Collectanea Antiariana Parisina

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii episcopi Pictaviensis opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 65.4). Feder, Alfred, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

fidem, (ut) non religiosam pietatem id clementissimorum imperatorum lateret. denique gratia dei iuuante etiam ipsi clementissimi imperatores congregauerunt ex diuersis prouinciis et ciuitatibus ipsam synodum sanctam in Serdicensium ciuitatem (et) fieri permiserunt, ut omnis quidem dissensio amputaretur, iniqua autem doctrina penitus expulsa pietas sola, quae est in Christo hominibus, custodiretur. uenerunt enim ab Oriente episcopi [*]( 1 namque add. Cm2y enim add. Eng; cf. infra W et textum graecum ordoxos A 3 ut add. Cm2y id] Fed in A, om. y 4 latere A Cm1 gratia dei iuuante (adiuuante y) Cm2y gratiam adiubentcs A 6 sanctam] add. et Cm2y ciuitate Cm2y et add. Eng 7 iniqua Cm2 inquā A 9 hominibus APab al> omnibus Cm2 Cou )

qui temptaueiunt. in tantum enim insurrexcrunt aduersus fidem, ut etiam[*]( 2 ) bonitatem piissimorum imperatorum non lateat. igitur gratia dei subueniente ipsi piissimi imperatores congregauerunt nos ex diuersis prouinciis et ciuitatibus et sanctam hanc synodum aput Sardicam fieri penniõerunt, ut omnis discordia pertollntur, tota ucro mala fide expulsa in Christo religio sola aput omnes seruetur. [*]( 12 ex Bnl exaud W 14 pertollator W religioso sola W ) βάλλοντες διδασϰσλιαν τοὐς ὸϱϑοδόξους; ἑλαύνειν ἐπειϱάϑησαν. TOOOVTOV δἑλοιπὸν ϰατεπανέστησαν ϰατἁ τη̄ς πɭστεως, wg μηδἑ τὴν εὐσέβεαν τω̄ν εὺλαβε- [*]( 2 ) στάτων βασιλἑων λαϑεῑν. τοιγαϱοὺν τὴς χάϱιτος του̃ ϑεου̃ συνεϱγούσης ϰαὶ aura; οἱ ευ̛̛̉σεβέσατοι βασιλει̃ς συνήγαγον ̔̔̔̔̉̉ὴμα̃ς ex διαϕόϱων ἑπαϱχιω̃ν xai πόλεων xai τὴν aylav ταύτην ovvodov ε̉ν τη̃ Σεϱδω̃ν πόλει γενέσϑαι δεδώϰασιν, ̂ι̂να πα̃σα μὲν διχόνοια πεϱιαιϱεϑη̃, πάσης; δὲ ϰαϰοπιστίας ε̉ξελαϑείσης η̉ ει̉ς Χϱιστὸν ευ̉σέβεια μόνη παϱὰ πάντων ϕυλάηται. ὴλϑον γὰϱ xai oi ὰπό τη̃ς [*](Δαϰίας, Maxedovlac, θεσσαλίας, \'Αχαι̃ας, \'Ηπείϱων, θϱᾴϰης, \'Ροδóπης, Aolas, Καϱίας, Βιϑυνίας \'Ελλησϱóντου, Φϱυγίας, Πισιδίας Καππαδοϰίας, Πóντου, Κιλιϰίας Φϱυγίας α̃λλης, Παμϕυλίας, Avdlag, νήσων Κυϰλάδων, Aìγύπτου, θηβαίδος, Λιβύης, Γαλατίας, Παλαιστίνης;, \'Αϱαβίας Theod . navra- χοῡι Theod 15 ϰαϑολιϰη̄ς] add. xai ὰποτολιϰη̄ς Theod 17 ὰϱειομανίται p oi \'Αϱ. ὲ̄τóλμησαν Theod (A), Cass 18 νóϑην s. ) [*]( 16 μὴ) de p εὺσέβειαν] ὰϰοὴν Theod auditus Cass εὺλαβεστάτων] εὺσεβεστάτων p ϑεοϕιλεστάων Theod 18 εὺσεβέστατοι] ϑεοϕιλέστατοι Theod (A) 19 Σαϱδω̄ν Mau ὲπι τήν Σαϱδέων (σαϱδιϰησίων B Sardicensium Cass) πóλιν Theod 20 ὲξελασϑείσησ (o prius est postea eras.) p eις] add. τόν Theod .21 παϱὰ πᾱσι Theod apud omnes Cass xai oi om. Theod Cass )

