Historiae Adversum Paganos

tertius angulus eius est, qua Gades insulae, intentae in Africum, Athlantem montem interiecto sinu oceani prospiciunt.

Hispaniam citeriorem ab oriente incipientem Pyrenaei saltus a parte septentrionis usque ad Cantabros Asturesque deducit, atque inde per Vaccaeos et Oretanos, quos ab occasu habet, posita in Nostri maris litore Carthago determinat.

Hispania ulterior habet ab oriente Vaccaeos, Celtiberos et Oretanos, a septentrione oceanum, ab occasu oceanum, [*]( AVCTORES § 73 cf. Partsch p. 23 ) [*]( EXPILATORES 6 Hisp. - p. 28, 1 fretum adhibnit Isidorus Orig. 14, 4, 30 ) [*]( 1 circdum om. B || brigancia D uingrantia b 2 g. c. B.] cinitaa siţa est et galliciae B || galleciae PR1 callaeciae A gallicae B galliiae D, R2 || sita sit (sit m. 2 sed erasum) B || altisimam B altissimum u in a statim corr. m. 1D) R2D ad altissimum S || farum PbRBDB fmm Pa || memoradi R1 3 speculum AB || britanniae] R2B britaniae P\' brittaniae P2R1DB || eregitur B || terciua D || a. e.] PD angulus BB eius (angulus m. 1 s. s., ante eius ut uid. inserendum) B e. a. v 4 est om. ® || qua] R2D qui PR* quo BAB|| insilae (i alt. in o corr. m. 1) D || intente P1 (-tę PJ), D || in africam (sic) intentae B | in om. B || affiricum PBIB africam (sic) В ||athlantem] PBB$ athlantae D atlantem A 5 interiectu D || ociani D oceanum. B || pospinnt (ci s. s. m.1) D 6 hyspaniam B Ispania 8 || citerorS (r prior in ri, g in em mutata a m. 2) P caeteriorem B ceterio B || incipientem] incipit ex 8 || pyrenei PR pyriuei BD pirinei ? || saltisus B 7 septemtrionis (i posterior in ras. P) PR septentriones D septemtrionali S || cantabroas Bt cantabras Bm || turresque B ad turres 8 || deduçit] PRBD om. 8 deducunt v 8 adque PIB || inde om. 8 || uacceos (u in b mut. R) RBA uaccheos P uacceus D urceos 8 || oretanus D orrentanos B || quas (uid. quos fuisse) Ps quas B\' 9 positas R1 poseta D post B || nostri. R || chartago B carthaco D tarthago PR || terminatur B 10 hyspania B Spania (S in IS corr.) B || uacceos BD uaccęus A uaccheos (u in b mut. et ccheos in ras. R) PR barceos # || caelteberus. D celtibe|ros (celtihe in ras.) R 11 coretanus D orrentanos S3 || septemtrione PRB I ocianum D || ab occasu bis scripsit 1, corr. 2 D || ociano D )

Et quoniam oceanus habet insulas, quas Britanniam et Hiberniam uocant, quae in auersa Galliarum parte ad prospectum Hispaniae sitae sunt, breuiter explicabuntur.

BRITANNIA oceani insula per longum in boream extenditur; a meridie Gallias habet. cuius proximum litus transmeantibus ciuitas aperit, quae dicitur Rutupi portus; unde haud procul a Morinis in austro positos Menapos Batauosque prospectat.

