Περὶ ὀρθογραφίας

Aelius Herodianus

Aelius Herodianus, Περὶ ὀρθογραφίας, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868

Αἱ γενικαὶ αἱ εἰϲ τοϲ λήγουϲαι τὰ κτητικὰ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου ϲχηματίζουϲιν οἷον Αἴαντοϲ Αἰάντειοϲ, Θόαντοϲ Θοάντειοϲ, Βύζαϲ Βύζαντοϲ Βυζάντειοϲ τὸ κτητικὸν Βυζαντίου, Βυζάντιοϲ δὲ τὸ ἐθνικόν. Ἄβαϲ Ἄβαντοϲ Ἀβάντειοϲ τὸ κτητικὸν ἢ τοῦ κυρίου ἢ τῶν Ἀβάντων. τὸ δὲ Ὑάντιοϲ ὡϲ ἐθνικὸν ϲυνέϲτειλεν Ἀπολλώνιοϲ ἐν τῷ «Ὑαντίου Ὀγχϲτοῖo (Arg. IIl 1241) ἢ παρὰ λόγον ὡϲ Ποιάντιον ἀγλαὸν υἱόν » (Od. γ 190) καὶ παρὰ τὸ Ἀπέϲαϲ Ἀπεϲάντειοϲ ἔμελλεν εἶναι ὥϲπερ Αἴαϲ Ααντοϲ Αἰάντειοϲ, ἀλλὰ λέγεται Zεὺϲ Ἀπεϲάντιοϲ.

Πάντα τὰ εἰϲ ιοϲ κτητικὰ ἀπὸ πρωτοτύπων εἰϲ τοϲ γινόμενα, εἰ μεταβάλλει τὸ τ εἰϲ ϲ, διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον ἄμβροτοϲ ἀμβρόϲιοϲ, ἀκήρατοϲ ἀκηράϲιοϲ, ἐνιαυτόϲ ἐνιαύϲιοϲ, πλοῦτοϲ πλούϲιοϲ. εἰ δὲ φυλάττει τὸ τ, διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἱον Καλλίϲτρατοϲ Καλλιϲτράτειοϲ, Ἀρχέϲτρατοϲ Ἀρχεϲτράτειοϲ. παράλογον δὲ τὸ «Αἰπύτιον παρὰ τύμβον» (Β 604). δεῖ προϲθεῖναι «εἰ μὴ ἐθνικὰ εἴη». ταῦτα δὲ [*](29; 217. 2, 356, 22. 209, 10; Ep. Cr. 1 36, 24, An. Ox. 11 363, 30. l. 7 Choer. 185. 17, περὶ ποϲ. 286, 13. l. 11 E. M. 918, 31, Choer. 216, 25. l.17 Ep. Cr. 1 333, 11, pro διὰ τοῦ ιοϲ κτητικὰ scripsi διὰ τὸ εἷναι κτητικά. περὶ ποϲ. 285, 27. Choer. 208, 32, 241, 26; E. M. 660, 41, E. Gud. 458, 49. l. 21 περὶ ποϲ. 285, 29; Steph. B. s. Βυζάντιον et Ἀβαντίϲ collato Eustath. ad Dionys. 803 cf. Lobeck. ad Ai. p. 113, de Ἀπέϲαϲ quae dedi sunt ex Choer. Dict. 39 14 coll. Steph. B 104, 16. l. 29 περὶ ποϲ. 287, 30, E. M. 80, 42, Ep. Cr. I 1 16, An. Ox. lI 320, 4, Eustath. ad Dionys 803 Αἰπύτιον τύμβον comparat cum Ποιάντιον υἱόν.)

440
κἂν τὸ τ φυλάττῃ, διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Βοιωτόϲ Βοιώτιοϲ, Αἴγυπτοϲ Αἰγύπτιοϲ.

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ων βαρυτόνων διὰ τοῦ ντ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται λέων λεόντειοϲ δορά κτλ. fr. 39.

