S. Optati Milevitani libri VII

Optatus, Saint, Bishop of Mileve

Optatus. S Optati Milevitani libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 26). Ziwsa, Karl, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag.

Quibus lectis Constantinus pleno liuore respondit. in qua responsione et eorum preces prodidit, dum ait: petitis a me in saeculo iudicium, cum ego ipse Christi iudicium expectem. et tamen dati sunt iudices Maternus ex Agrippina ciuitate. Reticius ab Augustoduno ciuitate, Marinus Arelatensis. ad urbem Romam uentum est ab his tribus Gallis et ab aliis quindecim Italis. conuenerunt in domum Faustae in Laterano Constantino quater et Licinio ter consulibus sexto Nonas Octobris die, sexta feria, cum consedissent Miltiades episcopus urbis Romae et Reticius et Maternus et Marinus episcopi Gallicani et Merocles a Mediolano, Florianus a Sinna, Zoticus a Quintiano, Stennius ab Arimino. Felix a Florentia Tuscorum, Gaudentius a Pisis, Constantius a Fauentia. Proterius a Capua, Theophilus a Beneuento, Sabinus [*]( 7 cfr. epist. Constantini ad episc. conc. Arelat. (Harduin I 268) et huius editionis append. V (C fol. 32b) ) [*]( 11« 1 inmanis P 3 de gallias (sic) G, degalilea (corr. m. 2) B 4 alur ciano B fidencio B 5 pastis B donati (s. I. m. 1) P 6 constantin\'is (corr. m. 2) B plenus b liuore] libro P, libello G 7 praeces (a eras.) B 8 in saeculo] episcopi PG et ego P iuditium Christi G 9 iudices] principes G 10 et 16 reticus RBv ab agustoduno B. abagustinoduno B, augustuduno G 11 arillatensis P, a relat.. G urb. romanam P ab iis b trebus P 12 ab om. G italicis G 13 in laterani libri quarto G III cons (i. mg. adp. m. 2) G 14 sextum n. octobres P (Cochl. sic inrery. octobris. die s.) 15 multiadest G (cfr. p. 27, 10), melchiades Cochl. i. mg. urbis om. v 16 merodes amediolano B 17 asinna B, caesena b (Cochl. corr. a Siena) zoticus] zonais P, zoncus G stena nuis (sic) B m. 2, stemnus v, Stemnius b ab arimini P 18 gaud. apicis (ric) B, caudentius v constancius afauencia B, constantinus v 19 theofilius G, theopholas v sauinus Rb. suinus B m. 2 )

a Terracina. Secundus a Praeneste. Felix a tribus Tabernis, Maximus ab Ostia, Euandrus ab Ursino, Donatianus a Foro Claudii.

His decem et nouem consedentibus episcopis causa Donati et Caeciliani in medium missa est. a singulis in Donatum sunt hae sententiae latae: quod confessus sit se rebaptizasse et episcopis lapsis manum inposuisse, quod ab ecclesia alienum est. testes inducti a Donato confessi sunt se non habere. quod in Caecilianum dicerent. Caecilianus omnium supra memoratorum sententiis innocens est pronuntiatus, etiam Miltiadis sententia. qua iudicium clausum est his uerbis: cum constiterit Caecilianum ab his, qui cum Donato uenerunt, iuxta professionem suam npn accusari nec a Donato conuictum esse in aliqua parte constiterit, suae communioni ecclesiasticae integro statu retinendum merito esse censeo.