haec insula habet in longo milia passuum DCCC, in lato milia cc. [*]( EXPILATORES 4 in auersa—5 sitae, 6 Britannia oceani insula compUauit Isidorus Orig. 14, 6, 2 || 4 anersa Gall. p. uidetur adhibuisse Beda hist. eccl. 1, 1 7 a meridie—8 portus exscripsit Beda hist, eccl. 1, 1 10 haec insula—p. 29, 1 insulas habet compilauit Beda hist. ecel. 1, 1 ) [*]( 1 a meridie 8. lin. add. m. 2 P a meridiae D || gadetanum P, JB (sed e tn i corr.) || oceane D || nostrum om. 8 2 tyrrenum PRAD tirrenum D || uocatur (tur m. 2 in ras. duarum triumue lineartm) P uocator D || immittitur B\' emitt- D 8 quas om. B || britaniam P1 brittaniam P2RDB 4 hiuerniam (b pro u m. 2) P hyberiam B hiberiam D iuerniam A || uocant om. B || aduersa DS || galL parte] parte galliam B || gallearum D || a prospectu B 5 hyspaniae B spaniae (s in Is m. 2) B || sitae (si m. 2 in ras.) P || explecabunttur D 6 brittania (britania St sed idem brittaniam § 5) oceani insula (-ola R) ... aduersa galliarum parte ad prospectum hispaniae sita est 3 || brittania PR1DB || o«ceani (c eras.) P || spaniae D1 7 habet a meridie gallias B || meridiae D || galleas D 8 aperit quae] aperitque P apperitque D || rutupi] Be rut-ubi DA ruthubi P ruth. ubi B; cf. Boecking, Not. dign. p. 574∗ || haut PBD$ aut in haud corr. m. 2 B 9 morynis 9 BBA (y minus clara; quare in marg. y scr. in B) marynis P || possitos B positus D || menapos] PBBDB (menapios 6, 8 § 8 ex IuL Caesare) || batauosqu.e (a eras.) P battauosque B batabosque 8 || pruspectat D 10 passum P passuv (v al. m. add.) B pasuum B, om. B || octingenta BD 11 milia] ∗∗milia (eras. oc) P || oc] PBBB docenta D coc Plinius 4 6 102 et Dimens. prou. 30, v. MueUenAoff, Weltkarte p. 22 )

A tergo autem unde oceano infinito patet Orcadas insulas habet quarum xx desertae sunt, XIII coluntur.--

Deinde insula Thyle, quae per infinitum a ceteris separata, circium uersus medio sita oceani, uix paucis nota habetur.

HIBERNIA insula inter Britanniam et Hispaniam sita longiore ab Africo in boream spatio porrigitur.

huius partes priores intentae Cantabrico oceano Brigantiam Gallaeciae ciuitatem ab Africo sibi in circium occurrentem spatioso interuallo procul spectant, ab eo praecipue promunturio, ubi Scenae fluminis [*]( AVCTORES 5 inter-sita eadem habentur apud Tacit. Agr. 24; tf. Muellenhoff, Weltkarte p. 1 ) [*]( EXPILATORES 1 orcadas-2 coluntur adhibuit Iordanis Get. 1, compilauit Isidorus Orig. 14, 6, 5 5 Hibernia — 7 oceano adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 6 ) [*]( 1 & tergo autem] ergo 8 || dergo Pa || patit D || insolas D 2 uiginU DA || sunt orte sunt D\' || xm] BBBR, XIII ex XIIII mut. P tndecim (-dicim D) DA 3 deinde om. B || thjle] A tyle PbRB tylae Pa thulae D thola B* tholae Bm || separata—4 sita] patet longine screta quae in medio oceani sitam 8 || ceteris (c radendo ex e ut uid.). P cet- ante ras. R 4 circi*um (n eras.) R circum D || seta D | ociani D oceano A male || pauea Bt 5 hibernia] RDR (sic duo- bus locis R) hiuernia P hybernia B iuernia A || ineola D || brita|taniam P brit«aniam (t er., n in nn 2) R britaniam D brittaniam 8 || hispaniam (n radendo ex m) P hyspaniam B spaniam (s in ys 2) B || sita om. ? 1 logiore (n s. s. m. 1) 8 . 6 affrico R1B || spacio D || porregitur DBa || cuius B || partis prioris D 7 intentae cant. oc.] cantabricum ocesnum intendunt (extendunt R) RM (non inspectus 8) || briganciam D bigrantiam 8 || gallaeciae] R gallaetiae (corr. m. 2) P galliciae D gallicae B galletiae (i s. s. m. 1) 8 || ab africo s. i. c. occ. om. m. 1, m mg. inf. P 8 a*frico (erasa f) R affrico B || circi∗um (n erasa) B || spacioso D || terinuallo (ter m. 1) P 9 exspectat (sic) 8 || sb ex ob m. 2 P || praecipuae (sic) — p. 30, 1 lucemque hic primus in P folii 61 uersus scr. est manu s. X (m. 3 ?); m. 1 deleta uidetur, eiusque fort. adhuc a prior uerbi praecipuae agnoscitur; sed praeterea uestigia quaedam exstant scriptwrae etiam manu 1 ut uid. antiquioris MAV || precipuaeD || promunturio] D promnntorio PR promontorio BA || scense] RDB scaenę P scoenae B sęnę A (scene uel aepro e VCFTON skenę G sene KM); cf. Σήνου [Σίνου cod. unus] Ptolem. 2,2, 4 )

Huic etiam Meuania insula proxima est et ipsa spatio non parua, solo commoda. aeque a Scottorum gentibus habitatur.

