Adversus Mathematicos

ὅν πάλιν μὴ δυνάμενοι ὡρισμένως καὶ ἀκριβῶς σταθμήσασθαι οἱ Χαλδαῖοι ἐκπε- σοῦνται τοῦ δεόντως τὴν τῆς ἀποτέξεως ὥραν ὁρίζειν.

Ὅτι μὲν οὖν τὸ ὅσον ἐπὶ τοῖς τῆς ἀποτέξεως χρόνοις ἐπαγγέλλονται μὲν τὸν ὡροσκόπον γινώσκειν Χαλδαῖοι, οὐκ ἴσασι δέ,

ἐκ τούτων συμφανές ὅτι δὲ οὐδὲ τὸ ὡρο- σκόπιον ἀπλανές ἐστιν αὐτοῖς, πάρεστι κατὰ τὸν ὅμοιον ἐπιλογίζεσθαι τρόπον. ὅταν γὰρ λέγωσιν ὅτι ὁ παρε- δρεύων τῇ ὠδινούσῃ τὴν ἀπότεξιν δίσκῳ σημαίνει τῷ ἐπὶ τῆς ἀκρωρείας ἀστεροσκοποῦντι Χαλδαίῳ, κἀκεῖνος εἰς οὐρα |νὸν ἀποβλέπων ἐπισημειοῦται τὸ ἀνίσχον ζῴδιον, τὸ μὲν πρῶτον ὑποδείξομεν αὐτοῖς, ὅτι τῆς ἀποτέξεως ἀορίστου τυγχανούσης, καθὼς μικρῷ πρόσθεν παρεστή- σαμεν, οὐδὲ τὸ δίσκᾳ διασημαίνειν ταύτην εὔκολον.

εἶτα ἔστω καὶ καταληπτὴν τυγχάνειν τὴν ἀπότεξιν, ἀλλʼ οὔ [*](§ 65 sqq. cf. Pseud. Galen. περὶ τοῦ πῶς ἐμψυχοῦται etc. ed. Kalbfleisch Abh. Berlin 1895,57, 3sqq. || 65 ═ Hippol. el. IV 4, 1 || 66 ═ ibid. 2 || 67 ═ ibid. 3 || 68 ═ ibid.3 —4 ||69 ═ ibid. 5) [*](2.3 ἐξ ἀποτέξεως S Hippolyt. Nebe Bury : ἀπὸ τέξεως cett. Bekk. ||5 et 12 ὅλον Nebe sec. Hippolyti cod.: ὀλίγον G edd. 9 προδιάθεσιν ci. Bury: πρὸς διάθεσιν G: διὰ προαίρεσιν Hippolyt. τόκων ci. Νebe || 11 ἐστι om. S || 12 v. supr. ad 5 || 13 ἐπʼ ἄλλω G: corr. Bekk., probat Νebe cl. Hippolyto | ὅ G || 17 εἰδέναι pro γινώσκειν S1 || 22 ὡροσκοποῦντι S1 || 26 τῶ G: corr. Bekk. 27 καὶ om. S καταληπτικὴν LV Gen. Herv. || 27sq. οὔτε S )

καὶ διὰ τοῦτο τοίνυν οὐκ ἔστιν ἀκριβῶς τοῖς Χαλδαίοις τὸν χρόνον τοῦ ἀνίσχοντος ζωδίου καὶ κατʼ ἀκρίβειαν ὡροσκοποῦντος λαμβάνειν. καὶ μὴν οὐ μόνον φθάνει πλείων διελθεῖν χρόνος μετὰ τὴν ἀπότεξιν, ἐν ᾧ γίνεται ὁ ἦχος ἀπὸ τοῦ ταῖς τῆς τικτούσης ὠδῖσι παρεδρεύοντος ὡς ἐπὶ τὸν ἀστεροσκοποῦντα ἀλλὰ καὶ ἐν ᾠ οὗτος ἀναβλέπει καὶ περισκοπῶν ἐξετάζει τὸ ἐν τίνι τῶν ζῳδίων ἐστὶν ἡ σελήνη καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων ἕκαστος, φθάνει ἀλλοῖον γενέσθαι τὸ περὶ τοὺς ἀστέρας διάθεμα, τῆς τοῦ κόσμου κινήσεως ἀλήκτῳ τάχει περι- φερομένης, πρὶν τηρητικῶς παραπλάσασθαι τῇ τοῦ γεν- νηθέντος ὥρᾳ τὰ κατ᾿ οὐρανὸν βλεπόμενα.