Sufficit ergo et Donatum tot sententiis esse percussum et Caecilianum tanto iudicio esse purgatum. et tamen Donatus appellandum esse credidit. ad quam appellationem Constantinus imperator sic respondit: o rabida furoris audacia! sicut in causis gentilium fieri solet. appellandum episcopus credidit et reliqua. [*]( 11 sq. unde haec frampserit Optat. non constat. 19 cfr. epist. Const. l. c. ) [*]( 1 a tarracenaP, a terracena R, aterracena (r alterum insert. m. 2) B secundinosPBB preneste BG, praesente P 2 ab Ostio] ab hostis B, (ligat.) B a tribus ostis G, ab hostia v claudi uel foro iulii (del. m. 2?) G 3 decim] (i corr. in e m. 2) B considentibus Pb 4 in medio G in Donatum sunt dictae sententiae quod P, in D. dicte sunt he sententie G 5 se rebaptizare RB, fere baptizasse G (corr. m. 2 in mg. se rebaptizasse) se om. v, 8 habere in C. quod dicerent G 10 melciadis RB miiltiaadis sentia (sic, corr. i. mg. m. 2) G, in v deest emendatio i. mg. (cfr.p. 26, 15) ii in qua] quia G iuditium coagulatum est G clausanP 11 his etiam uerbis G 12 uenerant G 13 accusare RB parte] professione PG 16 merito om. P 16 percussum esse G 18 appellandum esse episcopus (episcopum B m. 1) credidit et reliqua BBv (haec uerba ex c. 25 fine transposita uidentur), appell. esse ab episcopis credidit edd. 19 orbita c (corr. Cochl. o rabida) furoris moris B 20 assolet G appellandum esse ep. cr. et caetera G (cfr. I. 1sj appell. — reliqua om. RBv, appellationem interposuerunt edd. (qtiae legtmtur in Constantini epistula l. c.) )

Eeodem tempore idem Donatus petiit, ut ei reuerti licuisset * * ad Carthaginem accederet. tunc a Filumino, suffragatore eius, imperatori suggestum est, ut bono pacis Caecilianus Brixiae retineretur; et factum est. tunc duo episcopi ad Africam missi sunt, Eunomius et Olympius, ut remotis binis unum ordinarent. uenerunt et apud Carthaginem fuerunt per dies quadraginta, ut pronuntiarent, ubi esset catholica. hoc seditiosa pars Donati fieri passa non est, de studio partium strepitus cotidiani sunt habiti; nouissima sententia eorundem episcoporum Eunomii et Olympii talis legitur. ut dicerent illam esse catholicam, quae esset in toto orbe terrarum diffusa, et sententiam decem et nouem episcoporum iamdudum datam dissolui non posse. sic communicauerunt clero Caeciliani et reuersi sunt. de his rebus habemus uolumen actorum, quod si quis uoluerit, in nouissimis partibus legat. cum haec fierent, Donatus ultro prior ad Carthaginem redit. quo audito Caecilianus ad suam plebem properauit. hoc modo iterum renouellatae sunt partes. [*]( 1-4 cfr. Aug. breu. collat. 20, 38 ) [*]( 1 petit G ei] rei B reuertenti ad Carth. contingeret RBv (Cochl. mutauit reuertenti m reuerti, quem secutus est Bald.), reuerti licuisset et nec ad C. accederet PG, quae lectio proxime accedit ad Aug. uerba l. c. fortasse sic scribendum est ut ei reuerti licuisset. ad ea mandatum, i ne ad Carthaginem accederet 2 afglumno B m. 2, apud Aug. Philomeno 3 §suggestum B 4 bryxe P, brixe R, brixe BGv (corr. Cochl.) cfr. Aug. 1. c. 5 ab africa G enomius B Olympus P. Olimpius B ut remotis binis singulos ord ... P, ut rem. duobus unum ord. BBvb, ut—ordinarent om. G, binis .. unum scrvpsi 6 et om. RBvb Eaataginem (sic) B 7 dies quinquaginta G (sic litteris exarat.) ut (adscr. in mg. sinistr. m. 1?) B ut pronuntiaretur PG 8 seditiosa] studiosa G r im fueri B 9 pastium B sunt repet. initio fol. sequ. G nouissa B 10 eorum unde RBv (Cockl. coni. eorum uidelicet), eorum episc... b i Eunomi et Olympi P, Olympi (iI. m. 2) R, Olimpi B 11 illam om. v esse mu. B 12 terrarum orbe G decimPi? 14 de medd.praeterv, derebus his B 15 uolumina RBvb quis (s m. 2 add.) R, qui G 16 cum h. fierent] r \' inter haecP, i. hec G 17 kataginem B rediit G hoc audito RBvb 18 renouellatae] renouatae Cochl. i. mg. adscr. Balduinoprobatus pastes (sic)B)

constat tamen et Donatum tot sententiis esse percussum et Caecilianum innocentem totidem sententiis pronuntiatum.

