Historiae Adversum Paganos

Sunt autem ab Adam primo homine usque ad Ninum \'magnum\' ut dicunt regem, quando natus est Abraham, anni ΙΙI.CLXXXIIII, qui ab omnibus historiographis uel omissi uel ignorati sunt.

a Nino autem uel Abraham usque ad Caesarem Augustum id est usque ad natiuitatem Christi, quae fuit anno imperii Caesaris quadragesimo secundo, cum facta pace cum Parthis Iani portae clausae sunt et bella toto orbe cessarunt, colliguntur anni n xv in quibus se inter actores scriptoresque omnium otia negotiaque triuerunt.

quapropter res ipsa exigit ex his libris quam breuissime uel pauca contingere, qui originem [*]( AVCTORES 4 magnum cf. Iustin. 1, 1 § 7 6 Hier. chron. Eus. II p. 8. 149. 199 (ef. I p. 90) ed. Schoene 7 a Nino — 11 ΙΙ·ΧV Hier. a. Abr. 2016, cf. Oros. 6, 21. 22; 7, 2 11 actores scriptoresque Sallust. Cat. 3, 2 ) [*]( EXPILATORES 3 Sunt autem ab Adam - 6 quattuor, 7 a Nino autem — 9 secundo, 10 colliguntur—11 quindecim laudant Annales Laureshamenses saec. VIIIin. (Monumenta Germ. Scriptores I 20) ) [*]( 1 prudentiam B prudentiia D || tasuscitumque (emend. m. 2) B || uigilaret RD, euigilauerit Vallie. R 33 (a. 1464) euigilarit v; h. l.: EXPL PFATIO SEQVENTIS OPERIS G 2 misseriae B || peccati (s. s. primi, m. 1 ?) R peccantis v || docere B 3 isdemque] PR hiisdemque Bt isdemquibus Bm hisdemque D 4 primum hominem D 5 abrahaam B || ΙΙΙ·CLXXXVΙΙΙΙ· et in mg. litt. rubris tria mit centQ octoginta quatt m. coaeua B tria milia centum octuaginta quattuor D 6 onibus Pa || historio grafis P istoriografis B hystoriographis B || omisi B || sunt in fine uersus, fort. a m. recentiore B 7 a nino] Anno D || abrahaam B ababraham (corr. m. 1 aut 2) P ab abraham R || agustum D 9 quadragensimo (d add. marg.) B quadragi*simo (er. s) D || parthis P (m. saec. X-XI in marg. not.: in VI libro) 10 su(nt et) B 11 (anni) B || in mg. duo mil (litt. rubr:) decus quinquies (nigris) m. coaeua B 〈I〉Ῑ·ΧU B duo milia quindecim D p inter ae B || auctores B2B || scribtoresque PR1 scribto(resque) B 12 negotiaq: treuerunt D || exegit D || hiis B 13 breuissimae D || adtingere h || qui] eorum qui R2 || origine D )

non quo auctoritatem eorum cuiquam uideamur ingerere, sed quo operae pretium sit de opinione uulgata quae nobis cum omnibus communis est commonere.

primum quia si diuina prouidentia, quae sicut bona ita et iusta est, agitur mundus et homo, hominem autem, qui conuertibilitate naturae et libertate licentiae et infirmus et contumax est, sicut pie gubernari egenum opis oportet ita iuste corripi inmoderatum libertatis necesse est,

iure ab initio hominis per bona malaque alternantia, exerceri hunc mundum sentit quisquis per se atque in se humanum genus uidet;

deinde cum ab ipso primo homine peccatum punitionemque peccati coepisse doceamur; porro autem cum etiam isti de mediis temporibus inchoantes, quamuis superiorum nusquam meminerint, nihil nisi bella cladesque descripserint —