105

cohortatione excitati piissimorum imperatorum maxime propter id, quod frequenter in murmuratione fuit, id est (de) dilectissimis fratribus nostris et coepiscopis Athanasio, episcopo Alexandriae, et Marcello, episcopo Ancyro-Galatiae. arbitramur autem etiam ad uos ipsos peruenisse eorum calumnias et aures uestras tcmtasse eos commouere non dubitamus, ut aduersum innocentes quidem, quae dicunt, credatis, sceleratae autem heresis suae suspicionem tegant. sed non diutius haec illis facere permissum est; est enim gubernator ecclesiarum dominus, qui pro ecclesiis et pro omnibus nobis mortem sustinuit et [*]( 2 de add. Cml 4 acyrogalatiae (Αγϰυϱογαλατίας) A Ancyrae Galatiae Cm2 arbitramus A 6 dubitamus Cm2 dubitauimus Ay dubitabimus Cm1 8 heresis Fed hereses A haereseos y )

uenerunt enim et de Oriente episcopi cohortati et ipsi a religiosissimis imperatoribus praecipue ob ea, quae rumigerabantur frequenter (de) dilectissimis fratribus nostris et conministris Athanasio, episcopo Alexandriae, et Marcello, episcopo Ancyrae Galatiae, et Asclepa. forte enim ad uos peruenerunt de his accusationes, forte et uestras aures temptauerunt mouere, ut ea, quae aduersus innocentes dicunt maledici, credantur ae suae molestissimae heresis suspectionem abscondant. sed non diu haec perpetrare permissi sunt; est enim. qui praestat patrocinium ecclesiis dominus. qui pro his et nobis omnibus mortem sustinuit [*]( 12 de add. Bal 14 Asclepa Hal apa W peruenere Bal 16 credantur Bal creantur IV ac Fed hec W et Bal molestissimae] scelestissimae coni. Bal suspicionem Bal )

\'Εω̩̍αςε̉πίσϰοποιπϱοτϱαπέντες xai avroi παϱὰτω̃νευ̉σεβεστάτων, μάλισταδι\' α̑πεϱ ε̉ϑϱύλουνπολλάϰιςπεϱι τω̃να̉γαπητω̃νὰδελϕω̃νήμω̄νxai συλλειτουϱγω̃ν \'Αϑανασίου, ε̉πισϰóπου τη̄ς \'Αλεξανδϱείας, xai MaexiUov, ε̉πισϰóπου τη̄ς \'Αγϰυϱογαλατίας. ῐσως; γὰϱ xai εις ὑμα̃ςεϕ̆θασαναὺτω̃ν al διαβολαι xai lows xaiτὰςυ̉μετέϱας; ὰϰοὰςε̉πεχείϱησανπαϱασαλευ̃σαι, ι̃ναϰατα μὲν τω̃ναϑώων, & λέγουσι, πιστεύσητε, τὴν δὲ τη̄ςμοχϑηϱᾱς αυ̉τω̃ναιϱέσεως υ̉πóνοιαν έπιϰϱύψωσιν. α̉λλ\' ovx ὲπι πολὺ ταυ̃τα αοιείν συνεχωϱήϑησαν. ε̆στι γὰϱ Ó πϱοïστάμενος τω̄ν ε̉ϰϰλησιω̄ν ϰύϱιος, ó ύπὲϱ [*](19 έώας ps 20 ο̒πεϱ Theod εϑϱύλλουν Μαu 21 \'Αϑανασίον] add. TOV Theod Μαϱϰέλλου] add. του̃Tfreod 22 \'Αγϰυϱογαλαόίας] add. xai \'Ασϰληπᾱ του̃ Γάζης Theod ύμα̃ς] add. αὺτοὺς Theod Cass 23 αυ̉τω̅ν om. Theod Cass διαβολ.. s pr. ϰαι om. p xai iawç] wg Theod ὴμετέϱς Theod Cass 24 πιστεύσηται p πιστεύηται Theod 25 ovx (ov in ras.) p )

106

propter eas ecclesias ascensum in caelos omnibus nobis tribuit.

