Historiae Adversum Paganos

Caesar ulcisci mortem Sabini et Cottae legatorum nolens, Ambiorigem et Eburones deletae legionis auctores

postquam in Arduennam siluam refagisse conperit — quae silua totius Galliae maxima est atque a ripis Rheni finibusque Treuerorum ad Neruios usque pertingit et in longitudine plus

quam quinquaginta milibus passuum patet — permetiens rem suis maximi periculi fore, si per obstructas spatiosasque siluas ignoti diuiderentur hostemque locis notissimum quaererent, omnem Galliam per nuntios inuitat, ut quique secundum placitum suum reconditas in Arduenna silua praedas quaerant diripiantque.

quo facto Gallis utrimque morientibus maximas Romanorum iniurias sine cuiusquam Romani discrimine uindicauit.

ita hoc tutissimo uincendi genere securus in Italiam rediit. [*]( AVCТORES § 15 Caesar B. G. 6, 5 et 6 § 16 Caesar B. G. 6, 7 et 8 § 17 et § 18 Caesar B. G. 6, 29 et 30 § 19 et § 20 Caesar B. G. 6, 34 et 35 § 21 Caesar B. G. 6. 44 ) [*]( 1 menapos LSPRD || ∗qui (eras. t) S n immensas R2D n adque SP1R1 2 impeditissimas R3D 3 inua〈d〉it 8 || agitare PaR1 || subplices R1 4 recep〈it labi〉enus 8 || lauienus PR || pręli〈o〉 8 || treueroram] SPR triuerorum L triuirorum D 5 prouocatas L proucatas Da 6 i〈u〉ngerentur 8 7 〈cae〉sar 8 || cotae (ae in tę 2) R1 8 ambiorigem] SPb ambioregem LPaD cambionλ̣em (x in ras. m. 2, mox ab ead. ut uid. in c corr.) B || eborones D 9 cõperit (i. e. comp-) B 10 t(o)tius 8 || adque SP1R1 11 trenerorum] SR treuerororum P triuerorum L triuirorum D 12 quinquaginta] L quin.quagenta D L SPR quingentis GN (scil. ex Caesare), quingenta v || millia v 18 sui D U fo〈re〉 8 || obstructas P1 obstrusas PTZ 14 〈noti〉ssimum S || quererent omn(em galliam) desinit 8 16 arduena D || sibia L 18 romani] romam R1 19 tutissima R1 )

Igitur Caesare in Italiam reuerso Gallia. rursus in arma coniurat multique simul populi coeunt. dux his Vercingetorix fuit, cuius consilio statim omnes Galli ciuitates suas ultro incenderunt: prima a suis incensa Biturigo.

inde ad Caesarem, qui magnis itineribus per Narbonensem prouinciam clam ad exercitum recucurrerat, impetum faciunt.

Caesar tunc oppidum nomine Caenapum obsidione concluserat: quod diu oppugnatum, tandem post multas Romanorum clades pluuio die, cum hostiluim machinarum agmenta neruique elanguerant, adplicitis turribus captum atque deletum est.

quadraginta milia ibi hominum fuisse referuntur: ex quibus uix octoginta per fugam lapsi ad proxima Gallorum castra uenerunt.

praeterea Aruerni ceterique confines, sollicitatis etiam ad se Aeduis, multis aduersum Caesarem proeliis bellauerunt.

