Euangelicum ergo sequens ait ita capitulum: qui cum audissent regem, abierunt. et ecce stella, quam uiderant in oriente, antecedebat eos, usque dum ueniens staret supra, ubi erat puer. uidentes autem stellam gauisi sunt gaudio magno ualde, et intrantes domum inuenerunt puerum cum [*]( 3 cf. I Beg. 24, 7 16 Matth. 2, 9 seq. ) [*]( - ci 1 tuis s. I. P* ambignas donas intfiq; P corr. m. 2 2 aeruientem om. H debuistis P spelunca BH in qua Par. Gall. 3 cum ita cogeretur υ (dum Col.) cogetur H ita respondit om. PR3, fort. abait (ait) 4 non] s.l. H* 6 quia υ ipxpf P 8 perhimere P ineidiaueris H mundo H 9 qui 6 si n immemor PR 10 ib B salutem P ab hoc—parrictdali conatu H 12 agnoscens P persequeris B auctori H (n. 1, 8 corr. m. 2) nec tamen P Col. Par. 18 sacietate R, satiaetate H corr. m. 2 14 infer*o H, infero v 15 qu.e H, quo P ui saeriens P puidebit P 16 DE MAGORVM MVNERI- BVS RH, De adorato a Magis Christo et muneribus oblatis υ Euagelicum R corr. tn. 2 20 au stell am gauisi B am a m. 2, stell in ras. )
206
Maria matre eius et procidentes adorauerunt eum et apertis thesauris suis obtulerunt ei munera: aurum tus et myrram. quid est hoc, ut praecederet eos stella quam uiderant, nisi ut ducatum parui sideris intuentes materiem pleni luminis inuenirent? adorauerunt autem quia uere uenerant adorare, quod Herodes se mentiendo facturum non meruit obtinere. nisi enim ueris adoratoribus Deum non conceditur adorare, sicut ipse Dominus noster ad Samaritanam mulierem locutus est dicens: uos adoratis quod nescitis; nos adoramus quod scimus, quia salus ex Iudaeis est. sed uenit hora et nunc est, quando ueri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et ueritate. nam et Pater tales quaerit, qui adorent eum. licet ergo Dominicae uerba doctrinae manifesta sint et aperta, quod Deum nisi ueritas non adoret, debemus tamen uim sermonis diligentius perscrutari, quid sit uenit hora et nunc est, quando ueri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et ueritate. arbitror itaque iuxta sensum, quem meae Dominus paruitati largitur, quod per significationem praesentis temporis, quo se palam mundo monstrauit, in se Patrem dixerit adorari. sic enim sequentibus patefecit alloquiis dicens: iudicium omne dedit Filio, ut omnes honorificent Filium, sicut honorificant Patrem. magnifice uero postquam dixit in spiritu, adiecit et ueritate, quoniam spiritum Dei gerentes ueritas sequitur, alienum fallacia
[*]( 11 Ioh. 4, 22 b. 22 cf. Ioh. 5, 22 s. ) [*]( 2 optulerunt R2H 3 myrram PRH 4 nis1 nt P corr. m. 2 paruis P 5 matheriam H 6 quod—optinere] in marg. atn. 2 H 7 dominum BH 8 -reditur Hcam.2 11 ora H 12 adhorabunt H 13 querit adoratores P 15 Dominum n sermone a H1 corr. m. 2 16 persorutaq; P corr. m. 2 qui sit H" 18 me H 19 deas υ 20 mostranit H 21 dix B (cf. Zinkii de Fulgentio mythographo diaputationem p. 48) adorare H alloquiis PBH 22 ut omnee honorifioent Patrem H sicut honorificauit Patrem Col. Par. 25 in spiritu H aequitur] r ex 3 P a.lienum (1 eras.) H fallatia H. ) 207
comitatur. declaratur et aliud in hac magorum persona mysterium: per illos namque gentiles et aduenas ad se Dominus noster Iesus Christus ingressos gratiam futurae legis ostendit, quod omnibus ad se gentibus ueniendi aditum iam pararit. ita enim et per prophetas suos et per se ipsum noscitur elocutus. per prophetas quidem licet saepius ista praedixerit, Dauitico tamen testimonio sic explanauit: Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te. postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae. mirabilem gentes hereditatem