Olim quidem scribentibus Eusebio, Mari, Theodoro, Diognito, Ursatio et Ualente Iulio consacerdoti nostro, Romanae ecclesiae episcopo, aduersum praedictos coepiscopos nostros — dicimus autem Athanasium et Marcellum — scripserunt et ex aliis locis (episcopi), ut (testificarentur innocentiam Athanasii co)episeopi nostri; quae autem ab Eusebio facta sunt, nihil aliud quam falsitatis [*]( 1 nobis] bonis Cm1 2 euseuio A Mari Fed mario ΑΥ tht-odoro (pr. o eϰ u, iert. o in ran.) A Diognitus = Theogtiilus (intra p. 111, 6), Theogenes(IV), θεογóνιος (Athan. el Theod.), θεóγνις (Socr. h. e. 18); fuit episcopus Nicaeae Bithyniae Theognio Cm2 5 scripserunt et Eng et scr. Cou ut scr..A 6 (episcopi, contestantes (uel ut (contestarentur) Cou, ut ≺testificarentur) Fed) innocentiam Athanasii co≻episcopi Cou ut episcopi AC )

et propter eas ascensum ad caelos nubis omnibus dedit.

Olim itaque scribentibus Eusebio, Mari, Theodoro, Theogene. Ursacio, Ualente, Minophanto et Stephano Iulio consacerdoti, Romanae ecclesiae episcopo, aduersus praedictos conministros nostros, hoc est Athanasium episcopum Alexandriae et Marcellum episcopum Ancyrae Galatiae nec non etiam Asclepam episcopum Gazae, scripserunt et. de aliis partibus episcopi adhibentes quidem testimonium sinceritati conministri nostri Athanasii, facta autem Eusebii ct [*]( 8 propter eas Bal propterea W ; cf. Theod 9 olim Bal ol W Mari—Thcugene (cf. p. 111, 15)] maritheo dorotheo W 10 minophanto ex Μηνοϕάτψ comsacerdoti W romana W 11 ho Wm1 13 adibentes W )

τούτων xai πάντων ήμω̃ν ϑάνατον ύπομείνας xai δι\'έαυου̃τὴνεις ovoavov α̃νοδον πᾱσιν ήμιν δεδωϰώς.

2. Πάλαι μὲν ούν γϱαψάντωντω̄νπεϱιΕυ̉σέιον \'Ιουλίω̩τω̨̄συλλειτουϱγω̨̄ήμω̄ν, τω̜̃ τη̃ς \'Ρωμαίων ὲϰϰλησίας ὲπισϰόπω̨, xaza τω̄ν πϱοειϱημένων συλλει- τουϱγω̄ν ήμω̃ν — λέγομεν δὴ \'Αϑανασίου xai Μαϱϰέλλου xai \'Ασϰληπᾱ — ε̆γϱαψαν xai oi ὰπὸ τω̄ν α̃λλων μεϱω̃ν ὲπίσϰοποι, μαϱτυϱοῡντες μὲν τη̄ xaDa- ϱότητι του̃ συλλειτουϱγοῡ ήμω̄ν \'Αϑανασίου, τὰ de παϱὰ τω̃ν πεϱι Εὺσέβιον [*](15 παντων] praem. ύπὲϱ Theod δι\'αὺτὰς Theod propter eas Cass δι\'αὺτω̃ν coni. Julicher apud Parmentier οὺϱανοὺς Theod Cass 17 ε̌γϱαψαν ol πεϱι Εὺσέβιον xai Μάϱιν xai θεόδωϱον xai θεογόνιον xai Οὺϱσάϰιον xal Οὺάλεντα xai Μηνόϕαντον xai Στέϕανον \'Ιουλίω̨ etc. Theod 18 τω̨̄ om. Theod 19 \'Αϑανασίου] add. του̃ ὲπισϰόπου \'Αλεξανδϱείας Theod Maq- ϰέλλου]αdd. τοῡ ὲπισϰόπου \'Αγϰυϱογαλατίας Theod \'Ασϰληπᾱ] add. του̃ Γάζης Theod 20 ὲγϱαψαν] add. δὲ Theod τη̄] praem. ὲπι Theod )

