Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

[Vestitum tunica talari.J in ueste /talari id est] sacerdotali carnem quae corrupta non est a morte et habet per passionem sacerdotium apertissime traditum. [*]( 1, 13 b ) [*](IV in Y = 1 in X )

[Et praecinctus erat ad mamillas zona aurea mammae duo sunt testamenta et zona chorus sanctorum ut aurum per ignem probatum. aliter:\' [*]( 1, 13 c ) [*](IV in Y = 2 in X : Hieron. add. )

Zona aurea accinctus pectori: conflata conscientia et purus spiritalis sensus ita traditus est ecclesiis. [*](VI in Y = 3 in X )

[Et ex ore illius gladius ex utraque parte acutus procedens per gladium bis acutum de ore ipsius emicantem ostenditur ipsum esse, qui et nunc euangelii bona et prius [*]( 1. 16 b ) [*](VII in Y = 8 in X ) per Moysen legis notitiam uniuerso orbi protulit. sed quia ex eodem uerbo omne genus humanum tam ueteris quam noui testamenti uindicaturus est, ideo bis acutus commemoratus est. gladius enim militem armat, gladius hostem interficit, gladius desertorem punit. et ut ostenderet apostolis, quia iudicium adnuntiabat, ait: non ueni pacem mittere sed gladium. et postquam consummauerat parabolas, ait ad illos: intellexistis omnia? et dixerunt: ita. et adiecit: propterea omnis scriba doctus de regno dei similis est [*](17 Matth. 10, 34 19 Matth. 13, 51. 52 ) [*](1 uestitum .. talari add. X tunica om. S talare F uestitum, inquit, podere id est talari tunica id est sacerdotali 58 p. 56 talari id est add. X 2 non om. g ad mortem 858 per om. CB 3 traditum] denotatum 58 4 et.. aurea add. X mammaej mamillae eius S 5 et om. F zona aurea S post sanctorum add. est S ut] et TAm2 6 probatus IK 7 zonam auream T accincta S conflatam conscientiam et purum spiritualemque indicat sensum qui tr. est eccl. S 9 Et ex .. pro?edens add. X illius] eius M ex (alt.) om. I 11 bona] uerbum S, donum IK 12 urbi T, orbe F 13 ante omne add. in S quam ueteris quam noui T, tam noui quam ueteris IKSf3 p. 63 14 uindicaturus TDX33, iudicaturus *CB cum A 16 post ostenderet add. saluator I post quia add. ad T 17 demonstrabat F post mittere add. in terram DCB cum Vulg. 18 et] at IKM consumma abhinc deest folium in cod. D usque ad p. 33, 16 longe parabolam T 19 haec omniaX33 cum Vulg. et (ante dixerunt) om. IKM ita] etiam domine F (etiam Vulg.) et adiecit om. CB 20 de TFJI, in cet. cum Vulg. )

patrifamilias proferenti de thesauro suo noua et uetera, noua: euangelica uerba, uetera: legis et prophetarum. et haec de ore suo processisse et Petro ait: uade ad mare et mitte hamum, et piscem qui primus ascenderit, aperto ore eius inuenies staterem — id est duos denarios —■ dabis pro me et pro te. et Dauid similiter per spiritum ait: semel locutus est deus, duo haec audiui, quia semel decreuit ab initio dominus. quod usque ad finem futurum est. denique cum iudex sit ipse a patre constitutus, uolens ostendere, quoniam uerbo praedicationis iudicabuntur homines. ait: putatis, quia ego uos iudicabo in nouissima die? sed uerbum quod uobis locutus sum, illud uos iudicabit in nouissima die. et Paulus contra Antichristum ad Tessalonicenses ait: quem dominus interficiet spiritu oris sui. (et Esaias: spiritu, inquit, labiorum suorum interficiet impium.) hic est ergo bis acutus gladius. procedens de ore eius.