dixit, quia per noui gratiam testamenti Domino parabatur adquiri. per se autem ipsum in euangelio tamquam bonus pastor ita promisit: et alias oues habeo, quae non sunt ex hoc ouili. et illas oportet me adducere et uocem meam audient et fiet unum ouile et unus pastor. nec deuotionem munerum diuino caruisse nutu credamus. nam per illas species merito uariae significationis oblatas Christi potentia patuit declarata. aurum namque diligentius inquiramus quid pronuntiet adtributum? sine dubio tam praeclara materies et opulentia metallici
[*]( 7 Psalm. 2, 7 s. 13 Ioh. 10, 16 ) [*]( 1 aliud om. v, aliu d H2 fuit alia 4 uenienti PH, uenientibos v a«ditum (n eras.) B pareret B 5 per om. H Par. et se ipeum Col. locutus Hv 6 praediierit PRH Par. Gall., praedixerat. reU. ed. dauitice ***** (tamen eraa.) P 7 teatimonios aic P corr. m. 2 planauit PB dñs dñs P 8 po- B stola H 9 et—mirabilem om. v, fere eras. in H geetea P a corr, 8. 2 10 mirabilēs P, mirabiles B 11 que—parabatur B eorr. m. 2, qui - parabantur v 12 parabantur (?) P se aut ipsum PB ipsum autem H autem om. v 14 hoooouili Pouil1 Iicorr.m.2meddncereH15audiaatPcorr. P ouile B corr. m. 2 medducere H 15 audiunt P corr. m. 2 16 nam P corr. m. 2 18 deccreta P 19 si dilia gentiaB v pronunet a*tributum H corr. m. 2 20 dubie P tam om. H opulentam H, opulenta v ) 208
splendoris inradians utpote regi memoratur inlata. sed et in hoc rege duplicem fatemur esse substantiam: Christus enim et spiritaliter regnat in caelis, et carnaliter natus est rex Iudaeis. turis autem munus, quia religioso libamini illud olim proficiebat incensum, Christo datur ut Deo; myrra uero, quia tumulandis est apta corporibus, humanam morituro per carnem sepulchralem traditur ad honorem. ipsa quoque trinae quantitatis oblatio cultum catholici dogmatis pronuntiabat ex numero, quippe Deus omnipotens, qui praesentia praeterita conspicit ac futura semperque manet mansit iugiter ac manebit, triplicis in sua deitate uirtutis in eorum temporum cursu rerum omnium posuit fundamentum, quamquam praesentia sub eius oculis semper uniuersa consistant, qui nec uetustatis senium nec iuuentutis suscepit incrementum, sed qui semper quod est idem esse non desinit. nam potestatis suae nomen excelsum Moysi sollicite perquirenti, ut Israhel populo nuntiaret, de flamma rubi non ardentis hoc edidit: ego sum qui sum, et dixit: sic dices ad filios Israhel: qui est misit me ad uos. in euangelio nihilominus ad Iudaeos Abraham sibimet praeponentes antiquitate sic inquit: amen amen dico uobis, antequam Abraham fieret, ego sum. uide distantiam utriusque substantiae, Deum discernentem et hominem. de Abraham dixit: antequam fieret;
[*](17 Exod. 3, 14 20 Ioh. 8, 58 ) [*](1 utpote (0 ex u) B et om. n 2 regi P, regem H esse fatemur H 3 specialiter n 4 turris H autem om. n b quia Pv, quo R, qua H regiose P corr. m. 2 libamine R 5 Christi datum Deo H 6 quae v tumulandis] is ex usH 7 post sepulchralem ras. 3 uerborum in H sepulcrali lege b 9 quippe qui n praesentia om. υ 11 in *** (sua? eras.) H una υ deitate* (s eras.) uirtu (r corr.) P 12 praesentiam R 13 quin et P ne uetuetatis Col. I. 14 susoepit B corr. m. 2 qui scripsi, quia PRH, quod v 15 non P 16 sollite I, solli∗∗te H isrlP, Israhel H, israhelitico B, Israeli v 17 rubi ardentis Par. Gall. Ârev. 18 dic** filiis H 20 praeponentis H 23 de om. b. ) 209
de se ipso non dixit ego fui, sed ego sum, quoniam diuinitatis esse est non fuisse, quae uiua semper aeternitate consistens. nec initiis oritur nec terminis explicatur. tempus enim a Deo est, non Deus a tempore.