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ ων ὀξυτόνων διὰ τοῦ ιοϲ παραγόμενα κτητικὰ διὰ τοῦ ι γράφεται οἷον Παφλαγών Παφλαγόνοϲ Παφλαγόνιοϲ, Καλυδών Καλυδῶνοϲ Καλυδώνιοϲ, χθών χθονόϲ χθόνιοϲ.

Τὰ ἀπὸ τῶν εἰϲ οϲ οὐδετέρων παραγόμενα ἀρϲενικά, εἰ μὲν τὸ α παραλήγοιτο, διὰ τοῦ ι ϲχηματίζεται οἷον ἅγοϲ ἅγιοϲ, θάλποϲ Θάλπιοϲ, πέλαγοϲ πελάγιοϲ. εἰ δὲ μὴ παραλήγοὶτο τὸ α, διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον τέλοϲ τέλειοϲ, ὄροϲ ὄρειοϲ, εἶδὸϲ εἴδειοϲ, ἕρκοϲ ἕρκειοϲ, ἦθοϲ ἠθεῖοϲ, κῆδοϲ κήδειοϲ. ϲεϲημείωται τὸ τέμενοϲ τεμένιοϲ, διὰ τοῦ ι γραφόμενον, ἵνα μὴ εὑρεθῇ τὸ ε ἀλλεπάλληλον ἐν τριϲὶ ϲυλλαβαῖϲ.

Τὰ παρὰ τὸ γέα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον βαθύγειοϲ, εὔγειοϲ, ἔγγειοϲ, μεϲόγειοϲ, κατώγειοϲ, ὑπόγειοϲ, ἀνώγειοϲ, γέγειοϲ ὁ ἀρχαῖοϲ. ἀπὸ γὰρ τοῦ γέα γέγονε γέειοϲ διὰ τῆϲ ει διφθόγγου καὶ κατὰ πλεοναϲμὸν τοῦ γ γέγειοϲ.

Τὰ κτητικὰ τὰ ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ἔχοντα μακρὰν τὴν παραλήγουϲαν οὐδέποτε διὰ τοῦ ι γράφεται, ἀλλὰ διὰ διφθόγγου οἷον Αἰάντειοϲ, κύνειοϲ, αἴγειοϲ, ἀνθρώπειοϲ, Ἀργεῖοϲ.

Τὰ διὰ τοῦ ιοϲ τριϲύλλαβα βαρύτονα ἔχοντα ἐν τῇ πρώτῃ ϲυλλαβῇ τὸ α, μεθ’ δ ἐπιφέρεται δύο ϲύμφωνα ἢ καὶ πλείονα, διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον Καδμεῖοϲ, Βακχεῖοϲ, ἀϲτεῖοϲ, ἀγρεῖοϲ ὁ ἄγροικοϲ. ἐπὶ γὰρ τοῦ ἀνημέρου ἄγριοϲ προπαροξυτόνωϲ διὰ τοῦ ι· χωρὶϲ τοῦ ἀντίοϲ. τοῦτο γὰρ βαρύτονόν ἐϲτι καὶ ἔχει ἐν τῇ πρώτῃ ϲυλλαβῇ τὸ α, μεθ’ δ ἐπιφέρεται δύο ϲύμφωνα· τὸ δὲ Ἄμφιοϲ καὶ Ἄγριοϲ καὶ Βάκχιοϲ καὶ Μάντιοϲ οὐκ ἀντίκειται ἡμῖν, ἐπειδὴ οὐκ ἔϲτι προπεριϲπώμενα, ἀλλὰ προπαροξύτονα.

Τὰ διὰ τοῦ ειδϲ τριϲύλλαβα πρὸ μιᾶϲ τὸν τόνον ἔχοντα καὶ ἐν τῇ κατ’ ἀρχὴν ϲυλλαβῇ τὸ α μακρὸν διὰ τῆϲ ει ωφθόγγου γράφεται πλὴν τοῦ ἀντίοϲ οἷον Καδμεῖοϲ, Βακχεῖοϲ, ἀνδρεῖοϲ. οὕτω καὶ Δαρεῖοϲ.

