De alimentorum facultatibus

πολλὰ μὲν οὖν τῶν λαχάνων τε καὶ ὅλωϲ τῶν φυτῶν γεννᾶν πέφυκεν ἐκβλαϲτήματα τοιαῦτα, πάντα δ’ οὐκ ἐϲθίουϲιν αὐτά. καὶ διὰ τοῦτο περὶ τῶν ϲυνηθεϲτέρων ὁ λόγοϲ ἡμῖν ἔϲται, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἔμπροϲθεν ἐποιήϲαμεν.

ὁ μὲν οὖν τῆϲ κράμβηϲ, ὃν καὶ κῦμα καλοῦϲιν ἔνιοι, κατὰ ϲυναί

ποιεῖ δὲ καὶ βολβὸϲ καὶ ϲέλινον καὶ ϲίον εὔζωμόν τε καὶ ὤκιμον ὀξυλάπαθόν τε καὶ λάπαθον ἅπαϲαί τε ϲχεδὸν αἱ λαχανώδειϲ πόαι τοιοῦτόν τινα πρὶν ἐκκαρπῆϲαι καυλόν· ἐκκαρπηϲάντων δὲ ξηραίνεταί τε καὶ ἄχρηϲτοϲ εἰϲ ἐδωδὴν ἀνθρώπων γίγνεται. πάντα δὲ τὰ τοιαῦτα δι’ ὕδατοϲ ἑψηθέντα μετ’ ἐλαίου καὶ γάρου προϲφέρονται, βραχέοϲ ὄξουϲ ἐπεμβάλλοντεϲ· ἡδίω τε γὰρ οὕτω καὶ εὐϲτομαχώτερα γίγνεται, τροφὴν μέντοι τῷ ϲώματι δίδωϲιν ὀλίγην τε καὶ οὐκ εὔχυμον.

ἕτερον δ’ ἐϲτὶ γένοϲ ἀϲπαράγων ἐπὶ τοῖϲ θαμνώδεϲι φυτοῖϲ γιγνόμενον, ὀξυμυρϲίνῃ τε καὶ χαμαιδάφνῃ καὶ ὀξυακάνθῃ, καὶ τούτων ἕτεροί τινεϲ, ὁ μὲν βαϲιλικόϲ, ὁ δ’ ἕλειοϲ ὀνομαζόμενοϲ, ὥϲπερ γε καὶ ὁ τῆϲ βρυωνίαϲ ἕτεροϲ τῶνδε. πάντεϲ δ’ εἰϲὶν εὐϲτόμαχοί τε καὶ διουρητικοὶ καὶ βραχὺ τὸ τρόφιμον ἔχοντεϲ. εἰ μέντοι πεφθεῖεν καλῶϲ οἱ τοιοῦτοι, τροφιμώτεροι τῶν ἐπὶ τοῖϲ λαχάνοιϲ ἀϲπαράγων εἰϲίν,

Οἱ βλαϲτοὶ τῶν δένδρων τε καὶ θάμνων ἀναλογίαν ἔχουϲι τοῖϲ ἐπὶ τῶν λαχάνων ἀϲπαράγοιϲ. ἐκβλαϲτήματα γάρ εἰϲι κἀκεῖνοι πρὸϲ καρποῦ γένεϲιν ἐξορμῶντοϲ τοῦ φυτοῦ. διαφέρουϲι δὲ τῷ τῶν δένδρων μὲν τὸ ϲτέλεχοϲ ἀεὶ διαμένειν ἀνὰ λόγον ὑπάρχον τῶν κατὰ τὰ λαχανώδη τε καὶ ποώδη καυλῶν, τὸν δ’ ἐπὶ τῶνδε καυλὸν ἐπέτειον εἶναι.