Sed quia in ipsa causa iamdudum in catholica duorum uidebantur laborare personae. et ordinati et ordinatoris, postquam ordinatus in urbe purgatus est, et purgandus adhuc remanserat ordinator. tunc Constantinus ad Aelianum proconsulem scripsit, ut remotis necessitatibus publicis de uita Felicis Autumnitani publice quaereretur. sedit. cui erat iniunctum. inducti sunt Claudius Saturianus, curator reipublicae. qui fuit tempore persecutionis in ciuitate Felicis, et curator praesentis tunc temporis, quando causa fiagitabatur, Callidius Gratianus, et magistratus Alfius Caecilianus, sed et Superius stationarius perductus et Ingentius scriba publicus pependit sub metu inminentium tormentorum. responsis omnium nihil tale inuentum est, quod uitam Felicis episcopi sordidare potuisset. habetur uolumen actorum, in quo continentur praesentium nomina, qui fuerant in causa Claudii Saturiani curatoris et Caeciliani magistratus et Superii stationarii et scribae Ingentii et Solonis officialis publici ipsius temporis. post quorum responsa a supra memorato proconsule haec pars sententiae dicta est: Felicem autem religiosum [*](6 sq. cfr. Aug. ep. 88, 4; c. Cresc.3, 70;gest. purg. Fel. (app.II,Cfol. 298) ) [*]( 1 et om. RBv (cfr. eadem fere p. 27,16) 3 incatholica B 5 in urbem G et om. RBvb 6 helianum G, cecilianum BBv 8 aut tumnitani B, Autungitani b quaereretur] Cochl. i. mg. scr. qufreret sedet (sed et B) cui... indictum RB, sedit id cui ... iniunctum G. sed et cui erat iudicium, inducti v, sedit-iniunctum om. b 9 inductij indicti B Sttorianns P 11 causam (m eras.) R, causam v Calidius PG 12 Gracianus B et ante magistr. om. G et Alfidius Cecilianus magistratus G Alfilius P et Sup.] exsuperius G, et Superstationarius vb (cfr. I. 18) 13 rationarius RB 15 talem (m eras.) R est quod uitam F. e. ordinare pot... RBv (Cochl. adn. deordinare), est quod uita F. episcopis (sic) ordinare non pot ... G, est in uita F. e. propter quod ordinare non potuisset scr. Dupin. 16 habentur uolumina ... in quo (in quibus vb\'\\ RBvb 17 fuerunt in causa id est Claudi PG Satoriani P 18 cecilianus magistratus B et Superii] et sup BB, et exsuperi G, et Superstationarii vb (cfr. 1.12) 19 Ingenti BB ęt officialis R ipsius) illius G 21 autem] adscr. i. mg. m. 2 autumnitanum G episcopum om. G)

episcopum liberum esse ab exustione strumentorum deificorum manifestum est, cum nemo in eum aliquid probare potuerit, quod religiosissimas scripturas prodiderit uel exusserit. omnium enim interrogatio suprascriptorum manifesta est nullas scripturas deificas uel inuentas uel corruptas uel incensas fuisse. hoc actis continetur, quod Felix episcopus religiosus illis temporibus neque praesens fuerit neque conscientiam adcommodauerit neque aliquid tale fieri iusserit. unde repulsa atque extersa infamia cum ingenti laude de illo iudicio recessit. iamdudum opinionis incertae et inter caligines, quas liuor et inuidia exalauerat, latere ueritas uidebatur. sed etiam omnis scriptura memorata et actorum uoluminibus et epistulis commemoratis aut lectis reuelata est.

