Tractatus super psalmos

Habemus nunc post mandatorum custodiam etiam iustificationum obseruantiam. et mandata iam superius, quae esse existimaremus, ostendimus. iustificationes autem sunt plures [*]( 16 Exod. XX, 13. ) [*]( 1 unS autem illa margarita Cp 2 post dicitur 2-3 litt. eras. R 8 quod domini p 5 est obtima Cp est sunt optima (est add. m. 2) V 6 sint VCE sint CE 7 repperiatur ex reperiatur, m. 2 V repperiatur RC 8 - = ematur (co eras.) C 10 commememorauimua T' 11 aliut V 15 illut VC etnonoccides V 17 custodire C 18 disso- Iuto ex soluto m. 2 V dissoluto ex dissuto p incuriose C 19 cura V die V 20 cum reueretiam V 21 aliquit V 22 uoluntate ex uoluntatem V 24 consequaemur R consequimur C 25 uersum quintum psalmi h. I. supplendum om. omnes cod., sed cf. p. 361, 4 26 esse add. m. 2 V. )

Quod cum consequemur, tum dicere id. quod consequenti continetur, licebit: tunc , in omnia mandata tua. nisi enim attenti in omnibus mandatis eius erimus ac deuersabimur, eruntque alia praeterita, [*](1 diuersae ex dimerse m. 2 V 2 quorum ex quodrum corr. m. 1 V infirmi = (i in ras., postea eras. s) R infirmi Ce 3 nostram om. ('p(A) 4 eiusdem p(A) dirigendique om. p(A) praeceptarum ex praeceptorum m. 2 V 6 Hebraeum om. pE sed cf. infr. p. 377, o 7 eclesiae V 11 in iustificatione dei non tenebimur p(A) 18 si om. VR 14 iustificationis ex iustificationes C iustificationes ex iustificationis m. 3 R ordinem om. R 15 nequaquam ph 16 expleuit pb odiop 18 indulgentis C maxime iustificationibus erit V 19 rpmpta R probata pE 20 eoagelicis ex euSgeliis m. 2 V 21 aut altero ex aut in altero m. 2 V 22 dissideat ex desideat p uniuersa C ad uniuersas pb 23 obsernantiam VXC obseruantiae R1 dirigamur Cpb 24 tunc VCp 25 quod respicio C 96 omnia om. RC in add. m. 2 V 27 erintquae V. )

Sequitur deinde hic septimus uersus: confitebor tibi cordis mei, in eo, quod didici iudicia iustitiae tuae. iustificationes tuas custodiam. abicienda ergo est omnis animae peruersitas et directo atque in nullam aliam partem deflexo corde est confitendum, ne decidat animus in saeculi curam, ne ex illis doctrinae dei semitis in deuia euagetur. sed directae huius confessionis ea causa est, quae consequenti uersu continetur: in eo, quod didici iudicia ius i ae tuae. primum igitur orauit, ut ad custodiendas iustificationes directae uiae ipsius fierent. secundo in nullo confundendum se esse subiecit, cum in omnia dei mandata respiceret. tertio quoque in directione cordis sui deo se confessurum spopondit ob id, quia iudicia eius didicisset, per doctrinam scilicet directi cordis cognitaeque laudem deo reddens. sed iustitiae cognitae hic fructus est, ut iustificationes dei retineantur; et idcirco subiecit: iustificationes tuas custodiam. qui enim didicisse iudicia dei fructus est, nisi cognitionem nostram iustificationum obseruantia consequatur?

