Historiae Adversum Paganos

bellum deinde contra Parthos admirabili uirtute et felicitate gesserunt. Annius Antoninus Verus ad id bellum profectus est. Vologesus enim, rex Parthorum, graui eruptione Armeniam Cappadociam Syriamque uastabat.

sed Antoninus, per strenuissimos duces magnis rebus gestis, Seleuciam Assyriae urbem super Hydaspen fluuium sitam cum quadringentis milibus hominum cepit et cum fratre de uictoria Parthica triumphauit; ac non multo post, dum cum fratre in uehiculo sedet, casu morbi, quem apoplexian Graeci uocant, suffocatus interiit.

Eo defuncto Marcus Antoninus solus reipublicae praefuit. sed in diebus Parthici belli persecutiones Christianorum quarta iam post Neronem uice in Asia et in Gallia graues praecepto eius exstiterunt multique sanctorum martyrio coronati sunt. [*]( AVOTORES § 4 eo—praefuit Ewtr. 8,11 || parsecutiones—coronati sunt Hier. 2183 (cf. codd. MB) ) [*]( EXPILATORES 1 bellum-2 gesserunt exscripsit Beda D. t. r. a. 4131 ) [*]( 1 tutati (n ex a ut uid. corr. m. 1) P 3 annius] D marcus PR, om. V (deinde antonius), Lucius fsh; Orosius, qui supra nomina exscripserat ex Hier., h. I. Eutropianis (8, 10 § 2) Verus Antoninns addidit Annius satis clare loqui sibi uisus (debuit Lucius uel Lucius Annius): nisi forte Annius aeque ac Marcus (PR) a librariis intrusum erit, ut Orosius Eutropiana repetierit suo loco non ambigua sed hic plane faisa || uologeaus] D uologe*sus Pb uologessus B et ut uid. P* Οὐολὁεσσς Sync. Vologaesus fsh, 4 rei] sex D | 5 syriamque] PRv, |siriamque D; Lyciamque h || strenuosissimos PB 6 assirie D isaurie T || ydaspen (ras. sup. e) D ydaspem PB 7 quadrinjlgentis (dr in ras. m. 1) B quo*dringentis (corr. m. 1) D || coepit R* 9 post dum] N1 (sed om. cum), v post modum PB post D post mod (mod uel mod m. T in ras., ex dQ ?, in commodus corr. m. 3) G || sedet] D sedens PB item in ras. Ox sedit T || casu∗ B 10 apoplexian] PB (in marg. unum uocab. eras. in P) abopleziam D; apoplezin Eutr. (itemgue apoplexi Hier. 2185n) || greci D || suffugatus D 11 eo defuncto] eode∗functo (er. m) D 12 persecutioDes (cutiones m. 1 in ras.) P 14 extiterunt PB || martirio D )

secuta est lues plurimis infusa prouinciis, totamque Italiam pestilentia tanta uastauit, ut passim uillae, agri atque oppida sine cultore atque habitatore deserta in ruinas siluasque concesserint.

exercitum uero Romanum canctasque legiones per longinqua late hiberna dispositas ita consumptas ferunt, ut Marcomannicum bellum, quod continuo exortum est, non nisi nouo dilectu militum, quem triennio iugiter apud Carnuntium Marcus Antoninus habuit, gestum fuisse referatur.

hoc quidem bellum prouidentia Dei administratum esse cum plurimis argumentis tum praecipue epistula grauissimi ac modestissimi imperatoris apertissime declaratum est.

nam cum insurrexissent gentes inmanitate barbarae, multitudine innumerabiles, hoc est Marcomanni Quadi Vandali Sarmatae Suebi atque omnis paene Germania, et in Quadorum usque fines progressus exercitus circumuentusque ab hostibus propter aquarum penuriam praesentius sitis quam hostis periculum sustineret:

ad [*]( AVCTORES § 5 lues-prouinciis Hier. 2184q (plnrimis pro multis more suo Orosius) || totamque-§ 6 Eutrop. 8, 12 et 13 § 7 sec. Hier. 2189 § 8 inmanitate—innumerabiles Orosius || Marcom.- Germania (barbaria Eutr.) Eutr. 8, 13 D in Quadorum — § 9 et § 11 sec. Hier. 2189 et Bufin. 5, 5 ) [*]( EXPILATORES 1 secuta est - 2 uastauit compilauit Beda D. t. r. a. 4131 ) [*]( 1 lues] lucis R1 || plurimis] primis D 8 culture R* || adque PR* || ruina D gpinas 0 4 uero] ue- D || romanorum Gv 5 longinqua (gin 8. a. m. 1) P longa∗ (ga in ras. m. 2) R || hibernia D || disposita consumpta fuerunt D || consumtas P 6 marcomanicum D 7 delectu R2D || militum (m prior 8. s. m. 1 aut 2) P || camuntium] PRς carnuncium D carnutium N* Carnuntum G post ras., h 8 carcus D 9 plurimus a. ras. B 10 epistola R2D || ac] et D 11 apertisaime] P3D om. P1R 12 immanitate R* || barbara multitudo D || barbariq R* || innnmerabiles (er in ras.) B 13 nnandali PR n suebi PR (b ex u eorr. m. 1 in P) om. D || adque PR1 om. D 14 p∗ene R pae- D || quadrum D || pro|gressus (p inchoata del.) P 15 paennriam P et a. ras. B pinnria D 16 praessentius] MaN1 (u s. s. in Na) praesentium PR1 praesenti D tam praesentis (prius u in a corr., sed del. R2) R2V quam praesentius Mb tam praesens (tam ex corr. m. 3) G || siti D || snstineret (ti in ras. m. ant.) P )

quorum terga Romani usque ad internecionem caedentes gloriosissimam uictoriam et omnibus paene antiquorum titulis praeferendam rudi paruoque militum numero sed potentissimo Christi auxilio reportarunt.