Uides te, frater Parmeniane, in catholicos traditorum nomine falso obiecto frustra esse inuectum, mutans uidelicet personas et transferens merita. clausisti oculos, ne parentes tuos reos agnosceres, aperuisti eos, ut innocentes et indignos criminose pulsares. omnia pro tempore, nihil pro ueritate, ut et de te dixerit beatissimus apostolus Paulus: [*]( 1 esse liberum ae episcopum G librum B > ab eznstionene (sic) G exussione v instrumentorum BBG, (gest. Fel. I. I) C (sed cfr. VI, 5, Bonaeh Ital. p. 470 & 511) deificorum om. Rd 2 cum neno (sic) B 3 quod om. v scripturas (scripturaras B) prodiderit (uel enss. om.) RB, sc. tradiderit uel exusserit Gb, prodiderit-nullas scripturas om. v 4 interrogantium RB, interrogatio PG, fortasse legendum omnium inteiTogatione ... manifeetatum (cfr. gesta pwrgat. Felicis l. I. omnium enim interrogatio supra scripta manifestata est C fol. 29* ) superscribtorum P, supra scripta b 6 correptas B hoc ... continentur RB 7 quod] quo P 8 conscienlam (sic)B, constantiam v 9 tale aliquid P et C (gest. Fel. Z. l.) 10 pulsa BBv de om. RBvb 12 liuorę P 18 etiam] iam PG, et le iam B supra memorata G 14 renouata (le m. 2 8.1.) B, reuelatum G, renouata b 15 te om. BB edd. 16 false PG inaena tum G (i mg. m. 2 inuectum), BBvb 17 personis (a a. Z. m. 2) B transferans G 18 agnosceris P eos] os G in nocentes B 19 criminosos indignos pulsares G, indo crimini copulares BBvb 20 baptissimus apost. B )

quidam autem conuersi sunt in uaniloquium uolentes se esse legis doctores, non intellegentes, quae dicunt neque de quibus adfirmant. paulo ante docuimus uestros parentes fuisse traditores et scismaticos; et tu ipsorum heres nec scismaticis nec traditoribus parcere uoluisti. iam igitur documentis supra memoratis omnia tela, quae falso in alienos iactare uoluisti, ueritatis clipeo repulsa in tuos parentes reciproco ictu uertuntur. omnia igitur, quae a te in traditores et scismaticos dici potuerunt, uestra sunt; nam nostra non sunt. qui et in radice manemus et in toto orbe terrarum cum omnibus sumus. [*]( 1 I Tim. 1, 6 sq. ) [*]( 1 uani loquium G 2 se om. G 3 ante enim BB 4 parentes] patres BBv scism. et trad. BBvb heres fuisse BB 5 parcere] parere MBv 6 in alieno B 7 iactare om. v 10 qui] quia BBvb et post qui om. BBv 11 sumus amen EXPLICIT LIBEB PEIMVS (litt. rubr.) B fol. IIa, B fol. 10* 1, eadem in v SVMVS. EXPLICIT LIB. I (rubr.) P fol. 258*, Explicit liber primus sancti Optati (om. amen) G fol. 11* )

Quoniam et qui fuerint traditores ostensum est et scismatis origo ita monstrata est, ut paene oculis perspecta uideatur, etiam haeresis ab scismate quid distet ostendimus: illud demonstrare iam proximum est — quod nos promisimus secundo loco esse dicturos — quae sit una ecclesia, quam columbam et sponsam suam Christus appellat. ergo ecclesia una est, uius sanctitas de sacramentis colligitur, non de personarum superbia ponderatur; ergo hanc unam columbam et dilectam sponsam suam Christus appellat. haec apud omnes haereticos et scismaticos esse non potest; restat, ut uno loco sit. eam tu, frater Parmeniane, apud uos solos esse dixisti, nisi forte quia uobis specialem sanctitatem de superbia [*](7 et 9 cfr. Cant. 6, 8 ) [*]( INCIPIT LIB. n. OPTATI (rubr.) P fol. 25sb, INCIPIVNT CAPLTVLA LIBRI SECVNDI (rubr.) B fol. n", Incipiunt capitula libri secondi (sic) B fol. 10* 1, Secundi libri argumentum (rubr.) G role n" ; addunt PKBGvd libri II. argumentum, quod iterum exstat in P fol. 243b : In hoc secundo libello declaratur (declaratu fol. 243b P, sed declarat hoc loco), quae sit una et uera (uera et una BB) ecclesja (om. BB et P (oZ. 243b ) catholica et ubi et apud quos maneat et quinque dotes ecclesia (eclesie P) in catholica esse magis quam in ea parte (inea paste B), quam (qua BBv) sibi (om. REv) scismatici facere uoluerunt, et quod inpie nouacula (nouacule B) paenitentiae raserint capita sacerdotum et quod hoinicitiia fecerint et illa, quae ad salutem credentium procurata fuerant, aut canibus dederint aut abiecerint. INCIPIT LIBER SECVNDVS (rubr.) R, (litt. minar. recbr.) B EXPLICIT. INCIPIT LIBER SECVNDVS (rubr.) G, Optati Afri Mileuitani incipit liber secundus v 2 Quo (Q rubr.) qui B et ante qui om. B qui om. P (Quoniamost. est rubr. B) et post est om. G 3 itai B praespectaR, prespecta B 4 etiam et haer. P hereses R distet] discet B 5 iam proximo est G quod-dicturos (in parenth.) B 6 esse om. v 7 suam om. d I 8 collegitur (i s. I. m. 2) R 9 superb. person. BBvb 10 delictam B 13 qui auobis B specialem (sic) B. )