πάντεϲ μὲν οὖν οἱ βλαϲτοὶ τῶν δένδρων τε καὶ θάμνων ἑψηθέντεϲ ἐν ὕδατι βιβρώϲκεϲθαι δύνανται, πλὴν εἴ τινεϲ αὐτῶν ἤτοι γ’ ἀηδεῖϲ ἢ φαρμακώδειϲ εἰϲίν· οὐ μὴν ἐϲθίουϲί γ’ αὐτοὺϲ οἱ ἄνθρωποι διὰ τὴν τῶν ἄλλων ἐδεϲμάτων, ὅϲα βελτίω τούτων, ἀφθονίαν. ἐν λιμῷ δ’ ὑπὸ τῆϲ ἀνάγκηϲ ἐπὶ τὴν ἐδωδὴν αὐτῶν ἔρχονται· τρέφουϲι γάρ πωϲ, ἂν καλῶϲ πεφθῶϲι, καὶ αὐτοί· καλλίουϲ δ’ αὐτῶν εἰϲιν οἱ τῆϲ τερμίνθου τε καὶ ἄγνου καὶ ἀμπέλου καὶ ϲχίνου καὶ βάτου καὶ κυνοϲβάτου. παρ’ ἡμῖν δὲ καὶ ϲυντιθέντεϲ εἰϲ ὄξοϲ ἢ ὀξάλμην τοὺϲ τῆϲ τερμίνθου βλαϲτοὺϲ ἀποτίθενται.

Ἐβουλόμην ἂν ἀληθῆ τὸν Μνηϲιθέου λόγον ὑπάρχειν, ὃν ἐν τῷ Περὶ τῶν ἐδεϲμάτων ἔγραψεν. οἱ γὰρ καθόλου λόγοι διὰ βραχείαϲ λέξεωϲ πολλὰ διδάϲκουϲιν, ὅταν γ’ ἀληθεῖϲ ὦϲιν, ὥϲπερ γε καὶ μεγάλα βλάπτουϲιν οὐκ ἀληθεύοντεϲ. ἔϲτι δ’ ἃ λέγει καθόλου περὶ τῶν ἐν τοῖϲ φυτοῖϲ μορίων ὁ Μνηϲίθεοϲ ταῦτα·

πρῶτον μὲν οὖν αἱ ῥίζαι πᾶϲαι δύϲπεπτοί τ’ εἰϲὶ καὶ ταρακτικαί· λέγω δ’ οἷον ῥαφανῖδαϲ ϲκόροδα κρόμυα γογγυλίδαϲ καὶ πᾶν τὸ τοιοῦτον γένοϲ. ὅϲων γὰρ ἡ ῥίζα καὶ τὸ κατὰ γῆϲ πεφυκὸϲ ἐδώδιμόν ἐϲτι, ταῦτα πάντα εἰϲ τὴν δύϲπεπτον ἰδέαν καταχωρίζεται. ϲυμβαίνει γὰρ τὰϲ τροφὰϲ ἐκ τῶν ῥιζῶν

οὐ γὰρ ἐνδέχεται πεπεμμένην αὐτὴν εἶναι πᾶϲαν. τὸ γὰρ πεπεμμένον δοκεῖ τετελειῶϲθαι, τὸ δ’ ἐν ταῖϲ ῥίζαιϲ ὑγρὸν ἑτέρωθεν δεῖ λαβεῖν τὸ τέλοϲ τῆϲ πέψεωϲ, διαδοθὲν ἐπὶ τὰ μόρια τοῦ φυο|μένου. πάντα γὰρ ἀπὸ τῆϲ ῥίζηϲ τρέφεται, διόπερ ἀναγκαῖον ἀπέπτουϲ αὐτόθι τὰϲ ὑγρότηταϲ εἶναι, ϲυνειλεγμέναι γὰρ ἐνταῦθα προϲμένουϲι τὸ τέλοϲ τῆϲ ἄνω πέψεωϲ. ὥϲτ’ ἐν ταῖϲ ῥίζαιϲ εὔλογον ἀκατεργάϲτουϲ εἶναι τὰϲ πλείϲταϲ ὑγρότηταϲ. εἰκόϲ οὖν καὶ τοῖϲ ἡμετέροιϲ ϲώμαϲιν ἀπὸ τούτων ὑγρὰν τὴν τροφὴν καταλείπεϲθαι καὶ ταραχώδη.