107

et mendacii fuisse plena.

nam ctsi cx eo, quod uocati sunt a lulio episcopo, carissimo fratre nostro, noluerunt, claruit noluisse eos uenire ex ipsis litteris, quibus eorum mendacia detecta sunt; uenissent enim, si habuissent fiduciam eorum, quae gesserunt aduersus coepiscopos nostros, licet etiam ex his, quae fecerunt in isto sancto et magno concilio, manifestiora falsitatis suae commenta prodiderunt.

uenerunt enim et ad Sardicensium ciuitatem et uidentes Athanasium et Marcellum, Asclepium et alios timuerunt uenire ad iudicium. et non semel neque iterum, sed [*]( 1 et mendaciiy et mendaciisC emendatiis A plena] plena A, add. affirmantes Cm2 etsi y si A ex del. Eng quod Cm2 quo ACmly 2 noluerunt, claruit Eng noluerunt 〈uenire〉, claruit Fed claruit noluerunt A claruit Cy 3 ue-. nisse Cy littereris A õ licet] tamen Cou his] ipsis y 8 Asrlepam Cγ )

eius soeiorum nihil aliud nisi mendaciis et calumniis plcna. et licet ex eo, quod [*]( t ) uocati sunt a dilecto nostro et a consacerdote luJio, noluerunt occurrere et ex his, quae scripta sunt ab eodem lulio, manifestata sit ipsorum calumnia — uenissent enim, si confidissent operibus suis et factis aduersus fratres nostros et conministros-, tamen ex his, quae fecerunt in hac sancta et magna synodo, manifestiorem suam factionem demonstrauerunt. occurrentes etenim aput Sardiram [*]( 3 ) ae uidentes fratres nostros Athanasium, Marcellum et Asclepium timuerunt ad iudicium uenire et non solum semel et bis, sed saepius uocati non responderunt [*](10 mendaciis Bal mendacium W plenam W 11 delicto U\' ad del. Bal noluerint Bal 12 his Bal is W manifestata Bal manifestat W, fort. manifesta 14 manifestiore W 17 solum om. Bal )

γενοόμενa μηδὲνέ̄τεϱον η̄ ψεύδη xai συϰοϕαντίαςelvai μεστά. xai ei xai τά μά-[*](i )λιοταexτοῡϰληϑέντς αὐτοὺςπαϱά τοῡἀγαπητοῡ ἡμω̄ν xai συλλειτουϱοῡ \'Ιουλίου μὴὰπαντη̄σαιxai ex τω̄ν γϱαϕέντων παϱὰτοῡavrov \'Ιουλίου ϕανεϱὰτούτωνfj συϰοαντία πέϕηνεν — ήλϑονγὰϱ ᾱν, είπεϱ έϑάϱϱουν ol= ε̌πϱαξαν ϰαί πεποιήϰασι ϰαά τω̄ν συλλειτουϱγω̄ν ήμω̄ν —, ο̄́μως ϰαὶ et ὦν πεποιήϰασοιν ev ταύτη τη̄ άγία̖ ϰαί μεγάλη ουνόδῳ, ϕανεϱωτέϱαντήν ἑαυτω̄ν συσϰευὴνάπέδεξαν. ἀπσντήσαντες γὰϱ εἰς τήν ∑εϱδω̄ν πόλιν, ί̓ο̂όντε ; [*](a ) τούς ἀ̕̕̕δελϕούς ήμω̄ν \'Αϑανάσιον xai Μάϱϰελλον ϰαί \'Ασϰληπᾱν xai TOO; α̃λλους, έϕοβήϑησαν el; ϰϱίσιν ἐλϑεῑν. xai οὐχ ᾱπαξ οὐδέ δεύτεϱον, άλλά [*]( 18 μηδὲν] οὐδὲν Theod μεστά (o in ras.) p alt. xai om. Theod 19 ἡμω̃ν om. Theod Cass 20 μὴ — \'Ιουλίου om. s αὐτοῡ] add. ὲ̓πισϰόπου Theod 23 dyla xai μεγάλη (ια ϰαί μ inTas.) p 24 σεϱδὼν p ∑αϱδέων (σσϱδι- ϰησίων B) Theod Sardicensium Cass )