Hi sunt fines totius Europae.

AFRICAM ut dixi cum tertiam orbis partem maiores nostri accipiendam descripserint, non spatiorum mensuras sed [*]( AVCTORES 2 spatio — 3 utilis cf. Tad. Agr. 24 ) [*]( EXPILATORES 1 propior — 3 colitur adhibuit Isidorus Orig. 14, 6, 6 2 caeli — 3 utilis similia habet Beda hist. eccl. 1, 1 p. 34, 13. 14 Giles (ubi meuanias brettonum insulas est uelut in cod. Cantabrig. uniuers. K, k. V 16 saec. VIII) 7 Africam — 8 descripserint] cf. Iordanis Get. 33 p. 123, 6 Closs ) [*]( 1 et] ubi S || uelabri] uel aburi B || lucernae quae D || proprior D et ante ras. PR prior S || brittaniae PR1DBR spacio D II sed om. B || solique PR1B solisque BDR\'A; cf. Tacit. Agr. 24 || temperiae (a expunctum) P temperies D 3 utelis D || a om. B ab BRM (non inspectus L) || scottorum] PbR2BR scotthorum (scot in ras. tn. 1 litterarum sh ut uid. P [scot in ras. ? fort. potius in uestigiis antiquioris scripturae deletis ante quam m. 1 in luce parte exararet MAV]) PaR1 scuttorum B scoxtorum D, guttorum A || coletur D 4 huic (i radendo ex n) P || meuania] PR1DA euania (accus. casu §) B$, ł euonia in mg. R1; menauia Cellarius et Genthe (schol. Lucan. 1868 p. 14) correxerunt; sed meuania Orosiana et adeo Orosio antiquior scriptura est habenda, praesertim cum (id quod A. Riesii beneficio addere possum) etiam Iulii Honorii codices meuania Veron. s. VI — VII, mebania Salmas. s. VII—VIII, meubania Pal. 973 s. x exhibeant 5 paruo B || solo (o fin. in ras. P\'R7; in P fuisse uid. a) PR || aequae P || ab 58 || scottorum] PR2DB scotthorum Rl scuttorum B scotorum A II habetatur D 6 hi sunt] in his superioribus B || hii PB hi* R || finis D || tucius D || europae (o 2, ex a ?) R europae in quibus totius regina mundi caelestis habetur italia singulari uirtute fertilitate potentia toto mundo sacrata B 7 affricam B afrigam D fafricam B || ut dixi om. B II cum] quam in B || orbis] totius orbis B || maioris D || nostri] nostri eius (sic) adsentatores B 8 describserint PB discripaerint D aliquanti protulerunt B || spaciorum D spatio S II mensurae B || diuisionum — p. 91, 1 magnum] sed circumclusionum ratione sicut suo mari B )

mare hoc siquidem Magnum, quod ab occasu ex oceano oritur, in meridiem magis uergens angustiorem inter se et oceanum coartatae Africae limitem fecit.

unde etiam aliqui quamuis eam longitudine parem tamen multo angustiorem intellegentes, inuerecundum arbitrati tertiam uocare partem sed potius in Europam Africam deputantes,. hoc est secundae portionem appellare maluerunt.

