Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

Deinde ait: [factum est proeliunt in caelo: Michael et angeli [*]( 12, 7-9 ) eius pugnabant cum dracone, et draco proeliatus est et angeli eius, et non ualuerunt neque inuentus est eorum locus etiamnunc in caelo. et proiectus est draco ille magnus, serpens antiquus, proiectus est in terram.] factum est bellum in caelo: Michael et nuntii eius pugnauerunt cum dracone, et draco pugnauit et nuntii eius, et non est inuentus ei locus iam in caelo. et iactatus est draco magnus, anguis antiquus, iactatus in terram. hoc est initium Antichristi. ante tamen oportet praedicare Heliam et pacis tempora esse, et postea consummato triennio et sex mensibus praedicationis Heliae iactari eum de\' caelo, ubi habuit potestatem ascendendi usque ad illud tempus, et angelos refugas uniuersos. sic et Antichristum de inferno suscitari Paulus apostolus ait: nisi prius uenerit discessio et apparuerit homo peccati, filius perditionis et aduersarius, qui se eleuabit super omne quod nominatur deus aut quod colitur. [*]( 1 cf. Apoc. 12, 14 14 eum (id est draconem magnum) Hieronymus pro Antichristum posuit, cf. in Daniel. c. 7 (XXV 531 M): ne eum (id est Antichristum) putemus iuxta quorundam opinionem uel diabolum esse uel daemonem, sed unum de hominibus, in quo totus satanas habitaturus sit corporaliter cf. Hiob 1, 6 et Zach. 3, 1 17 II Thess. 2, 3. 4 ) [*]( 1 autem fugiat] aufugiat S 2 esse] est Hill 3 factum .. in terram add. X ante factum add. et H 4 pugnabant] proeliabantur FH cum Vulg. draco om. 1 5 eorum om. S etiamnunc] amplius Hg cum Vulg. 6 in caelo] add. etiamnunc H ille draco I 7 terra FHIlJI factum .. lin. 11 in terram om. X 8 pugnauerunt.. lin. 9 nuntii eius om. CB propter homoeoteleuton 11 iactatus om. CB terra T 12 post Antichristi lacuna codicis D desinit, cf. p. 111, 1 et esse tempora pacis H 13 et] ac S consummatis g sex] VII\' IK 14 in praedicatio (-one g) Sg Heliae] add. tunc S, etiam g iactare IK habuerat g 15 illum T,Fml 17 ait] dicit IK prius] primum IK discessio] om. HIK, dissensio S 18 filius] add. dicitur F 19 eleuat ut T, eleuat CB, eleuauit FHS nominatur aut quod colitur deus IKM 20 qaod om. F ) [*](8* )

116
117

\'[Et cauda eius trahit tertiam partem stellarum caeli et misit [*]( 12, 4 a ) illas in terram.] Quod autem dicit dra-conis caudam traxisse tertiam partem stellarum, bifarie hoc accipitur. multi enim arbitrantur tertiam partem hominum credentium posse eum seducere; sed quod uerius intellegi debeat, angelorum sibi subditorum, cum adhuc princeps esset, cum \'descenderet constitutionem suam\', tertiam partem seduxisse. ergo quod superius dicebamus, ait apocalypsis: et stetit super are- [*]( 12, 18 ) nam maris.

CAPP. XIII et XVII.

Et uidi de mari ascendentem bestiam similem [*]( 13, 1. 2 ) pardo: regnum illius temporis Antichristi cum uarietate gentium et populum commixtum significat. pedes tamquam [*]( 13, 2 ) ursi, fortis et spurcissimae bestiae; duces pedes eius dixit. os eius tamquam ora leonum, inquit, est, id est ad sanguinem armatum. os enim eius iussio illius est et lingua, quae ad nihil loquendum processura est nisi ad sanguinem effundendum. [*]( 6 cf. Iudas u. 6 8 cf. pag. 115, 14-16 ) [*](1 capitis XII u. 4 a expositionem post tractabimus (p. 111, 11) ponunt 89 Et.. in terram add. X trahit (= cooet) FH, traxit IKM, trahebat 8, habebat g caeli] de celo H mittebat F 2 eas IK cum Vulg. dicit om. IK 3 stellarum] add. caeli Ii\' bifariam S accipi potest g, intelligitur F 5 quod om. e 6 subditorum] subiectorum CB transcenderet CB 7 constitutionem suam T, de -one sua Dm2, om. (II eduxisse T 8 apocalipsin F et.. maris om. X arena T, harena D 11 uidit T de mari best. asc. CB, asc. best. de mari IKM, best. asc. de mari III 13 commixtum populum IK pedes] et pedes eius (1) 14 ursiJ ursus II, uasi D, uasis CB fortes 1K pedes duces eius g dixit] intellegendi sunt S 15 os eius] et os eius (eius os IK) X tamquam leonum IK, tamquam leonem Ii\' inquit est om. X ad om. IK 16 armatum ad s. II enim om. S iussio] uisio TCB 17 nihilum DeHg, nichilum CBM, nihilo F loquendum scripsi, loqui TIK, aliud S, om. cet. 18 fundendum IK )

