῶν V κατὰ Οὐαλεντίνων τῶν καὶ Γνωστικῶν Γα ἢ καὶ λαݲ M 12 <αὐτ>ῶν 13 τάς τε ἄλλας getilgt, ür hinter ἐπαγγειλάμενοι ein τε angeflickt Vcorr * 〈ἐλέγχειν〉 * 15 ὅσαπερ zu ὡς ändert Vcorr; lies wohl ὥσπερ * 16 ἔνεστι] ἔστι M 17 † κ·εκυημένας] lies wohl τρόπους) κεκτημένας * ἔλεγχον] λόγον getilgt u. ἔλεγχον am Rande gesetzt Vcorr 18 ἑαυτοὺς V)

ἐν ἑνὶ γὰρ χρόνῳ οὑτοι πάντες ὡς μύκητες ἐκ γῆς ἐβλάστησαν καὶ ὥσπερ κακόρ<ρ>εκτα καὶ δυσώδη βοτανῶν καὶ χόρτος ἀκανθώδης καὶ ὡς φωλεὸς πολλῶν σκορπίων ἐξ ἑνὸς πάντες καιροῦ τῷ βίῳ ἐβλάστησαν καί, ὡς προεῖπον, δίκην μυκήτων ἀμορφίας ὑπὸ μίαν θῆξιν πεφήνασιν, ὡς καὶ ἤδη τῷ ἁγιωτάτῳ Εἰρηναίῳ περὶ αὐτῶν προείρηται.

σύγχρονοι γὰρ γεγόνασιν οὗτοι πάντες, ἕκαστος δὲ ἀπὸ τοῦ ἑτέρου τὴν κακὴν πρόφασιν ἐρανισάμενοι, ἄλλος ἀπὸ] ἄλλου ἔτι περισσότερόν <τι> βουλόμενος * χάριν ἑαυτῷ προετύπωσε διαφορὰν κακῆς ἐξευρέσεως.

καὶ πάντες Γνωστικοὺς ἑαυτοὺς ὠνόμασαν, Οὐαλεντῖνός τε φημὶ καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ Γνωστικοί, ἀλλὰ καὶ Βασιλείδης καὶ Σατορνῖλος καὶ Κολόρβασος, Πτολεμαῖός τε καὶ Σεκοῦνδος, Καρποκρᾶς καὶ ἄλλοι πλείους.

ἀλλὰ τὰς πάσας ἐνταῦθα ὀνομάσαντες διὰ τὴν ἐν ἑνὶ καιρῷ σχέσιν πάντων τῆς ἀναδύσεως καὶ κακοβλάστου *, ὅμως τῆς ἑκάστου σπορᾶς κακόνοιαν ἰδίᾳ ἀφηγησόμεθα. τέως δὲ ἐπὶ τὸν προκείμενον αἱρεσιάρχην καὶ τραγῳδοποιὸν ἐλεύσομαι, φημὶ δὲ Οὐαλεντῖνον καὶ τὴν αὐτοῦ διδασκαλίαν, τὴν ἀπὸ τῆς μεγάλης ταύτης Γνωστικῆς ἐπαγγελίας ὑπάρχουσαν, καταγνωστικῆς δὲ ληρῳδίας *, ὡς τοῖς συνετοῖς καταγινωσκομένη εὑρίσκεται καὶ καταγέλαστος.

2. Οὐαλεντῖνος μὲν οὐν οὗτος τῷ χρόνῳ διαδέχεται τοὺς πρὸ αὐτοῦ προτεταγμένους, βασιλείδην τε καὶ Σατορνῖλον, Ἐβίωνά τε [*](4ff vgl. Iren. I 29, 1; I 221f Harvey super hos aidein ex his qui praedicti sunt Simoniani multitudo Gnosticorum Barbelo exsurrexit et velut a terra fungi manifestati sunt V Μ) [*](1 αἰωνίων V | <κατ᾿> * 2 ἄλλης *] ἄλλως V Μ 3 Dind. Oh.] πρόσβασιν V M 8 τῇ ἀμορφίᾳ aus ἀμορφίας hergestellt Vcorr θί///ξιν, ι aus η Vcorr θίξιν Μ 9 περὶ αὐτῶν am Rande nachgetragen Vcorr ݲ M 11 ἀπὸ] * | <τι> * | * <ἐξευρεῖν> * ἐπιδειξίας aus ἐπιδεξιᾶς Vcorr ἐπιδεξιᾶς Μ 12 ἐξευρήσεως M 13 ὀνόμασαν M 15 Σεκοῦνδος am Rande statt Σεδοῦκτος gesetzt Vcorr 17 σύσχεσιν aus σχέσιν Vcorr σχέσιν M | τῆς1] τὴν V | * etwa <διδασκαλίας> * | ὅμως *] ὁμοῦ V 19 τραγωδοποιὸν, ὸν aus ῶν Vcorr | ἐλευσόμεθα V | vor φημὶ ein καὶ getilgt Vcorr 20 διδασκαλίαν + 〈ἐκθήσομαι〉? * 21 γνωστικὴν V | ὑπάρχουσαν, αν auf Rasur Vcorr | * μεστὴν οὐσαν> * 23 οὑστος + οὑ)

τὴν μὲν οὖν αὐτοῦ πατρίδα ἢ πόθεν οὑτος γεγέννηται, οἱ πολλοὶ ἀγνοοῦσιν· οὐ γάρ τινι ῥᾴδιον τῶν συγγραφέων μεμέληται τούτου δεῖξαι τὸν τόπον. εἰς ἡμᾶς δὲ ὡς ἐνηχήσει φήμη τις ἐλήλθε· διὸ οὐ παρελευσόμεθα, καὶ τὸν τούτου τόπον μὴ ὑποδεικνύντες, ἐν ἀμφιλέκτῳ μέν εἰ δεῖ τὰ ἀληθῆ λέγειν), ὅμως τὴν εἰς ἡμᾶς ἐλθοῦσαν φάσιν οὐ σιωπήσομεν.

