Historia persecutionis Africanae provinciae

Quod ut adhuc apertius fidelium [*]( 3 Gen. 1, 26. 14 Num. 6, 23—26. 19 PI. 66, 7—8. 22 Esai. 6, 3. ) [*]( 1 a nobis W 2 scramentum W 8 ostendwit WβΑ oetendit Ha 4 nostma om. PR. eam dicit... et similitudinem om. s 5 non utique non BVl 6 distinctiones - 7 trinitatis om. d \' 8 quo] qua Ms2\' pluraliter BV1a paoa W causa β dissimilitudo a1 A 9 sic consequentia ϕ loenntor CWMSLPR . dous] dominus P bis fecit] fMit deus ALv 11 antiquãA moaen PB 18 dena] domimu a 14 meum. om. β 16. raam] tuam Å miseriatur b tibi Pb - 18 ipsum mss practor BA danit o conflrmat βΑ (II, 94) 19 deus ante et metuant om. BVCs1 21 ymmo P nonoratur B V 22 temo a 28 canentis P fastigio b donationisgloria W 24 eius om. b exultant BV1WPR exaltat A )

Unde nullus ambiguitatis relinquitur locus, quin dareat spiritum sanctum et deum esse et suae uoluntatis auctorem, qui cuncta operari et secundum propriae uoluntatis arbitrium diuinae dispensationis dona largiri apertissime demonstratur; quia ubi uoluntaria gratiarum distributio praedicatur, non potest uideri condicio seruitutis: in creatura enim seruitus intellegenda est, in trinitate uero dominatio ac libertas. Et ut adhuc luce clarius unius diuinitatis esse cum patre et filio spiritum sanctum doceamus, Iohannis euangelistae testimonio conprobatur. Ait namque: tres sunt qui testimonium perhibent iD caelo, pater, uerbum et spiritus sanctus, et hi tres unum sunt. Numquid ait: Ctres in differentiae qualitate seiuncti aut quibuslibet diuersitatum gradibus longo separationis interuallo diuisi?\' sed tres, inquit, unum sunt. [*]( 2 I Cor. 12, 4—6. 9 I Cor. 12, 11. 20 I Ioh. 5, 7. ) [*]( 1 producamus b 2 autem on. Ms dominationum W snnt donationum ϕ 3 et] e W , ministrationum Βϕ Wa minitterionun A mysteriorum 0 6 diusisionum a 9 intalit om. a 11 nulnus BV1C1 nallins C1β ambiguitas P qaiin clareat et A .. 14 dininte b . 17 intenligenda P. domiDatio intelligenda est acW ac] an B V 18 en W 19 et spiri- . tum bA iohannes BV1 testimonia.. PM 20 namque] enim Ms . 21 perhibent] dant W uerbum] et fili.. 0 22 sanctus om. Å bii BVCab i W ii P nnnquid aP 93 i* differentiae qualitate uel indifferenti aequaliMte BW MaLβΑ indiferenti (as syll. in V eras.) aequalitate VCs 24 longe b .. seperationis Ma 25. inquid Cs1 . )

(III, 12) Ut autem adhuc magis magisque sanctus spiritus cum patre et filio una diuinitas in creandis rebus omnibus demonstretur, habes creatorem spiritum sanctum in libro Iob: spiritus, inquit, diuinus eat qui fecit me, et spiritus omnipotentis quidocet me. Et Dauid dicit: emitte spiritum tuum et creabuntur, et renouabis faciem terrae. Si renouatio et recreatio per spiritum erit, sine dubio et principium creationis sine spiritu non fuit. Post creationem igitur ostendamus, quia uiuificat etiam spiritus sanctus, sicut pater et filius. Equidem de persona patris refert apostolus: testor in conspectu dei, qui uiuificat omnia. Uitam uero dat Christus: oues, inquit, meae uocem meam audiunt, et ego uitam aeternam do illis. Uiuificamur uero ab spiritu sancto ipso dicente domino: spiritus est qui uiuificat. Ecce una uiuificatio patris et filii et spiritus sancti aperte monstrata est.