118
119

[IIabcns capita septem.] Capita septem septem mon- [*]( 17, 9-10 ) tes sunt, in quibus mulier sedet: id est ciuitas Romana. et reges septem sunt: quinque ceciderunt, unus est, alius nondum uenit; et cum uenerit, breui tempore erit. et bestiam quam uidisti de septem est [*]( 17, 8. 11 ) et octaua est. intellegi oportet tempus, quo scriptura apocalypsis edita est, quoniam tunc erat Caesar Domitianus. ante illum autem fuerat Titus frater illius et Vespasianus pater. Vitellius, Otho, Galba. hi sunt \'quinque qui ceciderunt\'; \'unus exstat\'. sub quo scribitur apocalypsis, Domitianus scilicet. (alius nondum uenit\': Neruam dicit. (et cum uenerit, breui tempore erit\'; biennium enim non impleuit. et bestiam [*]( 17, 8. 11 ) quam uidisti, inquit, de septem est: quoniam ante istos reges Nero regnauit. et octaua est, ait, modo cum illa [*]( 17, 11 ) aduenerit, computans loco octauo. et quoniam in illo est consummatio, adiecit: in interitum uadit. nam decem reges [*]( 17, 12 ) accepisse regalem potestatem, cum ille mouerit ab oriente aut mittetur ab urbe Romana cum exercitibus suis. haec [*]( 119, 1-121, 5 exstant apud Beatum p. 438 et 439 ) [*]( 1 Habens add. <1», Habens capita septem add. S 3 quinque] quia quinque H, quinque qui 1K 4 alius] et alius g aduenit F breui tempore erit] modico (-um M) tempore oportet eum perseuerare II) 5 et bestia quae (qui F) erat et non est et ipsa octaua est (I) cum Vulg. bestiam TS, bestia cet. quam audisti ait S 6 scriptura om. II, scripta g 7 edita] aedificata FII 9 Vitellius, Otho, Galba scripsi, uitellius et galba TIKM cum Beato p. 438, et uitellius galba H, uitae illius F, otho uitellius et galba S, galba otho et uitellius on; eius recensionis quae nomen Otho omittit auctor inter quinque reges qui ceciderunt Neronem numerauisse uidetur, quem de septem regibus fuisse lin. 13 sq. legimus hi] isti 533 qui om. T 10 scripta est S, scripta 93 12 enim om. T<b implebit IKM bestiam TD, bestia cet. 13 est] add. et IKM 14 illa aduenerit] uenerit IK 15 computans T, computas CBF, computa DII, amputas S, computatur 93, conputari M, conputare I, conputare debes K et om. S illum TIK, illa F 16 uadet g 17 cum] quam H 18 aut] ait S mittitur YIKM ad urbem Romam H Roma eS )

120
121
\'cornua decem\' et \'decem diademata\' Danihel ostendit: \'et tria eradicari de prioribus\', hoc est, tres duces primarios ab Antichristo interfici. ceteros septem dare illi 'et honorem et consilium et potestatem', de quibus ait: hi odient meretricem — ur- [*]( 17, 16 ) bem scilicet dicit —, et carnes eius comburent igni.

