Περὶ ὀρθογραφίας
Aelius Herodianus
Aelius Herodianus, Περὶ ὀρθογραφίας, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868
Τὰ διὰ τοῦ ειοϲ κύρια ὀξύτονα τριϲύλλαβα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον Πηνειόϲ, Ἀρνειόϲ, Ἀλφειόϲ, Ϲπερχειόϲ, Ὀλμειόϲ, Ἐπειόϲ.
Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ οϲ διὰ τοῦ ιοϲ γινόμενα, ἡνίκα προπαροξύνεται, διὰ τοῦ ι γράφεται, οἷον ὀρθόϲ ὄρθιοϲ, λοῖϲθοϲ λοίϲθιοϲ, κάπροϲ κάπριοϲ, Αἰτωλόϲ Αἰτώλιοϲ, Κάϋϲτροϲ Καΰϲτριοϲ «Καϋϲτρίου ἀμφὶ ῥέεθρα» (B 46), αἰζηόϲ αἰζήϊοϲ, ὅμοιοϲ ὁμοίιοϲ, γελοῖοϲ γελοίιοϲ, ἡνίκα δὲ ὀξύνεται, διὰ τῆϲ ει διφθόγγου οἷον θαμειόϲ, ἀδελφειόϲ, ἀρνειόϲ.
Τὰ διὰ τοῦ ιοϲ κύρια ὑπὲρ τρεῖϲ ϲυλλαβὰϲ ὄντα ὡϲ ἐπὶ τὸ πλεῖϲτον διὰ τοῦ ι γράφεται χωρὶϲ τῶν παρὰ τὸ κλέοϲ καὶ τῶν ἀπὸ τῶν εἰϲ ευϲ οἷον Θεοδόϲιοϲ, Ἀθανάϲιοϲ, Ἀϲτέριοϲ, Ἀμβρόϲιοϲ, Ταλθύβιοϲ. πρόϲκειται «ὑπὲρ τρεῖϲ ϲυλλαβὰϲ» διὰ τὸ Ἐπειόϲ καὶ Δαρεῖοϲ καὶ Ἀρνεῖοϲ τριϲύλλαβα. πρόϲκειται «κύρια» διὰ τὰ κτητικὰ Ἀριϲτάρχειοϲ, Ἡροδότειοϲ βίβλοϲ. πρόϲκειται «χωρὶϲ τῶν παρὰ τὸ κλέοϲ καὶ τῶν ἀπὸ τῶν εἰϲ ευϲ», ἐπειδὴ ταῦτα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον Ἡρακλῆϲ Ἡράκλειοϲ, Ἀνδροκλῆϲ Ἀνδρόκλειοϲ, Ϲοφοκλῆϲ Ϲοφόκλειοϲ, Ἀχιλλεύϲ Ἀχίλλειοϲ, βαϲιλεύϲ Βαϲίλειοϲ. πρόϲκειται « ὡϲ ἐπὶ τὸ πλεῖϲτον », ἐπειδή ἐϲτί τινα ὀνόματα κύρια ὑπὲρ τρεῖϲ ϲυλλαβάϲ, ἅτινα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται, καὶ οὕτε παρὰ τὸ κλέοϲ εἰϲὶν οὔτε ἀπὸ τῶν εἰϲ ευϲ οἷον Nυττέρειοϲ, ἔϲτι δὲ ὄνομα λιμένοϲ. Πεδεύκειοϲ ὄνομα ἀνδρόϲ, Δαρδανειόϲ ὄνομα ποταμοῦ.
