Historiae Adversum Paganos

quarto autem die cum uideret Leonida [*]( AVCTORES § 2 uix ad potum flnmina fort. adhibitus Iuuenalis 10, \' 117 § 3 huic—agmini Iustin. 2, 10 § 21 || cuius nomerun—uinci Orosius || Leonid.-obatitit Justin. 2,11 § 2 § 4-§ 10 Iustin. 2, 11 § 2—6.11.18 exceptis maxime his, quae Orosio debentur: § 4 et commanipulares, § 5 cum iam-subrigeretur, § 7 de gloria-nihil sperandum, § 8 tamquam ipsi-uindicarent, § 9 Persae quoque — caedibus suis (cf. Herodot. 7, 223, Diodor. 11, 10), § 10 extr. campumque — mortuus est ) [*]( 1 tria milia] L trea milia D III milia PB III B1 milia add. B* 2 inopinatu L || ezercitn] L1PR exercitni L2BDv || immensaeque RbD || classę P || ∗p°tum (o eras. et a m. 1* aut ib o s. I. scr.) L ponAm B tum D || uiz (z in ras. m. 1) D 3 ingresum B || sufficisse B 4 incredibile Pi2* 5 est om. B || a∗strui B 6 fnic (c in t al. m.) B || sparthanorum PBB || quattuor] LD uu PBB 7 angustis B || termopylarum PBB 8 contemtn (conM in ras. P) PD || paucitatisubiectae L || inire (e in ras.) P 9 porro] pro D || cdmanipnlares (i. e. com-) P cummanipulares B ẽman- (i. e. con-) B 10 marothoniis B || ohcnbnerant P occubuerant (sed pr. c in ras. m B) BBD occubuerunt L 11 exstitere (-êre L3 ut uid.) LB ez- titere PD tieztere B || turba sibi PB 12 senior D || Cum L || nec B 13 ezpetita P || prumpta RaD prtlta P 14 snbngeretur B subigeretur B || tndio P || sed 8. I. add. m. 2 in L || caedis LBD 15 unius ( a m. 3) L || quarto] LPBD quarta B et ex Iustini edd. h || niderit B )

dimissis sociis Spartanos admonet, de gloria plurimum, de uita nihil sperandum; neque exspectandum uel hostem uel diem, sed occasione noctis perrumpenda castra, conmiscenda arma, conturbanda agmina fore; nusquam uictores honestius quam in castris hostium esse perituros.

persuasi igitur mori malle, in ultionem futurae mortis armantur tamquam ipsi interitum suum et exigerent et uindicarent. mirum diotu sescenti uiri castra sescentorum milium inrumpunt.

tumultus totis castris oritur. Persae quoque ipsi Spartanos adiuuant mutuis caedibus suis. Spartani quaerentes regem nec inuenientes caedunt sternuntque omnia, castra peruagantur uniuersa et inter densas strues corporum raros homines uix sequuntur: uictores sine dubio, nisi mori elegissent.

proelium a principio noctis in maiorem diei partem tractum : ad postremum uincendo fatigati, ubi quisque eorum deficientibus membris uisus est sibi mortis suae ultione satiatus, ibi inter impedimenta [*]( AVCTORES sescenti cf. Oros. 2, 11 § 9 to ) [*](1 auxiliares B 2 subtraherent B* || pugna B || ac se ad se P 3 sparthanis PRB 5 demisia B || sparthanos RB 6 ezpectandum PRD || bostem R 7 occansioce D || conmiscenda] LPRaB cõmisc. Rb 8 fore] pore D 9 esse perituros] LPBBD (-rus D) esse del. fh 10 male B 11 sescenti] LlD sexcenti L\'B DO PB 12 sescentorum] L1PD sexcentorum L3R (sed x m ras. B) DO B || irrumpunt (pr. r in ras.) B || tumultis P 18 perse D || sparthanos B 14 sparthani PBB 15 cadunt D 16 densastrues D || dan∗sas (s prioris pars superior al. m.) B || hominũ * u PB* homines Rb || uic (c linea deletum) L || sequntur PD seqntur B seqitar B 17 eligissent LB || inproelium B || aj in D 18 tractumMt R || ad] LBDv Iustini codices ac PR, cf. 1, 21 § 11 19 difficientibus B 20 est in ras. ample P || inter (r add. m. 2) P || impedimenta] LB impidimenta D inpaedimenta Ρι̃p+edim̃ta (I s. 8. al. m.) B )

