Epistulae

supra enim ad eos scripserat: hoc uobis dicimus in uerbo domini, quia nos, qui uiuimus, qui residui sumus in aduentu domini, non praeueniemus eos, qui dormierunt, quoniam ipse dominus in iussu et in uoce archangeli et in tuba dei descendet de caelo et mortui, qui in Christo sunt, resurgent primi. deinde nos, qui uiuimus, qui residui sumus, simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam domino in aera et sic semper cum domino erimus. itaque consolamini inuicem in uerbis istis.

quod audientes Macedones non intellexerunt, quos secum uiuentes apostolus uocet et qui dicantur residui, qui cum illo rapiantur in nubibus obuiam domino, sed arbitrati sunt, dum adhuc esset in corpore et antequam gustaret mortem, Christum in sua maiestate uenturum. quod apostolus audiens rogat eos et adiurat per aduentum domini nostri Iesu Christi, ut non cito moueantur neque per spiritum neque per sermonem neque per epistulam tamquam ab eo scriptam, quasi instet dies domini.

duos autem esse aduentus domini saluatoris et omnia prophetarum docent uolumina et euangeliorum fides, quod primum in humilitate uenerit et postea [*]( 2 *l Thess. 5, 1-3 9 *I Thess. 4,14—17 23 cf. II Thess. 2, 1-2 ) [*]( 1 relica B prima] add. epla s.l.m2A ad thess. D ad th(t <PB)es. cet. add. epistola g 3 non om.s 4 scrib. uobis g enim om.$ 8 habentis ADB et om.$10 nos om.A res. sumus] residuimus s 11 aduentum A 12 iusso A 13 pr. et om.AD alt. in om.D descendit A discendit 93 14 sunt om.93 15 res. sumus] relinquimur g 16 nubibus] add. caeli (exp.)Ø 17 domino] Christo g 19 audientis s machedones 93 22 essent 93a.r.<f>B gustarent 83a.r.$p.c. 23 quid s aud. apost. AD et om.B 26 tamquam om.A ) [*]( 4* )

et iterum: tunc, si quis uobis dixerit: \'ecce hic Christus aut illic\', nolite credere. surgent enim pseudochristi et pseudoprophetae et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi. ecce praedixi uobis. si ergo dixerint uobis: \'ecce in deserto est\', nolite exire, \'ecce in penetralibus', nolite credere. sicut enim fulgur exit ab oriente et paret usque in occidentem, ita erit et aduentus filii hominis.

ac deinde: tunc apparebit signum filii hominis in caelo et uidebunt filium hominis uenientem in nubibus caeli cum uirtute multa et maiestate. et mittet angelos suos cum tuba et uoce magna et congregabunt electos eius a quattuor uentis a summo caelorum usque ad terminos eorum.

rursumque de antichristo loquitur ad Iudaeos: ego ueni in nomine patris mei et non credidistis mihi. si alius uenerit in nomine suo, illum [*]( 3 Matth. 24, 15—17 8 *Matth. 24, 23-27 18 *Matth. 24, 30—31 25 *Ioh. 5, 43_ ) [*](1 ingloriam.293 prostante B qui B consumationem B 2mundi om.0 futura] uentura g uenturus] uentura sint$3 abhom. aQDB 4 daniele Ø(?)B danihelo Ap.c.m2 6 fugiunt ex fugient 58 7 descendet s discendit 93 descendant ç 8 suo s 10 pseudoxpo <f>a.c. 11 seudoprophetae 0 12 ut s.l.<P 15 est om.AD penetrabilibus ADB penetrabilis if> 16 fulgor AØ,5sa.c. exiit 58 exiet ØB 17 parit 93 18 hominis filii s fili AD ac -19 filii hom. om.B 19 fili AD in caelo -20 hominis s./.m2ℬ,om.Φ 20 hominis om.B 21 caeli om.AD 22 mittit 93$mitte B turba s 25 locutus B )

cui errori medetur apostolus et exponit, quae ante aduentum antichristi debeant praestolari, ut, cum illa facta uiderint, tunc sciant antichristum, id est hominem peccati et filium perditionis, qui aduersatur et extollitur super omne, quod dicitur deus aut quod colitur, et qui in templo dei sedeat, esse uenturum.