uindicare contenditis, ut ubi uultis, ibi sit ecclesia et non sit, ubi non uultis. ergo ut in particula Africae, in angulo paruae regionis [ut] apud uos esse possit, apud nos in alia parte Africae non erit? in Hispaniis, in Gallia, in Italia, ubi uos non estis, non erit ? si apud uos tantum[modo] esse uultis, in tribus Pannoniis, in Dacia, Moesia, Thracia, Achaia, Macedonia et in tota Graecia, ubi uos non estis, non erit? ut apud uos esse possit, in Ponto, Galatia, Cappadocia, Pamphilia, Phrygia, Cilicia et in tribus Syriis et in duabus Armeniis et in tota Aegypto et in Mesopotamia, ubi uos non estis, non erit? et per tot innumerabiles insulas et ceteras prouincias, quae numerari uix possunt, ubi uos non estis, non erit? ubi ergo erit proprietas catholici nominis, cum inde dicta sit catholica, quod sit rationabilis et ubique diffusa? nam si sic pro uoluntate uestra in angustum coartatis ecclesiam, si uniuersas subducitis gentes, ubi erit illud, quod filius dei meruit? ubi, quod libenter ei largitus est pater in secundo psalmo dicens: dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae? ut quid tale infringitis promissum, ut a uobis mittatur quasi in quendam carcerem latitudo regnorum? quid tantae pietati obstare contenditis? quid contra saluatoris merita militatis ? permittite filium possidere concessa, permittite patri promissa conplere. cur ponitis metas? cur figitis terminos? cum a deo patre saluatori tota [*]( 18 Ps. 2, 8 ) [*]( 1 contendigtis (s prius del.) P 2 non (s. I. m. 1) B in anigolo B 3 regionis ut apud PBv 4 his paniis B in Italia, in Gallia vb Italia] repetuntw uerba parte Africae-in Italia BB (priora del. lineol. M) 5 tantum (om. modo) PG 6 trebus P Mysia codd. (misia Bvb) tracia RBG 7 Grecia BB 8 in Ponto] Inpoto (sic) B, in Ponte v Galacia B, Gallatia v cappadotia G Pamfylia P, pampifiiia Bfl 9 Frygia P, frigia BB, phrigia G Cylicia et in trebus P 10 egipto B mesophotamia (h exp.) G 13 erit om. G dicta om. B 14 rationabilis] rationabiliter ubique Casaub. commendauit, si quid mutandum est; alii pro ration. scrips. non nationalis 15 cohartatis RB 17 ubi erit quod edd. 19 talem R 20 quadam B 24 terminos PG. limites cett. ) [*]( XXVI. ) [*]( 3 )

