In Libros Aristotelis De Caelo Paraphrasis

Deinde id ipsuni litteris explanavit posuitquc genitum et mortale inter A, quod semper est, et B, quod semper non est, medium esse. etenim quoniam tempus, in quo A non est, non datur neque tempus etiam, in (pio B invenitur — A etenim semjjer est et B semper non est — Ι tempus autem, in quo genitum et mortale est, actu [*](f. 22r) vel potentia dari potest, hoc est, in quo est et in quo uon est, ex hoc colligitur genitum et mortale medium esse inter id, quod semper est, et id, quod semper non est, adeo ut aliquando sit et aliquaudo uon sit.

Deinde hanc sententiam prosequitur dicitque, sequuntur igitur se invicem generabile et corruptihile. eteuim in his, quae de Logica a nobis dicta sunt, palam fecimus, quod si duo termini uni tertio convenerint et cum eo reciprocantur, ii etiam convenient inter se ac alter cum altero recurret. quare cum genitum et mortale cum eo recurraut, quod quandoque est et quandoque non est, convenit igitur, ut vicissim utrumque eorum cum altero recurrat; genitum enim ut quandoque est et quandoque non est, ita etiam mortale. consentaneum igitur est, ut vicissim utrumque eorum retro commeet ac alterum ex altero consequens sit eoque ordine adinvicem tem- pore comparenture, quo uon genitum immortali comparatur. itaque fieri nullo modo potest, ut genitum et non genitum eidem simul inesse possint, quorum unum omni necessario convenit. ita etiam quod interire potest et quod interire non potest, nullo quidem modo fieri potest, ut eidem simul conveniant, quorum alterum omni ex necessitate iuest. sit vero generabile cum eo recurrens, quod interire potest, at si haec duo hoc ordine sese habeant, ponamus, quod incorrujjtibile est, non consequi ad ingenerabile : necessario igitur generabile ad ingenerabile consequetur. at antea retulimus haec duo simul unum constituere non posse, quare convenit, ut, quod natum non est et quod interire non potest, alterum ex altero consequens sit. Aristoteles autem id in terminis explicavit nee [*](1 potentia fort. del. et scribend. actu quidem (loco vel actu) 5 interitum sentiet Al 21 de Logica] Analyt. priora, B, cap. 22 36 ante necessario duo versus desunt)

Dicere autem nihil esse impedimento, quominus ali- quid, quod sit uatum, uou intereat et, quod natum uon sit, intereat, [semel] existente primi ortu et secundi interitu, perspicue est mpponere nos eas res non expUcasse, quas explicavimus. haec autem positio falsa est ac fieri non potest, consonum enim esset, ut haec positio esse posset, si tollautur de- pellanturque nonnuUa eorum, quae dicta sunt; at non potest quispiam aliquid eorum subvertere ac tollere: couvenit ergo, ut hie sermo verus non sit. quae verba sunt instar argumenti seiuncti per se. praeterea deinceps alteram sermonem hoc ordine deducit, postquam suam positionem sic antea statuerit. tmiuscumsque, quod esse vel uon esse potest, vis, hoc est potestas, ex ultimo fine terminatur atque ex eo, quod illius actio maximum potest, etenim nos dicimus hoc iure posse hunc (exempli causa) stadium con- ficere aut talentum attollere. quoniam enim aliquam rem efficere potest, sive fuerit eiusmodi potestas in iuterminato tempore sive in terminato, potentiam definitam habet; infinitum enim tempus definitum est quodammodo, quia illiquid maius co accipi non potest, sed semper in ea constitutione manet, qua infinitum existit. tempus autem in- finitum 003E;, queraadmodum id, quod natum est et quod potest, interminatum existit. etenim uou iuvenimus, cur hoc tem- pore potius ortus initium habeat quam alio tempore, nee magis interitus, cur potius sit hoc tempore quam quovis alio tempore, couvenit ergo, ut his nulla iusit poteutia; qua uon existente, non poterunt igitur esse vel non esse, haec autem in secuudae figurae syllogismum hoc modo rediguutur. quicquid actionem aliquam edere potest, dicitur terminato quodam tempore eam efficere posse; at nullum, quod natum est aut quod iuterire potest, eius rationis potentiam sortitur; quod vero absolute fieri non potest, non est etiam in termino esseudi vel non essendi, quod autem esse potest, veluti genitum et mortale, terminato tempore potentiam non habet; quare sequitur ut vim, hoc est potestatem, uou habeat, quemad- modum in calce huius Libri demonstrabitur.

