De alimentorum facultatibus

Galen

Galen. De alimentorum facultatibus libri tres. Corpus medicorum Graecorum, 5,4,2. Helmreich, Georg, editor. Leipzig; Berlin: Teubner, 1923.

τὸ μὲν οὖν βόειον, ὡϲ ἔφην, γάλα λιπαρώτατόν ἐϲτι· τὸ δὲ τῶν προβάτων τε καὶ τῶν αἰγῶν ἔχει μέν τι καὶ αὐτὸ λίπουϲ, ἀλλ’ ἧττον πολύ, τὸ δὲ τῶν ὄνων ἥκιϲτα μετέχει τοῦ τοιούτου χυμοῦ. διὸ καὶ ϲπανίωϲ ἐτυρώθη τινὶ κατὰ τὴν γαϲτέρα πινόμενον αὐτίκα θερμὸν ἅμα τῷ τῶν τιτθῶν ἐκπεϲεῖν. εἰ δ’ ἁλῶν λάβοι καὶ μέλιτοϲ, ἀδύνατον

αὐτῷ παγῆναί τε καὶ τυρωθῆναι κατὰ τὴν γαϲτέρα. διὰ δὲ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἡ κάτω διαχώρηϲιϲ αὐτοῦ γίγνεται πλείων, ὡϲ ἂν καὶ τὸν ὀρὸν ἔχοντοϲ πολύν, ὑφ’ οὖ τὸ ϲύμπαν γάλα τὴν ὑπακτικὴν λαμβάνει δύναμιν, ὅϲον ἐπὶ τῷ τυρώδει τὴν ϲταλτικὴν ἔχον.

ὁπόϲον δ’ ἀπολείπεται τῆϲ ἄλληϲ τοῦ γάλακτοϲ φύϲεωϲ εἰϲ εὐχυμίαν ὁ ὀρόϲ, τοϲοῦτον πλεονεκτεῖ τῶν ἄλλων ἀπάντων, ὅϲα λαπάττει τὴν γαϲτέρα. διό μοι | δοκοῦϲι καὶ οἱ παλαιοὶ πλείϲτῳ χρῆϲθαι τούτῳ τῷ πόματι πρὸϲ ὑπαγωγὴν γαϲτρόϲ. ἐμβάλλειν δ’ αὐτῷ χρὴ μέλιτοϲ ἀρίϲτου τοϲοῦτον, ὅϲον ἡδῦναι χωρὶϲ ἀνατροπῆϲ τοῦ ϲτομάχου, κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ τῶν ἁλῶν ἄχρι τοῦ μὴ λυπῆϲαι τὴν γεῦϲιν. εἴ γε μὴν ὑπάγειν αὐτὸ μᾶλλον ἐθέλοιϲ, ὡϲ πλεῖϲτον ἔμβαλλε τῶν ἁλῶν.

ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ πλέον ἢ κατὰ τὴν ἐνεϲτῶϲαν εἴρηται πραγματείαν. ὅϲα γὰρ ὡϲ τροφῇ τῷ γάλακτι ϲυμβέβηκεν ἔχειν ἀγαθά, ταῦτα προὔκειτο διέρχεϲθαι· μεμιγμένου δ’ αὐτοῖϲ τοῦ κατὰ τὴν ὑπαγωγὴν τῆϲ γαϲτρὸϲ ἐκ τῆϲ κοινωνίαϲ τῆϲδε τὴν ἐκτροπὴν ὁ λόγοϲ ἔϲχε. πάλιν οὖν αὐτὸν ἐπαναγάγωμεν ἐπὶ τὸ προκείμενον ἐξ ἀρχῆϲ εἴπωμέν τε τὰ μήπω λελεγμένα περὶ τῆϲ ἐν τῷ γάλακτι δυνάμεωϲ, ὧν ἐν τοῖϲ μάλιϲτα καὶ τοῦτ’ ἐϲτίν. εὐχυμότατον εἶναι τὸ ἄριϲτον γάλα ϲχεδὸν ἁπάντων, ὅϲα προϲφερόμεθα. μὴ παρακούϲῃϲ δὲ τοῦ προϲκειμένου κατὰ τὸν λόγον. οὐ γὰρ ἁπλῶϲ εἶπον εὐχυμότατον εἶναι γάλα πᾶν, ἀλλὰ προϲέθηκα τὸ ἄριϲτον.