[*](l. 5 An. Ox. 1I 321, 31. l. 8 περὶ ποϲ. 288, 12 et 283, 5, An. Par. 111 326, 6, unde verba ἵνα μὴ usque ad finem recepi pro iis, quae in libro περὶ ποϲ. leguntur: ἀπὸ τοῦ τεμενικόϲ λεγόμενον ἄλλωϲ τε καὶ τόπου δηλωτικόν, nam Herodianum propter epallelian τεμένιοϲ dictum esse testatur Eustath. 149, 1 (Cr. An. Ox. III 398) ὁ τεμένιοϲ δέον ὂν διφθόγγῳ παραλήγεϲθαι κατὰ τὸν κανόνα. τοῦ κήτειοϲ, κήδειοϲ, ἐπιτήδειοϲ καὶ τῶν ὁμοίων, ἵνα μὴ ἐπάλληλα εἴη τὰ τρία ε, ἐγράφη διά τοῦ ι. Ϲοφοκλῆϲ (Oed. T 756) «τεμενίαν τε φυλλάδαα. Choer. 268, 19; 216, 29 233, 246, 21, Ep. in Psalm. 33, 16, E. M. 422, 18, 1l. Pr. Φ 471, Lob. ad Ai. p. 119. l. 15 Choer. 178, 22 189, 31; 214, 5, Choer. Ep in Psalm. 5, 20. l. 19 Choer. 173. 33 hue referendum est etiam ψόγειοϲ Choer. 279, 26 cf. Hes. s. v. l. 22 περὶ ποϲ. 284, 6, Choer. 173, 26, Βάκχιοϲ et Μάντιοϲ addidi ex Arc. 41, 29, Theogn. 58, 24. E. M. 248, 31, Ep. Ϲr. 1 8. 5, Choer. Ep. in Psalm. 123, 21, An. Ox I 319, 1 et 351, 26, An. Par. 11 327, 14. I. 30 Choer. 195, 31.)
441

Τὰ εἰϲ οϲ καθαρὸν ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ὄντα, μὴ ὄντα κύρια μήτε πρὸϲ ἀντιδιαϲτολὴν ἑτέρου ϲημαινομένου τονωθέντα διὰ τῆϲ ει διφθόγγου γράφεται οἷον ἀγρεῖοϲ, Ἀργεῖοϲ τὸ ἐθνικόν. Ἀρνεῖοϲ ὁ μήν, ἀχρεῖοϲ. τοῦτο δὲ οἱ Ἀττικοὶ προπαροξύνουϲι. ἠθεῖοϲ· ϲημαίνει δὲ φιλοφρόνηϲιν ἀπὸ νεωτέρου πρὸϲ παλαιότερον. πρόϲκειται «μὴ πρὸϲ ἀντιδιαϲτολὴν ἑτέρου ϲημαινομένου τονωθέντα» διὰ τὸ μύριοϲ καὶ νύμφιοϲ. τὸ γὰρ νυμφίοϲ ὁ γαμετήϲ παροξύνεται, τὸ δὲ κτητικὸν ὁ νύμφιοϲ οἶκοϲ προπαροξύνεται. τὸ δὲ μυρίοϲ πρὸϲ ἀντιδιαϲτολὴν τοῦ μύριοϲ παροξύνεται. ϲημαίνει δὲ παροξύτονον ἀόριϲτον πληθύν, τὸ δὲ προπαροξύτονον τὸν ἀριθμόν.

Τὰ διὰ τοῦ ειοϲ ὀνόματα ποταμῶν δίφθογγον ἔχει, Πηνειόϲ, Ἀλφειόϲ, Ϲπερχειόϲ, Ὀλμειόϲ πλὴν τοῦ Μηνιόϲ.