Quoniam vero dixit ἔτι, aliam in hoc rationem deduci existi- mamus. eorum enim, quae hoc modo origiuem habent et interitum [*](16 praeterea] fundamentum huius demonstratiouis laudat Av. 91 L 19 — potest] eius quod petjici potest codd. (cf. supra Ar. p. 281 a7) 26 quo addidi. 40 ἔτι] p. 283a11)

Si autem quispiam assereret habere potentiam posse et non aliquo termiuato tempore, siquidem puncta τοῦ νῦν quae ante generationem praefuerunt, sunt infinita, et tempus, in quo est mortale, et tempus, quod inter momenta cousistit, sunt infinita: hinc colligi potest, quod utrumque eorum habet, immenso infinitoque tempore protrahi, quod nasci et quod iuterire potest, sed nos antea de- claravimus, ea, quae tempore infiuito multorum potentiam habeut, in eo fieri posse, ut illarum poteutiarum actiones simul recipiant. quare convenit, ut quod natum est et (pod iuteritum sentit, essendi ac non essendi dispositionem recipiat, quod sane implicat ac fieri uon potest, nee recte aliquis existimare poterit hunc sermonem iis rebus convenire, quae temporis ambitu clauduntur, quemadmodum animal et navis; de his enim duobus, antequam generarentur, minime dicebatur, ut potentiam haberent, cuius causa essent vel non essent; non possumus enim, antequam Socrates sit, de aliquo vere dicere, Socratem habere potentiam, ut sit in eo. id vero, quod infinito tempore contingit esse, omnino convenit, ut sit vel non sit, quicquid illud fuerit. nee non id veluti positum fuudamentum statui debet: nempe si quid multorum vires simul habeat, illarum potentiarum actiones simul recipiet, minime autem aliquas nunc, aliquas vero alio tempore, atque cum dicimus essendi et non essendi actio- nes simul omnes non posse semper esse, adverbium semper infiniti temporis loco ponitur, et quod omnino sequitur ad id, quod multorum yim semper habet, hoc est, ut illarum potentiarum actiones recipiat simul cum hoc, quod in illo iiivenitur, siquidem necesse est, quod multorum vim habet, ut infinito tempore procedat. [*](4 incipiet scripi; (nec generabile) quod incipit omnes testes 6 post postea omnes addunt non 22 eo] videlicet tempore 30 id vero] hinc apodosis incipere videtur.)