Themistoclee dux Atheniensium cum intellexisset Ionas — quibus dum auxilium superiore bello praebet, in se Persarum impetum uerterat — in auxilium Xerxis instructam classem deducere, sollicitare eos parti suae hostique subtrahere statuit.

et quia conloquendi facultas negabatur, locis quibus Iones accessuri nauibus uidebantur proponi symbolos saxisque adfigi iubet, socios quondam et participes periculorum, nunc autem iniuste desides apta increpatione corripiens atque ad antiquorum iura foederum religiosa adhortatione persuadens praecipueque admonens, uti commisso proelio cedentium uice inhibeant remos seseque bello auferant.

igitur rex, partem nauium sibi detinens, spectator pugnae in litore manet. contra autem Artemidora, regina Halycarnasi, quae in auxilium Xerxi uenerat, inter primos duces acerrime bello inmiscetur, ita ut uersa uice in uiro [*]( AVCTORES § 1-2 adfigi iubet Iustin. 2,11 § 19; 2,12 § 8; 2,12 § 1 et 2 § 2 socios quondam-auferant *Iustin. 2, 12 § 3—7 § 3--5 Iustin. 2, 12 § 22-27 ) [*]( 1 semigålato P || palpitantẽ P 2 lassus lapsus] LRb lasus lapsus B lassus labsus PR2 D, lapsus h 8 proilium D proelium B* sed o in e corr. a Bm(sic !) 4 themisthocles D 5 \'snperiori (i al. m., i fin. in ras.) R superiori D || praebebat P2Rb 6 xerxis (i ex ras.) B xersis LB || Bollicitareq. (q. add. m. 2) P 7 suae (e linea deletum) P || colloquendi (1 prior in ras.) B 8 nagabatnr P negababetur (ba statim 8. 8. m. 1) D 9 symbnlos Bt simbolns D || 9 adfligi (l linea quoque ddetum) L affigi (f pr. in ras.) B 10 desides] LP1R2D deletum a m. 1 aut 2 in P agentes (sic 1 agentes Rm) RmBh (ex Iust.) 11 adque LP2BD || foedarum L* 12 exortatione B || precipneque L 13 conmisso B || caedentium B cedentium (n ex m corr.) P c *edentium B || ad uers. inhibeant-igitur in marg. i B || inhibeant∗∗ P 14 rex om. BD || sibi] ibi B || exspectator (-tnr D) BD 15 econtra Rb || artemidora (m al. m.) B 16 halycarnasi] LPBBD || xersi D 17 ut om. D || in uiro in ras. P )

cum autem anceps pugna esset, Iones iuxta praeceptum Themistoclis paulatim se certamini subtrahere coeperunt: quorum defectio Persas iam fugam circumspicientes aperte fugere persuasit.

in qua trepidatione multae nanes mersae captaeque sunt, plures tamen saeuitiam regis uelut immanitatem hostis timentes domos dilabuntur.

annum tot malis regem Mardonius adgreditur suadens, regem in regnum redire oportere prius quam aduersa fama nonas res domi moliretur;

se autem, si residuae sibi copiae traderentur, et ultionem ab hoste exacturum et ignominiam domesticam propulsaturum, aut, si aduersa belli perseuerassent, cessurum se quidem hosti, sed tamen sine regis infamia.

probato consilio exercitus Mardonio traditur. rex Abydum, ubi pontem ueluti uictor maris conseruerat, cum paucis proficiscitur. sed cum pontem hibernis tempestatibus dissolutum offendisset, piscatoria scapha trepidus transiit.