ἄλλως τε ἡ τοιαύτη παρατήρησις νύκτωρ ἴσως δύναται προκόπτειν τοῖς Χαλδαίοις, ὅτε τά τε ἐν τῷ ζῳδιακῷ βλέπεται κύ- κλῳ καὶ οἱ σχηματισμοὶ τῶν ἀστέρων εἰσὶν ἐμφανεῖς. ἐπεὶ οὖν τινὲς καὶ μεθʼ ἡμέραν γεννῶνται, ὅτε οὐδὲν τῶν προειρημένων δυνατόν ἐστι παρασημειοῦσθαι, μόνας δέ, εἰ καὶ ἄρα, τὰς τοῦ ἡλίου κινήσεις, ῥητέον ἐπὶ τινῶν μὲν δυνατὴν εἶναι |τὴν τῶν Χαλδαίων μέθοδον ἐπὶ τινῶν δὲ ἀδύνατον.

ὅρα δὲ μή ποτε καὶ νύκτωρ οὐκ ἰσχύουσιν ἀπλα- νεῖς διὰ παντὸς ποιεῖθαι τὰς τῶν οὐρανίων παρατηρήσεις· πολλάκις γὰρ συννεφεῖς εἰσιν αἱ νύκτες καὶ ἀχλυώδεις, [*](§ 70 Hippol. el. IV 4, 6—7) [*](1 ταύτης Ϛ |παρασημειοῦσθαι Ϛ edd. || 3 καὶ ἐν συχνῷ om., in marg. suppl. B: om. Herv.: del. Bury | δυνάμενον G: corr. Hackforth ap. Bury || 4.5 δὲ τῶν ἐπὶ τῆ S Ϛ; δὲ τῶν ἐπὶ τῶν ἐν τῆ marg. cod. Gen. || 7 φωνῆς πληγὴ VC || 11 πλείω διελθεῖν χρό- νον S || 17 διάθημα ELVr Gen. | ἀλήκτῳ S Nebe : ἀλέκτω cett. 22 συσχημ. S || 24 παρασημεώσασθαι S || 27 ἰσχύσουσιν E )

Ἀθετήσαντες δὴ καὶ τὸ κατὰ τοὺς Χαλδαίους ὡροσκό- πιον, συντόμως τε παραστήσαντες τὸν κατὰ τὴν γένεσιν χρόνον ἄληπτον αὐτοῖς εἶναι, ἐπὶ τὸ λειπόμενον τῆς ὑπο- σχέσεως (§ 52—54) μέρος χωρῶμεν. ἐλείπετο δὲ καὶ πεῥὶ τῆς ἀναφορᾶς τῆς ἐν τῷ ζῳδιακῷ κύκλῳ διελθεῖν, ἀπο- στάντας τῶν ἔμπροσθεν ἐκκειμένων ἡμῖν ἐλέγχων.

φαμὲν τοίνυν ὅτι δυσδιόριστοί εἰσιν ἀπʼ ἀλλήλων, μᾶλλον δὲ ἀδυ- νάτως ἔχουσι κατὰ τὸ ἀκριβὲς ὁριcθῆναι αἱ τῶν ζῳδίων μοῖραι, ἀλλʼ εἰκός ἐστιν ἤδη ἀνεσχηκὸς ζῴδιον δοκεῖν μήπω ἀνατεταλκέναι, καὶ ἀνάπαλιν μήπω ἀνατεταλκὸς δοκεῖν ἤδη ἀνεσχηκέναι.

οὐδὲ γὰρ ἡ προειρημένη τῶν ὑδριῶν ἔφοδος (§ 24sq.) δύναταί τι τοῖς Χαλδαίοις παρ- επικουρεῖν, ἐπείπερ καὶ παρὰ τὸ ῥέον ὕδωρ καὶ παρὰ τὴν τοῦ ἀέρος κρᾶσιν ἀνώμαλα τὰ τῆς ῥύσεως καὶ τῶν ἀντιπαρηκόντων τῇ ῥύσει χρόνων. τὴν μὲν γὰρ τοῦ ὕδατος φορὰν εἰκός ἐστιν ἀνόμοιον γίνεσθαι κατ᾿ ἀρχάς, ὅτε κα- θαρόν ἐστι τὸ ῥέον, καὶ ἐξ ὑστέρου, ὅτε ἰλυῶδες καὶ δυσρευστότερον·

τὴν δὲ τοῦ ἀέρος κρᾶσιν πιθανὸν ἀχλυώ- δους μὲν καὶ παχυτέρου ὄντος ἀντιπίπτειν τῇ ἐκρύσει, τρόπον τινὰ ἐμφράττουσαν αὐτήν, διαυγοῦς δὲ καὶ λεπτο- μεροῦς καθεστῶτος συνεργεῖν μᾶλλον.

