Tractatus super psalmos

Beati inmaculati in uia, qui ambulant in lege domini. beati, qui scrutant testimonia . eius, in toto corde exquirunt eum. dictorum ordo non neglegendus est; qui si non diligenter a nobis cognoscitur, ne dispositae quidem beatitudinis ordinem consequemur. non enim [*]( i 1 maximae R 2 urtutem V in se = undique R 4 et partibus V or coaequales V IIII (sic) R 5 partes ex partis m. 1 R conuenti R nirtute RC numero ex nero corr. m. 2 V 6 doceant Cp(A) 8 iuasit enim ea, nt Cesset ex eeBe m. 2 V 9 circumcisione (om. in) p 10 ratio ex ratione m. 2 V 11 circumcisione R oblatus ex oblatos C 14 baberentr p 15 dilubii V 17 nostre V 18 hoBtia ex hostiam r 19 ceesante (nte in ras. a.exo?) R 20 et in quo C regenerationis I C 24 scrutant V qf. Neue Formenl. 11, 320, scrutantur RCp 26 exquirunt ex quirunt m. 2 V 26 agnoscitur p nec C 27 consequimur p. )

Prima igitur haec beatitudo est, beatos esse, qui inmaculati in uia sint: sed non in uia fortuita et in incerta et in erratica, sed in uia, in qua in lege domini ambulatur. plures etenim utilem et necessariam uiam se esse ingressos existimant; sed inmaculati in uia non erunt, quia non in lege domini ambulant. sed uia haec non solum ineunda est, sed etiam peragenda. nemo enim dum in uia est, id. ad quod per uiam tendit, obtinuit; beatus Paulus ait: non quod aliquid acceperim aut iam perfectus sim: sequor autem si adprehendam, inquoet adprehensus suma Christo. [*]( 7 Oaee X, 12. 24 Phil. III, 12. ) [*]( 2 est om. R 3 et innocentiae studiis C et communi V 4 uiam ueritatis E 6 esse V 7 seritae R in iustitia pE (LXX eh liixaiotivprjv) 8 in fructu VRC in fructu pE (LXX tts uaenov) 11 in spem usuum (del. m. 2) fructuum V eeuerimus V se = u = erimus R seruerimus Cp 12 messuerimus ex messaerimus m. 2 V inluminemus ex non inluminemus corr. m. 2 V 13 hic om. R messis ex measas corr. m. 1 R 14 noa V1 ac ex hac R 15 adque VR 17 primo R 18 in nia priore loco add. m. 2 V fortuita ex fortuito V in ante incerta om. V 20 Deoeasariam ex necessarium m. 2 V - = uiam (in ras. fuit et) V se ėė R sese VCp 28 per - genda p cf. Acad. p. 87 26 adpraehensus V. )

Adiectio autem ea, qua dictum est: in lege domini, non est otiosa. est enim et peccati lex, de qua ait beatus apostolus: uideo aliam legem in membris meis contramilitantem legi mentis meae et captiuum me ducentem in lege peccati. ergo quia et lex peccati esset, idcirco lex domini dicta est. nisi enim et lex esset exterior, non cum adiectione proprietatis legem domini propheticus sermo dixisset.

Sequens deinde uersus est primae litterae: beati scrutantes testimonia eius, et in toto corde exquirunt eum. in primo uersu est: qui ambulant in lege domini. [*]( 6 Ioh. XIV, 6. 13 Rom. VII, 22. ) [*]( 1 sed pergebat add. m. 2 V sed pergebat & = ea C et ea omitso sed pergebat p, in R prius el posterius pgebat corr. m. 3, quae add. lineolam litt. p et scrips. ge in ras. 2 in his (in h in ras. m. 3, i m. 3) R in pri euan., in marg. In priora m. saec. XI. R in priora pE 3 est add. m. 2 V oum obliuionem VC praeteritoru (ru euan., it, matg. add. m. s. Xl.) R 5 dfis (ns euan., in marg. dfis m. s. XI.) R e 6 quisque VC 7 dum uita = (eras. e, lineol. add. m. 3?) R choerft C cohercet p petulantia = (eras. e, lineol. add. 3) R 8 uincit (it in a o ras.) R 9 manerit V 11 adiecti (ti in ras.) R qua ex quae R a dic = tum R 12 enim eras. R aute C et add. m. 2 V 13 liam corr. m. 2 V legem (em add. m. 2) V cotramilitatem ex cotralitemilitatem V repugnantem R cf. Roensch d. n. Testam. Tertull. p. 334 14 et captiuam ducentem p 15 in lege Vp (iv TM v6/tw Tischendorf Nou. Tatam. Vat. 1452) 19 est uersus V beati qui scrutantur RCpE (sed R qui supr. scr., ur in ras.) 20 et om. C 21 post in primo 3-4 litt. eras. R uersus V. )

