Octavius

iam finitimos agro pellere, ciuitates proximas euertere cum templis et altaribus, captos cogere, damnis alienis et suis [*]( 2 quo uiro ire non licet Dauisins, at facile suppleas adire ex praecedentibus e licet GeUnius: licet et Pr 5 adulteria quam partus numerare Vahlen coli. Lact. D. Inst. I,17: etiamne haec habet aliquid numinis, cuius plura numerantur adulteria quam partus ? 7 nonne Vahlen coU. p.18, 1. 22,5. 23,setc. II testa Gelenius: exta Pr; cf. PUn. N.H. 35 § 165: Samia testa Matris deum sacerdotes qui Galli uocantur uirilitatem amputare etc. 8 non uiolat Perizonius: uiolat Pr 10 in ista] ita Heumann 12 Sic defensio Wophem 13 At enim Heumann, at cf. 26, 7 at nonnumquam tamen II ausit P 15 inperii P 18 facinerosi P: facinorosi edd. 21 uirginis P II iam desponsatas obelo notauit Vsener 24 id est cum soceris Wowero immerito glossema uidebatur 26 turpius Dombart: tutius Pr, atrociusHeumann; possis etiam taetrius 27 rapta congerere Heumann ) [*]( 3* )

ita quicquid Romani tenent, colunt, possident, audaciae praeda est: templa omnia de manubiis, id est de ruinis urbium, de spoliis deorum, de caedibus sacerdotum: hoc insultare et inludere est, uictis religionibus seruire, captiuas eas post uictorias adorare. nam adorare quae manu ceperis, sacrilegium est consecrare, non numina.

totiens ergo Romanis inpiatum est quotiens triumphatum, tot de diis spolia quot de gentibus sunt tropaea. igitur Romani non ideo tanti, quod religiosi, sed quod inpune sacrilegi.

neque enim potuerunt in ipsis bellis deos adiutores habere, aduersus quos arma rapuerunt, sed quos prostrauerant, detriumphatos colere coeperunt. quid autem isti dii pro Romanis possunt, qui nihil pro suis aduersus eorum arma ualuerunt? Romanorum enim uernaculos deos nouimus: Romulus, Picus, Tiberinus et Consus et Pilumnus ac Volumnus dii.

Cloacinam Tatius et inuenit et coluit, Pauorem Hostilius atque Pallorem, mox a nescio quo Febris dedicata: haec alumna urbis istius superstitio, morbi et malae ualetudines. sane et Acca Larentia et Flora, meretrices propudiosae, inter morbos Romanorum et deos computandae.

isti scilicet aduersus ceteros, qui in gentibus colebantur, Romanorum imperium protulerunt: neque enim eos aduersum suos homines uel Mars Thracius uel Iuppiter Creticus uel Iuno nunc Argiua, nunc Samia, nunc Poena, uel Diana Taurica uel Mater Idaea uel Aegyptia illa non numina, sed portenta uuerunt.

nisi forte apud istos maior castitas uirginum aut religio [*]( 1 posteris Dauisius: postremis Pr, postumis Wowerus, post reges Wopkens et Vonck L. L. 57 5 seruire et capt. Woioerus 7 a Romanis Vrsinus 8 quod de P \\I gentibus sunt (st) nos: gentibus et Pr, et tkl. Heum. 9 tropea pi, trophea PV 11 fort. rapuerant II sed quos nos: et quos Ppr. m. corr. ex et quod 12 prostrauerant Dombart et censorin Z. f. Philos. u. kath. Theol. (18,171): postulauerant Pr 15 teuerinus P, Tyberinus r II Yolumnus Rigaltius: polumnus P, Picumnus r; Cyprianus 2, 5 neutrum nomen habet, sed solum Pilumni 17 haec almae urbis Hetmann 18 laurentia Pr, em. Vrsmus; cf. Liuii I, 4 19 inter probra Rom. Heumann 23 uel Diana Gelenius: nunc diana Pr; cf. Cypr. 2, 9: Mars Thracius et luppitcr Creticus et Iuno uel Argiua uel Samia uel Poena et Diana Taurica etc. \\I tauriga P 24 deum mater Idaea Cyprianus II idea P y sed et portenta P, sed et erasum 25 castitatis r )

ubi autem magis a sacerdotibus quam inter aras et delubra conducuntur stupra, tractantur lenocinia, adulteria meditantur ? frequentius denique in aedituorum cellulis quam m ipsis lupanaribus flagrans libido defungitur.

et tamen ante eos Deo dispensante diu regna tenuerunt Assyrii, Medi, Persae, Graeci etiam et Aegyptii, cum Pontifices et Aruales et Salios et Vestales et Augures non haberent nec pullos cauea reclusos, quorum cibo uel fastidio res publica summa regeretur.

Iam enim nenio ad illa auspicia et auguria Romana, quae summo : labore collecta testatus es et paenitenter omissa. et obseruata feliciter.

Clodius scilicet et Flaminius et unus ideo exercitus perdiderunt, quod pullorum solistimum tripudium exspectandum non putauerunt. quid Regulus?

nonne auguria seruauit et captus est? Mancinus religionem tenuit, et sub iugum missus est et deditus. pullos edaces habuit et Paulus, apud Cannas tamen cum maiore populi Romani parte prostratus est.

Gaius Caesar, ne ante brumam in Africam nauigia transmitteret, auguriis et auspiciis renitentibus, spreuit: eo acus et nauigauit et uicit.

quae uero et quanta de oraculis prosequar? post mortem Amphiaraus uentura respondit, qui proditum iri se ob monile ab uxore nesciuit. [*]( 1 set quae Vahlen: et quae Pr, ut quae Vrsinus 2 Vesta sane nesciente obelo notauit Heumann 4 magis quam a sacerdotibus Heumann 5 interras et P pr. m. 1\\ condicuntul. Vrsinus 10 et (ante Vest.) om. r 11 ciuo Pl |1 res summa Vrsi-nus, rei p. summa Wowerus 14 ea Gelenius: est Pr; cf. cap. 7 II penitenterP, poenitenter r 15 Claudius Meursius 16 solistimum Gelenius: sollemnisimum P, solemnissimum r 17 arguria P, auspicia Cyprianus l. c. 3, 6 18 habuit Paulus et apud Wopkens, ut Cyprianus 3, 6; habuit et Paulus apud Cannas, tamen uulgo; uerborum distinctionem correxit Meursius 19 pop. Ro. P. Daniel: reip. Pr II Caius r 21 nauigio Dauisius, at u. Cypr. 22 retinentibus Vrsinus, at u. Cypr. 3, 6 II spręuit P II felicius Heumann, at u. Buenem. ad Lactant. D. I. 6, 24, 2 23 euentura malim, cf. tamen Lact. de mortt. persec. 10 24 proditum iri se P corr. ex prodituis rise; proditus est ipse r II nesciuit ire sias P, nescius. Tiresias r )

de Pyrro Ennius Apollinis Pythi responsa confinxit, cum iam Apollo uersus facere desisset: cuius tunc cautum illud et ambiguum defecit oraculum, cum et politiores homines et minus creduli esse coeperunt. et Demosthenes, quod sciret responsa simulata, φιλιππίζειν Pythiam querebatur.