Prius autemde eo disseramus, quod interitum sentit. dicimusitaque, si superioribus temporibus id semper fuerit, eritigitur inliuitumaliquod, sed suum esse erit secundum sirailitudinem eius, quod interitum sentit. quod vero habet poteutiani, ut iutereat, palam est toto eo tempore, in quo est, talem potentiam ei inesse; alioquiu si eiusmodi potentia in quolibet puncto statuti teraporis, hoc est omui tem- pore, in eo nou sit, sed aliud punctum sit ab his statutis, in quo eiusmodi potentia in eo consistat, sitque hoc punctum fmitum segregatumque ab eo tempore, in quo est, tempus etiam, in quo est, eadem ratione se habebit. sin minus, couseutaueum erit, ut haec vel ilia puncta ad eorum linem termiuata non sint. at si mensura quaedam iufinita non erit, omue praeteritum tempus non erit infinitum; onme cero tempus, quod elapsum est, infinitum est — hoc enim omne tamquam prinicipium suppositum est — convenit ergo ut non sit punctum segregaturn terminatumque, quo potentiam acquirat, ut interire possit. quodsi certum ac definitum punctum huic non erit, in omni puncto dato potentiam habet, ut interire possit. quare convenit, si punctum temporis praeteriti uec nume- rum uec terminum admittat, ut immeusum iufinitumque existat; quo infinite existente, tempora etiam, quae inter ea sunt, infinita erunt; igitur tempus quoque, quod illorum causa colligitur, infinitum extiterit. cerum etsi aliquid in omni eo sit, ei tamen potentia inest, qua potest in eo non esse, sed iam antea a nobis demonstratum est, ea, quae multorum vim habent tempore infinito, fieri posse in eo, ut illarum potemtiarum actiones simul recipiant, et cum statuerimus ipsum, dum interitum admittit, habere quoque actio- nem illius potentiae, hoc est uon esseudi, id falsum statuimus, quin immo ex eorum numero est, quae fieri uon possuut. atqui sequitur hoc absurdum ad positnm fundamentum, | a quo [*](f. 23r) uoster sermo iuitium duxit, quod habet: fieri potest, ut id, quod omni praeterito temjjore fuit, omni cousequeuti tempore postea uon sit. et haec differentia est inter banc et illam rationem, quae est adnon [*](3 posse omues 29 ea] observa plur. : couicio puncta (27) . . . admiitant, ut iin- mensa infinitague existant; quibus . . .)

Eademque ratio est eius, quod omni praeterito tempore uon est, veluti geueratum, quod in designato puncto esse potest, si enim iu omni puncto nou esset, puuctum, cui couveuit, ut in eo sit, termiuatum extitisset ae eius terminus erit comparatione ad tempus praeteritum et consequens; quibus enim temporibus mensum contingit, hoc ordine erit. atqui ea tempora mensurata nou sunt, siquidem infinita existunt; conveuit ergo, ut in omni puncto temporis, in quo nou est, esseudi poteutiam habeat. at tempus, in quo non est, iufiuitum existit; quare tempore infinito in eo potentia erit, qua sit et uon sit. et reliqua, quae de hac re dicenda supra memoranimus.

Hie autem sermo non couveuit, ut de genito dicatur, quod in- finito tempore generatur, tametsi tempus, in quo est, iufiuitum existat. etenim etsi fieri possit, ut sit omui tempore, quo non est, et hoc tempus infinitum existit, hoc tameu non ita se habet, ut hoc omni tempore esse possit.

Ceterum cum dixisset, poteutiam, uf non sit et sit, iuxta ordinem sermouis praemisit, ut non sit, deiuceps vero addidit ut sit.

Frius quidem, videlicet ut uon sit, si corruiitibile est, si- quidem tametsi omni praeterito tempore sit, eodem tameu tempore poteutiam habet, cuius causa non sit.

Posterius vero, videlicet ut sit, si generabile est; etenim quamvis omui elapso tempare non fuerit, in omni tameu eius potentia erat, ut sit.

Et hoc ordine utrumque eorum has potentias habere de- prehenditur nee opus erit, ut a puncto quodam ex punctis temaliquid [*](1 aliquid — qua (2)] ita Al: quidpiam semper existens poteutiam habet, eius gratia potest codd. 8. 9 iis . . eo . . poterint] eo . . illis . . poterit omnes testes. 15 enim . . . erit (16)] exspectes autem . . erunt 18. 20 poteutiam. habeat . . qua sit] potentia in iltis sit . . ut sit in illis omnes testes 27 dixisset] 283 a 15 potentiam] si pot. omnes 30 Prius quidem emendavi: primo enim magis convenit, ut codd. Al 31.32 eodem tamen tempore potentiam habet emendavi: praesenti t. t. ei inest omnes 36 hoc ordine] 283a18)