Vox eius tamquam uox aquarum multarum. aquae multae populi esse intelleguntur, sed et donum baptismi, quod [*]( l.l.ib ) [*](VIII in Y = 7 in Φ = 9 in S ) [*]( 3 Matth. 17, 26 6 Ps. 61, 12 11 Ioh. 12. 14 II Thess. 2, S 15 Esai. 11, 4 ) [*]( 1 patrisfamilias P, homini patrif. IKS 2 post uerba add. apostolorum S et uetera F post prophetarum add. praecepta S hoc F 3 post processisse add. testatus est sed S et Petro] ad petro (v s. o) F 4 amuin T primus] prius CB post ascenderit add. tolle et IKrj cum Vulg. 5 dabis TFM¥$p. 64, et dabis lES, et da CB post dabis add. eis I cum rulg. 6 pro (alt.) om. CB per sp. similiter lOll 7 audiuimus T 8 dominus] deus IS quousque F fut. est usque ad finem CB 9 post constitutus add. propter hominis assumptionem S 10 post iudicabuntnr add. onines IK 11 et 13 in om. T bis nouissimo S bis, F seinel (om. alt., cf. notam ad l. 13) post die add. non S 12 uerbo T post uerbum add. inquit S uobis om. F 13 in nou. die om. (11 post Paulus add. apostolus e de antichristo S post antichristum add. et IK 14 post dominus add. Iesus IKMS, ihs xps F 15 et Esaias .. irnpium add. S 17 et uox S uox (ante aquarum) om. C, uoces F 18 post multae add. multi F esse] huius CB, huius mundi e sed et] seu S quo demisit (dimisit 31) FlIl, quod misit IK )

emisit praecepto per apostolos diffundi ad salutem hominum. pedes eius similes aurichalco tamquam in fornace conflatos. apostolos dicit, qui per passiones conflati praedicauerunt uerbum eius; per quos enim ambulabat praedicatio, [*]( 1, 15 a ) [*](IX in Υ = 9 in Φ = 7 in S ) merito pedes nominantur. unde propheta anticipauit dicendo: adorauimus, ubi steterunt pedes eius, quoniam ubi illi primum steterunt et ecclesiam confirmauerunt, id est in Iudea, ibi omnes sancti conuenturi sunt et dominum suum adoraturi.

[Et habcbat in dextera sua stellas septem.] stellae septem in dextera. dixit, quia spiritus sanctus septi- [*]( 1, 16 a) [*](X in Υ = 10 in X ) septiformis uirtutis datus est in potestatem eius a patre, sicut Petrus ad Iudeos exclamauit: dextera dei exaltatus acceptum a patre spiritum effudit, hunc quem uidistis et audistis. sed et Iohannes baptista anticipauerat discipulis suis dicendo: non enim ad mensuram dat spiritum deus. pater amat filium et omnia dedit in manu eius. istae sunt septem stellae.

Septem ecclesiae, quas nominatim uocabulis suis uocat, [*]( 1, 20 ) [*]( 6 Ps. 131, 7 12 Act. 2, 33 15 Ioh. 3, 34. 35 ) [*]( 1 praecepta T, praeceptum C, om. Bg diffundi scripsi cum A, diffunditur T, et diffunditur II), om. S uerbis diffundi... hominum omissis post apostolos add. dicens: ite, docete onmes geutes, baptizantes eos in nomine patris et filii et spiritus sancti (Matth. 28, 19) S 2 auricalco GBFl, oricalco S in om. CB 3 conflato IKS, confiatum FM post conflato (sic) add. pedes S apostolus TIKM quia FK passionem FS post conflati add. in uniuersum orbem S, in uniuerso orbe g 4 ambulauit S, ambulat F 5 propheta] et propheta S 6 adorauimus TC, adoramus B, adorabimus (-uimus F) in loco X post eius add. dominum primum (ornisso quoniam) CB 7 et om. T 8 iudea F ubi CB 9 Et.. septem add. X VII stellas K 10 stellas septem in d. IKM, in dextera eius stellas septem S 11 septeformis F potestate S 12 exaltatum FM, exaltatO e T 13 uidistis et audistis <I> (item Actorum cud. Cantabrig. lat. et Lu.xouiense lectionarium), uidetis et auditis TS cum Vulg., uidetis CB 15 deus spiritum CBIK 16 post pater add. inquit S manus e 17 §t I, sunt ponit post stellae g, om. K 18 nominatim CB, nominat in TX post nominatim add. in CB uocat) et uocat fi, et uocat eas S )