Lectionis itaque sermo prosequitur: et responso accepto in somnis, ne redirent ad Herodem, per aliam uiam regressi sunt in regionem suam. debemus igitur imitari nos etiam magorum facta, fidelia, et sicut illi somnio crediderunt, nos euidentissimis aspectibus iam credamus, quatenus qui Christum signo crucis praelucente repertum meruimus adorare eidemque de thesauris nostri cordis munera trinae laudis offerre iam minime reuertamur ad huius mundi principem, qui nos ante seduxerat, deceptorem, sed priorem semitam relinquentes per illius callis secreta pergamus, qui ad caelestem patriam gressus dirigit confidentum..
Dehinc talia per ordinem gesta narrantur: tunc Herodes uidens, quoniam inlusus esset a magis, iratus est uidens et mittens occidit omnes pueros qui erant in Bethleem et in omnibus finibus eius a bimatu et infra secundum tempus quod exquisierat a magis. igitur a magis, quos crediderat inludendos, inlusus dissimulatos motus ira praecipiti rex impius publicauit, si Y [*]( 5 Matth. 2, 12 16 Matth. 2, 16 ) [*]( 1 se om. H 2 est om. P uia υ 3 conssistens H n 5 QVID SIGFIET PER ALIAM REDIRE TIAK B ressponso P somno H 6 eum ad H haliam H 7 renerai PH υ 8 aetiam H r magorem H corr. m. 2 omnino H, somno υ 9 quatinus P 10 praelacentem n ad*orare H (h eras.) 11 tesauria P 14 pgem∗us H quia d P i5 diligit P, dirigit H git a m. 2 confitendo Hv (confidendo Par.) 16 dein H p. o. talia gesta υ 19 ab imatu R 20 ezquesierat P, audierat H audi fere eras. 21 magis] DB NECE INFANTVM R, De saeuitia Herodis et nece paruulorum v, quae a uerbis Tunc Herodes etc. cap. incipit (cf. c. 6) quod B a magis inludendos H 22 dissimulatas H puplicauit H ) [*](X. ) [*](14 )
210
regem dici conueniat, qui nec pietatem tenuit, nec suos regens animos temperauit, sed tamquam leo saeuissimus et cruentus, cui si tener quiuerit forsan agnus auferri, in totum parui sanguinis gregem impetus ferinos exercet pecusque mollissimum mandit, lacerat, decerpit, extinguit; stant eminus fetae miserrimae pignora uocantes frustra iam perdita crebrisque balatibus inanes auras exagitant: sic Herodes Christo stimulatus ablato paruulorum cateruas elidere sanguinulenta non destitit tyrannide. quonam, rogo, crimine simplex morti turba succumbit? cur qui uixdum modo sunt geniti, digni sunt iam puniri? furor est in cruento rege non ratio, qui primis uagitibus inimicus et innumerum patrare nefas adgressus, puerilis milia mactauit aetatis unoque luctu tot simul genetrices orbauit. haec effusam uultibus comam miseranda dilacerans crinalis damni foeditate nudum uerticem sauciabat, illa madidas lacrimosis imbribus genas unguium proteruitate sulcabat, duris alia pectus sanguinulenta uerberibus, infelix mater nec iam mater super unici gelidum corruens cadauer extincti per abscisas uberum uenas lactis copiam cum cruore fundebat. nemo calamitatis illius tam uarias tamque multiplices potest imagines expedire, ubi diuersis generibus lamentorum dolor aderat non diuersus. quis tibi sensus, quaeue fuerit mentis
[*]( d i 1 di* (q; eras.) P suoregens P s a m. 2 suos om. H 3 cuius itener P tiner ex tener H2 praui R 5 stante minus H foete P, foetae B, faetae H 6 misserimae P, mir serrima H, miserrime v (miserrimae Arev.) crebis P r a m. 2 7 bala∗tibus H aares PH erodes∗∗∗ zpo(stin eras.) P 8 parnoram P cateruaa] e a m. 2 H sanguinolenta B 9 quaenam H corr. M. 2, quaenam H 10 modos P 11 fororem in H 12 adgressua H1 eort. m. 2 13 genitrices H ni a m. 2 15 damna P 16 dnrns P 17 pestus P saagninolenta B, sangninolentum v mater caedebat a 18 iam modo Hv mai **** H conruens H1 corr. m. 2 per erat. m H, om. υ 19 abscissas v 20 tam P uaries H si tante P corr. m. 2 22 non dinersus dolor aderat P sensusq; fnit H fuit v ) 211
intentio, non iam tyranne, sed lanio ? quos fremitus eructabas accensus, cum insontium uulnera paruulorum ex arce summa prospiciens uastum pelagus lacrimarum cerneres inundatione collectum? inter necatos tamen infantes, quos occubuisse certum est non perisse, quam quam Christus afuerit, absens esse non potuit, qui periculis sanctorum semper insertus, alienis pro se corporibus inrogata pio motu sentit ipse supplicia.