108

frequenter uocati contempserunt inuitationem synodi omnium nostrorum, qui conuenimus episcopi, et maxime uenerabilis senectae Ossium, qui et propter aetatem et confessionem et tanti temporis probatam fidem, qui tantum laborem id aetatis pro ecclesiae utilitate sustinuit, ut omni reuerentia dignissimus habeatur. expectantibus omnibus et cohortantibus eos uenire ad iudicium, ut omnia, quae de consacerdotibus nostris uel dixerunt uel scripserunt, praesentes possent conuincere, uocati non uenerunt, sicut praediximus, ostendentes etiam ex his falsitatem suam et non solum commentatiliam fraudem aut exquisitam uersutiam, quam fecerunt prodentes per [*]( 2 nostrum susp. Cou A in mg.: ossius eps prefuit synhodo serdicensi 4 qui] A Fab Hardoum, del. Eng qua coni. Cou, sed uidelur potius constructio mutari uel lege: qua-sustinuit, (nieretur), ut 5 utilitati A ut deleri uull Cou 7 nostris] suppl. absentibus Cou; cf. injra W et textum graecum 10 et .om.y 11 prodentes Cp.c. prudentes A )

uocationibus, uidelicet episcopis conuentis et praecipue bonae senectutis Osio, qui propter tempus et confessionem et tantum laborem [ex] omni reucrentia dignus uidctur, et expectantibus et adhortantibus eos ingredi, quo ea, quae de absentibus conministris rumigerarunt et scripserunt, haec praesentes conuincant. sed uocati non uenerunt, sicut diximus, sed monstrantes ex hoc calumniam suam et non solum insidias et factiones fecerunt clamantes per [*]( 12 conucntis Fed conuentibus W Bal conuenientibus Eng congregatis Cass 13 tantum Bal tanum W ex del. Bal omni Bal omnem W 14 adortantibus rep. W quo] q Wml ęaque W 15 rumigerarunt Fed rumigerunt W )

ϰαὶ πολλάϰς ϰληϑέντες οὐϰ ἐπήϰουσαν ταις ϰλήσεσι ϰαίτοι πάντων ήμω̄νσυνελϑόντωνἐπισϰόπων xai μάλιστατοῡ εὐγηϱοτάτου\'Ooiov τοῡ xaiδιάτόν χϱόνον xai τὴν ὁμολογίαν xaiδιά τὸ TOOOVTOV ϰάματον ὑπομεμενηϰέναι πάσηςσἰδοῡς άξίου τυγχάνοντος, ἀναμενόντων xai πϱοτϱεπομένων αὐτοὺς εἰσελϑεῑν εἰς τὴν ϰϱίσιν, ἳν\'ἃπεϱ ἁπόντων τω̄ν συλλειτουϱγω̄ν ήμω̄ν ἐϑϱὺλησαν xai ἔγϱαψαν ϰατ\' αὐτω̄ν, ταῡτα παϱόντες ἐλέγξαιδυνηϑω̄σιν. ἀλλ\' ovx ἡλϑον ϰληϑέντες, ϰαϑἁπεϱ πϱοείπομεν, δειϰνύντες xai ex τούτων τὴν συϰοϕαντἱαν έαυτω̄ν xai μονονουχί τὴν ἐπιβουλὴν xai συσϰευήν, ἡν πεποιήϰσσι βοω̄ντες διὰ τη̄ς παϱαι- [*](1sovxvmjxovoav Theod ἡμω̄ν] τω̃ν Theod 19 pr. ϰαὶ om. Theod 20 τήν] praem. διά Theod πάσης τιμη̄ς τε xai αἰδοῡς τυγχάνοντς άξίου Theod omni honore dignus apparuit Cass 22 iva Theod ἡμω̄ν om. Theod εϑϱλλησαν Mau 23 παϱόντων Theod (rzT παϱόντεσ BA); ct. ut-praesentes ostenderent Cass 24 ϰαϑὼς Theod αὐτω̄ν Theod 25 συσϰευήν] praem. τὴν Theod )

109

excusationem. qui enim habent fiduciam probare ea, quae absentes dicunt, haec praesentes parati sunt conuincere.