αὕτη ϲοι καὶ ἡ τοῦ Μνηϲιθέου ῥῆϲιϲ, ἄχρι μὲν τοῦ λόγου πιθανή, τῇ πείρᾳ δὲ κρινομένη ψευδήϲ. αἱ γοῦν ῥαφανῖδεϲ τὴν ῥίζαν ἔχουϲι πολὺ δριμυτέραν τοῦ τε καυλοῦ καὶ τῶν φύλλων, ὡϲαύτωϲ δὲ καὶ τὸ κρόμυον ἀμπελόπραϲόν τε καὶ πράϲον καὶ ϲκόροδον. εἰ δὲ καὶ τεύτλου καὶ μαλάχηϲ καὶ γογγυλίδοϲ ἐθέλοιϲ παραβάλλειν τὴν ῥίζαν τοῖϲ φύλλοιϲ, ἰϲχυροτέραν εὑρήϲειϲ τὴν δύναμιν, ὥϲπερ γε καὶ τῆϲ ἀλθαίαϲ, ἥπερ ἀγρία τιϲ εἰναι δοκεῖ μαλάχη. δηλοῖ γοῦν καὶ αὐτῆϲ ἡ ῥίζα τὴν δύναμιν, ὥϲπερ καὶ ἡ τοῦ τεύτλου, διαφοροῦϲα πολλοὺϲ τῶν φλεγμονωδῶν ὄγκων, οὐ μὴν τά γε φύλλα αὐτῶν ἱκανὰ δρᾶϲαι τοῦτο.

καὶ μέντοι καὶ τῶν φαρμακωδῶν φυτῶν ὅϲα τὰϲ ῥίζαϲ ὁμοίαϲ τοῖϲ εἰρημένοιϲ ἔχει, καὶ τούτων ἀϲθενέϲτερα τὰ φύλλα, κυκλαμίνου καὶ ϲκίλληϲ καὶ ἄρου καὶ δρακοντίου καὶ ἄλλων πάνυ πολλῶν. ὥϲπερ γὰρ ἐπ’ ἄλλων φυτῶν τὸ πλεῖϲτον τῆϲ οὐϲίαϲ ἔν τε τοῖϲ καυλοῖϲ ἐϲτι καὶ τοῖϲ ϲτελέχεϲιν, οὕτωϲ ἐπὶ τούτων ἐν τῇ ῥίζῃ, καὶ ταύτην ἡ φύϲιϲ αὐτῶν μάλιϲτ’ αὐξάνει τε καὶ τρέφει καὶ τὸ μὴ καλῶϲ ἐν αὐταῖϲ κατεργαϲθὲν εἴϲ τε τὰ φύλλα καὶ τοὺϲ καυλοὺϲ ἀποκρίνει. τὴν μὲν γὰρ ῥίζαν ἔχει ταῦτα καὶ διὰ τοῦ χειμῶνοϲ μεγάλην, τὸν καυλὸν δὲ φύει κατὰ τὸ ἔαρ, ἡνίκα πρὸϲ τὸν καρπὸν ἐξορμᾷ.

φαίνεται δὲ κἀπὶ τῶν ζῴων ἡ φύϲιϲ ἐνίοτε τὸ περίττωμα τῆϲ ὅληϲ οὐϲίαϲ τοῦ ζῴου, καθάπερ καὶ Αριϲτοτέληϲ ἔλεγεν, εἴϲ τινων μορίων οὐκ ἀναγκαίων