Cumque iam aetate proficiens annos duos gereret supra decem, cuius numeri de carne traxerat quantitatem, aeuum scilicet temporale humana ratione percurrens, senioribus seniorem sese prudentia, magistris magistrum pandebat esse doctrina ut, legis suae manifestus interpres quantus esset, inferior demonstraret.
Nec post longam temporum moram (quaenam potest esse temporibus, quae uolucri cursu fugacia nondum ueniunt, iam recedunt) ut euangelista significat, ipse Iesus erat quasi annorum triginta, ut putabatur filius Ioseph. praeclare nimis utrumque uerbum quasi et putabatur diuinitati seruauit; sicut enim quasi triginta uidebatur annorum, cum sit aeternus, ita Ioseph filius putabatur, [*]( 16 ef. Luc. 3, 33 ) [*]( 1 quo. (d eras.) H ernctaabus B 2 sontium Par. unlnerū P 3 cerneres] es ex is B 4 necator (f a m. 2) P 5 afuerit xps absens ēe n. fuit R1, ēe n̄. de fuit corr. m. 2 6 po- [)alaeritxpsabseDseen.fuit R1,ēe n.fuitcmт.../J6potait Ην, fnit PB sanctorum-sentit in mg. add. m. 2 P 7 in se Ην 8 DE DOCTRINA XPI cv̄ ESSET ANNORVM XII RH, De doctrina ac magisterio Domini duodeoimo anno ν Cam Hv proficies P n a m. 2 dno P gerere* B i a m. 2, gereretet P 10 silicet H c a m. 2 temporalem P 11 ee prudentiamagistrum ee doctrinae B doctrinam P 12 esset om. B inferior Hartel, interior libri 13 monstrat H1, monstraret eorr. e m.2 14 esse mora v 15 fugatia P, fugatia B, fugati H 16 Inscriptio post significat VBI XPS TRIGINTA ANNORVM BAPTIZATVR Å IOHANNE RH (omisso a Iohanne), de tricenarii baptiamo saluatoris v eI l 17 iam annorum v Iosep PH 18 el predare P cl a m. 2, le praeclare H ic a m. 2 19 diuinitatis v sic H 20 c. s. annorum aeternus H atnus P e a m. 2 Iosep P, Iosepb∗∗∗∗∗ H filius om. v ) [*]( 14* )
212
cum sit ex uirgine procreatus. tunc Iordanis ad fluenta baptizandus accessit expetens quod uenerat ut donaret, abluendus qui uenerat abluere. hunc Iohannes Baptista conspiciens, quem matris in utero senserat, dum lateret iam Christi conscius adfuturi, prophetiae munus exercens, licet loqui non posset, tamquam muti patris a silentio temporali descendens, proclamare coepit et dicere: ecce Agnus Dei, qui tollit peccatum mundi. cum dicit tollit, ostendit eum non habere quod tollit, quod quidem tulit non ut ipse gereret sed ut ipse deperderet. sicut tenebris nocturnae caecitatis ortum radiantis diei subito uidemus infundi, nec tamen caliginis tactu, quam decutit, splendoris sui gratiam lux amittit, ita Dominus Iesus Christus, humani generis delicta suscipiens non tenuit, sed fugauit. nam ut ignis metalla sordium consumptione clarificat, ita nos ab originali contagione sua bonus opifex flamma mundauit tunc inmaculatus aquas ingressus in se nostram lauauit iuluuiem nihil habens proprium quod lauaret. ipsos denique latices sacri corporis maiestate purificans beauit gurgitis famam, honorem Dominici baptismatis consecutam. senserunt tremendam deitatis undae praesentiam, pontus recessit a litore, fluuius remeauit in fontem. de quibus propheta cantitans haec designat: mare uidit et fugit, Iordanis conuersus
[*]( 7 cf. Ioh. 1, 29 22 PsaL 113, a 5 ) [*]( 1 baptisatu H, baptiiaturus ν 2 ablaendis P 3 ueniebat ν4 xpo conscius P s, corr. ex c 5 possit PH 6 mata B 7 ecoe qui v peccata v 8 qu∗∗i H2 qui ν 9 gerere\' -deperdere\' B 10 .. perderet (de a m. 2) H 11 quem n 14 ut om. P consumatione PB, consummatione H" e claricat B 15 contagio PH" bona H m. 1, bonus m. 2 opimex habundanter P mundauit (m a m. 2, f m. 1) B 17 ins luuium P e a m. 2, in∗luuiem B denique ex quoque H2 I 13 mag̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣estate B corr. m. 2 bea∗∗∗uit gurgites H 19 lympham v senserunt cicutaB 8. l. m. 2 20 trem∗∗ndā (de eras.) B inde B 21 fůntem P corr. m. 2 ) 213
est retrorsum. quid est, mare, quia fugisti, et tu, Iordanis, quia conuersus es retrorsum?
