Epistulae

multi simpliciter hunc locum de resurrectione intellegunt, ut et spiritus et anima et corpus in aduentu domini integra conseruentur. alii ex hoc loco triplicem in homine uolunt adfirmare substantiam: spiritus, quo sentimus, animae, qua uiuimus, corporis, quo incedimus. sunt, qui ex anima tantum et corpore subsistere hominem disserentes spiritum in eo tertium, non substantiam uelint intellegi, sed efficientiam, per quam et mens in nobis et sensus et cogitatio et animus appellatur, et utique non sunt tot substantiae, quot nomina.

cumque illud eis\' oppositum fuerit: benedicite, spiritus et animae iustorum, dominum, scripturam non recipiunt dicentes eam in Hebraico non haberi. nos autem in praesenti loco, ut supra diximus, spiritum, qui cum anima et corpore integer conseruatur, non substantiam spiritus sancti, quae non potest interire, sed gratias [*]( 20 *Dan. 3, 86 ) [*]( 1 eam D,B (ex ea m2) secunda] add. ut (ex et m2) A trophoJ. (f) semper 2 t( rtia ut A 4 quidquid 1) 5 emolumentum (f> 6 spiritalia (alt. a exp.) 33 ΘΕΟΡΙ (C s.l.A)A A.Ba.c., ras. 6litt. fi 7 de] ad D 8 fut. beat sit g futurorum D 9 Christ. tal. c talis Ba.c. <T> pr. et om AΒΦanimae AD 10 in se habeant triplicis in se (sic) 930 se om.A scientia 1> 11 sanctificauit ADaa.c. Ba.c.m2 facitIID 12utetinras.m2B pr. ets.l.D 13aduentu7T integriII)5 ex] in IIΒΦ 14 hominem A hoc loco D 15 sentiamus A anima AD qua] quo 930 quo] que (f> 17 uelint] uel f{> 18 pr. et om.B tert. et s.l.m\'2R appellantur D 19 et om.g quod Da.e.m2<T> eis illud II cis om.WT* 20 obp. BB app. A 21 domino s hinc scripturam A 22 ebraicoDa.c.<T? habere DΦ,Ba.c. ut om.%30 23 spir.] scriptum g 24 substantia D que ex qui m2B )

Filius meus Apodemius, qui interpretationem nominis sui longa ad nos ueniens nauigatione signauit et de oceani litore atque ultimis finibus Galliarum Roma praeterita quaesiuit Bethleem, ut inueniret in ea caelestem panem et saturatus eructuaret in domino ac diceret: eructauit cor meum uerbum bonum, dico ego opera mea regi, detulit mihi in parua scidula maximas quaestiones, quas a te datas mihique tradendas diceret.

ad quarum lectionem intellexi studium reginae Saba in te esse conpletum, quae de finibus terrae sapientiam uenit audire Salomonis. non quidem ego Salomon, qui et ante se et post se cunctis hominibus praefertur in sapientia, sed tu regina appellanda es Saba, in cuius mortali corpore non regnat peccatum et quae ad dominum tota mente conuersa audies ab eo: conuertere, conuertere, Sunamitis. etenim Saba in lingua nostra \'conuersionem\' sonat.

simulque animaduerti, quod quaestiunculae tuae de euangelio tantum et de apostolo positae indicant te ueterem scripturam aut non satis legere aut non satis intellegere, quae tantis obscuritatibus et futurorum typis inuoluta est, ut omnis interpretatione egeat et porta orientalis, de qua uerum lumen exoritur et per quam pontifex ingreditur et egreditur, semper clausa sit et soli Christo pateat, qui habet clauem Dauid, aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit, ut illo reserante introeas cubiculum eius et dicas: introduxit me rex in cubiculum s u u m.

praeterea satis miratus sum, cur purissimo fonte uicmo [*]( 4 Bethleem = domus panis 6 Ps. 44, 2 9 cf. III Reg. 10, 1-13 10 cf. Matth. 12, 42 13 cf. Rom. 6,12 14 Cant. 6, 12 15 cf. Onom. s. 10, 14; 60, 2 20 cf. Ezech. 43,1-4 et 44,1—2 22 *Apoc. 3,7 24 *Cant. 1,3 ) [*]( 1 de praefationis titulis cf. supra 2 apodemus B 3 beniens G,om.ADC de om.B 4 gall. finibus C gallie finibus D finibus galileorurnG 5 eructaretC ructuaret (ex-rit) S3 dum G dm ADB 6 eructuauit A eructuabit D ego om.93 7 scedula AB scedola 58 schedulaς 8 a quarum lectione ADCBap.r. 9 istudium G sabba B 10 uen. aud. sap. s salamonis G 11 solomon G 12 in om.C adpell. G 14 audis 93 15 sunamitesD salamitis 93a.c. 17 et om.B propositae 585 indicant te] indicantem C 18 aut non sat. int. om.B et om.AD 19 obuoluta B interpretationem Aa.r.D 20 exortus B 22 Dauid] add. qui DC,As.l.m2 cludit utroque loco G 24 dicis B 25 uicino relicto g e uicino 936 ) [*]( l* )