ad quas et facit epistolas\', non quia ipsae solae sint ecclesiae ant principes, sed (quia) quod uni dicit, omnibus dicit; nihil enim differt, ut quis uexillationem paucorum militum maiori numero anteponat [toto exercitui loquatur]. denique siue in Asia siue in toto orbe, septem ecclesias omnes esse et septenatim nominatas unam esse catholicam Paulus docuit: primum quidem, ut seruaret ipse et ipsum, septem ecclesiarum non excessit numerum, sed scripsit ad Romanos, ad Corinthios, ad Galatas, ad Ephesios, ad Tessalonicenses, ad Philippenses, ad Colossenses; postea singularibus personis scripsit, ne excederet modum septem ecclesiarum, et in breui contrahens praedicationem suam ad Timotheum ait: ut scias qualiter debeas conuersari in ecclesia dei uiui. hunc typum a spiritu sancto per Esaiam praedicari legimus de septem mulieribus, quae adprehenderunt hominem unum. unus autem homo [*]( 12 I Tim. 3, 15 15 Esai. 4, 1 ) [*](1 et otn. j ( fecit FS solae om. CB suiit TIKMS 2 rjuia adduli ex Victorino, om. codd. Hieronymi 3 differtur TFS, differunt y quis uex.] qui uix illationera F, ex illa ratione quis S milituin] milium B, similiuma maioreJ1 4 anteponat (-itI) maiori numero77T toto.J. 5 in Asia sine F, om. cet.; ego toto exercitui loquatur uncis inclusi 5 septeml septemnatim S esse et septenatim] septem esse S septenatim T. septinatim (II, septem CBS 6 nominatas] numeratas I edocuit 1 pri- mum quidem] primo quod GB 7 ipse] etiam ipse S, et ipse g et ipsum] typum S, et om. I septem om. T 8 numerus F 9 ad Phil. om. lOl 10 post Col. add. ad hebreos IKM; uarietatem traditi ordinis nominum epistularum conspicis in Itac tabula: ) [*]( 11 modum] numerum FS in b. contr.] in hebraicii trahens F 12 aitj sic ait S 13 ecclesiam TF tipum (II post typum add. et S a T, ab X per spiritum sanctum ab ysaia IK 14 pdicare F 15 phenderunt F hominem] uirum IK cum Vulg. )

Christus est, non ex semine natus. septem mulieres ecclesiae sunt, panem accipientes suum et tunicis suis uelatae, quae petunt auferri inproperium suum, ut inuocetur nomen domini in illis — \'panem\': spiritum sanctum, qui nutrit in uitam aeternam; \'suum\': sibi per credulitatem promissum, ut \'tunicas suas\' id est sibi promissas, quibus cooperiri se optant, de quibus ait Paulus: oportet hanc fragilitatem uestiri inuiolatum et mortale hoc uestiri inmortalitatem; \'auferri inproperium suum\': inproperium est peccatum pristinum quod aufertur in baptismo et incipit uocari homo Christianus, quod est: inuocetur nomen tuum super nos. in his ergo septem ecclesiis putes fieri de una ecclesia [septem].

