De Sancto Athanasio, Liber I-II

Conuocasti nos ad dei sacerdotem iugulandum, ad eum interimendum, per quem te praecepta sua audire sanxerit deus. et scripsit Moyses uerba legis huius in libro, et dedit eum sacerdotibus et leuitis qui tollunt arcam testamenti domini et presbyteris Israel. et mandauit eis Moyses in illa die dicens: post septem annos in tempore anni remissionis in die festo scenopegiae in coeundo omnem Israel apparere in conspectu domini dei tui in loco quem elegerit legetis hanc legem in conspectu Israel in auribus eorum, conuocatis in ecclesiam uiris et mulieribus et natis et proselyto qui fuerit in ciuitatibus uestris, ut audiant et discant timere dominum deum [*]( 6 Deut. 28, 15—20 23 ib. 31, 9—13. ) [*]( 1 orfani 6 audimus] uocem add. m. ec. Moysi fort. I. 11 apothaecae 13 gregem (\' m. rec.) 17 suorum (\' m. rec.) 18 idolatrjam m. 1 22 sancxerit 25 pbiteris V, presbyteriis v 27 quoeundo m. 1 29 couocatis m. 1 30 proselito )

uestrum et audiant facere omnia uerba legis huius. et filiieorum, qui nesciunt, audientes discent dominum deum uestrum omnibus diebus quibus ipsi uiuunt super terram. persequeris eum, per quem te audire praeceperit dominus; agente eo in rebus humanis cohaereticum tuum Georgium successorem, cum, tametsi fuisset liberatus iam Athanasius ex corpore, tibi non licuerit mittere, sed fuerit ac sit in dei manu quem fuisset dignatus populo suo antistitem instituere per seruos uidelicet suos, hoc est catholicos episcopos. neque enim posset impleri uirtute spiritus sancti ad dei gubernandum populum nisi is quem deus allegisset cuique manus per catholicos episcopos fuisset imposita, sicut defuncto Moyse impletum spiritu sancto inuenimus successorem eius Iesum Naue, loquitur scriptura sancta dicens: et Iesus filius Naue impletus est spiritu intellegentiae; inposuerat enim Moyses manum super eum. et audierunt eum filii Israel et fecerunt secundum quod mandauit dominus Moysi. conspicis ordinationi dei te obuiam isse contra dei faciendo uoluntatem, temet mucrone gladii tui iugulatum, siquidem non licuerit ordinari, nisi fuisset defunctus Athanasius, et defuncto Athanasio catholicus debuerit per catholicos ordinari episcopos. loquitur sacra scriptura dixisse ad legum Naue deum: Moyses seruus meus defunctus est. nunc itaque surgens transi Iordanem tu et omnis populus iste in terra quam ego dabo illis. omnem locum, quemcumque ingressi fueritis uestigio pedum tuorum, uobis dabo illum, sicut dixeram Moysi. desertum et ante Libanum usque ad flumen magnum Euphraten et usque ad mare magnum, usque ad solis occasum erunt fines termini uestri. non resistet homo in conspectu tuo per omnes dies uitae tuae, et sicut eram cum Moysi, sic ero tecum et non derelinquam te neque despiciam te. numquid potest deus esse cum inimico suo Georgio? [*]( 14 Deut. 34, 9 22 Ios. 1, 2—5 ) [*]( 3 persequaeris 6 ex scripsi, et V, delet Latinius 7 set 10 uirtate scripsi, uirtutem (\' m. rec.) V, uirtufl v 11 elegisset fort. q; 24 quemcflm (cu in ras. m. 1) 25 ueatrorum Sabatier 27 magnum om. v Eufratem v SO Moyse v dispiciam ) numquid ei, quem non ordinauerit, quem non elegerit, poterit esse propitius? talis est Georgius, qualis fuerat Arrius qualesque sunt Valens et Vrsacius uel ad quem me destinasti German<ici)ensium Adoxius; neque enim possent nisi de spinis spinae procedere. haec ita se habere ex actibus ipsius Georgii legens contestationes Alexandrinorum poteris colligere; et quamuis tibi sceleratum blasphemum illum esse placeat neque enim aliter tibi esset amantissimus, nisi quia sit sceleratus —, tamen haec eo protulerim, ut eximiam possis cernere operam tuam. cum igitur non esse deum cognoscas cum Georgio, sed esse aduertas cum Athanasio, quem populo suo instituerit antistitem, cognoscere tandem poteris dei te ordinationem fuisse conatum destruere, deum te fuisse in Athanasio persecutum. audis enim dicere deum ad Moysi successorem: sicut eram cum Moyse, sic ero tecum, et non derelinquam te neque despiciam te, ecce alio loco: inualesce et uiriliter age custodire et facere sicut praecepit tibi Moyses puer meus. et non declinabis ex illa dextra aut sinistra, ut intellegas in omnibus quaecumque agis. et non recedet liber legis huius ex ore tuo, et meditaberis in eo die ac nocte, ut custodias facere uniuersa quae scripta sunt. tunc dirigam uias tuas et tunc intelleges. ecce praecepi tibi, inualesce et uiriliter age; non est quod expauescas neque timeas, quoniam tecum est dominus deus tuus in omni loco.