Ex bis itaque iutellegi potest, in omni eo, quod de nou esse ad esse comniutatur, vis ae potestas esseudi actum pvaecedit. potentia enim ad senectutem ipsam senectutem praecedit. quare genevabile, dum non est, essendi poteutiam habet ac ea potentia, qua est, cum ea disositioue concurrit, in qua non est. quodsi tempus, quo non est, infinitum existat et omni eo tempore inerit ei potentia, qua erit, cousentaneum ergo non erit, ut postea sit quaudoque, sed semper quocunque tempore, quod ei assiguabitur. potentia etenim, cui essendi actus continget, non est hoc tempore (exempli gratia) maior, quam sit alio tempore; alioquin si ita esset, conveniret utique, ut eiusmodi tempus esset terminatum, id videlicet quo convenit, ut non sit, et quo couvenit, ut sit. et si erat, quemadmodum diximus, illud tempus iufiuitum, quo non est, toto hoc tempore inerit ei potentia, ut sit. potentia ’o actu antiquior est; [quare] si posuerimus aliquo temporis momento, quo non est, esse innovatum, siquidem inest ei potentia, quae, ut omnino sit, causa causa est, falsum fuit, quod statuimus, verum id non erit, quod tieri non potest, videlicet unum et idem simul acta esse et non esse, huius vero rationis captione quoque excluditur, ut genitum eam potentiam intinito tempore habere possit, cuius gratia convenit, ut sit. omnes autem eiusmodi rationes ab eo sermone pendent, qui habet: quod multorum vim ac dispositionera habet, actiones illarum potentiarum in eo simul esse posse.

Deinceps alia etiam indagine, quae antea praefata sunt, Aristoteles prosequitur, in his autem longo verborum progressu minime utitur; etenim eius opinio hoc in loco non est indicare, si interitum admittit, semjjer antea non fuisse, nee si interitum sentiet, semper antea fuisse, sed in universum dixit: corruptihile corrumpetur sin minus, convenit ut sit, cum natura sua interitum sentiat; et generabile, fieri nou potest, ut semper sit. perspicuum est autem, id alia ratione evenire. ex iis namque ipsis declarat, quauam ratione quod retulit, esse contingat, et cum hoc etiam eorum sententiam refellit, qui aliquid esse pronuntiant, quod semper interire potest et tamen nunquam interit. nos autem dicemus, quo pacto sujjer hoc demoustratio exstruatur ex hoc eodem sermone. cum corruptihile aliquid omnino non interit, | simul corruptibile et incorruptibile erit; [*](f. 23v) etenim corruptihile est, quoniam non essendi potentiam habet, incorruptihile autem, quoniam nunquam interit; quare simul essendi et non essendi potentiam hahehit. sin vero dicamus, quod infinite tempore has duas potentias habeat, ac deinceps po- [*](3 Ex his] 283a20 21 genitum . . sit (22)] conicio ingenitum . . non sit)

Couveuit erg-o, ut id iutereat, quod iuterire potest, haec autem positio alteium serraonem uou requirit, ut puta, si superioribus temporibus semper fuerit vel uoii fuerit, sed absolute quidem, si interire potest, iuterit. hiuc tit, ut hie idem sermo eorum sententiam lefellat, qui aliciuid semper interire posse affirmant, quod tamen nuquam interit. ita etiara quod natura sua nasei poterit, omniuo convenit, ut aliquando generatum sit vel generetur, sive, postquam natum fuerit, illud semper esse statuimus, she id semper esse minime statuimus, sed desinit esse, neque etiam hoc in loco explicatur, postquam inuovatum fuerit, utruin semper, an non semper sit; quod enim consonum videtur, est, ut genitum tantum sit. ctcnim si semper gcnerabilc esset, sed ipsum superioribus non fuerit uec ullo uuquam consequenti tempore erit, essendi ac non essendi potentiam infinito tempore habebit; ex eo enim, quod ortum habet, inest ei potentia, quae ut omnino sit, causa est, ex eo vero, qoud superioribus temporibus non fuit nec consequentibus erit, inest ei potentia, quae, ut omnino non sit, causa est. id autem cum posuerimus, falsum erit, sed impossibile nequaquam, ut hoc iure esset et non esset, et reliqua, quae in aliis dsipositionibus dicta sunt.

