Historiae Adversum Paganos

O sacra et ineffabilis diuini iudicii discretio! O sanctum istud et salutare flumen, quod parua exortum domo, dum beato alueo in sanctorum sedes tendit, oberrantes periclitantesque animas in salutis sinum pia rapacitate peruexit!

O praeclara illa Christianae militiae tuba, quae generaliter cunctos dulcissimo ad uitam modulamine inuitans, quos ad salutem inoboedientes non suscitauit, inexcusabiles reliquit ad mortem.

mysterium hoc, quod in transferendis uasis, dicendis hymnis, ducendis populis fuit, tamquam magnum cribrum fuisse arbitror, per quod ex congregatione populi Romani tamquam ex magna massa frumenti per omnia ex uniuerso ambitu ciuitatis latebrarum foramina effluxere grana uiua siue occasione siue ueritate commota;

omnia tamen de praesenti salute credentia ex horreo dominicae praeparationis accepta sunt, reliqua uero uelut stercora et uelut paleae, ipsa uel incredulitate uel inoboedientia praeiudicata, ad exterminium atque incendium remanserunt. quis haec perpendere plenis miraculis, quis praedicare dignis laudibus queat?

Tertia die barbari quam ingressi Vrbem fuerant sponte [*]( AVCTORES § 15 Tertia die cf. 2, 19 § 13 ) [*]( EXPILATORES 19 Tertia—p. 548, 8 effecerat compilauit Paulus 312, 27 — not. lin. 9 19 Tertia—p. 548, 1 incendio adhibuerunt Marcellinus Comes ad a. 410 et Isidorus Hist. Goth. 18 ) [*]( 1 confundantur D confunduntur VO1 || uerba 0 sacra—2 discretio om. m. 1, add. m. 2 (an 1 ?) in mg. (in textu d, in mg. t adscriptis) B wrba sacra et ineff. diu. iud. discr. 0 om. m. 1, add. s. lin. m. 3 P 2 iudicio D || istud] stod D || fluminem (pro n scripturus erat m) D 3 tum P3R 4 sede dis ten di to ber ran tes D || oberrantes (n 8. s. m. 2) P 5 simum D si*num (fuisse uid. simum) B || ra*pacitate PR 7 mo dolam ineihui huitans (sic) D || ad in ras. m. 1 D 8 inexcupabiles (p in Ip corr. m. coaeua) R; inextricabiles VO1 || reliquit (t in ras. m. 1) P reliquid R1 9 ducendis] ducentis D 11 tanquam D 12 omni D 13 grauna (u del. m. 1) P || oecansione D 14 peraenti D || ex] et DMNE 15 praerationis R1 || pro uelut priore sicut edd. Col. fsh 16 palae N palea G || vel deincredulitate W || inob tredienltia D || praeiudicata] GVN1X2 (ς) fsh praeiudicatae PRDHW edd. Col. 17 exterminum Ra || adque PRa 19 fuerant urbem h ) [*](36* )

nam si exhibitam Neronis imperatoris sui spectaculis inflammationem recenseam, procul dubio nulla conparatione aequiperabitur secundum id, quod excitauerat lasciuia principis, hoc, quod nunc intulit ira uictoris.

neque nero Gallorum meminisse in huiusmodi conlatione debeo, qui continuo paene anni spatio incensae euersaeque Vrbis adtritos cineres possederunt.

et ne quisquam forte dubitaret ad correptionem superbae lasciuae et blasphemae ciuitatis hostibus fuisse permissum, eodem tempore clarissima Vrbis loca fulminibus diruta sunt, quae inflammari ab hostibus nequiuerunt..

Anno itaque ab Vrbe condita MCLXIIII inruptio Vrbis per Alaricum facta est: cuius rei quamuis recens memoria sit, tamen si quis ipsius populi Romani et multitudinem uideat et uocem audiat, nihil factum, sicut etiam ipsi fatentur, [*]( AVCTORES § 15 septingentesimo cf. 6, 14 § 5 § 17 continuo — spatio cf. 2, 19 § 13 § 18 cłarissima sqq. cf. 2, 19 § 15 cap. 40 § 1 MCLXIIII cf. 2, 3 § 3 ) [*]( EXPILAТORES 14 Anno — 15 facta est expressit Paulus 312, 25 — 27 14 Anno — MCLXIIII compilauit Beda De temp. rat. ad a. 4376 p. 916, 21 Giles, idemque adhibuit Hist. eccl. 1, 11 med. 14 inruptio — 15 facta est adhibuit Beda Hist. eccl. 1, 11 ) [*]( 1 incendium D 2 quanto D || septingentensimo P 3 suis P et a. ras. B 4 nullae (ae ex a m. coacua) B 5 conparationi (on m õ* mut. al. m.) B 6 nnc Pa || intulerit h cõtulit Z1 7 qui (i 8. s. m. 1) D 8 continui D || pane (a in e m. coacua) B || attritos W 9 cineris D 10 correptionem (ti in ras. m. 1) P || snperbiae et misere ciuitatis V n lasciuae] post ras. PR lasciuiae D et a. ras. PR, c || blasphemae] D blasfem*ae (er. i) P blasphem*ae (er. i) R || hoc hostibus H 12 fulminibus (ful statim ex flu) D || diruta] RDGN1, WX2 (ς) βυ; dirupta PO diarupta V 14 itaque om. D || I. CLXIIII PB millissimo *** centisumo sexagesimo quarto (prima 0 in ras. m. 1) D 16 alaricum] G WX2 υ halaricum PRD allarichum N1 16 tamen] tam h (temere natum ex tñ editionis s) || multudinem P, )

in ea inrutione Placidia, Theodosii principis filia, Arcadii et Honorii imperatorum soror, ab Athaulfo, Alarici propinquo, capta atque in uxorem adsumpta, quasi eam diuino iudicio uelut speciale pignus obsidem Roma tradiderit, ita iuncta potentissimo barbari regis coniugio multo reipublicae commodo fuit.