Tractatus super psalmos

In eo autem, quod ita se habet: inclina cor meum in iustificationes tuas et non in utilitatem, quidam ita transtulerunt: in iustificationes tuas et non i n auaritiam. id. quod in codicibus continetur, ambigua in definitione utrique oportunum est. sed nos. sicuti oportet, sequimur septuaginta interpretum religiosam et antiquam auctoritatem. ex iudicio tamen ceterorum translatorum proprietatem cuiusque desiderio coaptantes. cum enim hi dixerint: in utilitatem, illi dixerint: in auaritiam, per idipsum, quomodo utilitas hic nunc sit subiecta, noscetur. nam saeculi homines pecuniam, argentum. aurum et cetera opum instrumenta utilitatem uocant. [*]( 1 hamilitatem ez humilitatis m. 2 V humilitate R ante dei repe- Ii/mil quid supr. scr. R esse VC' 3 quoque utrumque VCpE c5plexo R 4 conligabit V1 con = lijcrauit (eras. c, g ex n corr.) R in semitS VR postulauit E 6 et tS q a se cii p et tunc quae cum C humilitatis atque officii sui om. Cp adquae V1 om. R 7 confusione R dens om. V tribuat ex tribuit m. 2 V post tribuat in R eras. repetitum a nobis et spatium IMC. 10-12 litt. est ergo a nobis pE est ergo C 8 munis R et hinc R 12 in inutilitatem Cp ita h. l. om. VCpE 18 in testimonia tua RE 14inauaritia VR 15 ambiguo V utriusque intellegentiae pe opportunum est R positum est Cpe 16 sicut VCpE 17 et antiqua R 18 sic R, nisi quod post cuiusque add. est, de cuivs oritfine cf. praef., VCpe haec ita habent: proprietatem intellegentiae huius quae est difficilis captantes (captantibus C); interpolationem iam . Btned. senserunt 19 hi (hii) post dixerint supr. scr. m.9 R dixerit VI dixerunt C in inutilitatem Cp et sic infr. 20 dixerant Cp in auaritia V 21 noscitur R1 hominis R1 22 utilitatem supr. scr. R, ex i utilitatem corr. m. 2 V. )

Aitenim: auerte oculos meos, ne uideant uanitatem, in uia tua uiuifica me, uanitatem eorum docens, quae ab hominibus existimantur utilia. et quaerendum est. quos oculos et a qua uanitate oret auerti. orat autem et animi et corporis oculos, eos scilicet, qui theatralibus ludis captiui incubant, eos, qui circensium certaminibus seruiunt, eos, qui uestium pretia mirantur, eos, quos auri splendor et gemmarum occupauit. nisi forte non magis equorum cursu astrorum cursus est gratior, et obscenis illis spectaculorum turpium fabulis non amoenius diuina illa humanae spei eloquia cantarent; nisi forte huic terrenorum metallorum usu non magis aeternitatis repositae diuitiae, honor et gloria , et blandior mihi erit auri species quam hominis et terrae et lucis et caeli. ab eorum igitur uanitatibus auerti oculos et hos corporis sui et illos animae deprecatur; de quibus beatus apostolus docet, cum ait: in uanitate sensus eorum intenebrati. alienati a dei.

Et auersorum oculorum a uanitate quod sit, non longe requirendum est. sequitur enim: et in uia tua uiuam. declinandi enim a uanitate sunt oculi, ut nobis in [*](21 Ephes. IV, 18. ) [*](1 inclinari — dei testimonia om. V inclinare C 2 oret C 3 que t.. ex qui R 6 nidean V 7 et in uia tua CpE 9 quam ex a quam m. 2 V uanitatem V oret ex orat C oraret p 12 praetia VR 13 occupat pE cursu ex cursus m. 2 V oursfi R astrorum cursus add. m. 2 V 14 est om. V et om. V expectaculorum R 15 sperie eloquia C cantant' p cantantur E 16 usu VRC cf. Buecheler — Windekilde Decl. p. 110 usui pE 17 diuitiae om. RC praeferetur or VCpE et ablandi (ndi in ras.) R 18 homines C 19 uanitatis F1 20 et animae illos C depraecatur VR 21 doceat C 23 aduereorum R nanitttS (om. a) R quod - praemium (eras. una litt.) R quod primum praemio. V 24 si longe (om. non) p longe e sequitur eni supr. scr. R et in uia tna uiuifica me Cpe 26 enim add. m. 2 1x. )