(III, 13) Praescientiam rerum omnium in domino esse et occultorum cognitionem, licet nemo Christianus ignoret, tamen ex Danihelis libro monstrandum est: deus, inquit, qui occultorum cognitor es, qui praescius es omnium antequam nascantur. Haec eadem praescientia in Christo est, sicut refert euangelista: ab initio autem sciebat Iesus quis esset eum traditurus uel qui essent non credentes in eum. Quod sit autem occultorum cognitor, [*]( 4 Iob 33, 4. 5 Ps. 103, 30. 11 I Tim. 6, 13. 12 Ioh. 10, 27-28. 14 Ioh. 6, 64. 19 Dan. 13,42. 22 Ioh. 6, 65. I ) [*]( 1 sanctns B1ϕ: sancti rell. 3 demonstratur C\' Iob] iob primo a 4 inquid Cs1 5 omnipotens W 6 rennouabis W 7 renouatio et recreatio Ba: ren. et creatio ϕ WL creatio et renouatio §A dubium BV- 8 printipium W 9 uiuicat W 10 Equidem] et quidem WMLβ 12 inquid C 13 illis] eis b 14 nero] ergo M a aL sancto ipso om. A domino dicente A 15 uificat W 16 demonstrata b 17 pre- (prae- A)scientia BA praesentiam LP omnium rerum a domino] deo A 18 ocultorum b connitionS V1 19 danielis MsaP1 inquid C 21 haec autem eadem <p 23 non om. PblR 24 autem om. P occultor P )

Similiter praescire omnia spiritum sanctum ipse manifestauit dicens ad apostolos: cum uenerit spiritus ueritatis, docebit uos omnia et uentura adnuntiabit uobis. Qui uentura nuntiare perhibetur, praescire omnia non dubitatur, quia ipse scrutatur altitudines dei et nouit omnia quae in deo sunt, sicut memorat Paulus dicens: spiritus enim omnia scrutatur, etiam altitudines dei Item in eodem loco: sicut nemo scit hominum quae sunt hominis, nisi spiritus qui in ipso est, ita nemo scit quae sunt dei, nisi spiritus dei.

(III, 14) Ad intellegendam nero potentiam spiritus sancti pauca de terribilibus proferamus. Uendiderat possessionem, ut scriptum est in actis apostolorum, suppressa parte pecuniae dolosus discipulus, reliquum pro toto ante pedes posuit apostolorum: offendit spiritum sanctum, quem putabat latere. Sed quid ad eum dixit continuo beatus Petrus? Annania, quare satanas repleuit cor tuum, ut mentires spiritui sancto? Et infra: non es mentitus hominibus sed deo. Atque ita percussus uirtute eius, cui mentiri uoluerat, expirauit. Quid hic uult beatus Petrus intellegi spiritum [*]( 2 Mt. 9, 4. 4 Ioh. 16,13. 8 I Cor. 2, 10. 10 1. c. 11. 18 Act. 5, 3. 20 1. c. 4. ) [*]( 1 traducens] in C m. 2 uel 3 s. 1. adieet. id est diffamans uel confnndens 2 quod V1 3 Similiter] similiter spiritus β praescire omnia ... perhibetur om. p 4 apostolos] populos Y (per comp. plof) 5 doceuit et adnuntiaoit BV1 6 nobis] uos F1 7 scrutator VIsa scrutator est M altitudinis BVClMsa 13 iatelligendum A 14 passionē V1 15 actis BVCW (cf. infr. 92): actibus rell. subpressa P 16 reliquam A pro totum B V\'A proiecit a posuit om. BV\'a posuit ante pedes ap. W apostolerum posuit V2 CMs ponens ap. L 17 se latere fiA 18 ananis C2MsaLPR 19 sathanas a meotires BV1Ms1PB (Roensch p. 298): mentitus esses A mentireris reU. in spiritui B VI 22 exspirauit ϕ quod hic nelit M intellegi om. VC: intelligi abRA )

Tale aliquid, immo fortius quiddam dominus in euangelio ostendit: omne peccatum et blasphemia. remittitur hominibus; qui autem blasphemat in spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc saeculo neque in futuro. Ecce terribili sententia inremissibile dicit esse peccatum ei, qui in spiritum sanctum blasphemauerit Compara hnio sententiae illud, quod scriptum. est in libro Regnorum: si peccando peccauerit uir in uirum, orabunt pro eo; si autem in deum peccauerit, quis orabit pro eo? Si ergo blasphemare in spiritum sanctum et peccare in deum simile id est inexpiabile crimen est, iam quantus sit spiritus sanctus unusquisque cognoscit..