Et pro qualitate fidei et electionis aut ad eos scripsit, qui et ]laborant in saeculo et operantur de frugalitate laborum suorum et patientes sunt et, cum uideant homines quosdam [*]( 2 cf. Esai. 4, 1 7 I Cor. 15, 53 11 Paai. 4, 1 14 cf. Apnc. 2. 1—7 ) [*](1 post septem add. uero Sg post mulieres add. septem IKlJIS 2 tunicis suis] cum eis sunt CB 3 petunt] poscunt S ut.. 1. 4 illis] tantum ut nomen illius uocetur super illas S ut om. F nocetur T 4 post panem add. id est I post sanctum add. dicat F 5 suum scripsi, suam T, om. X sibi] sibi uidelicet S 6 promissum 1K cum A, promissam rFillS ut scripsi, et codd. tunicas uero (om. ut) S sibi promissas] inmortalitatem promissam (I), om. S quibus IKS, qui T, quae CBM, qua F 7 cooperire F post optant add. immortalitatis est gloria S quibus] qua paulus ait apostolus S oportet] oportet et CB, oportet ergo S hanc... inuiolatum] corruptibile hoc (hoc corruptibile IKilI, hoc corruptionem F) induere incorruptionem X cum Vulg. 8 inuiolatum scripsi, inuiolatam T uestiri (alt.)] induere X 9 inmortalitate FCB auferre F, auferri uero S post suum add. hoc est emundari se a peccatis g post alt. inprop. add. enim S 10 auferetur Till in] a«P 11 incipiunt uocari homines christi ani 8 12 in his ergo...p. 45,0 in solio iudicii = Beatus (93) p. 79-84 putes .. electionis] unius ecclesiae catholicae fideles sunt quia una in septem pro qualitate (per qualitatem g) fidei et electionis est Sg putes CB, potest T(I> post fieri add. una et K, et I 13 septem uncis inclusi 14 Et om. KS, sed et 93 dilectionis IKM)&, lectionis F aut om. IKM, siue g scribens S qui et] qui S, et qua F 15 et (alt.) om. F 16 cum] quam F )

in ecclesia dispensatores et pestiferos, ne dispersio fiat, portant — admonet tamen eos de amore, in quibus fides eorum deest. ut agant paenitentiam —; aut ad eos qui locis crudelibus inhabitant inter persecutores et perseuerant esse fideles; aut ad eos qui sub praetextu misericordiae inlicita peccata in ecclesia faciunt et aliis faciendo ostendunt; aut ad eos qui sunt in ecclesia faciles; aut ad eos qui neglegentes nomine tantum Christiani sunt; aut ad eos qui humiliter instructi in fide fortiter perseuerant; aut arguit eos qui student scripturis et laborant cognoscere arcana praedicationis et dei opus facere nolunt. id est misericordiam et amorem. omnibus paenitentiam denuntiat,, omnibus iudicium adnuntiat.

CAP. II.

Et in prima quidem epistola ait: scio laborem tuum et [*]( 2, 2 ) opera et patientiam tuam — scio te laborare et operari, uideo patientem te esse: ne putes me longe morari a te —. et [*]( 2, 2. 3 ) quia non potes portare malos, et qui se dicunt apostolos esse, inuenisti eos mendaces et patientiam habes propter nomen meum. haec uniuersa ad laudem spectant, et laudem non mediocrem. sed tales uiros et talem classem [*]( 3 cf. Apoc. 2, 8-11 4 cf. ibid. 2, 12-17 6 cf. ibid. 2, 18-29 7 cf. ibid. 3, 1-6 8 cf. ibid. 3, 7-13 9 cf. ibid. 3, 14-22 ) [*](1 et pestif.] et posteros CB, praeposteros e dispensio 1\', dissensio S, dispensatio IKM portant] portant eos Fi3 fidei CB 3 ut ante in quibus ponunt CBS in locis S 4 persecutiones F et.. fideles] ut perseuerent fideles S, perseuerantes esse fideles IKM 5 sub pretextum T, supra tectum F 6 faciant F et... ostendunt om. CB facienda IKSIB aut...Z. 7 faciles om. CB 7 aut.../. 8 sunt om.IKM 8 structi 013 9 fortiter om. <I> arguit CB, arguent T, ad X eos] illos CB 10 archana CBX opera F 11 id sunt F ainorem] mortem IKM post omnibus add. atque IK 12 denuntians CB, adnuntiat F, annun- tiat 1 14 In prima enim (enim om. g) ep. sic ait Sg 15 laborare te CB 16 me om. T longe] pOtit Zacltnam denuo incipit cod. D, cf. notam ad p. 23, 18 17 apostolos ..1.18 inuenisti] iudeos esse et non sunt et inuenisti 8, cf. Apoc. 2, 9; 3, 9 18 eos] esse IK 19 expectant TIJS, exspectant F 20 mediocriter F sed] et g ) [*]( XXXXIX. Vietorinus Pet. ) [*]( 3 )