καὶ αὐτὸς δὲ ὁ ἀμφορεὺς οὐχ ὡσαύτως ῥυήσεται πλήρης καθεστώς, ὡσαύ- τως δὲ ἡμίκενος ἢ πρὸς τῷ κενοῦσθαι τυγχάνων, ἀλλʼ ὁτὲ μὲν ὀξύτερον ὁτὲ δὲ |βραδύτερον ὁτὲ δὲ μέσως, τῆς οὐρανίου φορᾶς ἰσοταχῶς διὰ παντὸς ἐλαυνομένης.

τὸ δὲ πάντων κυριώτατον, ἕκαστον τῶν ζῳδίων οὐ συνεχές ἐστι σῶμα, οὐδʼ ὥσπερ ἡρμολογημένον τῷ πρὸ ἑαυτοῦ [*](2 τί ELSC τὸν — 7 εἷναι S1: ὅτι μετὰ (suprscr. κατὰ S2) τῶν (τὸν et infra χρόνον suprscr. R, habent S2 Ϛ) τῆς γενέσεως χρόνων ἄληπτόν ἐστιν αὐτοῖς cett. || 7 λοιπὸν S || 11 ὑπʼ Ϛ || 12 διορισθῆ- ναι S1 || 13 καὶ pro ἀλλʼ S1 || 14 καὶ — 15 ἀνεσχηκέναι om. S || 22 τὴν δὲ vulgo: κατὰ δὲ τὴν S1 || 23 ἐκκρίσει ELSCV R, sed suprscr. αρυ VC, κρυ R || 24 ἀντιφράττουσα Ϛ: ἐμφράττων S1 |αὐτὸν S2 )

ὅθεν πάντως, ἀριθμητοῖς μορίοις τῶν ἐν τῷ κύκλῳ ζῳδίων περιγραφομένων, πλάνην ἀναγκαῖόν ἐστι γίγνεσθαι τοῖς ἀπὸ τῆς γῆς παρατηροῦσι, λανθάνοντος αὐτοὺς τοῦ προσ- πίπτοντος διαλείμματος, εἴτε τοῦ προηγουμένου ζῳδίου πέρας ἐστὶν εἴτε τοῦ ἐπανιόντος ἀρχή.

οἱ δὲ λόφοι ἐφʼ ὧν αἱ ἀστεροσκοπίαι γίνονται, οὐχ οἱ αὐτοὶ πάντοτε δια- μένουσιν, ἀλλὰ κατὰ μοῖραν ἑτεροιουμένου καὶ μεταβάλ- λοντος τοῦ κόσμου ἤτοι κατακλυσμοῖς ἐξ ὄμβρων ἢ σει- σμοῖς γῆς ἢ ἄλλοις τισὶ τοιούτοις καθήμασιν ἐνοχλοῦνται, ὥστε καὶ παρὰ τὴν τούτων ἐξαλλαγὴν μὴ τὰς αὐτὰς τῶν ἀστέρων γίνεσθαι παρατηρήσεις, ἀλλʼ ἑτέραν μὲν τοῖς ἀφʼ ὕψους συμβαίνειν παρατήρησιν, διαφέρουσαν δὲ τοῖς ἀπὸ χθαμαλοῦ βλέπρουσι, καὶ τὸ ἐκείνοις ὀφθὲν μὴ πάν- τως καὶ τοῖς ἄλλοις τεθεωρῆσθαι.

συμπαραλάβοι δʼ ἄν τις ἐνταῦθα καὶ τὴν τῶν αἰσθήσεων παραλλαγήν ἄλλοι γὰρ ἄλλων εἰσὶν ὀξυωπέστεροι, καὶ ὅν τρόπον τὸ μηδέπω βλεπόμενον ἡμῖν διὰ ποσὴν ἀπόστασιν, τοῦτο ὡς μέγι- στον κατειλήφασιν ἀετοί τε καὶ ἱέρακες διʼ ὑπερβολὴν ὀξυωπίας, οὕτω τὸ ἀνίσχον ἤδη καὶ ὡροσκοποῦν ζῴδιον ἐκ μακροῦ διαστήματος τῷ μὴ ὀξυωποῦντι Χαλδαίῳ πι- θανόν ἐστιν ὡς μηδέπω ἀνατεταλκὸς δοξάζεσθαι † καὶ κατὰ σύγκρισιν ἀμβλυωποῦντι †.