(III, 15). Deus quod ubique sit praesens et impleat omnia, ore discimus Esaiae: ego, inquit, deus adproximans et non de longinquo. ai absconditus fuerit homo in abscouditis, ergo ego non uidebo eum? nonne caelum et terram ego impleo? Quid autem de snasua ubique praesentia saluator in euangelio P ubicumque, ait, fuerint [*]( \' 5 Mt. 12, 31-32. 11 I Reg. 2, 25. 18 Hierem. 23, 23—24. 22 Mt. 18, 20. ) [*]( 1 sanctum ? Utique vulgo cum] quod β 3 mentitus V bis 4 dfim W in deum (deo S) credit β imo a .5 qui///dam P ostendit] ostendit dicens β A 6 plasphemia Ms1 blasfemia P remittitur «W remittuntur P remittetur rell. ominibus W 7 piasphemat Ms1 ei om. 0 8 fituro V tenibilis βΑ 10 plasphemauerit M blasphemauerat F1 eompora V1 comparat W 11 regum PblR peccande W 12 orabunt] orabit sacerdos a si autem... pro eo om. A 13 orauit BV* ergo] autem ϕ plasphemare VlM 15 quãtus P 17 quod ubique deus sit pr. W et om. BipWL impleatque W implet Pb1R 18 esayae Ms ysaie a inquid BC 19 longinoo P 20 ergo om. a 21 implebo BVCsL de sua] deus sit L ubique] ubiquitate C" 22 praesentia om. BVCsIL praesentia ubique a euangelio] eu. ait MA eu. dicit 0 ait] inquit M: om. A fuerint ait L )

(III, 16) Habitat deus in sanctis suis secundum promissaonem qua dixerat: habitabo in illis. Quod uero dominus Iesus dicit in euangelio: manete in me et ego in nobis, probat hoc Paulus dicens: an nescitis quia Iesus Christus est in uobis? Hoc autem totum in spiritus habitatione adimpletur, sicut memorat Iohannes: ex hoc, inquit, scimus quia in nobis est, quia de spiritu suo dedit nobis. Similiter et Paulus: nescitis quia templum dei estis et spiritus dei habitat in uobis ? Et iterum dicit: glorificate et portate deum in corpore uestro. Quem deum? utique spiritum sanctum, cuius templum esse uidemur.

(III, 17) Nam quod arguat pater, arguat filius, arguat [*]( 3 Ezech. 36, 27. 4 Sap. I, 7. 7 Ps. 138, 7—10. 13 n Cor. 6, 16. 14 Ioh. 15, 4. 15 II Cor. 13, 5. 17 I Ioh. 4,13. 19 I Cor. 3, 16. 21 1. c. 6, 20. ) [*]( 2 nedio V in medio eorum eam a aeque (-ae) Msab adsit] Bit A 3 propheta dioit p 5 replebit RA rebit P hoc] ob b 6 scientia B sientiam V uoces B et V ut wid. notis W 7 ibo ab] ibo a CMsaLb ibo ad PB 8 ee et si PbA discendero B 9 ad infernum MLb si anmpsero] si recipiam A peanes V pinnas A direotim ego: directam BVGs in directum WβΑ dilaonlo (ϰαγ\' ổϱϑϱοv) Ma 10 extremis a 11 continenit B contenebit P 12 deus om. a 13 quam WA habitacio F1 14 enangelo b 15 christuB iesus a 16 adimpletus V1 17 ei hoc] et hoc a inquid BC 18 suo] sancto b 21 quem uocat deum W 23 Nam] nam et "A spiritus] sps Sps sic BVs\' )

(III, 18) Nam et quod bonus pater, bonus filius, bonus spiritus sanctus, sic probatur. Dicit propheta: bonus es tu, domine, et in bonitate tua dooe me iustificationes tuas. De se autem ipse unigenitus: ego sum pastor bonus. De spiritu aeque sancto Dauid in psalmo dicit: spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam.

(III, 19) Quis autem illam dignitatem spiritus sancti pessit " tacere? Antiqui enim prophetae clamabant: haec dicit dominus. Hanc uocem Christus adueniens in suam personam reuocauit dicens: ego autem dico uobis. Noui autem prophetae quid clamabant ? sicut Agabus propheta in actis apostolorum: haec dicit spiritus sanctus, et Paulus ad Timotheum: spiritus, inquit, manifeste dicit: quae uox [*]( 2 Ps. 49, 16. 3 1. c. 21. 4 Pa. 6, 2. 6 Ioh. 16, 8. 9 Pa. 138, 7. 12 Ps. 118, 68. 14 Ioh. 10, 11. 15 Ps. 142, 10. 20 Mt. 5, 22. 22 Act. 21, 11. 23 I Tim. 4, 1. ) [*]( 1 spalmo C 2 dixit Mab 3 statuam te PB contra] ante A diuid P 4 in om. a 6 sancto spiritu P euangelio] euangelio dicit β 7 inquid BC paraclytua BCM βΑ paraclituu VWsa 8 de iustitia] et de insticia ϕ de ante iudicio om. b Dauid om. C 9 clamat Pb1 ab] a MsaLβ 10 tua om. BVC 11 bonns pater BVCWsPb bonus sit p. Mao bonus et spiritus <p 12 probator A 13 domine om. Ms in om. a 14 ipse om. P unitus (unicus 6) ait ego β 15 sancto aeque β splamo C dicit] d. ad deum A d. ad dominum a 16 tarram] uiam A 17 illam om. P 20 reuocans b prophetię BV. 21 qui A clamant Pb\'B sicnt] sic ait a agab W actis BVCW actibus rell. 23 inquid BC ) [*]( VII. ) [*]( 5 )