talesque electionis homines oportet omnimodo admoneri, ne istis sibi bonis concessis fraudentur. pauca dixit se habere aduersus illos: amorem tuum, inquit, pristinum dese- [*]( 2, 4. 5 ) ruisti: memento, unde cecideris. qui cadit, de alto cadit; ideo dixit \'unde\', quoniam omnimodo usque ad nouissimum amoris opera exercenda sunt, quod est principale mandatum. denique [*]( 2, 5 ) nisi fiat, minatus est mouere candelabrum de loco suo, id est spargere plebem. [sic habes et tu tenentes doctri- [*]( 2, 6 ) nam Nicolaitarum.] odire se autem opera Nicolaitarum, quae et ipse oderat: hoc ad laudem spectat. \'Nicolaitarum\' autem \'opera\': [erant] illo tempore ficti homines et pestiferi sub nomine Nicolai ministri fecerant sibi heresim, ut delibatum exorcidiaretur et manducari posset, et ut quicumque fornicatus esset, octaua die pacem acciperet. ideo conlaudat illos, ad quos scribit, quibus talibus et tam magnis uiris promisit lignum [*]( 2, 7 ) quod est in paradiso dei sui.

Sequens epistola sequentem conuersationem alterius classis et consuetudinis detegit. denique ait: scio uos et pauperes [*]( 2, 9 ) [*]( 2 cf. Apoc. 2, 14 6 cf. ifatth. 22, 38 ) [*]( 1 talesque] et tales CB, ac tales g electiones FIK hominum IK omnino IKg ne istis] Nescitis F 2 sibi] dei g, siue F bonis om. T sibi bonis] bonis sibi IK haec pauca S 3 amorem .. deseruisti] Et caritatem tuam inquit pristinam reliquisti X93, cf. Vulg. 4 excideris Ieg cum Vulg. 5 quoniam] quia IK 6 principalem T 7 cand. suum M 8 spargere] parcere F sic ... Nicolaitarum add. IV (doctr. ten. Nic. F), sic (inquit add. S) habes et tu odire opera Nicolaitarum. sed quoniam et ipse oderas tenentes doctrinam Nicolaitarum, laudem expectas Sg (in cod. S uerba et laudem expectas posita sunt ante ten. doctr. Nic.) 9 odire .. Nic. om. F nicholaitarum DeBI autem se DCBI 10 exspectat F nicholaite CB 11 opera om. CB erant (erat F) uncis seclusi ficti] factiosi IK post pestiferi add. qui CBKS 12 post nicolai add. apostolorum IK fecerunt DCB heresin T post delibatum add. idolo IK 13 exorcidiaretur TF, cf. Georges, Wort\' formen p. 259, exorcizaretur cet. ut manducare possint 58 possit TFS 14 octauo S pacem] panem IK collaudauit eos CB 15 scripsit D 16 paradisum T 17 frequentem IK 18 consuetudines DCBI, consuetudinem S scio tribulationem tuam et paupertatem sed diues es X, cf. 58 et Vulg. et (alt.) om. DCB ) [*]( 3* )

esse et laborare, sed diuites estis; scit enim apud se talibus diuitias esse reconditas, et detractationem de Iudeis quos negat esse Iudeos, sed de sinagoga satanae, quoniam ab Antichristo colliguntur, quibus ait, [esto fidelis usque [*]( 2, 10 ) ad mortem] ut perseuerent fideles esse usque ad mortem, et: qui perseuerauerit, non laedetur a morte secunda, [*]( 2, 11 ) id est (non castigabitur in inferno\'.