Historiae Adversum Paganos

Qratianus interea imperator admodum iuuenis cum inaeatimabilem multitudinem hostium Romanis infusam finibus cerneret, fretus Christi potentia, longe inpari militum numero sese in hostem dedit et continuo apud Argentariam, oppidum Galliarum, formidulosissimum bellum incredibili felicitate confecit. nam plus quam triginta milia Alamannorum minimo Romanorum detrimento in eo proelio interfecta narrantur.

Tertio decimo autem anno imperii Valentis, hoc est paruo tempore postea quam Valens per totum Orientem ecclesiarum [*]( AVCTORES § 8 Gratianus.. apud — Galliaram .. XXXm. Alamannorum .. interfecta (strata. Hier.) Hier. 2393 § 9 — § 11 Bier. 2393 st exceptis maxime his § 9 hoc est-germinauit (Orosianis) et g 10 din-percita et transito-fugientes ) [*]( EXPILATORES 10 Gratianus-16 narrantur exscripsit Paulus 288, 25-289, 4 ) [*]( 1 a] e R1 2 ftrmum] primum D || adflictum PB1 3 prouidentia—4 reddidisset] pronidentia africam conposuisset β 4 mauritania R\'D || melioratam 0 || pristinis] PRDς pristinis legibus Z1υ; principibus coniecit h || instimulante] PR G Wx, (ς) υ atimnlante DVHON1β 5 obrepente] hortante VTO || interfeci Pa ante iussus supra scriptum a ualente m. 2* ita G supra interfici scr. ab nalente ita M a (a om. ℬ1) nalente interfici β, ||apud] alapud D U karthaginem PB 7 assecutus R2 || poe D 8 etiam om. D solus10 inaeatimabilem] innumerabilem DTOW 19 impari R* inparem D 18 et om. PB 14 formidolosissimum (furm- D) R2D || filicitate D 15 xxx PB || minimo romanorum om. D 17 inperii R1 || hoc 6 (9 s. s. m. 1) B 18 ecleaiarum P eclleeiarum D )

siquidem gens Hunorum, diu inaccessis seclusa montibus, repentina rabie percita exarsit in Gothos eosque passim conturbatos ab antiquis sedibus expulit. Gothi transito Danuuio fugientes, a Valente sine ulla foederis pactione suscepti ne arma quidem, quo tutius barbaris crederetur, tradidere Romanis.

deinde propter into- [*]( i. 553 ) lerabilem | auaritiam Maximi ducis fame et iniuriis adacti in arma surgentes, uicto Valentis exercitu per Thraciam sese, miscentes simul omnia caedibus incendiis rapinisque, fuderunt.

Valens egressus de Antiochia cum ultima infelicis belli [*]( AVCTORES § 12 Hier. 2394 et Rufin. 11, 13 ) [*]( EXPILATORES 3 gens — 5 a Valente exscripsit Beda De t. r. 4332 3 gens — 5 expulit exscripsit Pondus 284 8 gemis — 4 Gothos] Post autem non longi temporis interuallam (interoallo β), ut refert Orosius, Hunorum gens omni ferocitate atrocior ezarsit in Gothoa Iordanis Get. 24 5 Gothi - 6 suscepti, 7 deinde — p. 519, 2 imperauit compilauit Paulus 285 9 uicto —10 fuderunt exscripsit Beda D. t. r. 4332 ) [*]( 1 lacerationem D || s∗anctorum|que (er. c) B || misearum D 2 copiosissimas] P1R (a in o mute m. ant. in P) copiosissimos (cup- D) Dςυ || germi|nauit (i prior in ras. m. 1 ex a) R 3 hnnorum] PBDՖ2 hunnorum ℬβ1 (in marg. de hunis m. 1 β) unnoram 9 n deu D || ∗∗ clusa (eras. uid. se coni. cum praecedd.) B se clausa KMN1 clausa XtZ exclusa V || rabię a. ras. B rapie D 4 gothor D || passim] PRKMHTNWN1Z parsim D sparsim GV(O) X2υ om. ℬ cf. § 14 5 cothi D || danouio D danubio PB 6 fuederis D 8 maiimi (mi in ras. m. 2) P 9 sur gen tis (u statim ex a) D || uicto) motu D || sese per trachias (h eras. 8) infudere (infundere X) omnia caedibus incendiisque uastantes $ || thrachiam PB 10 miscentes] miscentesque PsKМN1 (-quę Nt) et a. ras. fort. G quae D H que] qui D || fuderunt] PBDgZ (in ras. m..9 et post hoc uoc. usque ad uersus finem rasura ; hic uersus incipit a rapinisque, praece- dens ab exercitu in P); foedarunt, coniuncto miscentas cum praecedd., iade ab ed. 1526 v; snperatis in congressione Romanis Gotbi fonduntur in Thracia Hier. 11 de om.ℬ || aqthiochia P et a. ras. B anthocia D )