n i s i, inquit, uenerit discessio primum — quod Graece dicitur ajzoovaoia, ut omnes gentes, quae Romano imperio subiacent, recedant ab eis — et reuelatus fuerit id est ostensus, quem omnium prophetarum uerba praenuntiant — homo peccati — in quo fons omnium peccatorum est — et filius perditionis — id est diaboli; ipse est enim uniuersorum perditio —, qui aduersatur Christo et ideo uocatur antichristus, e t extollitur super omne, quod dicitur deus, ut cunctarum gentium deos siue omnem probatam et ueram religionem suo calcet pede et in templo dei — uel Hierosolymis, ut quidam putant, uel in ecclesia, ut uerius arbitramur- sederit ostendens se, tam quam ipse sit Christus et filius dei.

nisi, inquit, ante Romanum imperium fuerit desolatum et antichristus praecesserit, Christus non ueniet, qui ideo ita uenturus est, ut [*]( 9 *II Thess. 2, 4 12 *II Thess. 2, 3 18 cf. II Thess. 2, 4 ) [*]( 1 thesal. ^193$tessal. B animas s 2 somnum 93$3 aliorum s aesaie A<$esaye B isaiae 33 danielis ØB danihel A 4 pronuntia(n s.l.)tia s 5 ut orn.AD 7 xpi (del.) antichristi 33 Christi s ut] et s 8 cum om.A homini B 10 super] sp B supra s pr. quod] quo A 11 et qui A5SDB qui et s ita ut s templum s 12 dissentio B greci s 13 romana Φ. subiaceant SBa.c. 14 fuerit homo peccati AD 15 que s quae 93 omnia s praen. s pron. codd., sed ct.l. 4 16 est om.B 17 diabuli )ss 19 supra B ut s.l.s et AD 20 siue omnium SSa.c. siue omnium siue omnem ØB prob. omnem s prob.] prauam 93$relig. -22 putant om.B 21 uel in ℬΦ hierusolimis AℬΦ 22 in s.l.s e(e)cclesia ut (ex ecclesiam$)93$23 se s.l.<P se esse AD 24 fuerit rom. ante imp. AD fuerit Rom. imp. ante s antixpo s 25 ita om.%3$ )

nec uult aperte dicere Romanum imperium destruendum, quod ipsi, qui imperant, aeternum putant. unde secundum Apocalypsin Iohannis in fronte purpuratae meretricis scriptum est nomen blasphemiae, id est \'Romae aeternae\'. si enim aperte audacterque dixisset: \'non ueniet antichristus, nisi prius Romanum deleatur imperium\', iusta causa persecutionis in orientem tunc ecclesiam consurgere uidebatur.

Quodque sequitur: iam enim mysterium iniquitatis operatur, tantum ut, qui tenet nunc, teneat, donec de medio fiat, et tunc reuelabitur ille iniquus, hunc habet sensum: multis malis atque peccatis, quibus Nero, inpurissimus Caesarum, mundum premit, antichristi parturitur aduentus et, quod ille operaturus est postea, in isto ex parte conpletur, tantum ut Romanum imperium, quod nunc uniuersas gentes tenet, recedat et de medio fiat.

et tunc antichnstus ueniet, fons iniquitatis, quem dominus Iesus interf i c i e t spiritu oris sui, diuina uidelicet potestate et suae maiestatis imperio, cuius iussisse fecisse est, non in exercitus multitudine, non in robore militum, non in angelorum auxilio, sed, statim ut ille aduenerit, interficietur antichristus.

et quomodo tenebrae solis fugantur aduentu, sic inlustratione aduentus sui eum dominus destruet atque delebit, [*]( 1 cf. II Thess. 2, 5 4 II Thess. 2, 6 8 cf. Apoc. 17,3.5 14 *II Thess. 2, 7—8 22 II Thess. 2, 8 27 II Thess. 2,8 ) [*]( 1 distruat ℬΦ 2 epla D etiam cum B 3 non s.l. B praecessisset et A 4 nunc ex num D deteneat$34> 7 distr. 93$dextr. D 8 unde] ut AD apocalipsin AtfB apocalypsim g 10 romanae (an eras.)93 12 iuxta ABa.c.m2D oriente AS&D<& e(e)cclesia AD 13 uideretur B 14 que om.D ministerium <Pp.c. oper. iniq. g 15 tenent B teneant B 16 medium 93a.c.m2<I> 17 ille om. s 18 nero s.l.m2fs,oni.$19 operatus AD 21 tenet bisacorr.) tenet tene <P 23 diuina uidelicet bona s 26 interficeretur s 27 aduentus (p 28 dextruet D )