quae bella quid aliud dicenda sunt, nisi uergentia in alterutrum mala; mala autem huiusmodi quae tunc erant, sicut et nunc sunt in quantum sunt, sine dubio aut manifesta peccata sunt [*]( 1 loquentis D linquentes R2 linquentes B | annuntiatione PB 2 sequa B1 || fecirunt D || quod R2 II auctoritatem (u e li ut wid. ras. eorr.; c s. s. a m. 1 aut 2) P auctoritate BD 3 uidiamur D || sed (d m. 2 m ras.) P || quod (d 2 in ras.; ex t ?) B || opere P (ubi fuerat opere), BBD || praetium B ante ras., B praecium D II ante De interpunctio ut uid. erasa B 4 q; D 5 Commouere (sic) primum D II quia si] quasi pa B || *prouidentia B 6 bona om. B, ad bona in marg. J pia m. ant. B II ita] pia ita B ita pia h II autem om. B 7 licentiae (ae m. 2 in ras.) P licenciae D || imfirmus B 8 gubemare D || aeginum B || opis] copiis P **opi*s (ex chopiis?) R || ita] ita et i2* 9 corripe D || imm. B* inmoderatę (ę m. 2 in ras.) P moderatum B I) ab initium D 10 bon*a P U alternantia D II eisr(ceri) P exercire D 11 per (se) P ||adque PlB 13 doceamus R2Bm || (etiam) B II iste D II dimediis Bl 14 inchoante(s quam〉uis B II superiorem D 15 mimenerunt D || (nihil) B || discriberet (sic) P1 describserint P2 B discripserunt D || que (-ę 2) P1 17 autem (au m. 2 in ras.) P || huius mumdi inhuiuB modi corr. P || quae∗∗∗tunc (e et t m ras. m. 2) P || et om. D || nue P* 18 quantum sunt] quantum D || dubium D || manefesta D )

quid impedimenti est nos eius rei caput pandere, cuius illi corpus expresserint, et priora illa saecula, quae multo numerosiora monstramus, uel tenuissimo testari relatu similes miserias pertulisse?

Dicturus igitur ab orbe condito usque ad Vrbem conditam, dehinc usque ad Caesaris principatum natiuitatemque Christi ex quo sub potestate Vrbis orbis mansit imperium, uel etiam usque ad dies nostros, in quantum ad cognitionem uocare

suffecero, conflictationes generis humani et ueluti per diuersas partes ardentem malis mundum face cupiditatis incensum e

specula ostentaturus necessarium reor,

ut primum ipsum terrarum orbem quem inhabitat humanum genus, sicut est a maioribus trifariam distributus deinde regionibus prouinciisque determinatus, expediam;

quo facilius, cum locales bellorum morborumque clades ostentabuntur, studiosi quique non solum rerum ac temporum sed etiam locorum scientiam consequantur. [*]( § 14 cf. Oros. 1, 21 6 20 ) [*]( 1 punitionis D || inpedimeti P inpedimenti R1 impidimenti D impedimento B1 \' 2 nus D || caput (t ex d corr. 2) R capnd B || eipraeserint B 3 multo (o ex a corr. 2) B || numorosiora D || mons trams P* monstrams P* monstramus R1 monstranimns R2B monstrabimus Dv 4 tenu\'s simo P tinuissimo B || relatu (r m. 2) P || s similis P || misserias B || Post pertulisse titulus rubris litteris exaratus hic ORJtESTAE INCP UOLUMEN PRIUM DE TRIUM PAHTIUM TERRAE IN- DICIO sequitur in B Nouo uersu pergit P (cuius in marg. m. fort. 1: usque huc prologus), in marg. Incipit lib primus R* 5 orbe] urbe D || condito] condita D || urbe D 6 principatum (n m. 2) P || natiuitateq; D 7 orbis] urbis D II permansit v 8 uocare] P1R1D 8. 8. ł uacare m. 3 P nacare R2Bv 9 sufflcero P, R ante corr., BD || conflictationis D II et 8. s. P 10 mali\' (s m. 2) P malis om. B II m(und)um B || e om. B 11 (ostent)aturus B || primo B 12 orbem] urbem D 13 trifaria D trifarie PbR (an se ?), B || distributus] ςυ, distributum PRBD 14 determinatus] ςυ determinatum PBD \'eterminatum R 16 tempo*rum (o eras.) P p se*d P II scientia D )

Maiores nostri orbem totius terrae, oceani limbo circum saeptum, triquetrum statuere eiusque tres partes ASIAM EVROPAM ET AFRICAM uocauerunt, quamuis aliqui duas hoc est Asiam ac deinde Africam in Europam accipiendam putarint.