uidi ego nauseam et capitis uertiginem antidoto, quae appellatur πικρά, saepe sanari et iuxta Hippocraten contraria contrariorum remedia. itaque nostram amaritudinem illius nectareo melle curato et mitte in Merram lignum crucis senilemque pituitam iuuenili austeritate conpesce, ut possis laeta cantare: quam dulcia gutturi meo eloquia tua, super mel ori meo.

Cur Iohannes discipulos suos mittit ad dominum, ut interrogent eum: tu es, qui uenturus es, a n, alium expectamus ? cum prius ipse de eodem dixerit: ecce agnus dei, ecce, qui tollit peccata mundi? — De hac quaestione in commentariis Matthei plenius diximus — unde [*]( 1 Esai. 8, 6 2 cf. Hier. 2,18; Onom. s. 30, 13; 55, 13 10 cf. Hippocratem apud Galenum ijyieivav kdyov I 7 (VI 34 Kuehn) 12 cf. Ex. 15, 25 13 *Ps. 118, 103 16 Matth. 11, 3 etc. 17 * Ioh. 1, 29 19 cf. Hieron. comm. in Matth. 11, 3 * ) [*]( 1 siloae OAsyloe D 2 uadent Ga.c.Aa.c.m2D desiderares B aquas otn.!SB seor B sibor C 3 ibi] istic g 4 aletium B alechium S disserto- que M.C. is 5 posset B peregrina C merce Aa.c. mercedesZ) 6 ueritate Ga.c. 7 alliamentag aliis-alt. delect. inmg.S&.om.B alt. delectent Aa.c.m2C 8 stomacum Ga.c. sthomacum Aa.c.m2 falsa B 9 ego] g (= ergo) B nausiam Ap.c.m2SSCB anthidoto D anthido (add. do s.l.m2) A quod D qui iSB appellantur AC 10 INXPA G et eras.A hippocraten GD-tem C hyppocratem S3 ipp(ip B)ocratem AB contrariorum contraria (add. esse ς ) remedia Cg, om.AD, unde mihi suspicio oritur uerba tradita et a me recepta merum interpretamentum esse, Hieronymum ipsum scripsisset ia ivavxia nilv frvawioiv Idfiata 11 nestorio (s ex c)93 12 merram G myrram AftC murram D mirram B Mara s s(eras.)anilemque A pituitam s.l., in lin. uocabulum erasum (p..tam, tort. poetam) A uitam D uita (del.,s.l. pituitam)83 iuuenali \'iSB iuuenalia Aa.c.m2 13 auctoritate GAD 14 orio C mei Gp.r. 15 de titulo speciali in)SB cf.supra p. 1 suos om.ADC interrogetG interrogarent ADCB 18 ecce om.GAD (ct. p. 1, 6) peccatum G - )

neque enim poterat ignorare, quem ignorantibus demonstrauerat et de quo dixerat: qui habet sponsam, sponsus est et: cuius non sum dignus calciamenta portare et: illum oportet crescere, me autem minui, deumque patrem audierat intonantem: hic est filius meus dilectus, in quo mihi conplacui. quod autem dicit: tues, qui uenturus es, an alium expectamus ? hunc quoque sensum habere potest: scio, quod ipse sis, qui tollere uenisti peccata mundi, sed, quia ad inferos descensurus sum, etiam hoc interrogo, utrum et illuc ipse descendas an inpium sit hoc de filio dei credere aliumque missurus sis.

hoc autem scire desidero, ut, qui te in terris hominibus nuntiaui, etiam in inferis nuntiem, si forte uenturus es. tu enim es, qui uenisti dimittere captiuitatem et soluere eos, qui in uinculis tenebantur. cuius sciscitationem dominus intellegens operibus magis quam sermone respondit et Iohanni praecipit nuntiari, uidere caecos, ambulare claudos, leprosos mundari, surdos audire, mortuos surgere et — quod his maius est — pauperes euangelizari, pauperes uel humilitate uel diuitiis, ut nulla inter pauperem diuitemque distantia sit salutis, sed omnes uocentur aequaliter.