terra promissa sit, non est quicquam in aliqua parte terrarum, quod a possessione eius uideatur exceptum. tota est donata terra cum gentibus, totus orbis [terrae] Christo una possessio est. hoc probat deus, qui ait: dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae. et in LXXI psalmo de ipso saluatore sic scriptum est: dominabitur a mari usque ad mare et a fluminibus usque ad terminos orbis terrae. pater dum donat, nihil excipit; uos ut concedatis unciam, totam libram auferre conamini. et adhuc nitimini suadere hominibus apud uos solos esse ecclesiam auferentes meritum Christo, negantes praestitutum a deo.s o uestra ingrata et stulta praesumptio! Christus uos cum ceteris in societatem regni caelestis inuitat et coheredes sitis hortatur, et uos eum in hereditate sibi a patre concessa fraudare laboratis, dum Africae partem conceditis et totum terrarum orbem, qui ei a patre donatus est, denegatis. quid mendacem uideri uultis spiritum sanctum, qui in XLVIIII psalmo omnipotentis dei beniuolentiam narrat, dum dicit: deus deorum dominus locutus est et uocauit terram ab ortu solis usque ad occasum? uocata est ergo terra, ut caro fieret, et sicut legitur, facta est et debet laudes [deo] creatori suo. denique commemoratur spiritu sancto. hortante et dicente in CXII psalmo, dum dicit: laudandum nomen domini ab ortu solis usque ad occasum et iterum in [*]( 4 Ps. 2, 8 6 Ps. 71, 8 19 Ps. 49, 1 23 Ps. 112, 3 ) [*]( 1 paste (sic) B 2 excerptum P, ex/eptum (siue cptum) B 3 terra donata B totius vb orbis terrae P est possessio G 4 deus pater G in hereditatem (om. tnam) G 6 LXXI mo (sic) RB, (hie numerus litteris exaratus m G) et dominabitur G 7 amari B et ad (d eras.) B 8 terrae orbis B 10 nitemini P QJĮU)ÎQŲŞ hominibus (omn. semieras.) B 12 deo (oro. a) PRB 13 ceteris] terris RB in societate G et ut coher. BBvb 14 i$(expunct.) hered. B, de hered. G 15 laboratis excludere (pro fraudare) G 17 uidere b in quadragesimo nono G, quadragesimo octauo vb 20 ostu (sic) B 21 sicuti G deo om. BBG edd. 22 denique] deinde B 23 centesimo O duodec G 24 ortu (r eorr. ex s) B )

XCV psalmo: cantate domino canticum nouum. si hunc uersum solum diceret, possetis dicere, quia uos solos hortatus est spiritus sanctus. sed ut ostenderet, quia non ad uos solos dictum est sed ad ecclesiam, quae ubique est, secutus est dicens: cantate domino omnis terra, pronuntiate inter gentes gloriam ipsius, in omnibus populis mirabilia eius. pronuntiate, inquit, inter gentes, non dixit in particula Africae, ubi uos estis\', pronuntiate, inquit, in omnibus populis; qui omnes populos dixit, neminem excepit, et uos solos ab omnibus populis, de quibus hoc mandatum est, separatos esse gratulamini et uultis uos solos esse totum, qui in omni toto non estis. laudandum, inquit, nomen domini et a tota terra et ab ortu solis usque ad occasum. numquid pagani extralegales possunt aut cantare deo aut laudare nomen domini et non sola ecclesia, quae in lege est? quam si apud uos tantummodo esse dicitis, fraudatis aures dei. si uos soli laudatis, totus tacebit orbis, qui est ab ortu solis usque ad occasum. clausistis ora omnium christianarum gentium, indixistis silentium populis uniuersis deum per momenta laudare cupientibus. igitur si et deus debitas sibi laudes expectat, et ut sonent, spiritus sanctus hortatur [*]( 1 Pa. 95, 1 5 Pa. 95, 1-3 12 Ps. 112, 3 ) [*]( 1 nonagesimo et quinto G 2 uersum] uerbum G diceret] repetuntur in G verba cantate domino canticum nouum possetis] potuissetis G hostatus B 3 ostenderet] repetuntur verba in B si hunc uersum.... hortatus (r corr. ex s semieraso) .. ostenderet quia] qui B 5 domino] deo G pronuncia (sic) B inter gentes PG (quod eonsmtU cum Uulgata), in gentibus Bvb, ingentibus B 7 eius] ipsius G inquid P (sic et postea) inter gentes PG (ut l. 5), in gentes M, (coniunct.) B dicit v 9 niminem P 10 de] e P 11 separ. uos esse RBvb solos uos G 12 qui gipijino in toto (sic) G lpudendum (sic) B nomen dome inquit B 13 a (8. I. m. 2) B abortu (r corr. ex s) B ad] in G 14 extra leges G aut om. BBv 1& nomen dei Bv 16 si] nisi v esse om. v a 17 soli] sibi B orbis tacebit B 18 christianorum (a a. I. m. 2) B, christianorum BG 19 deum] dominum G 20 figitur si P et om. PG debita B 21 hostatur B ) [*]( 3* )

et totus orbis, quod debet deo, paratus est reddere, ne fraudetur deus, etiam uos ipsi laudate cum omnibus aut, quia noluistis esse cum omnibus, soli conticescite.