Iam superest te, siue tu siue Georgius quae geritis si sunt uenientia ex dei mandatis, probare. audis enim promittere se deum futurum cum successore Moysis, quomodo fuerit et cum Moyse, si modo quae sunt in libro legis scripta seruauerit. si igitur ut haec geras scriptum non inueneris, [*]( 15 Ios. 1, 5 16 ib. 1, 7-9 ) [*]( 2 Arrius Coleti, arrianus Vv, Arrius tuus fort. qualesque scripsi, quales qui Yv 3 ursatius 4 germanensium Vv, em. Coleti 8 esset* (t eras.) 11 aduertas om. v 13 connatum 14 Moysis v 16 dispiciam 17 custodi et fac Sabatier: lσχυε ovv xal, άνδριςου ϕυλάσσεσυαι xat itoislv LXX 22 intellegea (es ex as m. 1) 27 successorem m. 1 28 moysen, ) [*]( XIIII. ) [*]( 6 )

tuae erit aequitatis tandem aduertere uobiscum Arrianis non esse deum. sed illum in uobis mansitare. qui manserit et in Cain. quae te causa ad haec. Constanti. inpulit gerenda, ut potentia regni tui ad tantam perductus superbiam statuisses eum necandum, quem deus sibi in sacerdotali honore elegerit? non inueneras in primo Regnorum libro scriptum? non glorietur sapiens in sapientia sua, neque glorictur potens in uirtute sua, neque glorietur diues ia diuitiis suis; sed in hoc glorietur qui glorictur, scire et intellegere deum et facere iudicium et iustitiam in medio terrae. cur haec praeteriens. qui in omni tempore iudicium iustum facere debueras, iniustitiam tecum etiam nos facere cogebas? deponi per nos decreueras catholicum. firmari uero haereticum; sed quando istud sanae fecissent mentis homines? si enim Heli sacerdos. cur filios in sacerdotii honore constituisset indignos. illa audit quae perpessus est a domino. quid nos audire ac perpeti mereremur, si catholicum episcopum damnantes et quidem inauditum sineremus Georgium fieri Arrianum Alexandrinis episcopum? et uenit, inquit, homo dei et dixit: haec dicit dominus: manifeste ostendi me ad domum patris tui es omnibus tribubus Israel mihi in sacerdotium, ut ascenderent ad sacrificium meum et incenderent incensum et tollerent Ephod. et dedi in domo patris tui omnia frumenta filiorum Israel in escam. et tu quare respexisti in incensum meum ac sacrificium meum inprobo oculo, et honorificasti filios tuos plus quam me, ut benediceres eos a primordio in omnibus sacrificiis Israel coram me? propter hoc haec dicit dominus Israel: dixi, domus tua et domus patris tui transiet coram me usque in aeternum, et nunc non est. sic dicit dominus: nequaquam mihi, non sic erit a me, quoniam qui ho(no)rificant me, honorificabo eos, et qui spernit me ad nihilum redigetur. et ecce dies [*]( 6 I Beg. 2, 10 (ct Hier. 9, 23) 19 ib. 2, 27—34 ) [*]( 9 gloriaetur 14 stad 15 cur (Į m. rec.) audet (" M. rec.) 16 quae] atque fort. 19 inquid m. 1 21 trib; 25 inprobo (»» m. rec.) 30 horificant 31 et haecce m. 1 ) ueniunt, et disperdam semen tuum et semen patris tui, et non erit tibi senex in domo mea omnibus diebus, et uirum disperdam tibi a sacrario meo, ut deficiant oculi eius, et defluet anima eius. et omnis quae superauerit multitudo e domo tua decidet in gladio uirorum. et hoc tibi signum, quod ueniet super duos filios tuos hos Ofni et Finees, in uno die morientur ambo gladio uirorum. si hanc ille accepit increpationem pro filiis a deo, qualem nos mereremur accipere pro te, Constanti? credo dictum fuisset nobis: plus honorificastis Constantium quam me, quomodo illi dictum est, quod plus honorificauerit filios quam deum. qua, inquis, de re? quia si tua fecissemus praecepta, domini inueniebamur spreuisse, quia Georgius sit, ut fuerint filii Heli, filius pestilentiae, quem tu loco dei hominis Athanasii conlocandum per nos censueras. deinde cum dicat deus: qui me honorificauerit honorificabitur, et qui me spernit ad nihilum redigetur, si tuam contra ipsius diuina mandata prolatam uocem sacrilegam audiremus, honoricaueramus deum? an si te nihil esse iudicantes illius tantum sacris statutis parere niteremur? interea tu gaude, quia sis exhonorans deum. audis enim ipsum dicentem, quod uenturi sint ad nihilum omnes eum spernentes. an negabis te exhonorasse deum tollendo sacerdotes e plebibus quos ordinauit ille? an negabis te exhonorasse dominum, quando contra sancita ipsius coegeris sacerdotes eius damnare absentem inauditum? non ergo exhonorasti deum, quando tuleris apostolicam atque euangelicam traditionem et idololatriam, quam Arrii aedificauerit in corde diabolus, statueris ab omnibus cultoribus teneri dei?