quodque infert: beatus, qui non fuerit scandalizatus in me, non Iohannem, sed discipulos eius percutit, qui prius accesserant ad eum dicentes: [*]( 7 Ioh. 3, 29 8 Matth. 3, 11 9 Ioh. 3, 30 10 Matth. 3, 17 12 Matth. 11, 3 etc. 13 cf. Ioh.1, 29 21 d. Matth.11, 4-5 etc. 25 *Matth. 11,6etc. 27 Matth. 9,14 ) [*]( 1 qui B 2 tam G 3 constitutos Aa.c.m2C 4 illi discerent SBa.c.B 5 fatebantur B 6 dem.] ante (antea93p.c.n»2) monstrauerat 93 B 8 calceam. s 10 int. aud. ADC 11 dilectissimus (is ex u D) ADC complacuit B 14 pec- caturn AD disc. 93 dec. B 15 hoc om.B utrum] uirum B discendas 83 inpium] ipsum AD 16 dei filio AD 17 alt. in om.fdCB inforis B 19 tenebant D 20 operis 93a.c. operi B respondet g 21 prae(e)cepit ASBD mmtiaret (alt. t eras.)93 nuntians B 23 euangelizare ASaa.c.,D pauperes autem g utj et Aa.c.DC 24 pauperem-25 aeq. om.D 25 quoque D tunc quoque A beatus est 93B )

et ne forsitan plebs nesciens hoc dicto Iohannem suggillari arbitraretur, in illius laudes perorat et coepit de Iohanne ad turbas dicere circumstantes: quid existis ad desertum uidere? harundinem uento agitatam? et quid existis in solitudinem uidere? hominem mollibus uestitum? et reliqua. cuius dicti hic sensus est: numquid ad hoc existis in heremum, ut uideretis hominem instar harundinis uentorum flatu in partes uarias inclinari? ut, quem ante laudauerat, de eo nunc dubitet et, de quo prius dixerat: ecce agnus dei, nunc interroget, utrum ipse an alius sit, qui uel uenerit uel uenturus sit.

et quia omnis falsa praedicatio sectatur lucra et gloriam quaerit humanam, ut per gloriam nascantur conpendia, adserit eum camelorum uestitum pilis nulli posse adulationi succumbere et, qui lucustis uescitur ac melle siluestri, opes non quaerere rigidamque et austeram uitam aulas uitare palatii, quas quaerunt, qui bysso et serico et mollibus uestiuntur. dicitque eum non solum prophetam, qui soleat uentura praedicere, sed plus esse quam prophetam, quia, quem illi uenturum esse dixerunt, hic uenisse monstrauit dicens: ecce agnus dei, [*]( . 2 -loh. 3, 26 10 *Matth. 11, 7—8 17 Ioh. 1, 29 et 36 cf. Matth. 11,3 etc. 20 cf. Matth. 3, 4; Marc. 1, 6 26 *Ioh. 1, 29 ) [*]( 3 iordanen D -annen G -anem cet. 5 liborem GC et] ex s 8 et — 9 Ioh. om.D forsitam A 9 sugillari ADB suggillare SSa.c. 10 alt. ad] in Ap.c.CB . 11 arund. 93B 12 et] sed ç 14 hic in ras.mHG heremum] desertoSB 15 arund. GCB 16 antea D nunc] mm1sa c.m2B 17 nunc non B 18 praed. falsa g 19ut]etSS 20 uestium A 21 subc. ADB et]utGD,Aa.c. lucustis G locustis cet. ac] et S9 22 opes non] nec opes neque alias terrenas delicias g austeram (add. ducere s.l.m2) uitam (add. ducere s.l.m2, eras.)A 23 bisso 83 B purpura et bysso C sirico AC syrico D 24 qui-25 proph. om.A praedicare G 25 profetam G propheta D 26 dixert B dixer 93 dixerant C monstratur B )

cumque inter natos mulierum nullum adserat lohanne surrexisse maiorem, se, qui de uirgine procreatus est, maiorem esse commemorat siue omnem angelum, qui in caelis minimus est, in terris cunctos homines anteire. nos enim in angelos proficimus et non angeli in nos, sicut quidam stertentes sopore grauissimo somniant. nec sufficit hoc in Iohannis laudibus, nisi ipse praedicans baptismum paenitentiae primus dixisse referatur: paenitentiam agite, adpropinquauit enim regnum caelorum.

unde a diebus praedicationis eius regnum caelorum uim patitur, ut, qui homo natus est, angelus esse desideret et terrenum animal caeleste quaerat habitaculum. lex enim et prophetae usque ad Iohannem prophetauerunt, non quod Iohannes prophetarum sit finis et legis, sed ille, qui Iohannis testimonio praedicatus est.