Hoc autem ex ea positione omnino deducitur, videlicet quod natura sua interire potest, consequentibus omnibus temporibus sine interitu permanere posse, corruptio enim et mictatio, quae est causa comiptionis eorum, qaibus inest, non erunt, si gernerabile non generahitur. sed quod in fine eius sermonis addidit: uempe convenit igitur, ut non semper sit, et quod ab hoc sermone pendet, videlicet siquiclem convenit, ut sit, idem fere est, quod antea praefatus fuit, dum inquit etiam, semper 003E; erit, cuius causam deinde assignavit, siquidem fieri potest, ut sit, fierique etiam potest, ut non sit semper.

Idem praeterea hoc etiam modo doceri potest, nullum in- genitum invenitur, (juod vel casu vel fortuna innovari p OS sit. ea enim, quae casu vel fortuna eveniunt, raro fiunt et aunt pmeter id, quod est semper aut plerumque; quod autem ingenitum est et immortale, aut semper est aut plerumque; semper, si ex [*](12 sed scripsi: nunquam otnnes 29 convenit] p. 283 a 29 καὶ μὴ ἀεὶ ἄρα εἶναι 30 siquideni] δυνατὸν γὰρ γεγονέναι 37 raro emendavi: plerumque codd. 39 semper supplevi)

Impossibile enim est, ut dicatur genitum proprias potentias (exempli causa) custodire ac acternum incorruptibile permanere una cum ea potentia, quae iiuitationis causa sit, videlicet mutationis in praeterito. quare actionem potentiae, quae ei interitum adsciscat, cum statuerimus, id nos statuisse cam iam praeterisse atque tunc non fuisse. itaque ex hoc sermone omniuo elici non posse unum et idem [*](5 non Al: om. codd. 10 vel natura vel b Al 11 vel emendavi: atque omnes 13 mutabuntur] ita Al: codd. corrupti 16 interitum] fort, excidit aliquid 17 id quod et sqq.] fort, emend. : has duas disposiliones, quae naturae et materiae subiectac accidunt, videlicet generationem . . prinationemque . . mutaniur 30 — 35 locum obscurum Al sic vertlt: Etenim fieri non potest, ut genitum . . custodiat ac una cum en potentia immortale quoque permaneat, quae ut monino mutetur, causa est: ipsa enim mutata est, abiiique ut illius potentiae acrion, quae . . asciscit, si facile inventiri poterit, facile quidem erit, quoniam iam abii praeteriitque, et tunc profecto non erit. 34 statuerimus . . statuisse emandavi: (cum) eius esse facile putemus, ita facile putare codd.)

Praeterea post has geuerales novas etiam rationes adducit. naturliter etiam, etiam, si consideremus, consideremus, videlicet rationem partieularium eorumque, quae sub seusum caduut, non invenimus ullo modo fieri posse, ut ea, quae non generata sunt, intereant, et (piod interire potest, ingeuitum sit. eteuim ad sensum videmus ea omnia, quae originem habent, interitum sentire et e econverso. altherantur atutem contrariis, ut puta valetudo morbo et quiete motio, eorumque commutatio e coutrariis in contraria erit, et reliqua, quae in Libro de Ortu et Interitu dicta sunt, cuius sane ratio est, quoniam id, quod semper est quodque interitum non sentit, contrarium non habet. similiter etiam quod genitum est et semper existit et quod ingenerabile est et corruptibile, quemadmodum dixerunt.

Finis Primi Libri de Caelo et Mundo.