Euangelioae leetionis ergo teitus ita prosequitur: baptizatus autem confestim ascendit de aqua, et ecce. aperti sunt caeli, et uidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam uenientem super se. et ecce uox de caelis dicens: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene conplacui. consideremus attentius, quantum reueletur et in hoc loco mysterium. postquam enim Dominus de aqua baptizatus ascendit, mox aperti sunt caeli. quomodo mox aperti, cum Christo, cui super sidera semper est domus, numquam caelum uideatur obclusum ? sed arbitror, quantum pietas eius meis sensibus adspirare dignatur, quod ideo tunc aperti sunt caeli, quando Dominus ab aqua baptizatus ascendit, ut suis misericors doceret exemplis homini, cuius effigiem sumpsit, caelorum regna tunc pandi, cum meruerit spiritalis aquae consecratione perfundi. quod autem Spiritus Dei super eum in specie columbae descendit, ostenditur quanta sit eius bonitas, mansuetudo, simplicitas per uolucrem fellis amaritudinem non habentem. et ne corporaliter uisus esse nesciretur Deus, uoce Patris asseritur dicentis: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi conplacui. praeclarus iste dilectionis affectus plenam catholici dogmatis continet firmitatem unamque Patris et Filii pronuntiat esse [*]( 3 cf. Matth. 3, 16. 17 ) [*]( 1 quod fugisti HBv 8 post prosequitur VBI CAELI APERTI SVNT B baptizatuI (us ex um) P 5 ei caeli B v 6 columba P colummens Hl corr. in mg. m. 2 9 attentius-enim om. H 10 dominus om. P baptizandus P B corr. 11 cum] sunt HBv 12 sẹṃp P semper est om. Hv caeli P, caeli B uidetur RΗν oeclusum B c, ex b corr. 18 ei P adspirare H corr. m. 2, aspirarePB14: n quaddo Pnam.f4dominusaвcendit11 aspirare PR 14 quaddo Pnam. 2 dominus ascendit ν 16 pandi* (t eras.) B, pandit H 17 consecrationis P 18 speciae P n a m. 2 19 ei P 20 uoluc.re H e ex t m. 2 21 patre uocis P aseritur H 22 quo. conplacui P, complacui/// H 23 plena B )
214
uirtutem. caritas enim, quae in Deo consistit, a similitudinis et aequalitatis spiritu non recedit. nam qui dixit sui lege mandati: diliges proximum tuum tamquam te ipsum, docuit diligentis et dilecti nullam fieri oportere distantiam. nam et in sequenti uerbo quod addidit: in quo mihi conplacui, intellegitur potestatem unius deitatis explanasse communem. plus est enim conplacui dixisse quam placui, quia conplacui conuenientiae uerbum est et geminae cernitur adhaerere personae. quod ideo uox caelestis expressit, ut et Pater in Filio et Filius conplacuisse uideatur in Patre. nam et ipso tam Paternae uocis quam Filii baptismatis uel Spiritus aduolantis congregato consortio trinitas uno fulsit ex Deo, quo dignus non meretur existere qui non numerauerit unitatem.