προσθετέον δὲ τούτοις ὡς ἐναργέστατον τῆς Χαλδαϊκῆς ἔλεγχον καὶ τὴν περὶ τῷ ὁρίζοντι τοῦ ἀέρος διαφοράν· εἰκὸς γὰρ παχυμεροῦς αὐτοῦ καθεστῶτος κατὰ ἀνάκλασιν τῆς ἄψεως τὸ ὑπὸ γῆν ἔτι καθεστὼς ζῴδιον δοκεῖν ἤδη ὑπέρ γῆν τυγχάνειν, [*](1 τῶ μετʼ αὐτὸ S1: μετʼ αὐτοῦ S2; μετ᾿ αὐτὸ cett.: corr. Bekk. 6 περιγραφόμενος Ϛ || 9 ἐφʼ S Nebe: ἀφʼ cett. || 15 τοῖς Bekk.: τὴν G || 18 δὲ pro δʼ ἄν S || 20 μὲν γὰρ S || 22 κατειλήφασιν om., βλέπουσιν post 23 ὀξυωπίας S1 || 24 δυνατόν pro πιθ. Ϛ || 25 †— 26 rectam v. l. pro 24 μὴ ὀξ. esse ratus ibi trp. (sine καὶ) Theiler | 28 τὸν ὁρίζοντα S || 28 ὅτι ante παχυμ. E LVr ϚS2: ἐνίοτε dub. Bekk.: ὅτι π-ρεστάτου Bury || 30 γῆν S: γῆς cett. )

τὸ δὲ πάντων συνεκτικώτατον, εἰ μὲν πᾶσι τοῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην τὰ οὐράνια παρατηροῦσιν ἕκαστον τοῦ ζῳδιακοῦ δωδεκα- τημόριον ἰσοχρόνως ἐφαίνετο καὶ κατὰ τὴν αὐτὴν εὐ- θεῖαν ἐθεωρεῖτο, τάχʼ ἴσως ἂν ἐδύναντο Χαλδαίων παῖ- δες παγίως λαβεῖν τὸ περὶ τὸν ὁρίζοντα ἀνίσχον ζῴδιον.

νυνὶ δὲ ἐπεὶ οὐ παρὰ πᾶσιν ἰσοχρόνως ἀναφαίνεται ἀλλὰ τοῖς μὲν θᾶττον τοῖς δὲ βράδιον καὶ τισὶ μὲν πλάγιον τισὶ δὲ ὀρθόν, ἐπακολουθεῖ τὸ μὴ πᾶσι τὸ αὐτὸ δοκεῖν ὡροσκοπεῖν ζῴδιον, ἀλλὰ τὸ τούτοις ἤδη δοκοῦν ἀνατε- ταλκέναι, τοῦτʼ ἄλλοις ἀκμὴν ὑπόγειον ὑπάρχειν, καὶ τὸ ἑτέροις αινόμενον ἐν ἀποκλίματι τοῦ ὡροσκοποῦντος ζῳ- δίου, τοῦτο ἑτέροις θεωρεῖσθαι ὡροσκοποῦν.

καὶ ὅτι ταῦθʼ οὕτως ἔχει, πρόδηλον ἐκ τοῦ καὶ τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας, καθάπερ ἀρκτοῦρον καὶ κύνα, μὴ κατὰ τὸν αὐ- τὸν χρόνον τοῖς ἐν παντὶ κλίματι κατοικοῦσι φαίνεσθαι ἀλλ᾿ ἄλλοις κατ᾿ ἄλλον.

Ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἐνδέχεται κατ᾿ ἀκρίβειαν τὸ ὡροσκο- ποῦν ζῴδιον λαβεῖν, διὰ δὲ τοῦτο οὐδὲ τῶν ἄλλων τι κέντρων, ἀφʼ ὧν αἱ προαγορεύσεις γίνονται τοῖς Χαλ- δαίοις, αὐτάρκως παρεστήσαμεν.

ἐκ περιουσίας δὲ λεκτέον ὅτι κἂν καταληπτὸς ᾖ ὁ ἀκριβὴς τῆς τούτων ἐπαναφορᾶς χρόνος, ἐκεῖνο μὲν συμφανὲς ὅτι οὐθεὶς τῶν παραγινομέ- νων πρὸς τοὺς Χαλδαίους ἰδιωτῶν τετηρηκὼς ἐφʼ ἑαυτοῦ τὸν ἀκριβῆ χρόνον παραγίνεται· πολλῆς γὰρ ἦν τεχνι- τείας τὸ πρᾶγμα, ὡς πρότερον (§ 27 sqq.) ἐδείκνυμεν, καὶ πλέον ἢ κατ᾿ ἰδιώτην ὁ λόγος ὑπέφαινεν.