praeterea cum multo amplius terrae in Africa ardore solis quam in Europa rigore frigoris incultum atque incognitum sit — quippe cum omnia paene animantia uel germinantia patientius et tolerabilius ad summum frigoris quam ad summum caloris accedant — ea scilicet causa est, Africam per omnia situ et populis minorem uideri: quia et natura sui minus habeat spatii et caeli inclementia plus deserti. cuius descriptio per prouincias et gentes haec est: [*]( EXPILATORES 5 arbitrati -12 est] ut inuerecundum dicerent tau- tae angutiae prouinciam tertiam dici partem; sed in Europa eam iudicmrunt reputandam, hoc est, ut non eam similem duae (sic) dicerent, sed de duabus uni subiectam quae ardore uenenoque deformis plus habet heremi quam montes 8 ) [*]( 1 racionis D || sequti B || ad uersum |quti—2 meridiem ma| in marg. r (i. e. require) B || siquidg (6 in em mut. m. 2) P qualia multa in P habentur uelut 2 meridiem, 5 angustiorem 2 ociano D || eioritM B 3 angustiorem - 4 fecit] praefocatur unde africae limes coartum (mc) et angustiorem claudit heremus В || angusciorem D || coarctatae (sic uersu medio, cum alibi m et n hoc - non exprimnntur nisi in uersus fine) B coartate DA || affricae B 4 fecit] PIBDA facit P2Rv || unde] hinc B || aliqui] qui B || longitudine parem) longitudinem habere existiment B || longitudinem P (sic -em A) || par∗em (fuissB t uid.) D 6 intellegentes] intellexerunt ut B || arbitrnti sunt — 12 est] c. SUpra || arbitrari A arbitrati sunt R2v 6 europa BDA || affricam B I depotautes D 7 hoc est del. h || portionis (-is in ras. 2, ex 6 ?) portiooem B portionis B1 || malluerunt BD || pręteria D propterea R1 8 affrica B 9 adque PlB 10 paenae RID || animancia D i, germinancia (prior n statim corr, m. 1, ex « ?) D || pacientius D 11 tulerabiliua B tollerabilius D to.lerabilius (1 erasa) R || calores D u accidant D || causa (u in ras.) P || affricam B 13 populus D || uidere D esse certissimum est B || habet 8 14 pati P* spacii D || inclementia] inigmad? 8 || descriptio] PaR2 describtio PbR1B discriptio L 15 prouintias R )

LIBYA CYRENAICA ET PENTAPOLIS post Aegyptum in parte Africae prima est.

haec incipit a ciuitate Parethonio et montibus Catabathmon, inde secundo mari usque ad aras Philenorum extenditur. post se habet usque ad oceanum meridianum gentes Libyoaethiopum et Garamantum.

huic est ab oriente Aegyptus, a septentrione mare Libycum, ab occasu Syrtes maiores et Trogodytae — contra quos insula Calypso est — a meridie Aethiopicus oceanus.

TRIPOLITANA prouineia, quae et Subuentana uel regio Arzugum dicitur, ubi Leptis magna ciuitas est, quamuis Arzuges per longum Africae limitem generaliter uocentur, habet ab oriente aras Philaenorum inter Syrtes maiores et Trogodytas, a [*]( EXPILATOBES 1 Libya—2 prima est excerpsit Isidorus Orig. 14, 5, 4 5 huic — 8 Aethiopicus comptlauit Isidorw Orig. 14, 5, 4 9 Trip. prou., 11 habet—pag. 33, 4 pertingentes excerpsit Isidorus Orig. 14, 5, 6 ) [*]( 1 lybia PBAB libia RDBM libiam R || cyrinacia B cyrenayca (sic) D ad cyrenaica in marg. 1 cirenacia m. 2 B cyrenensis M2 cyrinenses R cirinenBis 2 crinenses M1 || et pentapolis post] quae 8 n partes 3 2 affricae B || parethonio] PR1BDA pharethonio B* parthenio 8 8 montebua D om. 8 || hcathabatmon (h s. 8. m. 2 [an m. 3? MAV]) P chatbabathmon B catabathmon B || inde] in B || saecundo D 4 phylinorum B || post se habet om. 8 || usquę D || ocianum D 5 gentes] quae habet gentes 8 || libyo-] lybyo A lybio PR\'B libio DB lybie R2 Libyae h; cf. § 32 || garamanthum B || hnic] ubi 8 om. R 6 aegiptus RB || septemtrione PRB || lybicum PRB libecum D libicum 83 7 sirtis D sertes R sirtes m || maioris D || trogodytę PB rogloditae B troogodicae D trogoditae ABM trochoditae R rogoditae 8 || contra — est] quae habent acontra insnlam calipso 8 || insola D [| calypso (o ex u m. 1) D calypzo B 8 meridiae D || aethyopns B aethiopicum 8 ocianns D oceanum 8 9 tripoli 8 || prouintia R prouinciam 8 || quae] quae est В || subetanea B || re∗∗gio (li eras.) B || arguzũ R1 arzucũ D azotum 8 10 dicetur D om. 8 || leptis (i ex u corr.) P || quamuis] qua S || asreuges $ * ,11 longum om. 8 || affricae B || uocantur 8 || habent 8 12 ares P || philenorum (e ex o corr. 2 R) PRВ phylinorum B philinorum D || sirtis D sirtes 3 || maioris D || trogodytas] PR rogloditas B trogloditas D trogoditas ABM trochoditas 8 troditae 8 )

BYZACIVM ZEVOIS ET NVMIDIA. Zeugis autem prius non unius conuentus, sed totius prouinciae generale nomen fuisse inuenimus.