et quia tacita quaestio poterat commoueri: cur enim concessit deus omnem eum habere uirtutem et signa atque prodigia, per quae seducantur, si fieri potest, etiam electi dei?\', solutione praeuenit quaestionem et, quod obponi poterat, antequam obponatur, absoluit. faciet, inquit, haec omnia non sua uirtute, sed concessione dei propter Iudaeos, ut qui noluerunt caritatem recipere ueritatis, hoc est Christum, quia caritas dei diffusa est in corda credentium et ipse dicit: ego sum ueritas, de quo in psalmis scriptum est: ueritas de terra orta est.

qui ergo caritatem et ueritatem non receperunt, ut saluatore suscepto salui fierent, mittit illis deus non operatorem, sed ipsam operationem, id est fontem erroris, ut credant mendacio, quia mendax est ipse et pater eius. et siquidem antichristus de uirgine natus esset et primus uenisset in mundum, poterant habere Iudaei excusationem et dicere, quod putauerint ueritatem et idcirco mendacium pro ueritate susceperint; nunc autem ideo iudicandi sunt, immo procul dubio condemnandi, quia Christo ueritate contempta postea mendacium, id est antichristum, suscepturi sunt. [*]( 1 cf. II Thess. 2, 9 cf. Col. 2, 9 2 cf. II Thess. 2,9 4 cf. Ex. 7, 8-12 6 cf. II Thess. 2,10 8 cf. II Thess. 2, 9 9 cf. Matth. 24, 24 13 cf. Rom. 5, 5 14 Ioh. 14, 6 15 Ps. 84, 12 16 cf. II Thess. 2, 10 18 loh. 8, 44 ) [*]( 2 et om.ADB erant 93a.c.s 3 atque] et s prodigia om.D sed del.D 4 quae] qui SSp.c. operatur A operabantur B resistere AD restitere s 6 ueritatis s deuorauit D seducuntur AD 7 praeparata A pot. questio$9 et om.AD seducuntur AD si ex s; B 10 solutio AD oponi <aa.c.B opponi sp.c.ç 11 adsoluit s haec om.AD 12 confessione faa.c.m2$13 hoc est] add. spiritum dei per B 14 corde 93 17 mittet Ap.c.m2B 18 mendatium s 19 ille ipse B 20 poterat s Iud. hab. g 21 dicerent Aa.c.D 22 suceperint (sic) sed cum non ita sit B 23 in xpo B xpi D contenta 93 24 sint Ap.r.D;add. explic ad algasia questns num - XI - D )

Quod ignotus ad ignotum audeo scribere, sanctae ancillae Christi Hedybiae et sanctae filiae meae, coniugis tuae Artemiae, immo sororis ex coniuge atque conseruae, fecit deprecatio. quae nequaquam propria salute contenta tuam et ante quaesiuit in patria et nunc in sanctis locis quaerit salutem imitari cupiens Andreae et Philippi apostolorum beniuolentiam, quorum uterque inuentus a Christo fratrem Simonem et amicum Nathanahel inuenire desiderat, ut alter eorum mereatur audire: tu es Simon, filius Iohannis, tu uocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus, alter \'donum dei\' —hoc enim in lingua nostra sonat Nathanahel — Christi ad se loquentis testimonio subleuetur: ecce uere Israhelita, in quo dolus non est.