Sed meminisse debemus, licet cognitio praestanda a deo sit, tamen esse semper orandum, ut his, quae in custodiendis iustificationibus suis custodire uolumus, faueat: scientes quidem frequenter nos ab eo ob temptationes derelinqui, ut per eas fides nostra probabilis fiat. uerumtamen secundum prophetam, ne nos penitus derelinquat, deprecandus est; ait enim: non [*](1 tenebimus E 2 derelictis C indeflexis p(A) nitiis p(A) erit om. R in omnes om. (' in omnibus p 3 nulla V aut neglegentiae Cp 4 confideter ex confidetes m. 2 V obseruatione (o sec. I. s. s. m. 1) R 6 mei om. RCpE in eo om. R 9 malam partem p(A) confidendum ex confitendum C confidendum VR decedat Vp 10 in deuie C 14 scdm in nullo p 15 respiceret ex respiret C' 16 quoque quae VR in derectione V sui om. RCp di V 17 iustitia V didicissed C 18 cognitaeque ex cognitaequae m. 2 V 21 quid ex qui m. 1 R quia C 22 obseruantiam (' 24 in his V quae = custodiendis R 25 foueat V 28 ne add. m. 2 V paenituB V derelinquat ex deindrelinquat m. 2 V. )

In secunda consequentium octo uersuum littera ipse sibi propheta his, quibus responsurus sit, proposuit dicens: in quo corrigit adulescens uiam suam? ex proponentis persona sunt dicta. dehinc nunc tamquam respondentis confessio subditur: in custodiendo sermones tuos. contuendum autem est, secundum eum, quem in exordio habuimus, sermonem uera atque perfecta timoris dei instituta sub [*]( 2 Matth. VI, 13. 5 I Cor. 10, 13. ) [*]( r 2 ordine ex ordini m. 2 V 8 euffere V ferre RCpE possimus Cpb t 4 noni corr. m. 2 V 6 permittet C super quam RCp 7 Iob tempa n tationi deus C ac inri p 8 anime corr. m. 2 V 9 teptatiiue (ius in riU. 3) R temptanti iure C tentandi ius pa 18 et ualde — usque I>m. R usque ad pb 14 rellquat Vp derelinquatur e Beth V Finit. Beth R Finit lit. prima. Beth (Beht p) lit. secunda Cp(A) 16 In quo corrigit — dicens um. Cp(A) corriget R auam add. m. 2 (deinde haec uerba secuntur: et reliqua litterae octo uersuum) V 17 consequentium ex consequentiaum m. 1 V 19 corriget R suam add. m. 2 V pronentis V 20 dicta sunt E 21 subdicitur C 23 adque VR timor R. ) [*]( XXII. Hilar. Plet. pars 1. ) [*]( 24 )

Nouit Hieremias propheta aetatis huius beatitudinem dicens: bonum, inquit, est iuueni uiro, cum aufert iugum graue in iuuentute sua: t singulariter et tacebit. non expectat frigescentes senectute annos nec emortuam iam per aetatem uitiorum consuetudinem. uult longi praelii militem; uult eum Christi seruum, quem ne ipsa quidem praeteritorum criminum recordatio polluat nam in his, qui iam prouectioris aetatis crediderunt, inest quidem per donum gratiae praeteritorum indulgentia; sed non abest per [*]( 18 Thren. III, 27. ) [*]( 1 quasi ex que corr. m. 2 V 2 infantiae om. R sed. 1 lilt. eros. ) [*]( I 8 otiosae R elocutus est V 4 corriget RC 6 et qua C quia et pE aera ex aere m. 2 V obliuionem V 7 confirmans Cp(A) 8 ac ex ae V ac ex hao R consuetudinum V 9 rudens V 10 et om. C aetatum V 18 abstrahi (aba i. ras. «V) R abstrahere p 14 fuerit E 16 ipsa add. m. 2 V illa ex ille m. 2 V 16 uitiorum ex uiorum m. 2 V ignorantia Ce 17 ieremias V sed cf. praef. 18 bonum quid V cf. Acad. p. 16 uero V fert e auferet pb 20 frigescente C nec c mortuam V*Cp 24 iam om. VCp profectioris V orediderunt corr.m. 3 R in his est R donum gratiae per praeteritorum indulgetiam (donum ex bonum corr. m. 2) V 26 habent per C. )