(III, 20) Ne ouis autem spiritum sanctum, quia paracletns dictus est, contemptibile aliquid aestimet. Paracletus enim aduocatus est uel potius consolator secundum Latinam linguam: quae appellatio etiam filio dei communis est, sicut dicit Iohannes: haec, inquit, scribo uobis, ne peccetis; sed si quis peccauerit, paracletum habemus apud patrem Iesum Christum. Nam et ipse dominus cum dicit ad apostolos: alterum paracletum mittet uobis pater, sine dubio, cum dicit alterum paracletum, se quoque paracletum manifestat. Sed neque a patre hoc nomen paracieti [*]( 2 GaL 1,1. 6 Act. 13,2. 8 1. c. 4. 10 Act. 20,28. 16 I Ioh. 2, 1. 19 Ioh. 14, 16. ) [*]( 1 Dicit se Paulua] et paulus quidem dicit se A 2 ex christo P fuisset W 3 inquid BVCs1 4 Iesum om. a et] ad A: om. a deum] dominum BaL -5 actis BVCWMs1 actibna reU. autem om. P apostolorum legitur quod A a MaL 6 enim om. a 7 segrega a barnabam a paulum A 8 quo// B quod Aa inquid BC 9 seleutiam WМβΑ 10 libro] loco Pb 11 sanctus om. P in §§. 93—98 a mitilus est 12 paracljtus BCP paraclitus VWMsab2 paracliticus b1 18 contemtibile b aliquit bA paraclytuB BVCsPb paraclitus WMa 14 positus BVClWMsaL 15 dicet BV (iidem ezuet pro exuit III, 46) docet WβΑ 16 inquid BC fne] at non A sed si BVCWs: sed et ai rell. 17 paracletum Bl et sic ter deinceps: paraclytum uel paraclitum rell. adpud b 21 a patre] pater a paraclyti BVCWb paracliti MsaP )

Denique ad Corinthios Paulus ita scribit: benedictus deus et pater domini nostri Iesu Christi, pater misericordiarum et deus omnis consolationis, qui nos consolatur. Et cum consolator dicitur pater, consolator dicitur filius, consolator etiam spiritus sanctus, una tamen nobis consolatio a trinitate praestatur, sicut et una remissio pecca,.. torum, apostolo adfirmante: abluti, inquit, estis et iustificati, et sanctificati estis in nomine domini nostri Iesu Christi et spiritu dei nostri. Possemus plura adhuc de diuinis scripturis proferre testimonia, quae iuxta baptismi sacramentum trinitatem unius gloriae, operationis ac potentiae manifestant; sed quia ei his plenus est sapientibus intellectus, multa praeteriuimus studio breuitatis.

(III, 21) Faciamus ergo recapitulationem dictorum nostrorum.

Si de patre procedit spiritus sanctus, si liberat, si dominus est et sanctificat, si creat cum patre et filio et si uiuificat, si praescientiam habet cum patre et filio, si ubique est et implet omnia, si habitat in electis, si arguit mundum, si iudicat, si bonus et rectus est, si de eo clamatur Chaec dicit spiritus sanctus\', si prophetas constituit, si apostolos mittit, si episcopos praeficit, si consolator est, si cuncta dispensat prout uult, si abluit et iustificat, si temptatores suos interficit, si is, qui eum blasphemauerit, non habet remissionem neque in hoc saeculo neque in futuro, quod utique deo proprium est: haec cum ita sint, quur de eo dubitatur quod deus sit, cum operum magnitudine, quod est, ipse manifestet: non utique [*]( 2 II Cor. 1, 3-4. 8 I Cor. 6, 11. ) [*]( 1 eat] habet a beneficientiae BVC2WМsPb 2 chorinthioa BVCM corintios P 3 et om. a 4 omnis] totius MsL consolatur nos b 8 inquid BC 9 et sanctificati om. W 10 lesu Christi om. P spiritu] in spiritu 87A adhuc] ad hoc M 11 iuxta] secundum A 13 sed qui A 17 est om. VCMa1 et si] si Waà uiuicat W 18 praesentiam s§ 22 praefecit a.A 24 is] his BVXWPA plasphemaaerit M 26 quur] sic BVC cum] eum BVlW cum eum a0 27 magnituding B Vs1A1 magnitudo 0 ) [*]( 5* )