Dehinc sequitur: statue seruo tuo eloquium tuum in timore tuo. nouit a plurimis propheta eloquia dei sine metu suscipi. plures enim auditas caelestis eloquii scripturas tamquam fabulam rerum inanium neglegunt et dei uerba, praeterire cselo et terra praetereunte non possunt, magno cum periculo temeritatis inridunt. nouit initium esse dei timorem. nouit in illa septiformis spiritus gratia timorem in postremo tamquam firmamentum eorum, quse superius sunt dicta, nominari. constitui ergo in se dei eloquia in timore dei deprecatur; quia scit nobis ea eloquia futura esse, tamquam dei timebuntur, utilia. dehinc adiecit: circumcide obprobrium meum, quod suspicatus sum: nam tua iucunda. propheta in corpore positus loquitur et neminem uiuentium scit sine peccato esse posse. unum meminit esse, qui peccatum non fecit, neque est dolus in ore eius. ergo cum circumcidi a se obprobrium deprecatur, peccatum circumcidi orat. quia peccatum sequatur obprobrium. sed cum circumcidi a se orat, [*](12 Ps. CX, 9. 21 I Petro 2, 22.' ) [*]( 2 est post absconsa om. pE in omni hoc psalmo locutus est pE 3 A non modo = ^ = uinat R non modo uiaat CpE 5 et bona V cernuntur R in uita VRC sed. cf. supr. 6 a supr. scr. R - uiuimus R 7 statue in seruo tuo pe eloquia tua p 8 a add. m. 2 V sini V1 9 aeloquii R eloquiis P 10 uerbia V 11 caelil et terra Rl 12 inridunt VRC cf. Acad. p. 26 irrident pE 18 nouit in illa - gratia timorem om. V 16 numerari VCpE 16 ea nobis VCpE 17 amputa in marg. at circflcide R 18 oprobrium ex oppobrium m. 2 V obprobrium RC cf. ad lin. 23 n2 VR quia pE om. C 19 positus = loquitur R 20 & supr. scr. R nemo V scit sine ex scit scit enim sine m. 2 V m esse posse ex esse non posse R 21 eminit corr. m. 2 r 22 dolus hraentus est pE ore add. m. 2 V circumcidi ex cidi m. 2 V 23 obpobrium r peccata circumcidi pE 2-1 obpobrium V cum om. V a add. m. 2 V. )

Ac ne de admissi peccati conscientia precatus esse existimaretur, orationem omnem, quam sub singulis octonis uersibus defert, hac libertate conclusit: ecce tua: in tua uiuifica me. orauit, ut in dei timore dei in se statuerentur eloquia; dehinc, ut a se suspicio circumcideretur obprobrii: nunc concupiscentiam ac desiderium suum erga dei praecepta demonstrat et, ut in dei uiuificetur, orat; sciens proprium diuinae aequitatis esse munus, ut uiuificet eum, qui et praecepta dei desiderauerit, cui et circumcisa obprobrii suspicione iucunda iudicia sint et in dei timore dei constituantur eloquia. amen. [*]( to 1 perparaq, cm... m. 1 R 2 infirmitates ex iafirmitatis R infirmitatem VCpE 8 circumcide - sed ait om. C, p e haec ita praebent: circumcide opprobrium meum quod perpetraui sed circumcide cet. obprobrium m = = — = quod R obprobrium (obpobrium V) quod VC re 6 et conscientia VC proprie VR. 6 in iudicio V(r) surgent R 7 his ex is m. 2 V 8 ipsam ex in ipsam R suspicionem et a se C 9 orat obpobrium V1 10 ac ex hac R admissa pe praecatus VR esset V1 11 circQcisionS omnem Cpe 12 defertur V ao libertate C 14 ut add. m. 2 V timorS VRC sed qf. supr. rtatuerentur V 16 ac R ad V 17 in aequitatem C dei = _ - -= uiuificetur R 19 circum = — = cisa R 20 in dl timore di constituantur VR in timore dei constituantur Cp in timore dei in se constituantur E amen om. VCp Littera quinta explicit incipit littera VI V Finit R Finit in christo ieau dño nro. Fin. He lit. V. incip. Vau lit. VI. C Finit litta V. incip. Vau lita VI. p. )