Redit deinde ad personam suam propheta, ut id, quod superius dixerat. significasse de se nosceretur, dicens: in toto corde exquisiui te: ne repellas me a mandatis tuis. conpetere bonitati dei non uidetur, ut a mandatis suis quemquam repellat; sed sermonum adiectio et uirtus uerborum, ex perfecta caelestis doctrinae ratione disposita est, nihil dubium, nihil contrarium in se habet qui ergo secundum prophetam mauult peccatorum quam mortem, numquid est a mandatis suis quemquam repellere? procul sit [*]( 9 Pa. XXIV, 7. ) [*]( 1 recordationem C post iuueni una liti. eras. R auferre ex auferri m. 2 V 2 iugum gratiae R istud crudi r ietute rudi V istud rudi R istud rudes Cp(A)b istud maturi e cf. Acad. p..59 ad ex ab V oboedieudu ex oediendu corr. m. 2 V egrae R 3 honeris V uirtutis ex uirtutea m. 1 R 4 honore V 5 inquid C inquit ex inquid R 6 perfecti V 7 lassus V 8 coitus C 9 consessu ex consesso m. :ł R consensup conpetit ex petit m. 2 V dicere ex diceret m.2 V 10 domine om. R memineris ex memor eris p 11 cogruam ijitur (ex igtitur V) VCp fidei ex fide m. 2 V iuuentutis C 13 cognitione ex cognitionem m. 2 V 14 sermonis V adque VR 18 corde meo RE 20 repellat ex rerellat m. 1 V 21 perfectae V. ) [*]( 24* )

Sed absolutio difficultatum in his ipsis requirenda est, e quibus uidetur existere. propheta enim quid senserit, in promptu est noscere. legimus scriptum in Hieremia: maledictus, qui facit opera domini neglegenter. legimus et in euangeliis scriptum: omni enim habenti dabitur et abundabit; et qui non habet, etiam quod habet auferetur ab eo. ergo habens abundabit; non habens uero ipso illo, quod habet, indigebit. propheta non est obnoxius maledictionis condicioni, quia non neglegenter opera dei egit eum toto corde perquirens. deinde confidenter petit, ne a mandatis dei apellatur, quia eum toto corde perquirat. secundum euangelia enim habenti dabitur, et ei, qui non habet, etiam id, quod habet, auferetur. deus igitur non auferet nisi non habenti, secundum quod neque repellit nisi neglegentem. adeo autem bonitate plenus est, ut habentem abundantia muneretur: adeo uero non uult quemquam non habere, uti non habenti ipsum, quod habet, adimat.

Neminem igitur nisi obnitentem repellit, neminem nisi neglegentem reicit. hanc enim propheta praetulit causam, cur se non repelli a mandatis dei precaretur, quia non ex parte neque per desidiam deum, sed toto corde quaesisset; per quod intellegimus eum a mandatis repelli, qui per multam incuriam fuerit indignus admitti: et extra inhibentis inuidiam est, quod de culpa proficiscitur non merentis. [*]( 6 Hierem. XLVIII, 10. 7 Matth. XXV, 99. ) [*]( 1 istnt V existimare pE sensit ex eentit p sentit E 2 diim Cp quaesierit R 8 absolutius V requirendum V 5 scribtum V 6 legimus ex legeimus m. 2 V 8 et abundabit om. V 9 auferetur habeo C non habens — indigebit om. Cp 10 noxius C 12 toto ex tototo m. 2 V 13 apellatur ex appellatur m. 2 V appellatur R repellatur CpE qui V eum ex cum m. 3 R 14 etiam id quod habet add. m. 2 V, om. R etiam quod habet E 15 anfert VCe 16 repellet p adeo (i. ras. R) autem RCp om. V 17 habundantia R muneret Cp 18 adeo autem R ut E 20 obtinentem C pellit V 21 qur R 22 praecaretur VR 28 dum Cp totum V 24 a add. m. 2 V 25 inhibendis C inuidiam ex inuiam m. 2 V. )

Tertius iste secundae uersus est: abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. meminimus simile huic dicto legi solere, ubi dicitur: mysterium regis bonum est abscondere. meminimus et Paulum ad Corinthios adhuc in fide paruulos dei eloquia occultasse, cum dicit: uos potaui, non cibo; nondum enim poteratis, sed neque adhuc potestis. legimus et in euangelio in agro uberi atque fecundo repertum thensaurum eundemque empto agro occultari. nouimus neque margaritas ante porcos proiciendas esse, neque sanctum canibus dare oportere. ergo intellegimus nos cordis nostri secreto continere, diuulgata peccati culpam conparabunt. ita enim dixit: in corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi: quia, cum cetera peccata secundum differentias rerum aut in nos ipsos aut in alios exercentur, tamen tum fierent in deum propria, cum, cordium essent condenda secreto, in cognitionis scientiam proderentur.