Iohannes autem secundum mysterium, quod in Malachia scriptum est, ipse est Helias, qui uenturus est, non quo eadem anima, ut heretici suspicantur, et in Helia et in Iohanne fuerit, sed quod eandem habuerit sancti spiritus gratiam zona cinctus ut Helias, uiuens in heremo ut Helias, persecutionem passus ab Herodiade, ut ille sustinuit ab Iezabel, ut, quomodo Helias secundi praecursor aduentus est, ita Iohannes uenturum in carne dominum saluatorem non solum [*]( 2 Matth. 3,14 5 cf. Matth. 11, 11 7 cf. Matth. 5,19 9 quidam] sc. Origenes et Origenistae 11 Matth. 3, 2 12 cf. Matth. 11, 12 15 cf. Matth. 11, 13 et Luc. 16, 16 16 cf. Rom. 10, 4 18 cf. Mal. 4, 5 Matth. 11,14 21 cf. Matth. 3, 4; Marc. 1, 6 et IV Reg. 1, 8 22 cf. Matth. 14, 1-11 et III Reg. 19, 2-3.. ) [*]( 1 peccatum Ap.c.D 2 prophetalem AftDB accessit B cui] qui C 3 uaptiziauerit G praesumtione G praesumptionis C 4 maiori GAD oboedientiaeSB serui g 6 se 93p.r.B sed cet. 7 in coelis qui g 9 stertenti Aa.c.m2 sternentis D 11 prius ADC refertur Aa.c.m2D 12 adpropinquabit AfBB ; 15 prophetarunt C 16 quo 93 17 est om.A 18 malachi G malchia C pr. est exp.A elias Da.c.m2C 19 qaodADCB ut] quo Ssa.c. 20 elia CB eadem G,Aa.c.m2 21 alias utroqueloco C in her. uiuens 93 eremo C heremum G 22 Helias] seq. ras. 5litt.A herode A ipse ADC 23 hiezabel 93 h(i s.l.)ezauel G elias C secundi] seq. ras. 2 lilt.A 24 deum AC )

Quid significet, quod in Mattheo scriptum est: harundinem qu as s at am non co nf r ing et et linum f umigans non extinguet. — Ad cuius expositionem loci totum, quod Mattheus de Esaia propheta adsumpsit, testimonium ponendum est et ipsius uerba Esaiae iuxta septuaginta interpretes ipsumque Hebraicum, cui Theodotio, Aquila Symmachusque consentiunt.

sic ergo de quattuor euangelistis solus Mattheus posuit: Iesus autem sciens recessit inde et secuti sunt eum multi et curauit eos omnes et praecepit eis, ne manifestum eum facerent, ut inpleretur, quod dictum est per Esaiam prophetam dicentem: ecce puer meus, quem elegi, dilectus meus, in quo beneis conplacuit anima mea. ponam spiritum meum super eum et iudicium gentibus nuntiabit. non contendet neque clamabit neque audiet quisquam in plateis uocem eius. harundinem quassatam non confringet et linum fumigans non extinguet, donec eiciat ad uictoriam iudicium; et in nomine eius gentes spera bunt.

pro quo in Esaia iuxta septuaginta interpretes sic scriptum est: Iacob puer meus, suscipiam eum; Israhel electus meus, suscepit eum anima mea. dedi spiritum meum super eum, iudicium gentibus proferet. non [*](1 cf. Ioh. 1, 29 etc. et Luc. 1,41-45 3 Matth. 12, 20 10 *Matth. 12, 15-21 24 *Esai. 42,1-4 ) [*]( 1 eremo C pr. et om.A etiam C saltu et 58 salutet G salutarit et DCB salutauerit et A 2 nuntiaret 95; seq. -11 - capitula B 3 significat 83 arund. GCB 6hesaiaBisaiaCisaiAa.c.m2 ad(sB)sump(p om.G)sitGℬB assumit C adsumi (add. t s.l.m2)A 7 esaye B isaiae C 8 hebreicum Da.c.m2 hebreacum C theodotio G58 -tion D -cion AB tehodotion C simm(m A)ach(c GB)usque GA1SB 9 quatuor GCB 10 secessit 83CB 13 faceret A adimplereturs35 14 eseiam G isaiam 830 15 electi B bene] mihi A 16 anima meae maeae G animae meae 83 p.c.m2B 17 nunt(c)iauit GB,A%$Da.cm2 18 contendit Aa.c.m2$i 19 arund. C 21 fumigatis B 23 isaia C 24 sic om.G)8 25 dilectus D suscipit Aa.c.m2B suscipiam C 27 profert Aa.c.D clamauit GD,Aa.c.m2 )

ecce puer meus, suscipiam eum, electus meus, conplacuit sibi in illo anima mea. dedi spiritum meum super eum; iudicium gentibus proferet. non clamabit neque accipiet personam nec audietur foris uox eius. calamum quassatum non conteret et linum fumigans non extinguet; in ueritate educet iudicium. non erit tristis neque turbulentus, donec ponat in terra iudicium; et legem eius insulae expectabunt.