optauerat quondam et Loth cum filiabus saluare coniugem suam et de incendio Sodomae et Gomorrae paene semiustus erumpens educere eam, quae [*]( 7 cf. Ioh. 1,40-46 10 *Ioh. 1, 42 11 cf. Onom. s. 66, 14; 75, 15 12 cf. Onom. s. 19,14 13 Iohj 1, 47 14 cf. Gen. 19, 15-26 ) [*](G = Neapolitanus VI. D. 59 s. VII. ) [*](J = Vindohonensis lat. 934 s. IX. ) [*](I = Turicensis Augiensis 41 s. IX. ) [*](D = Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX-X. ) [*](N = Casinensis 295 s. X. ) [*](t = Casinensis 298 s. X-Xl. ) [*](B = Berolinensis lat. 18 s. XII. ) [*]( ad rusticum de p(a)enitentia(?«7,2a.c.m2 ad rusticum exhortatoria ad peni- tentiam Ip.c.m2 ad rusticum exortatoriasuper poenitentiam (penitente B)DB ad rusticium super agenda penitentia, quem uxor casta luxuriosum eidem hieronimo pr(a)esens insinuauit Nt; Hieronymi nomen exhibent tituli in G (eiusdem), DNtB ) [*]( 3 adeo G 4 hedybiae G he(he— t e- DB)dibiae (-e) cet. sanctae G,om.cet. arthemiae(—e) Dt,Np.c. arteminae G 5 ex in ras. m2B et J 6 contemta N contempta B 7 salutem Otn.ç 8 philipi I beneu. J,Ja.c. 9 symonem JDB nat(h s.l.)anael B desiderabat B 10 alter] uterque Nt symon Gp.c.m2JID ioannis Za.c. iohanna D 11 cephas IDN cefas B 12 in om.ç 13 natanahel B Nathanael g 14 uere] uir I 15 lot Ga.c.m2( alt. et om.G 16 semustus J,Ia.c.m2 educeret N ) *

denique, postquam Sodomiticas ualles ac tenebras derelinquens ad montana conscendit, ortus est ei sol m Segor, quae interpretatur \'paruula\', ut parua fides Loth, quia maiora non poterat, saltim minora seruaret. neque enim Gomorrae quondam et erroris habitator statim ad meridiem poterat peruenire, in qua Abraham, amicus domini, cum angelis suscepit deum et Ioseph fratres pascit in Aegypto sponsusque audit a sponsa: ubi pascis, ubi cubas in meridie?

Samuhel quondam plangebat Saul, quia superbiae uulnera paenitentiae medicamine non curabat, et Paulus lugebat Corinthios, qui fornicationis maculas lacrimis delere nolebant. unde et Hiezechiel librum deuorat scriptum intus et foris carmine et planctu et uae: carmine super laude iustorum, planctu super paenitentibus, uae super his, de quibus scriptum est: cum uenerit inpius in profundum malorum, contemnit.

quos ostendit et Esaias dicens: uocauit dominus sabaoth n die a fletum et planctum et decaluationem et accinctionem ciliciorum; ipsi autem fecerunt laetitiam et exultationem mactantes uitulos et occidentes oues, ut comederent carnes, atque dicentes: manducemus et bibamus; cras [*]( 5 cf. Ullom. s. 10, 25 7 Gomorra = caecitas, cf. Onom. s. 72, 31; ?3,19; 74, 13 8 cf. Gen. 18,1 9 ef. Gen. 50,21 10 *Cant. 1, 7 v6) 11 cf. I Reg. 15,11 et 35 12 cf. I Cor. 5, 2 . II Cor. 2, 1-11 14 cf. Ezech. 2, 9—3,3 16 *Prou. 18, 3 18 *Esai. 22,12—13 ) [*]( 1 uitiis s.l.m2I uestigiis J asstr. N astr. tB etj ea g,ras.l—2UU.B trep. desperatione Bp.c.m2 desperatione trep. s respiciens quoque G respiciens D 2 post tergum Gt 3 perd. mul. B perditam D 5 conscendens J, Ia.c.m2 est om.D 6paruaom.fi Lot g saltemGNtB 7 erroris] amorre Gp.c.m2 8 meridiae J quo D habraham I 9 suscipit G pasc. fratres J I 10 et sponsus t a codd., sed ante s impuram ab scribere solet llier. ubi cub. ubi pasc. s pasces J,Ia.c.m2 11 samuel IB Saulem ç; 13 lacrimas J nolebatN et om.JI 14 hiezechihel J iezecbiel t,Bmg.m2 ezechihel I Ezechiel s carmen Nt alt. et G,om.cet. planctum Nt 15 et s.l.S ue Dt ueh Bmg.m2 carmen Nt planctus Nt 16 ue D ueh (h in ras. m2)B superbis D 17 profundo J,Ia.c.m2 etG,om.cet. 18 ęsaias t ysaias B Isaias f uocabit NB 19 ad fletum B accintionem D 21 letitia et exultatione t 22 atque om.Nt )