[*](l. 1 περὶ ποϲ. 284, 15, An. Paris. l. c. Arc. 41, 21. l. 11 περὶ ποϲ. 284 27. Choer. 172, 14; de Μηνιόϲ cf. Fritzschium ad Theocr. XXV 15, Pausan. 5 1, accentus ex hoc loco pro Μήνιοϲ exhibendus est Μηνιὸϲ. l, 13 Choer. 210 11 nomen Δεινειόϲ post Ὀλμειόϲ omisi, ex Πηνειόϲ male repetitum videtur. l. 15 Ep. Cr. I 199, 26, Κάυϲτροϲ Καύϲτριοϲ addidi ex p. 235, 29. Similis canon recurrit p 101, 14, An. Ox. 11 319, 25 368. 2, An. Par. III 322, 15 cf. St. B. s. φῦλον: ἔμφυλοϲ ἐμφύλιοϲ ὡϲ Βοιωτόϲ Βοιώτιοϲ καὶ κάπροϲ κάπριοϲ καὶ Πάμφυλοϲ Παμφύλιοϲ. l 20 περὶ ποϲ. 292, 8, pro Προκόπιοϲ, Γεώργιοϲ, Ἀναϲτάϲιοϲ posterioris aevi nominibus substitui ex Steph. B. 167, 9 Θεοδόϲιοϲ, Ἀλθανάϲιοϲ, Ἀμβρόϲιοϲ. Pro Αἰπεῖοϲ scripsi Ἐπειόϲ, pro Ἀργεῖοϲ Ἀρνεῖοϲ. De andronymicis in ειοϲ cf. Lob. ad Ai p. 115, qui tria tantum Βαϲίλειοϲ Ἡράκλειοϲ Ἄρειοϲ (cf. Ep. in Psalm. 5, 30) exstare pertendit, sed ex hoc loco apparet plura nomine huius generis in usn fuisse atque fortasse nomen patronymici characteris Ἀχιλλείδηϲ ab Ἀχίλλειοϲ hoc loco relato repetitum est. Nimis breviter canon conceptus et in Ep. Ϲr. 1 406, 8, E. M. 746, 19, unde Ταλθύβιοϲ recepi.)Τὰ διὰ τοῦ διοϲ ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ μὴ μετουϲιαϲτικὰ παρηγμένα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Ῥοδίοϲ, Ϲχεδίοϲ, Ὁδίοϲ. ἴδιοϲ, ἀΐδιοϲ, μαψίδιοϲ, παυρίδιοϲ, ἁρμόδιοϲ, Κνίδιοϲ, Ῥόδιοϲ, ἐρῳδιόϲ καὶ τὰ λοιπά. πρόϲκειται «μὴ ὄντα μετουϲιαϲτικὰ» διὰ τὸ κνίδειοϲ καρπόϲ καὶ ϲίδειϲ κλάδοϲ.
Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ αν ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν ὄντα διὰ τοῦ ιοϲ παραγόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Τιτάν Τιτάνιοϲ, Παιάν Παιάνιοϲ. τούτῳ τῷ λόγῳ καὶ Ἀλκμάν Ἀλκμάνιοϲ ὤφειλεν εἶναι διὰ τοῦ ι Ἁλλ’ ἔϲτιν Ἀλκμάνειοϲ, ἐπειδὴ τὰ ἐπὶ πραγματειῶν διὰ διφθόγγου γράφεται οἷον Ἀλκμάνειοϲ, Μενάνδρειοϲ, Ἀριϲτοφάνειοϲ, Εὐριπίδειοϲ. πρόϲκειται « ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν» διὰ τὸ Πά Πανόϲ Πάνειοϲ.
Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ην ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν ὄντα διὰ τοῦ ιοϲ παραγόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον γέρην γερήνιοϲ ὁ ἔντιμοϲ (?), Ἕλλην Ἑλλήνιοϲ ὁ Ἑλληνικόϲ. τὸ δὲ αὐχήν ὁ τράχηλοϲ αὐχένιοϲ διφορεῖται καὶ διὰ τοῦ ι καὶ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφόμενον. πρόϲκειται «ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν» διὰ τὸ χήν χήνειοϲ πούϲ. τὸ γὰρ μήν μήνιοϲ διὰ τοῦ ι γραφόμενον ὑπάγεται τῷ κανόνι τῶν μὴ ληγόντων εἰϲ ϲ μονοϲυλλάβων.
Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ιν διὰ τοῦ ιοϲ παραγόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον δελφίν δελφίνιοϲ, Ἐλευϲίν Ἐλευϲίνιοϲ, Τραχίν Τραχίνιοϲ.