Itaque quinto decimo imperii sui anno lacrimabile illud bellum in Thracia cum Gothis iam tunc exercitatione uirium rerumque abundantia instructissimis gessit. ubi primo statim impetu Gothorum perturbatae Romanorum equitum turmae nuda peditum deseruere praesidia.

mox legiones peditum undique equitatu hostium cinctae ac primum nubibus sagittarum obrutae, deinde, cum amentes metu sparsim per deuia cogerentur, funditus caesae gladiis insequentum contisque perierunt.

ipse imperator cum sagitta sauoius uersusque in fugam aegre in cuiusdam uillulae casam deportatus lateret, ab insequentibus hostibus deprehensus, subiecto igne consumptus est et, quo magis testimonium punitionis eius et diuinae indignationis terribili posteris esset exemplo, etiam communi caruit sepultura. [*]( AVCTOKES § 13-§ 15 Hier. 2395 exceptis maxime § 13 iam tunc — impetu, § 14 ac primum — cogerentur..gladiis — perierunt, § 15 et quo — ezemplo Orosianis ut uid. omnibus; ultima etiam — sepultura Hieronymiana sunt, ex 7, 8 § 8 (Eutr. 7, 18) aucta ) [*]( EXPILATORES 5 primo —12 fugam excerpsit Paulus 287, 21- 27 6 perturbatae — 13 consumptus est breuiter excerpsit Isidorus Hist. Goth. 9 16 caruit sepultura] Gregorius Turon. 1, 37: Hucusque Hieronymus: ab hoc uero (quoque Naz.) tempore Horosius (sic Naz.) presbyter plus scripsit ) [*]( 2 ex∗∗iliis (duarum litt. ras.) R 3 decimoquinto v || imperiis |sui D 4 excitatione PR soli 6 gothorom D 8 equitatum P aequitattl a. ras. R || nubibus (ubibus in raa. m. I) P 9 Bparsim] passim DKH, cf. § 10; hnc illncque fugitarent ℬ 10 funditur D || caese BD || insequentum] PRG insequentium DVN1W(ς) 11 ipsi D || saucias R° 12 aegrae P aegrę a. ras. R; aegere M aeger est K aeger 0 || uillolae P uillolat R1 uillule D || casa D 18 depraehensus PRD || subiecto∗| R subiectu D || consumtus PD *14 punitionis (u m. 2, ex o ?) B || dinini D 15 terribile extitisset exemplo V terribili exstitisset posteris (postaris om. 0) exemplo TO || terribilis PRNWX2 || exemplu D || eummuni D )

Consoletnr se, sed in hoc solo, peruicacia miseriaque gentilium, quia temporibus et regibus Christianis tantae simul congestae clades pressam reipublicae onerauere ceruicem: euersae prouinciae, deletus exercitus, imperator incensus. magnum reuera hoc est ad nostrum dolorem magisque miserum quo magis nouum.

sed quid hoc ad consolationem proficit paganorum, qui palam peruident et in his quoque persecutorem ecclesiarum fuisse punitum? unus Deus unam fidem tradidit, unam ecclesiam toto Orbe diffudit: hanc aspicit, hanc diligit, hanc defendit; quolibet se quisquis nomine tegat, si huic non sociatur, alienus, si hanc inpugnat, inimicus est.