Quid ergo est lex? umbra scilicet, ut apostolus ait, futurorum; quod de ceteris scriptum nusquam est, ut futurorum umbra sit aut iustificatio, aut testimonia, aut mandata: sed tantum id legi proprium est, ut apostolus in plurimis docet, non secundum litterae intellegentiam legem esse tractandam, sed secundum spiritalem doctrinam futurorum in ea umbram esse noscendam. ait enim: non obturabis os bouis triturantis et adiecit: numquid pecudum deo cura est? an propter nos dicta scriptaque sunt? et rursum: legem legentes non audistis, [*]( 17 Coloss. II, 17. 23 I Cor. 9, 9. 26 Gal. IV, 21 aqq. ) [*]( 1 secundo (om. in) R secundum V sorutantur RCp 3 custodiri to ex custodire R custodire C 4 derigantur V 5 in VI R 7 in omnia mandata tua Cp 9 de iustificationibuB V 11 aliut lex ad praeceptom V 12 est ex aest m. 2 V 14 totum autem hoc ex totum hoc autem n- 2 V 16 se om. V 18 aoriptum nequaquam est C scilicet ut E 20 in lege properium est C 21 litterae — secundum add. m. 2 V 22 in eam V 25 annon RCpE scriptaque om. RCp in hoc quoque folio (90) codicis R interdum nonnullae litterae in textu euanuerunt, quas manus saec. XI. in margine rccte suppleuit 26 legentes ex legentis (gen euan., in marg. legentes) R habraham RC. )

Mandatum autem domini est, in quo obseruatio et custodia continetur, ut illud: non occides, non moechaberis, et cetera horum similia. et quia haec simplicia et splendida sunt nosque in uerum lumen per obseruantiam suorum dirigentia, idcirco ita dictum est: domini lucidum, inluminans oculos. de lege autem non conuenerat ista dixisse, quia per umbram futurorum sancta est et animas per futurorum cognitionem conuertens; mandatum autem per obseruantiam sui inluminans.

Ergo quia beati sunt scrutantes testimonia dei, et aliud legem, aliud mandatum, aliud testimonia esse sicut cetera diximus, quae haec dei sint testimonia, noscendum est. legis etenim totius liber sub testimoniis datus est. caelum namque et terram Moyses librum testamenti traditurus in testimonium aduocauit. sunt et plurima in causam testimoniorum constituta, [*](4 Gal. IV, 24. 7 Rom. VII, 14. 10 Exod. XX, 18. 13 Ps. XVIII, 9. 1 habuit duos filios R (iVou. Testam. Vat. 460 viovs ltJX.) 2 sed qui — ex libera in mQrg. add. m. 1 p 8 rempromiseionem V 4 umbra esset p 5 allegoramina p allegorica (e et ca in ras. m. 3) R allegoriarum C haec enim sunt ex haec enim est sunt m. 1 V 6 ergo h quaecum (h del. m. 1) V umbra C conplexabont (u m. 3 t) R conplexabant ex conplexabunt m. 2 V conplexa sunt Cp 8 et umbra t futurorum Rp cf. Stud. 1889 p. 316 9 dm (i add. m. 2) V 10 illut V non moecharis V 13 suorum R VC sui pE adiectum est V 15 quae per umbram E sancta — futurorum om. V 17 per obseruantiam (ob add. m. 2) V 19 legem — haec dei sint in marg. inf. add. m. 2 Y testimonium Cp 21 enim CpE 22 traditurus in testimoniorum ex tradituris in plurima in causam testimoniorum m. 2 V 23 rant et r et sunt p in causam testimoniorum h. I. add. m. 2 V in causa testimonioram Cp. )