Ergo quia probauimus eam esse ecclesiam catholicam, quae sit in toto terrarum orbe diffusa, eius iam commemoranda sunt ornamenta et uidendum, ubi sint quinque dotes, quas tu sex esse dixisti, inter quas cathedra est prima, ubi nisi sederit episcopus, coniungi altera dos non potest, qui est angelus. uidendum est, quis et ubi prior cathedram sederit. si ignoras, disce; si nosti, erubesce: ignorantia tibi adscribi non potest, restat ergo, ut noueris. scientem errare peccatum est; nam ignorantibus nonnumquam solet ignosci. igitur negare non potes scire te in urbe Roma Petro primo cathedram episcopalem esse conlatam, in qua sederit omnium apostolorum caput Petrus, unde et Cephas est appellatus, in qua una cathedra unitas ab omnibus seruaretur, ne ceteri apostoli singulas sibi quisque defenderent, ut iam scismaticus et peccator esset, qui contra singularem cathedram alteram conlocaret.

Ergo cathedram unicam, quae est prima de dotibus, sedit prior Petrus, cui successit Linus, Lino successit Clemens, [*](1 deo om. vb frauderetur B 2 laudare B 3 noluisti esseesse (sic) B conticiscite PB, contiscicite (corr. i. mg. m. 2) G, conticis cite B 4 quia om. d probamus vb 5 sit] est d commemorandae.. (ornamenta om.) v 7 sex di (del.) esse B dicis vb est] esse RB 8 coniungi alter ad eos non poterit v (quae seqmmtur qui est angelus—cathedram sederit om. v) poterit b quis G est ante angelus (s. I. m. X) B 9 an*ulus B, angulus B, (anulus defend. Albasp. sed cfr. II, 6.), annulus b qui PBBb prior om. P cathedra PRBb (sed cfr. 1. 20) 10 si nosti erub. om. v 11 restatnon potes om. v 13 scirite v (quod uerbum cum exciperet illa ignorantia tibi adscr. n. potest, (Jochl. scienti i. mg. adpos.) roma (m eras. uidetur) B, romana G 14 conlatam] conlocatam P sederet P 16 inde Chefas (om. et) v Caefas P, chefas H, çęchefas (ce eras.) B appellatus est BBvb in quo BB, in quo uno v 16 una (bis pos.) P cathedrae v 17 quique P ut etiam P scis. esset et peccator G 18 cOllocaret (sic) B 20 Ergo (E rubr.) B cathedra unica BBvb est om. B primo B 21 sedet P Lynus Lyno e-)

Clementi Anacletus, Anacleto Euaristus, Euaristo [Alexander, Alexandro] Sixtus, Sixto Telesphorus, Telesphoro Iginus, Igino Anicetus, Aniceto Pius, Pio Soter, Soteri [Eleutherius, Eleutherio] Uictor, Uictori Zephyrinus, Zephyrino Calixtus, Calixto Urbanus, Urbano Pontianus, Pontiano Anterus, Antero Fabianus, Fabiano Cornelius, Cornelio Lucius, Lucio Stephanus, Stephano Sixtus, Sixto Dionysius, Dionysio Felix, Felici [Eutychianus, Eutychiano Gaius, Gaio] Marcellinus, Marcellino [Marcellus, Marcello] Eusebius, Eusebio Miltiades, Miltiadi Siluester, Siluestro Marcus, Marco Iulius, Iulio Liberius, Liberio Damasus, Damaso Siricius, hodie qui noster est socius: cum quo nobis totus orbis commercio formatarum in una communionis societate concordat. uestrae cathedrae uos originem reddite, qui uobis uultis sanctam ecclesiam uindicare.