qui cum se pugnando fatigati in quoddam castellum recepissent, milites praedae inhiantes ad expugnationem oppidi animum intendunt, frustra [*]( AVCTORES § 1 Igitur-coeunt Caesar B. G. 7, 1—3, dux—Biturigo (!) 7, 4.14.15 § 2 Caesar B. G. 7, 12.16.7. 9 § 3 et § 4 Caesar B. G. 7, (de Genabo male huc inlato pro Auarico cf. 11 et 28). 13.16—28, a quo tamen aliena sunt cum hostilium—elanguerant § 5 Caes. B. G. 7, 37-43 § 6 Caes. B. G. 7, 44—51 ) [*]( 1 gallia] galliam L 2 hic in hia corr. L || uercingetorix] L uergingetorix PR1 uergen∗∗|corix R2 uergingentor ex D 4 a suis om. L II biturigo] Dv bitorigo LPR 5 itineribua (iti in ras. ampliore) P II narbononsem Ra 6 recucurrerat] L recurrerat PRD ||. opidum B\' copidum D 7 caenapum] LPR conapum D cenapum v; genabum Caesar || obsidi∗one P || conclusaerat Pa || oppugnatum (op ex corr. add.) P 8 romarum (no m. 3) L 9 agmenta] LPaR1 augmenta PbR2D amenta fsh II elanguerant] LPRD languerent fsh || applicitis R3 adplic tis D 10 adque PR1 II quadragenta D XL. PB quadringenta L || ibi milia L 11 ex] L e PRDv II octuagenta D ʟxxx PR; uix DCCC Caesar 12 lapsi] LPRD elapsi fsh || proximam Pa II galorum D || aruerni] D aruenni L rarueṇni P aruerenni (en del m. 2, prius deleuerat litteras ner) B 13 cater, | q (, est interpunctio, q i. q. quae) D 14 aduersus D II praeliis D || qai] q (i. I. quae) D || se pugnando] repugnando D 15 fatigati ∗∗ in (ti et in in ras. 8. 1) B || fatigando in pugnando corr. L U in om. u. extr. D || quodam R1D || recipissent R1D 16 insantis D )

dum haec ad Alesiam geruntur, Vercingetorix, quem omnes consensu pari regem praeoptauerant, suadet, uti ex tota Gallia omnes, qui arma ferre possint, huic bello praesto sint. hoc enim esse unum bellum, quo aut perpetua. libertas ant aeterna seruitus aut mors omnium consequatur.

itaque absque eo numero, quem infinitum ante contraxerat, equitum circiter octo milia, peditum ducenta et quinquaginta milia contracta sunt.

dehinc duo colles sibi inuicem obuersos Romani Gallique ceperunt. unde multis saepe eruptionibus et uariis prouentibus proeliantes, tandem Romani. praecipua Germanorum equitum, quos sibi iamdudum amicos nunc in auxilium acciuerant, uirtute uirtute.

Vercingetorix alia die congregatis omnibus, qui fuga euaserant, dixit se auctorem bona fide defendendae libertatis atque inrumpendi foederis fuisse et nunc, siue Romanis sese ad mortem omnes offerant siue se solum pro omnibus dedant, paratum animo fore.

itaque Galli uoluntatem, quam pudore aliquamdiu [*]( AVCTORES § 7 Caesar B. G. 7, 75.63.71, cf. 89 et 77; haec dum haec ad Alesiam ger. oscitanter exscripta ex 7, 75 § 8 Cae- sar B. G. 7, 76 § 9 Caesar B. G. 7, 79-88.65.(13) § 10 et § 11 Caes. B. G. 7, 89 exceptis § 11 itaque—precantes Orosianis ) [*]( 2 praessus PaRaD || perdita parte L 3 aufuit D || halesiam D halestam LP helestam B elestam G 4 uergingetorix L uergingitorix P uergen|∗∗torix (e alt. ex i m. 2) B uergigento rex D || praeoptauerunt D 5 uti] ut ḥι̣ PR ( .. m. 2 in R) || possint] LPRD possent ς (uelut W) v 6 praesti D || sit Ra sunt D 7 perpetua om. L1 || consequatur cum ras. supra t B consequantur D 8 infinitum (i alt. in ras.) P 9 ∗equitum R || vɪɪɪ P vɪɪɪɪ (1 uel 1 del.) B || ducenta et quinquaginta] LD (-quagenta D) ccʟ PB -10 duos D 12 ∗∗eruptionibus (e in ras. m. 1) B || uariis (i statim ut uid. 8. s.) L 14 in] sibi in PR || adsciuerant D || uergingetorix L uergingitorix P uergin∗∗∗torix (eras. fort. igi uel •gi) B uergigen tor ex D 15 alia∗ B || fugam D 16 defedende (e aU. in en m. 2) B difendendi D || adque PR1 || inrumpendi] LPR1D irr- R3 rumpendi v 17 fuisset D 18 se om. L 19 aliquamdiu] L aliquandiu PRD)