Cum haec ita sint, iam tuae erit prudentiae aestimare, quid tibi agendum expediat, utrumne hic corrigens errores [*]( 15 I Reg. 2, 30 ) [*]( 3 tibi om. v 6 Phinees v moriuntur (8 m. rec.) 12 sfiuisse 13 eli 18 iudicandites 22 dominum v sacerdotes (s in ras.) ..do quos s. l. m. 1 23 a*n s*ancita 24 sacertes 26 idolatriam m. 1 Arii Latinius, arrius V; Arrii exaedificauerit fort. 27 omnibus scripsi, hominibus (m mi rasurae indicium) V et v ) [*]( 6* )

tuos, consecutus ueniam tantorum scelerum, inter dei inueniri statuas domesticos, an redactus ad nihilum, sicut promittit spernentibus se dominus, incipias in perpetuum dare poenas, quas dant hi quorum tenere delegeris itinera. et ut plene uidere possis quae te maneant pericula, propterea quod sis exhonorans diuinitatem, accipe Samuheli etiam quae dicantur propter Heli filios: et dixit dominus ad Samuhel: ecce ego facio uerba mea in Israel, et omnis qui audierit ea, tinnient utraeque aures eius, in illo die quo suscitabo super Heli omnia quae locutus sum in domo eius et consummabo quae praedixi ei, quoniam ego ulciscor in domo eius usque in aetcrnum propter iniquitates filiorum eius, quas ego scio, quoniam contemnentes dominum mala locuti sunt filii eius, et non monuit eos neque castigauit. et nunc sic iuraui domui Heli, si propitiabitur iniquitas in domo Heli in incenso aut in sacrificiis in sempiternum. si haec Heli sunt promissa propter delictum filiorum, quid tibi propter sacrilegium tuum? si illi haec in aeternum sunt promissa, quid tibi agenti tanta? si filios Heli dixit deus male locutos de se, quanto magis dicat te, qui susceperis Arrii blasphemiam ad inpugnandam scilicet fidem, quam patriarchae prophetae apostoli et omnes tenuerunt martyres? rogamus te inter haec gerere factorum tuorum \' paenitentiam, considerans saltem quae filiis Heli exhonorantibus deum acciderint. Heli, inquit scriptura, senex erat ualde, et filii eius euntes abierant, et erat maligna uia eorum coram domino. et factum est in diebus illis, et conuenerunt alienigenae in pugnam ad Israel, et infra: et inclinauit pugna, et cecidit uir Israel coram alienigenis, et uulnerati sunt in acie in campo quattuor millia hominum. et uenit populus in castra, et dixerunt maiores natu Israel: propter quid deficere [*]( 7 I Reg. 3, 11-14 24 ib. 3, 21 (cf. 2, 22) — 4, 1 27 ib. 4, 2—5 ) [*]( 1 inueneri m. 1 4 qua*s plane v 9 utreque 12 iniquitates LXX, iniquitatem Vv quas V, qua v 18 contempnentes 18 quod {\' m. rec.) 22 too m. 1 25 quoram m. 1 26 aligenicoram g gene 28 quorum alienienis (corr. m. rec.) ) fecit nos hodie dominus coram alienigenis? tollamus igitur arcam domini dei nostri ex Selon, et exeat in medio nostrum et liberabit nos de manibus inimicorum nostrorum. et misit populus ad Selon, et sustulerunt inde arcam domini, ubi sedebat Cherubin. et ambo filii Heli cum arca dei ibant, Ofni et Finees, et infra: expugnauerunt illos, et defecit uir Israel a conspectu alienigenarum, et fugit unusquisque in tabernaculum suum. et facta est plaga magna ualde, et ceciderunt ex Israel triginta milia uirorum. et arca dei capta est, et ambo filii Heli mortui sunt, et infra: et uir properans accessit ad Heli dixitque ea: ego sum qui ueni de castris fugiens de proelio hodie. et dixit Heli: qui sermo factus est, filiole ? et respondit uir et dixit: fugit uir Israel a facie alienigenarum, et facta est plaga magna in populo, et ambo filii tui mortui sunt, et arca dei capta est. et factum est cum audisset, arca dei capta est, cecidit supinus de sella iuxta portam, et contribulatum est dorsum eius, et mortuus est, quoniam senex erat et grauis homo, et ipse iudicabat in Israel uiginti annis. si haec mala Heli sacerdoti et iudici Israelitarum uno die uenerunt, propterea quod non, ut fuerat dignum, suos castigasset filios, quid tibi religionis dei destructori cernis uenturum, isto in loco probandum tibi censui. quod enim ex dei ueniat uoluntate, ut nos eius serui subiciamur uobis persecutoribus nostris, dixisse non negabis: nisi nostra fides, hoc est haec quae dicitur a Lucifero Arriana, fuisset catholica, numquam in omnes plebes accepissem potestatem. si ita est, potuit et illorum allophilorum qui arcam ceperant dei fuisse melior quam est dei cultorum.