ASIA tribus partibus oceano circumcincta per totam transuersi plagam orientis extenditur.

haec occasum uersus a dextra sui sub axe septentrionis incipientem contingit Europam, a [*]( AVCTORES cf. de hac chorographia Muellenhoff, Weltkarte des Augurius, Kiel 1856 p. 13 sqq.; Partsch, die Darstellung Europa\'s in dem geogr. Werke des Agrippa, Breslau 1875, p.10-17 ) [*]( EXPILATORES Totum fere capitulum (§1 —105) repetiuit \'Descriptio orbis tripertiti\' ed. in I. Gronouii Mela a. 1696 p. 50-67, cuius usus sum codice Vinàob. Lat. 181 (B) 1-4 Maiores— putarint] pro his habet Descriptionis auctor ea quae secuntur: Hane quadripertitam totius terrae continentiam hii qui dimensi sunt longe citroque maiores nostri tripertitam reputari definierunt inuestigantea uniuersum orbem oceani maris lymbo circundatum easque tres partes Asiam Europam et Africam reputarunt. Quamuis non defuerunt qui duas partes, sicut diximus, perhiberent Asiam et Europam; Africam uero in Europa adiciendam delinierant, quia et spatio latitudinis ęget et caeli male subiacet dymati, laborans aSribus suis, uenenis fucisque repleta inmanium et incognitarum humano generi innumerabilium bestiarum. Sed ad propositum remeantes, absque ulloram praeiudicio qui hoc omne totam duas partes esse uoluerunt tnpertitam diuisionem dicere incipiam B 1 Maiores -3 uocauerunt eompilauit additis ut refert OrosiuB Iordanis Get. 1 7 a sinistra - p. 10, 2 habet uidetur adhibuisse Isidorus Orig. 14, 3,1 ) [*](1 nulla rubrica in PBBD maiore littera incipiunt PB || maioris D || urbem D || totus P* tutius D || oceano » || circumsQptum A circumseptum (tum B) BBD circumseptem P 2 triquetrum] A. tri que drum P1 triquatrum triquadrum P2RBtDb2v tridrum Bm || statu∗ere (eras. a) P statuerunt Õ || ASIAM] quae huiusmodi characteribus expressi in hoc cap. (exceptis §§ 15-50 tIbi ipse suppleui) omnia litteris maiusculis rubris scripta sunt in P || eurupam D 8 affricam B africa D 4 affricam B || in europa adiciendam B || europa B* earnpa D || accipienda D || putauerint B 5 oceano om. 8 || cir∗∗cumcincta (fuitne cim- ?) D || transuersi] tyrani 8 6 plagam corr. ex plagam P || uerba a dextra - p. 10, 1 autem om. 8 || ad D || dextera . BD 7 axe (e in ras.) B || septentrionis] D, R2 (en ex gp corr. ? R] septentrionis (prior n euanida sed certa uisa est Mamo) P septemtrionis B || contigit (-tin- 3) P1 y eurupã em. 2) D )

EVROPA incipit ut dixi sub plaga septentrionis, a flumine Tanai, qua Riphaei montes Sarmatico auersi oceano Tanaim

fluuium fundunt, qui praeteriens aras ac terminos Alexandri Magni in Rhobascorum finibus sitos Maeotidas auget paludes, quarum inmensa exundatio iuxta Theodosiam urbem Euxinum Pontum late ingreditur.

inde iuxta Constantinopolim longae mittuntur angustiae, donec eas mare hoc quod dicimus Nostrum accipiat.