Horum itaque cognitionem per doctrinam quis adeptus scit se sub testibus uiuere. et cum natura humanae infirmitatis ad uitia est, refugit tamen uel sub teste peccare: quod ipsum docet nos communis consuetudinis ratio. quis enim sub teste non metuit? quis ad scelus nisi secretum elegit? quis ad adulterium non aut solitudinem aut noctem optauit? et si quando incalescentibus iam ad crimen animis promptum est, tamen furor insanientis uoluptatis occursu testis coercetur, et in sese abruptam humanae naturam [*]( 1 Gen. XXXI, 52. 3 Ioa. IV, 6. 5 Matth. VIII, 4. 7 I Tim. 5, 21. ) [*](2 IHestt R 3 efferte RCp hii in testimonium p hii in tesmonium V hi testimonium C' 4 curato (o in ras.) R cnr V 6 offers VR in testimoniu ex in testimonio R in testimonio V 9 et ils xps V 12 apostolorum add. m. 2 V in beatitudine om. C 13 permanet V neque add. m. 2 litteris te deletis V 14 nsim sub testem V diuinis m omnia C 15 repletu --=0: V 18 itaqu - e V 19 soit se sub testibus se uiuere V naturam V 22 furari ex iura m. 2 V metua Rp ad ex odm. 2 V 23 eligit VC eliget p 24 optabit Vp incalescentibus uitiis iam (tam p) CpE animus promptus est CpE 25 uoluntatis E 26 cohercetur RCp coercetur ex coerceretur m. 2 V abruta p natura p. )

Et quia essent hae nobis uirtutes in testimonio cum ceteris permanentes, de sanctis tantum prophetam meminisse dignum fuit dicentem: beati scrutantes testimonia eius, non aliena scilicet, sed illa, quae dei sunt. non neglegentem autem testimoniorum dei oportet esse scrutationem: ob quod dictum est: in toto corde exquirent eum. non pro parte studium caelesti doctrinae adhibendum est, sed toto [*]( 8 Matth. XVIII, 10. 17 Apoc. XII, 10. ) [*]( 1 intercessio — metus om. V interceasio ista p repentina — iam om. p 2 iam add. m. 2 V 8 xpiann ex xpianus m. 2 V 4 operum — ipsius om. V 5 uoluntatis ex uoluptatis C ne cum in ttlan., in nyarg. nonne cu m. saec. Xl. (in, ut uidetur, deerat) R 6 infirmitatis ex infirmitatem m. 2 V 7 metuimus ex metuimur metua m corr. m. 2 V adsistens V 9 paruolorum V 10 etuere V metu euan., in marg. mauere m. s. XI. R 18 debem R 16 eteni eius V propria ex pria m. 2 V 18 quid est Rp quia est C quia adeat E 19 hae orn. Cp haeo R 20 profetam V, om. R 21 testimonia tua Re 22 neglegens VCe 23 oportet (p ex corr.) R oportere C oporteret e scrutatio VCe 24 exquirunt RCpe 25 caeleBtiu V. )

: non enim, qui operantur iniquitatem, in uiis eius ambulauerunt. in primo uersu singulariter uia commemoratur, in hoc tertio plures. ex quo intellegendum est, per multas uias ad unam perueniri; in qua quisque inmaculatus si sit, beatus est. de plurimis autem uiis atque una Ieremias paria testatus est dicens: state in uiis et interrogate uias domini et quaerite, quse sit uia bona. in plurimis ergo uiis standum est, et plurimae interrogandae sunt: et quidem plures et domini sunt et , et in his cernendum est, quae sit uia optima. plures sunt et plurima domini mandata, plures prophetae, per quos omnes in unam uiam pergitur: sed in his operarii iniquitatis non ambulauerunt nam si in lege mansissent, usque ad optimam illam noui testamenti uiam . est uia per Moysen, est per Iesum, est per Dauid, est per Esaiam, est per Ieremiam, est per apostolos; et per has omnes necesse est ad eum , qui dixit: ego sum uia et nemo uadit ad patrem . simile quiddam sub margaritae nomine dictum esse intellegendum est. multarum enim margaritarum negotiatorem esse oportet, ut unam margaritam multi pretii consequatur. de margaritis cum fit sermo, sufficit ad honorem earum, quod margaritae [*]( 10 Hierem. VI, 16. 20' Ioh. XIV, 6. ) [*]( a 1 corde ex corda m. 2 V inquirenda ex inquirendam V ali V 2 & quae C 8 aorutemur (s in ras.) R 6 uia add. ne. 2 V uia? (sic) post commemoratur repet. m. 1 R 7 multa ex multis m. 2 V uias a: Matn m. 2 V peruenire (,' 8 quiq. V. hic om. C uerba de plurimis — est om. V 9 hieremias Cp pariter attestatus est (* 11 uiis om. C 12 ei plurimae C et hee p et Haeo RC quidem — sunt et add. m. 2 V 18 in is R 14 obtima C' et plura Cp dei E 16 operari V 17 usque ex usquae V optimum illud V uia C 14 eseilUD. V isaiam p hieremia Cp 20 ad eum necesse est peruenire OpB ad necesse est perueniri ad eu (prius ad s. scr. m. 7, ad eu m Uers- ineunt. add. m. 1) R 21 et om. R 24 unu V praetii V conlequatur ex consequantur R 25 sermo add. m. 2 V. )