ἔφασαν γὰρ αὐτόν τινες γεγενῆσθαι Φρεβωνίτην, τῆς Αἰγύπτου Παραλιώτην, ἐν Ἀλεξανδρείᾳ δὲ πεπαιδεῦσαθι τὴν τῶν Ἑλλήνων παιδείαν.

ὅθεν κατὰ μίμημα τῆς κατὰ τὸν Ἡσίοδον θεογονίας τῶν <τε> παρ’ τῷ Ἡσιόδῳ τριάκοντα θεῶν λεγομένων καὶ αὐτὸς τὴν ἐθνόμυθον ποίησιν εἰς τὸν ἑαυτοῦ νοῦν λαβὼν καὶ ἀπὸ τῶν σὺν αὐτῷ καὶ πρὸ αὐτοῦ τῆς ἀληθείας ἐκπεπτωκότων τὴν ὑπόνοιαν κτησάμενος, καὶ αὐτὸς τὰ ἴσα τῷ Ἡσιόδῳ ἀπὸ ἑτέρων ὀνομάτων εἰς ἕτερα ματαποιήσας ἠθέλησε φαντάσαι τὸν κόσμον.

τριάκοντα γὰρ καὶ οὗτος θεοὺς καὶ αἰῶνας καὶ οὐρανοὺς βούλεται παρεισάγειν· ὧν ὁ μὲν πρῶτός ἐστι Βυθός, ὡς καὶ αὐτὸς ἔφη ἀφραίνων τῇ διανοίᾳ ὁποῖα ἀμέλει καὶ ὁ αὐτοῦ προβολεὺς τῆς ἐννοίας Ἡσίοδος Χάος πρώτιστα θεῶν« ἔφη· Χάος δὲ καὶ Βυθὸς τίνι οὐκ ἂν σαφῆ εἵη τὸ ὁμώνυμον κεκτημένα;

ὅρα δὲ τὴν τοῦ ἀγύρτου τετραγῳδημένην μυθοποιίαν καὶ μοχθηρὰν διδασκαλίαν. τριάκοντα γὰρ οὑτος, ὡς ἔφην, αἰῶνας βούλεται παριστᾶν, οὓς καὶ θεοὺς ὀνομίζει, δεκαπέντε ἄρρενας καὶ θηλείας τοσαύτας εἶναι λέγων.

ἕκαστον δὲ αἰῶνα ἀρρενόθηλυν καὶ ζεῦγός φησιν αὐτὸς καὶ οἱ αὐτοῦ· δεκαπέντε δὲ δυάδας φασὶν εἶναι, ἃς συζυγίας καλοῦσι. τὸν ἀριθμὸν δὲ εἶναι τριάκοντα αἰῶνας, ἑκάστην δὲ θήλειαν γεννᾶν ἀπὸ τοῦ ἄρρενος τοὺς καθεξῆς αἰῶνας· εἶναι δὲ τούτους ὡς ὑποτέτακται, κατὰ ἀντιπαράθεσιν ἑκάστου ἀρ- [*](20 Hesiod Theogonie 116 (vgl. Theophilus ad Aut. II 6; S. 60 Otto dement. Hom. VI 3; S. 74, 15 f Lagarde) V Μ) [*](1 hinter Κήρινθον von äterer Hand τὸν hinzugesetzt V | xal Μήρινθον < Μ 5 οὗτος] αὐτὸς M | ῥᾴδιον getilgt Vcorr 6 μεμελέτηται M 7 vor ἐνηχήσει + ἐν M | καὶ]? * 8 εἰ δεῖ] ἤδη V | τὴν ἀλήθειαν V 9 σιωπήσαιμεν V 11 ὅθεν] ὅμως M 12 κατὰ1 *] καὶ τὸ V M | <τε> * 13 Ἡσιώδω 20 Ἡσίοδος, ο aus ω V 21 ἔφη]? * | σαφὲς εἴν V σαφῆ ἦ M | ὡς vor τὸ ὁμώνυμον oben über Vcorr ݲ M 22 κέκτηται aus κεκτημένα Vcorr κεκτημένα μυθολογίαν M 23 μοχθηρὰν aus μοχθηρίαν Vcorr)

Ἀμψίου Αὐραὰν Βουκοῦα Θαρδουοῦ Οὐβουκοῦα θαρδεδδεὶν Μερεξὰ Ἀτὰρ Βαρβὰ οὐδουὰκ Ἐστὴν Οὐδουουὰκ Ἐσλὴν] Ἀμφαὶν Ἐσσουμὲν] Οὐανανὶν Λαμερτάρδα Ἀθαὲς Σουμὶν Ἀλλωρὰ Κουβιαθὰ Δαναδαρία Δαμμὼ Ὠρὴν λαναφὲκ Οὐδινφὲκ Ἐμφιβοχὲ Βάρρα Ἀσίου Ἀχὲ Βελὶμ Δεξαριχὲ Μασεμών.