exstare etiam nunc apud plerosque dicuntur litterae imperatoris Antonini, ubi inuocatione nominis Christi per milites Christianos et sitim illam depulsam et conlatam fatetur fuisse uictoriam.

idemque Antoninus Commodum filium suum adsumpsit in regnum; praeteriti etiam temporis per omnes prouincias tributa donauit omniaque simul fiscalium negotiorum calumniosa monumenta congesta in foro iussit incendi seuerioresque leges nonis constitutionibus temperauit. postremo in Pannonia constitutus repentino morbo diem obiit.

Anno ab Urbe condita DCCCCXXX Lucins Antoninns Commodus quintus decimus ab Augusto patri successit in regnum mansitque in eo annis xiii.

aduersus Germanos bellum [*]( AVCTORES § 10 Orosius § 12 idemque—temperauit Hier. 2193* et 2194 || postremo — obiit Hier. 2195* (repentino add. Orosius) cap. 16 § 1 Lncius seqq. Evtr. 8, 15 et (xv et xm) Hier. 2196 § 2 adaersus-obiecit Eutrop. 8, 15 || interfecit—excellere sec. Hier. 2207 ) [*]( EXPILATORES 19 L. Antoninus Commodus, 21 adueraus—p. 473, 2 deprauatus compilauit Beda D. t. r. a. 4131 ) [*]( 1 constatis R1 2 praeoee (-is D) PBD 3 romanus P*D 4 ∗refecert (i s. s. m. 1) P 6 territus D 6 coegeret (-it m. 3) P\' || internitionem (it in et m. 2 B) R1D 9 exstare (8 cras.) P 10 lettere D 18 adsnmsit P assompait Bl 15 fiscalium] P2R2 ς fiscalia D fiscaii PlB1 || negotiorom (et titnlorum I. s. m. 3) P negociorum R1 neguciorum (o in ras. m. 1) D 16 congesta|∗∗∗∗∗ (eras. gesta) B 17 panonia D 18 diẽ (̃ m. 2 ut uid. add) P 19 nongentissimo trecissimo (quarta i ex corr. sed statim add.) D || lutius B || cum modus D 20 successit (cc m ras. m. 2) R 21 annis-XIII- (nis XIII. in ras. m. 1) P )

flagitia regis poena Vrbis insequitur. nam fulmine Capitolium ictum, ex quo facta inflammatio bybliothecam illam, maiorum cura studioque compositam, aedesque alias iuxta sitas rapaci turbine concremauit. deinde aliud incendium postea Romae exortum aedem Vestae et Palatium plurimamque Vrbis partem solo coaequauit.

Commodus cunctis incommodus in domo Vestiliani strangulatus interisse fertur, hostis generis humani etiam unius iudicatus.

Post hunc a senatu creatus est senex Heluius Pertmax sextus decimus ab Augusto. qui sexto mense quam regnare coeperat Iuliani iuris periti scelere in palatio occisus est.

lulianus interfecto Pertinace inuasit imperium sed mox a Seuero apud pontem Muluium bello ciuili uictus et interfectus est mense septimo postquam coeperat imperare. ita inter Pertinacem et Iulianum unus annus absumptus est. [*]( AVCTORESg § 3 flagitia-insequituz. nam Orosius || fulmine—concremauit Hier. 2204 illis maiorum—studique ex 6, 15 § 31 repetitis || deinde-coaequauit Hier. 220sg § 4 Eutrop. 8, 15 (mortuus Euir., uiuus Oros.) et Hier. 320sh; ad cnnctis incommodus cf. Vita Taciti 6 § 4 § 5 et § 6 Bier. 2209l et 2209m et Eutr. 8, 16 et 17 ) [*]( EXPILATORES 17 a Seuero—19 imperare compilauit Beda D. t. r. a. 4144 ) [*]( 1 cete∗um (er. i) D || luxoriae (o m. ant. corr. ex n P) PR1D || obeequitatis P 2 dedecora. v II gladiatoms D 3 pugnauit D || amphiteatro JB ampheatro D || ∗∗|se (er. se) D 5 aduertit D || flagitiũ JB* 6 pęna B* || capitulium D capitolum Ra || ∗ictum B 7 inflãmatio (x add. m. 2 ut uid.) P || bybliotheoam] H biblyothecam PB bibliotheeam D 10 ueste RD II plurimique C add. m. 2 vt uid.) PB plurimaque D 11 coaequauit (co in ras. m. 1 aut 2) P II cunctis incommodua om. B1 II u∗estiliani (fuit ae) P aestaliaai D uestialiani V 12 straugylatus P strangilatus (i in ui m. 2) B || uiuus (u alt. statim s. s.) D 15 qui sexto] Dς quinto PBT H quam (am in. o corr. m. ant.) P 18 uictus et] uictus est (sed est eras.) D 19 pernacem D 20 abs∗umtus P )

Anno ab Vrbe condita DCCCCXLIIII Seuerus, genere Afer Tripolitanus ab oppido Lepti, qui se ex nomine imperatoris, quem occisum ultus fuerat, Pertinacem appellari noluit, septimus decimus ab Augusto destitutum adeptus imperium XVIII annis tenuit.