Unum autem de capitibus occisum in mortem et [*]( 13, 3 ) plaga mortis eius curata est: Neronem dicit. constat enim, dum insequeretur eum equitatus missus a senatu, ipsum sibi gulam succidisse. hunc ergo suscitatum deus mittere regem dignum dignis et Christum, qualem meruerunt Iudei. et quoniam aliud nomen afferturus est, aliam etiam uitam institurus, ut sic eum tamquam Christum excipiant Iudei. ait enim Danihel: desideria mulierum non cognoscetcum prius fuerit inpurissimus — et nullum deum patrum suorum cognoscet. non enim seducere poterit populum circumcisionis, nisi legis sit uindictor. denique et sanctos non ad idola colenda reuocaturus sed ad circumcisionem colendam, si quos potuerit seducere, ita demum fidem faciet sibi, [*]( 1 cf. Apoc. 13, 1 cf. Dan. 7, 8 3 cf. Apoc. 17, 13 121, 6- 123, 4J cf. Beatum p. 441 et 442 13 Dan. 11, 37 ) [*]( 1 cornua] coronas S et decem om. T(I>iВ 2 eradicare ZK93 3 illi et TDSS, illos et M, illis et F, illis 11, illi cet. 4 hi om. l\' meretricem odio habebunt (l>iВ 5 dicit] romanam IIIKM58, dicit romanam F comburent igni] comedent et ipsam (ipsa F) exurent (-it K) igni <l>iВ 6 ex capitibus suis tamquam iugulatum (-tus F) ad mortem et plaga (-am 33) mortis eius sanata est (sauatam esse 93) (&33 morte DCB 8 insequitur IK 9 guilam TlJI, uuilam F mittet OBgiВ, mittit IK 10 regem om. IK dignis et Christum] sed dignum g antichristulU H Iudei om. IK 11 afferturus TFHS, asserturus IK, habiturus g, allaturus cet. uitam etiam IK 12 instituturus Mgft institurus] add. est S ut] quod FH31S&, quo IK 13 enim om. TFIKMS 15 cognoscens F, agnoscet H potest IK 16 uindictor T, uendicator CB, iudicator g, uindicator cet. 17 non] nostros H reuocaturus est CBg, reuocabit IK colendam] suscipiendam et S 18 seducere] add. cum H demum] enim S fidem addidi (cf. F), et IKM, om. cet. sibi faciat fidem F sibi om. B )

122
123
ut Christus ab eis appelletur. de inferno autem illum surgere et superius diximus uerbo Esaiae: aqua nutriet illum et abyssus auxit illum. qui tamen licet et nomine inmutato et actu inmutato ueniat, ait spiritus: numerus eius nomen hominis est et numerus [*]( 13, 18 ) eius sexcenti sexaginta sex: cum enim adtulerit ad [*]( I = T ) litteram grecam, hunc numerum explebit. [A I. JS7. L. T. CCC. E. V. JL XL. 0. LXX. C. CC: ANTEMOC. r. III. E. V. N. L. C. CC. II. VIII. P. C. 1. X. K. XX. 0. LXX. C. CC: rENCHPIKOC.] [*](1 cf.pag.l01,10-18 2 Ezech, 31,4 8 ANTEMOC]Primasius nomen ita interpretatus est, ut "Avte;j.ov"(— ὰντίτιμον?) honori contrarium esse censeret; Beatus autem qui septem nomina enumerauit de tertio et quarto haec scripsit (p. 442): tertium nomen habet Antemus, id est Abstemius, atemeto id est uino, quasi abstinens a uino; quartum nomen habet gothica lingua Gensericus; 1liuinus nomen Anthemius, qui anno p. Chr. 455 Romanorum consul et postea imperator erat, in quaestionem uocauit 10 TRNCH- PIKOC] Gensericus Vandalorum rex Ariamts (429-477 post Chr. n.) Christianis catholicis tanto odio erat, ut iam ad annum 439 chronicorum Hieronymianorum continuator Hydatius siueIdatius episcopus hanc sententiamferret: Gaisericus elatus impie episcopum clerumque Carthaginis depellit ex ea et iuxta prophetiam Danielis demutatis (id est in persona Antichristi, cf. Dan. 7, 25) ministeriis sanctorum ecclesias catholicas tradit Arianis (LI 881 31). ) [*]( 1 ab eis Christus IK appelletur] add. et multa munera sanctis deceptis largietur. et terram suo exercitui diuidet, et quos per terrorem uon potuerit subiugare, blandiendo subiugabit per muneraSB p. 442, cf. Hieronymi in Danielem c. 11 (XXV 572 31) illum om. H resurgere S 2 et] ut FHS uerbo] uerbis F isaiae FCBg, iiae cet. et 93; lectionis auctor pro isaiae posuit irae, quoniam locus citatus apud Esaiam non inuenitur nutrit IK 3 abyssns] infernus IKg ausit HI, hausit KM licet] edicet T et om. CBFIKM et nomine .. lin. 5 eius om. T inmutato] mutato BH 4 et actu inmutato om. IKM inmutato om. H 5 tres recensiones huius sectionis I, II, III singulatim tractantur (I = T, II = «l», III = S) 7 explebit CB, expleuit TD uerba quae uncis inclusi post Hieronymi aetatem addita sunt ad inculcanda nomina avxsfjios (1 + 50 + 300 + 5 + 40 + 70 + 200 = 666) et YEVOYJPIXO? (3 + 5 + 50 + 200 + 8 + 100 + 10 + 20 + 70 + 200 = 666) XL] LXL CB 8 antemos T bis 8 sq. C. CC (id est o = 200)] C. T (= 300) DCB bis 9 H] N CmlB VIII] qll T (c, pro 5\' = 6) rENCHPIKOCl gensiricus add. T )
124
125
[numerus enim hominis est, et numerus eius, sicut ex litteris grecis computum habet, sic in compluribus inueniun- [*]( 13, 18 )[*](III = S) tur. interpretatur enim \'Teitan\', quem gentiles Solem Phoebumque appellant, computaturque grece sic: T tau trecenti, E e quinque, I iota decem, T tau trecenti, A alfa unum, N ni quinquaginta, qui simul ducti fiunt sexcenti sexaginta sex. quantum enim attinet ad litteras grecas, hunc numerum nomenque explent. quod nomen si uelis in latinum conuertere, intellegitur per antiphrasin \'DICLVX\', quae litterae hoc modo computantur: D quippe quingenti figurat, 1 unum, C centum. L quinquaginta, V quinque, X decem, quod computatis litteris faciunt similiter sexcenti sexaginta sex. id enim quod grece sonat Teitan, si latine uelis intellegere, dicitur Diclux, quo nomine per antiphrasin expresso intellegimus Antichristum, qui cum a luce superna priuatus est atque abscisus, transfigurat tamen se in angelum lucis, audens sese dicere lucem.