ἐπιϲκοπεῖϲθαι τοίνυν ἀϲφαλέϲτερόν ἐϲτιν ἕκαϲτον τῶν ἐν τοῖϲ φυτοῖϲ μορίων αὐτὸ καθ’ ἑαυτό, γευόμενον μὲν καὶ ὀϲμώμενον πρότερον, εἶτα καὶ διὰ τῆϲ ἐδωδῆϲ πειρώμενον. ἡ μὲν γὰρ ὄϲφρηϲίϲ τε καὶ γεῦϲιϲ, ὁποῖόν τινα τὸν χυμόν τε καὶ τὸν ἀτμὸν ἔχει τὸ μόριον τοῦ φυτοῦ, διδάϲκουϲαι ϲυνενδείκνυνται τούτοιϲ εὐθέωϲ καὶ τὴν ὅλην κρᾶϲιν αὐτοῦ. διὰ δὲ τῆϲ πείραϲ, | ἐάν γέ τιϲ αὐτὴν ποιῆται μετὰ τῶν οἰκείων διοριϲμῶν, ἀκριβῶϲ ἡ δύναμιϲ εὑρίϲκεται, ϲυνενδεικνυμένηϲ αὐτοῖϲ ἐνίοτε καὶ τῆϲ ϲυϲτάϲεωϲ τοῦ φυτοῦ μετὰ τοῦ κατ’αὐτὸ χυλοῦ.

τινὰ μὲν γὰρ ὑγρὸν καὶ ὑδατώδη, τινὰ δὲ παχὺν ἢ γλίϲχρον ἔχει τὸν χυμόν, ὧν καὶ αὐτῶν ἰδίᾳ πάλιν γεύεϲθαι προϲῆκεν. ἔνιοι μὲν γὰρ αὐτῶν εἰϲι δριμεῖϲ ἢ ὀξεῖϲ ἢ πικροί, ἔνιοι δ’ ἁλυκοί τε καὶ ἁλμυροί, καθάπερ γε καὶ τινὲϲ μὲν αὐϲτηροί, τινὲϲ δὲ ϲτρυφνοί, τινὲϲ δ’ ὑδατώδειϲ ἢ γλυκεῖϲ. οὔκουν χρὴ πειϲθένταϲ τῷ Μ νηϲιθέῳ πιϲτεύειν ὡϲ ὑγιεῖ καθόλου τῷ λόγῳ, πειρᾶϲθαι δὲ μᾶλλον ἑκάϲτου τῶν ἐν τοῖϲ φυτοῖϲ μορίων αὐτοῦ καθ’ ἑαυτό.

Εἴτε γογγυλίδα καλεῖν εἴτε βουνιάδα βούλοιο τὸ φυτὸν τοῦτο, λαχανῶδεϲ μὲν αὐτοῦ τὸ τῆϲ γῆϲ ἐξέχον ἐϲτίν, ἡ δ’ ἐν αὐτῇ περιεχομένη ῥίζα πρὶν μὲν ἑψηθῆναι ϲκληρὰ καὶ ἄβρωτοϲ ὑπάρχει, δι’ ὕδατοϲ δ’ ἑψηθεῖϲα θαυμάϲαιμ’ ἄν, εἴ τινοϲ τῶν ὁμογενῶν φυτῶν ἔλαττον τρέφοι. πολυειδῶϲ δὲ καὶ ταύτην οἱ ἄνθρωποι ϲκευάζουϲιν | ἄχρι τοῦ καὶ ϲυντιθέναι δι’ ἅλμηϲ ἢ ὄξουϲ, ὡϲ ἔχειν εἰϲ ὅλον ἐνιαυτὸν χρῆϲθαι.

χυμὸν δ’ ἀναδίδωϲιν εἰϲ τὸ ϲῶμα παχύτερον τοῦ ϲυμμέτρου· διό κἂν πλεονάϲῃ τιϲ ἐπὶ τῆϲ ἐδωδῆϲ αὐτῆϲ, καὶ μάλιϲτ’ ἐάν τιϲ ἐνδεῶϲ ἐν τῇ γαϲτρὶ πέττων αὐτήν, ἀθροίϲει τὸν καλούμενον ὠμὸν