erat sane quod spectare humanum genus et dolere debuerit mutationes rerum hac uel maxime uarietate [*]( AVCTORES § 6—§ 10 ministerio Iwtin. 2, 13 § 1-5. 8-10 ) [*]( 1 faęminea P (sic) fqminea (q in e corr.) B || cautella (i, pro 1 altera ?, margo) B || faemina P || apeccaretor D taezpecretur B 2 anceps (nceps in ras.) P || esset Iones] esseciones D || esset et L || iuxta (s m. 2) L || themisthoclis B themistocles P*D themestocles B A JB* 4 deffectio B || peras (s m. 2) L 5 ceptaeque P 6 immanitatem] L immanetatem D inmanit. PB inma*nitatem (an ex am ?) B 7 titiamentes L || domos] LPB dom B domum Dv || dilabântur P delabuntur L || ancxium R*B || tod B 8 aggreditur Rb || oportere in mg. m. 1 statim add. D 9 uerba se autem si residuae sibi copiae traderentur om. m. 1, in summo marg. add. m. 2 P 10 traderetur Bt 12 bella D || perseuerasset (n m. 2) P 14 tradetur (e in i corr.) P || abidum D 15 hybernis B 16 piscatoria (ia in ras.) P || scala PBD || trepidum D 17 transiit] LPB transit BDh || expectare PR*D 18 dolere (e pr. ex o ?) R || debnent B || hac P || maxima B-)

uilissimo unius seruuli egere ministerio, cuius potentiae, dum montes exciduntur, ualles replentur, amnes exhauriuntur, ipsa etiam rerum natura cessisset.

pedestres quoque copiae, quae ducibus commissae fuerant, labore fame ac metu ita distabuerunt et erudescente morbo tanta pestis tantaque foeditas morientium exorta est, ut uiae cadaueribus replerentur, dirae etiam alites atque improbae bestiae escarum inlecebris sollicitatae moribundum sequerentur exercitum.

At uero Mardonius, cui reliqua belli Xerxes commiserat, adflatus primum successu breui mox in extrema deiectus est. Olynthum siquidem Graeciae oppidum expugnauit.

Athenienses uaria sollicitatione adducere in spem pacis adgressus, [*]( AVCTORES § 10 cuius sqq. *Iustin. 2, 10 § 22 et 24 § 11 Iustin. 2, 13 § 11 et 12 cap. 11 § 1-5 Iustin. 2, 14 § 1-9, ex- ceptia his Orosianis § 3 non parno—damno, § 4 urget—perditio nam, § 5 mira-ordinatio ) [*]( 1 permeciens B* || contemtam L || sub quo - latuisset om. B 2 ciuitatis2 P || iuncto] GV,КX,E, ed. Col. 1542 et f, iuncto an uincto (illud probabilius in A) AN nincto LP* ui-cto Pb uicto BaD necto RbB uinctum h; cf. ad 3, 2 § 2 || ponte] LBbBDfh ponto PB* 3 portasse et PR* || potentia (ia in ras.) P 4 montis (e m. 1 ut h uid.) D || uallis D* || amnexeshauriuntur D* || exauriuntur B 6 ducèbus D || commiBae B || fame ac metu ita] fame a et uita (punc- N r tum ex corr. m. 1) D || famae L 7 orbo (m m. 2) P 8 exota (r m. 2) P 9 aliaes (a alt. cofr. in litt. nunc euanidam) D || adque P*BD || improbae] LD inprobae PBB || bistiae acarum D* || ta escarum (e ex e) B || illecebris Bb 10 sollicitae (ta m. 2) L || Bequerentor (tur in ras., fort. soluto compendio) P 11 ad P*R* || xerses B 12 afflatus (f pr. in ras.) B || primo Rb BD om. B* ....t 13 olyntum PBB || siquidem siquidem L || graetiae P grociae ex gratiae ai. m. B greciae B || athemensis (cetera id genus non adnotabo omnia) D 14 sollicital (fol. 1SR) tatione L || adgresns B aggressus Rb )

illuc quoque eum centum milia Graecorum insecuta sunt et commisso sine mora proelio Mardonium deletis copiis ipsius uelut e naufragio nudum cum paucis fugere conpulerunt; castra regiis opibus referta ceperunt, non paruo quidem antiquae industriae damno: nam post huius praedae diuisionem aurum Persicum prima Graeciae uirtutis corruptio fuit.

urguet igitur inceptus miseros extrema perditio. nam forte eodem die, quo in Boeotia Mardonii copiae deletae sunt, pars Persici exercitus in Asia sub monte Mycale nauali proelio dimicabat.