ὡϲ τό γε κακόχυμον γάλα τοϲούτου δεῖ ϲυντελεῖν εἰϲ εὐχυμίαν, | ὥϲτε καὶ τοὺϲ εὐχύμουϲ χρωμένουϲ αὐτῷ κακοχύμουϲ ἐργάζεται. καὶ φανερῶϲ γε παιδίον, ἀποθανούϲηϲ τῆϲ προτέραϲ τιτθῆϲ, ἑτέραϲ κακοχύμου παραϲχούϲηϲ αὐτῷ γάλα, πολλῶν ἑλκῶν ἀνεπλήϲθη τὸ ϲύμπαν ϲῶμα· διῃτᾶτο δ’ ἐπὶ λαχάνοιϲ ἀγρίοιϲ ἢ δευτέρα τιτθὴ κατ’ ἀγρὸν ἧροϲ ὥρᾳ λιμοῦ καταϲχόντοϲ. αὐτή τε οὖν ἐπληρώθη τοιούτων ἑλκῶν ἕτεροί τέ τινεϲ τῶν κατὰ τὴν αὐτὴν χώραν ὁμοίωϲ διαιτηθέντεϲ. εἴδομεν δὲ τοῦτο κἀπὶ πολλῶν ἄλλων γυναι

κῶν παιδία τρεφουϲῶν κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον. ἀλλὰ κὰν αἰγὸϲ ἢ τινοϲ ἄλλου ζῴου νεμηθέντοϲ ϲκαμμωνίαν ἢ τιθύμαλλον ἐν τροφῆϲ μέρει προϲενέγκηταί τιϲ γάλα, ῥυήϲεται πάντωϲ ἡ γαϲτὴρ αὐτῷ.

καθάπερ οὖν ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀπάντων, οὕτω κἀπὶ τοῦ γάλακτοϲ ἀκούειν ϲε χρὴ τῶν δυνάμεων οὐχ ἁπλῶϲ λεγομένων ἐπὶ τοῦ τυχόντοϲ, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ καλλίϲτου μόνου· τὸ δ’ ἀπολειπόμενον ἐν ἑκάϲτῳ γένει τοῦ πρωτεύοντοϲ ἀπολείπεϲθαι δεῖ τοϲοῦτον καὶ τῆϲ εἰϲ ἡμᾶϲ ὠφελείαϲ.

τὸ μὲν οὖν ὀροῦ πλεῖϲτον ἔχον ἀκινδυνότατόν ἐϲτιν, εἰ καὶ διὰ παντὸϲ αὐτῷ τιϲ χρῶτο· τὸ δ’ ὀλίγον μὲν ἔχον ὑγρότητοϲ τοιαύτηϲ, οὐκ ὀλίγον δὲ παχύτητοϲ τυρώδουϲ οὐκ ἀϲφαλέϲ ἐϲτιν ἅπαϲι τοῖϲ ἐν αὐτῷ πλεονάϲαϲι. βλάψει μὲν γὰρ καὶ νεφρούϲ, ὅϲοι γ’ ἐπιτηδείωϲ ἔχουϲιν εἰϲ λίθων γένεϲιν, ἐμφράξειϲ δὲ καὶ καθ’ ἧπαρ ἐργάϲεται τοῖϲ ἑτοίμωϲ παθεῖν δυναμένοιϲ τοῦτο. τοιοῦτοι δ’ εἰϲίν, οἷϲ ϲτενὰ τὰ πέρατα τῶν μεταλαμβανόντων ἀγγείων τὴν ἐκ τῶν ϲιμῶν τοῦ ϲπλάγχνου τροφὴν εἰϲ τὰ κυρτά.