Tu dicis fidem tuam, quam nos nouimus haereticam, hoc tibi praestitisse, sed et Maxentius, Nero et cuncti illi persecutores domus dei dixerunt deorum suorum potentia fuisse [*]( 6 I Reg. 4, 10. 11 10 ib. 4, 16-18 ) [*]( ip 1 quoram m. 1 18 etse 24 dixisse] te add. v 25 quae 8. 1. 26 accipissem m. 1 27 ad allopbilorum supple fides Dei quisquam fuisse melior quam est Dei cultor. Utique tu v 29 haeredicam m. 1 )

factum, ut Christiani sub illorum ditionem ueniremus. percurre quae acciderint illis, qui arcam se dei cepisse laetabantur, qui uirtute deorum suorum uicisse se Jsraelitas dicebant, et inuenies unum te ex illis, qui dei fuerint domum persecuti. et alienigenae abstulerunt arcam dei ex Abenezer, et intulerunt illam in Asotum. et sustulerunt alienigenae arcam, et intulerunt illam in domum Dagon, et collocauerunt illam iuxta Dagon. et mane uigilauerunt Asoti, et intrauerunt in domum Dagon et uiderunt. et ecce Dagon cecidit in faciem suam ante arcam dei. et sustulerunt Dagon et statuerunt in locum suum. et grauata est manus domini super Asotos et cruciabat illos. et percussit illos in domibus eorum, in Asotum et regiones MS. et factum est, cum ante lucem uigilassent, et Dagon ceciderat in faciem ante arcam testamenti domini, et caput Dagon et ambo uestigia manus eius ablata erant per partes centum, et ambo articidi manus illius ceciderunt in limen. et infra: et grauata est manus domini super Asotum, et induxit illis mures, et facta est confusio mortis magna in ciuitate. et uiderunt uiri Asoti quoniam sic est, et dixerunt, quoniam non sedebit arca domini dei Israel nobiscum, quoniam dura est manus illius super nos et super Dagon deum nostrum. et mittunt et conuocant regulos alienigenarum ad se et dicunt: quid faciemus arca dei Israel? et dixerunt Gethaei: transeat arca dei Israel in Geth. et factum est, postquam translata est arca dei, facta est manus domini in ciuitate, et facta est turbatio magna ualde. et percussit uiros ciuitatis a minimo usque ad maximum, et ebulliuit illis mures in sedibus, et fecerunt sibi Gethaei sedes pellicias, et miserunt arcam dei in Ascalonem. et factum est, ut intrauit arca dei Israel in Ascalonem, exclamauerunt Ascalonenses dicentes: ut quid misistis arcam dei Israel ad nos, ut morti tradat nos et [*]( 5 I Reg. 5, 1--4 17 ib. 5, 6-12 ) [*]( 1 dictionem 15 amba m. 1 22 regolos coni. Colett, relicos V (sed in mg. reliquos m. rec.); cf. σμνάουσι rove σατράπας LXX et infra p. 87, 1 regolos 28 faciemos] de add. m. rec. 25 alt. est om. v 27 illos 28 cethaei pelliceas v area ) populum nostrum? et mittunt et conuocant regulos alienigenarum et dixerunt: remittite arcam dei Israel, et reducatur in locum suum, et non morti dabit nos et populum nostrum, quia acta est confusio grauis in ciuitate tota, grauis ualde, ut intrauit arca dei ibi. et qui uiuebant et non sunt mortui percussi sunt sedibus suis, et ascendit clamor ciuitatum usque ad caelum. uides, Constanti, quomodo sinat deus noster humiliatam uideri religionem suam a uobis alienigenis et eo quidem usque humiliatam, donec etiam uos persecutores uerae religionis uideatis non esse deum alium praeter deum nostrum.