Plures secundum apostolum sunt. qui sapientiam sequentes sapientiam dei reprobauerunt, ob quod stultam fecit deus saeculi sapientiam. quid enim infidelibus stultius est, qui praeter illum communem inreligiosorum errorem etiam hoc adiciunt piaculi, ut diuina scripturarum eloquia putent perfectae doctrinae carere ratione? et quia pro impietate sui diuinorum dictorum capaces esse non possunt, ad contumeliam caelestium pro excusatione hebetudinis prorumpunt dicentes, nihil in his rationabile, nihil esse perfectum, ea, a se dicantur, sola esse erudita et doctrinis expolita: stulti deo negantes, adsumere ipsi sibi audent. nec mirum est, si inreligiose de his opinantur, quorum hebetudinis modo intellegentiam non conse- . . uerum quamuis in eo sermone, quem superius habuimus. his. qui sapientiam dei sequuntur, cognitam dictorum perfectionem existimem, nihilque ideo esse, quod non consummatum atque omni ex parte perfectum sit, tamen id quoque etiam in his sextae litterae uersibus absolutius licebit intellegi.

Post superiorem enim sensum ita loquitur: et ueniat super me misericordia tua, domine. salutare tuum secundum uerbum tuum. misericordiam itaque primum deprecatus est, dehinc salutare. salus enim nostra ex misericordia dei est, et bonitatis suae hoc munus in nobis est: et [*](2 et h. 1. om. T72, sed cf. lin. 22 domine h. I. om. V 3 salutare tuum et eloquium tuum h. 1. V 4 saeculi — eapientiam add. m. 2 V. a 6 infidelius stultiusue V 8 diciunt (unt i. ras. 3) R scribturarum V aeloquia R 11 hebetudinis ex habetudinis m. 2 V hebitudinis RCp et fic in/r. 13 et doctrinis uere prudentiae expolita R et doctrinae suBe prudentia expolita Cpe et doctrina et uere prudentiae spoliata V 15 inreligiosae rR eis p om. C 16 pecudu V pecude p consequantar l'1 18 his om. R 19 existiment R existimant V ideo rluantnr'R19existimentReaistimantVideo itcripsi if. A cad. p. 22 ineo VRC eorum p 20 adquae VI ex omni e parte VCp 21 adsolutius V1 23 don (e add. m. 2) V 25 depraecatus est VR et misericordia V. )

Post hunc itaque perfectae orationis ordinem id sequitur: et respondebo exprobrantibus mihi uerbum, quia speraui in uerbis tuis. tenet ordinem ratio perfecta: si. inquit, in me ueniat misericordia tua et salutare tuum secundum uerbum tuum et a te fuero misericordiam consecutus et a te , ut spopondisti, consequens erit, ut his, qui insipientiam mihi et errorem spei et uerbum hoc, quod in te spero. exprobrant, respondeam. quid itaque aduersus hanc prophetae responsionem exprobrare inreligiosa mens poterit? . misericordia primum oratur a deo, salus etiam expectatur a deo; deinde eam spopondisse per uerbum suum deus ostenditur. concluditur itaque exprobrantium impietas ab his, qui in dei uerbis sperant: cum quando deus praedicatur, et misericordiam et salutem ab eo credentium fides sperat, et doctrina spei nostrae sit, ut oratus et misereatur et saluet.

Dehinc sequitur: et ne auferas de ueritatis usquequaque nimis; quia in iudiciis tuis speraui. accipiat humana insolentia humilitatis modestiaeque doctrinam. prius propheta concedi sibi orat, quam se id mereri. ut obtineat. ostendit. omnia uult a bonitate dei in se inchoari; [*](1 incoat ex incoae m. 2 V depraecatis VR 2 et ex inopinata Cp et ex opinata V praecari VR et sic saepissime 4 ut hanc om. V 6 secundum doctrinam legis Cp 6 ostenderet ex ostenderit R 7 post hunc igitur itaquae perfectae V1 9 aperabi V1 perfectae F1 10 eueniat V ueniet p uenerit E & a salutari (Sc a in ras. 3) R tua:= ex t tun = R 11 et an te conseruatus u V 12 qui add. m. 2 r 18 insipientiamihi R et terrorem V 14 respondeant V quid add. m. 2 V 15 irreligioaa pE 16 misaericordia R et sic fere semper 17 deinde etiam C deinde cum V & inde eam p et deinde eam E 18 di add. m. 2 V 19 cum quando et ds V precatur E 20 fides ex fidis R & 22 ne R 24 raodestiaequae VR1 26 optineat R obtineat id r id se inchoari V. )