Item inuenimus in quodam codice greco ita: ANTEMOC, [*]( seu tralatio nominis arguit hominem istum humanioris ac politioris literaturae plane inscium fuisse. usque eo enim inepta uisa est et uiro docto indigna haec interpretatio, ut plane suspicari libuerit eam in margine ab imperito aliquo ascriptam potius, quam alii postea imperitiores commentario attexuerint, quam ab autore traditam fuisse\' Millanius p. 66 15 II Cor. 11, 14 18 cf. librum genealogum anni CCCGLIl (Chronica minora saec. 1 V. V. VI. VII., ed. Th. Mommsen, uol. I, Berolini 1892, p. 194 sq.); huius libri auctor numerum 616, quem Ticonium Apoc. 13, 18 legisse scimus, ita interpretatus est, ut litteris nominis Antichristus quae secundum alphabetum latinum computatae 154 faciunt quater ductis secundum litteras quattuor nominis Xcro numerum 616 expleri censeret, interpolator autem archetypi codicum Florentinorum (cod. 623 saec. X et plut. 20 n. 54 saec. XI) his uerbispergit: Sed haec ad ) [*]( 1 numerus eius nomen hominis est et numerus eius sexcenti sexaginta sex g 2 habent g inueniuntur ... Teitan] xEtxav inueniuntur: teixkv enim hunc numerum habet g 12 facit g enim] est g 13 Teitan.. Diclux] Teitan, nempe id quod latine dicitur DICLVX g 15 priuatus.. abscisus] abscissus sit et ea priuatus g 18 ita om. g )

126
127
quibus computatis litteris inuenies numerum ut supra: A unum, N ni quinquaginta, T trecenti, E quinque, M my quadraginta, s o septuaginta, C simma ducenti, quod simul sexcenti sexaginta sex fiunt secundum Grecos.

Item aliud eius nomen gothice, id est GENSERIKOS, quod sibi licebit, ut seducat gentes. quod eodem modo grecis litteris computabis: r gamma tres, E quinque, N ny quinquaginta, C simma ducenti, II ita octo, P ro centum, 1 iota decem, K kappa uiginti o septuaginta, C simma item ducenti, quae ut superius dictum est sexcenti sexaginta sex faciunt.]