Contuendus autem est in quarto hoc, qui consequitur, ordo doctrinae. primus uersus de custodiendis ab adulescente mandatis dei constitit; sequens, quia in toto corde deum exquisierit, ne a mandatis dei apelleretur; dehinc quod sacramenta absconsa et occulta dei mysteria mentis secreto continuerit; quarto nunc id deprecatur, ut iustificationes eidem ostendat: et deprecatur confessionis honore praelato [*](3 Tob. XH, 7. 6 I Cor. 3, 2. 8 Matth. XIII, 44. 10 Ibid. VII, 6. ) [*]( 1 Becndae ex secude m. 2 V 2 pecarem C peccarem p 6 Chorinthios C Coritios V adhuc ex adhac m. 2 V paruolos V post paruulos add. gcribentem pb quendam V aeloquia R eloquio V occuluisse VCpE 8 adque V (add. m. 2), RC 9 occultari ex occultare m. 1 R 10 margaritas — neque in marg. inf. add. m. 2 V 11 dari a donari V 13 enim m ex lenim m. 1 V enim - C 14 peccare V* peccarem Cp 16 exererentur C exer = erent1 p cuq R 20 adoleacente = (eras. s) R td oleacente C 21 constituit V toto ex tototo m. 1 V dm ex diiu n>. 2 V 22 appelieretur R apellatur C repellatur pb pelleretur e sacramёtum V 23 oculta C 24 nunc ex repetito continuerit corr. m. 2 V depraecatur R iustificationes suas pE 25 depraecatnr V confesaio C. )

Succedit deinde etiam de iudiciis dei sermo, quo dicit: in labiis meis pronuntiaui omnia iudicia oris tui. quanta rerum et nuncupationum differentia est! primum a iuuentute mandata dei custodiuntur, dehinc deus toto corde inquiritur, tum dei eloquia occuluntur et iustificationes disci desiderantur, nunc praedicantur. sed propheta forte existimabitur a se excidisse et uel suorum, uel alienorum dictorum inmemor fuisse. in hoc enim psalmorum libro legimus: iudicia tua sicut abyssus multa. Paulus apostolus ait: inexscrutabilia iudicia dei et rursum propheta: magna enim sunt iudicia tua et innumerabilia: et quomodo audebit propheta dicere: in labiis meis omnia iudicia oris tui? sed nihil neque contra se, neque contra alium eiusdem spiritus propheta nunc locutus est. non enim ait: in labiis pronuntiaui omnia iudicia , sed ait: omnia iudicia oris tui: sciens nonnullam differentiam esse iudiciorum dei et iudiciorum oris dei. numquid cum ait: [*]( 18 Ps. XXXV, 7. 19 Rom. XI, 38. Sap. XVII, 1. ) [*](1 eet V 2 nonnulla & aliqua R 4 ac praecipuus Cp 6 consequetur V 7 adque ex adquae rerum corr. m. 2 V doceatur ex docetur m. 1 V 8 unicuique tenendi conpetentem Cp 10 qui Cp 19 quanta ex quantu m. 2 V noncupationum C differrentia V 18 custodiunt V 14 tunc V aeloquia R occultentur R 15 desiderantur ex diserantur 11t. 2 V 16 existimatur R et ex ets V1 18 abyssus ex abyssos m. 2 V abissus p 19 inscrutabilia RCpe sunt iudicia pb 20 inenarrabilia pe 22 se neque contra odd. m. 2 V 23 alium ex ne alium m. 2 V post spiritus 1-2 litt. (p?) eras. R elocutus est Cpb non ex nunc m. 3 R 24 in labiis meis CpE 26 siens C 26 numquid tum p. )