Sed non nobis, ut modestiae tantum tenuerit propheta rationem; collocationes etiam uerborum uirtutesque sunt, cur ita dixerit: et ne auferas de ore uerbum ueritatis usquequaque nimis. omne oris officium cordis sensui motibusque famulatur. et cur propheta, ne ab ore sibi uerbum ueritatis auferatur, orat, uersus istius consequentia docent. non enim metum hunc prophetae fuisse est, ut sibi ueritatis uerbum ex corde uereretur auferri; ait enim: quia in iudiciis tuis speraui, sperans ergo in iudiciis dei uerbum ueritatis de sibi non metuit auferri scit autem quaedam esse peccata, ex ore uerbum auferant ueritatis. peccatori enim dixit deus: quare tu n a iustificationes meas? non enimait: quareinmemor es mearum? sed monuit eum, qui in peccato mansisset, praedicationis officio abstinere. enim liberum a crimine esse praedicatorem, uult eloquia sua casti corporis casto ore tractari. cauendum igitur est, ne quando ex ore nostro uerbi ueritatis auferatur eloquium. hinc illud est quod apostolus monet: noli neglegere, quod in [*]( 20 Ps. XLIX, 16. 27 I Tim. 4, 14. ) [*]( 1 et ne ex et me m. 2 V ne R 2 aufertaa V auertaa R 6 mos et se scripsi mos est V mos RCpE ad optinendum RCp 7 ingereretr eum corr. m. 2 . V 10 collocationis V conlocationeB RC 11 qur R et ne ex et bene m. 2 V 12 usquaequamque V1 horis officio R 13 sensu C 14 ueritatis suae auferretur R 18 dei supr. add. p 19 scit ex sit m. 2 V 90 peocatori autS V enarras RCpE 91 iustitias RCpE 22 sed peccatorem monuit eum CpE 28 officio - ex offioin = R 25 castis corporib. V a casti corporis CpE tractari ex tractare m.1 R 26 ex ore ueetro V aufereatur corr. m. 1 V 27 illut V. )

Sed propheta non audet in tantum se a peccato liberum effici uelle, ut non meminerit unum solum esse, qui peccatum non fecerit et dolus in ore eius non inuentus sit, et idcirco subiecit: usquequaque nimis. per modestiam scilicet confessionis et, ut non auferatur a se uerbum ueritatis, orat, et per honorem eius, qui unus tantum sine peccato est, ne usquequaque nimis a se auferatur, expostulat, quia se hominem meminerit, qui per naturae infirmitatem sine peccato esse non possit.

Et custodiam legem tuam semper in saeculum et in saeculum . nullum propheta uitae finem pertimescit. non enim concluditur fides sua , sed se in infinitatem temporum officio custodiendae legis extendit. scit et altare a Moyse in exemplum esse superioris altaris . scit et Aaron sacerdotem ad speciem esse ostensi in monte sacerdotis ornatum. Moysi enim deus dixit: uade, fac omnia secundum exemplum, quod tibi in monte. festinat ergo in leges illas aeternorum saeculorum. nam cum lex futuri umbra sit, necesse est corpus illud uerae legis aeternum sit. distinxit autem praesens officium ab indefessa illa perpetui officii iugitate dicens: et custodiam legem tuam semper in saeculum et in saeculum saeculi. cum ait: semper in saeculum, nullum in hac [*](18 Exod. XXV, 40. ) [*]( 1 karisma ex karissima R charissima p 4 qui add. m. 2 V ó nec dolua in ore eius non inuentus sit R et dolus in ore eias inuentus non sit V 7 auferatatur corr. m. 2 V 8 ne usquequaque — sine peccato esse in marg. infer. add. tn. 2 V 11 posseit corr. m. 2 r posset C 12 semper h. 1. om. VRC, sed cf. lin. 24 14 fides sua — temporum in marg. mfer. add. C e saeculis V1 & ee R 16 infmitatS (om. in) V infinitate (om. in) RC officium constituendae legis ostendit R, cf. infr. cap. 8 16 altare ex alte m. 2 V Moyse (om. a) R 17 ostensi (si in raa. 5-6 litt.) R 18 deus ait VCpE 21 illut r 22 aeternfl sit (d in ra.'I. 2-3 litt.) R aeternum V autem hoc officium p ab indefessS illa R 24 et in saeculum saeculi om. fORC 25 in saeculo 1* )