Τὰ διὰ τοῦ ονιοϲ καὶ ωνιοϲ ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ μὴ ϲημαίνοντα μέροϲ ϲωματικὸν μήτε κτητικὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ων βαρυτόνων διὰ τοῦ ι γράφεται Μακεδόνιοϲ, δαιμόνιοϲ, Ϲαρπηδόνιοϲ, Ἑλικώνιοϲ, Κιθαιρώνιοϲ, Μαραθώνιοϲ καὶ τὰ ὅμοια. πρόϲκειται «μὴ ὄντα μετουϲιαϲτικὰ διὰ τὸ χελώνειοϲ καὶ χελώνειοϲ οὐρά. πρόϲκειται « μήτε κτητικὰ » διὰ τὸ θεώνειοϲ, Τρυφώνειοϲ. ϲεϲημείωται τὸ Ἀπολλώνιοϲ καὶ Ἀμμώνιοϲ.
Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ξ ἢ εἰϲ ψ ἢ εἰϲ ρ διὰ τοῦ ιοϲ παραγόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται, Φαιάκιοϲ, Κιλίκιοϲ, Θρηΐκιοϲ, Nαρύκιοϲ, Βεβρύκιοϲ, Ἀράβιοϲ, Τελόπιοϲ, ἀέριοϲ, αἰθέριοϲ, ϲωτήριοϲ, ὀλετήριοϲ, μακάριοϲ. τὸ δὲ ϲμιλάκειοϲ μετουϲιαϲτικὸν καὶ τὸ περδίκειοϲ «περδίκειον κάρα» ἐπὶ μέρουϲ ϲωματικοῦ.
Τὰ διὰ τοῦ ιοϲ ἀπὸ τῶν εἰϲ οϲ διϲυλλάβων ὀξυτόνων μακρᾷ παραληγομένων παραγόμενα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Μυϲόϲ Μύϲιοϲ, Λυδόϲ [*](l. 1 Theogn. 54, 20 coll. Arc. 39, 15 omisi post μετουϲιαϲτικὰ verba ἀπὸ ῥήματοϲ et in fine πρόϲκειται «μὴ ἀπὸ ῥήματοϲ» διὰ τὸ ἐπιτηδεύω ἐπιτήδειοϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γραφόμενον, quia Choer. 209, 10 ἐπιτήδειοϲ rectius ab ἐπιτηδήϲ repetere videtur. l. 6 περὶ ποϲ. 287, 3 cf. Ep. Cr. I 101, 21 et An. Ox. 322, 18. l. 12 περὶ ποϲ. 287, 10. l. 18 περὶ ποϲ. 287, 17. l. 20 Theogn. 55, 1 coll. Arc. 39, 22 et fr. 39. l. 26 Arc. 40, 5, Theogn, 55, 29, περὶ ποϲ. 287, 24, Ep. Cr. 1 183, 21, E. M. 65, 26: 421, 22, An. 0x. 11 327. 21, de πελώριοϲ, ἑλώριοϲ cf. supra; praecipuus canon de nominibus a nominibus in ηρ derivatis exstat in An. Οx. II 323, 22: τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ηρ ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν δι τοῦ ιοϲ γινόμενα διὰ τοῦ. ῖ γράφεται οἶον ϲυντακτήρ ϲυντακτῆροϲ ϲυντακτήριοϲ, ἀϲτὴρ ἀϲτέροϲ ἀϲτέριοϲ, ὀλετήρ ὀλετῆροϲ ὀλετήριοϲ, ϲωτήρ ϲωτῆροϲ ϲωτήριοϲ· πρόϲκειται «ὑπὲρ μίαν ϲυλλαβὴν διὰ τὸ θήρ θηρόϲ θήρειοϲ (pro θήριοϲ).) [*](l. 31 περὶ ποϲ. 287, 20, Ep. Cr. 1 58, 30; 443, 10, An. Ox. 11 380, 9.)
Τὰ εἰϲ ιοϲ ἐθνικὰ προπαροξύτονα διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Πύλιοϲ, Φρύγιοϲ, Δήλιοϲ, Ῥόδιοϲ. τὸ δὲ Ἀργεῖοϲ καὶ Ἡλεῖοϲ οὐκ ἐναντιοῦνται, προπεριϲπώμενα γάρ.