Ἔϲτι μὲν ἡ ῥίζα καὶ τούτου τοῦ φυτοῦ παραπληϲίωϲ ἐϲθιομένη τῇ τῆϲ γογγυλίδοϲ, ἐν χώραιϲ δέ τιϲι φύεται δριμυτέρα πωϲ, ὡϲ ἐγγὺϲ εἶναι τῇ τοῦ δρακοντίου. καὶ χρὴ τὸ πρότερον αὐτῆϲ ὕδωρ ἀποχέοντα κατὰ τὴν ἕψηϲιν εἰϲ ἕτερον ἐμβάλλειν θερμόν, ὡϲ ἐπὶ κράμβηϲ τε καὶ φακῆϲ εἴρηται. κατὰ δὲ Κυρήνην· ἐμπαλιν ἔχει τὸ φυτὸν ὡϲ πρὸϲ τὴν παρ’ ἡμῖν χώραν. ἥκιϲτα γάρ ἐϲτι φαρμακῶδεϲ καὶ δριμὺ τὸ ἄρον ἐν ἐκείνοιϲ τοῖϲ τόποιϲ, ὡϲ καὶ τῶν γογγυλίδων εἶναι χρηϲιμώτερον. καὶ διὰ τοῦτο καὶ εἰϲ Ἰταλίαν κομίζουϲι τὴν ῥίζαν, ὡϲ ἂν καὶ διαμένειν δυναμένην χρόνῳ πλείονι χωρὶϲ τοῦ ϲαπῆναί τε καὶ βλαϲτῆϲαι. πρόδηλον δ’, ὅτι πρὸϲ μὲν τροφὴν ἡ τοιαύτη κρείττων ἐϲτίν, εἰ δέ τιϲ ἀναβήττειν ἐκ θώρακόϲ τε καὶ πλεύμονοϲ βούλοιτό τι τῶν ἐν αὐτοῖϲ ἀθροιζομένων ὑγρῶν παχέων ἢ γλίϲχρων, ἡ δριμυτέρα καὶ φαρμακωδεϲτέρα βελτίων.

ἐϲθίεται δὲ δι’ ὕδατοϲ ἑψηθεῖϲα μετὰ νάπυοϲ ἢ μετ’ ὄξουϲ ϲὺν ἐλαίῳ καὶ γάρῳ καὶ μέντοι καὶ μεθ’ ὑποτριμμάτων ἄλλων τε καὶ τῶν διὰ τυροῦ ϲκευαζομένων. οὐκ ἄδηλον δ’, ὅτι καὶ ὁ ἐξ αὐτῆϲ ἀναδιδόμενοϲ εἰϲ ἧπάρ τε καὶ ὅλον τὸ ϲῶμα χυμόϲ, ἐξ οὐ τρέφεται τὰ ζῲα, παχύτερόϲ πώϲ ἐϲτιν, ὡϲ ἐπὶ τῶν γογγυλίδων εἴρηται, καὶ μάλιϲθ’

Καὶ τούτου τὴν ῥίζαν ἕψοντεϲ δίϲ που καὶ τρίϲ, ὡϲ ἀποθέϲθαι τὸ φαρμακῶδεϲ, ἐϲθίειν ἐνίοτε δίδομεν, ὥϲπερ καὶ τὰϲ τῶν ἄρων, ὅταν ἰϲχυροτέραϲ δέηται δυνάμεωϲ τὰ κατὰ θώρακα καὶ πλεύμονα περιεχόμενα γλίϲχρα καὶ παχέα. κοινὸν δ’ ἐπὶ πάντων ἐδεϲμάτων μεμνῆϲθαί ϲε χρή, τὰ μὲν δριμέα καὶ πικρὰ κατὰ τὴν ἐδωδὴν ἐλάττονα τροφὴν διδόναι τῷ ϲώματι, τὰ δ’ ἄποια καὶ μᾶλλον αὐτῶν τὰ γλυκέα πολλήν, ἔτι δὲ μᾶλλον, ἐὰν ἐϲφιγμένην ἔχῃ τὴν οὐϲίαν, ὡϲ μήθ’ ὑγρὰ μήτε χαῦνα ταῖϲ ϲυϲτάϲεϲιν εἶναι.