Dehinc consequitur hic uersus: tu mandasti mandata tua custodiri nimis. superius commemorauimus aliud significare mandata, aliud legem. et de lege, quantum arbitror, apostolus nobis testis fuit, quia umbra sit futurorum, in qua species ueritatis tamquam corpus in umbra describitur. mandatum uero est, quod per obseruantiam inplendum est; ut illud: non moechaberis, non occides. non enim in eo species futurae imaginis continetur, sed praesentem habet operationis effectum: tu mandasti mandata tua custodiri ualde. nihil igitur dissoluto animo, nihil incurioso agendum est, sed sollicitos atque anxios curam mandatorum dei exsequi nos oportet, ut id, quod agimus, in profectum fidei nostrae cura reuerentia eius, cui agimus, exsequamur. ceterum si aliquid remissa uoluntate et occupata in res alias cogitatione egerimus. officia quidem corporis in agendo occupabuntur, sed deuotionis meritum per neglegentiam non consequemur.

Habemus nunc post mandatorum custodiam etiam iustificationum obseruantiam. et mandata iam superius, quae esse existimaremus, ostendimus. iustificationes autem sunt plures [*]( 16 Exod. XX, 13. ) [*]( 1 unS autem illa margarita Cp 2 post dicitur 2-3 litt. eras. R 8 quod domini p 5 est obtima Cp est sunt optima (est add. m. 2) V 6 sint VCE sint CE 7 repperiatur ex reperiatur, m. 2 V repperiatur RC 8 - = ematur (co eras.) C 10 commememorauimua T' 11 aliut V 15 illut VC etnonoccides V 17 custodire C 18 disso- Iuto ex soluto m. 2 V dissoluto ex dissuto p incuriose C 19 cura V die V 20 cum reueretiam V 21 aliquit V 22 uoluntate ex uoluntatem V 24 consequaemur R consequimur C 25 uersum quintum psalmi h. I. supplendum om. omnes cod., sed cf. p. 361, 4 26 esse add. m. 2 V. )

Quod cum consequemur, tum dicere id. quod consequenti continetur, licebit: tunc , in omnia mandata tua. nisi enim attenti in omnibus mandatis eius erimus ac deuersabimur, eruntque alia praeterita, [*](1 diuersae ex dimerse m. 2 V 2 quorum ex quodrum corr. m. 1 V infirmi = (i in ras., postea eras. s) R infirmi Ce 3 nostram om. ('p(A) 4 eiusdem p(A) dirigendique om. p(A) praeceptarum ex praeceptorum m. 2 V 6 Hebraeum om. pE sed cf. infr. p. 377, o 7 eclesiae V 11 in iustificatione dei non tenebimur p(A) 18 si om. VR 14 iustificationis ex iustificationes C iustificationes ex iustificationis m. 3 R ordinem om. R 15 nequaquam ph 16 expleuit pb odiop 18 indulgentis C maxime iustificationibus erit V 19 rpmpta R probata pE 20 eoagelicis ex euSgeliis m. 2 V 21 aut altero ex aut in altero m. 2 V 22 dissideat ex desideat p uniuersa C ad uniuersas pb 23 obsernantiam VXC obseruantiae R1 dirigamur Cpb 24 tunc VCp 25 quod respicio C 96 omnia om. RC in add. m. 2 V 27 erintquae V. )

Sequitur deinde hic septimus uersus: confitebor tibi cordis mei, in eo, quod didici iudicia iustitiae tuae. iustificationes tuas custodiam. abicienda ergo est omnis animae peruersitas et directo atque in nullam aliam partem deflexo corde est confitendum, ne decidat animus in saeculi curam, ne ex illis doctrinae dei semitis in deuia euagetur. sed directae huius confessionis ea causa est, quae consequenti uersu continetur: in eo, quod didici iudicia ius i ae tuae. primum igitur orauit, ut ad custodiendas iustificationes directae uiae ipsius fierent. secundo in nullo confundendum se esse subiecit, cum in omnia dei mandata respiceret. tertio quoque in directione cordis sui deo se confessurum spopondit ob id, quia iudicia eius didicisset, per doctrinam scilicet directi cordis cognitaeque laudem deo reddens. sed iustitiae cognitae hic fructus est, ut iustificationes dei retineantur; et idcirco subiecit: iustificationes tuas custodiam. qui enim didicisse iudicia dei fructus est, nisi cognitionem nostram iustificationum obseruantia consequatur?

Sed meminisse debemus, licet cognitio praestanda a deo sit, tamen esse semper orandum, ut his, quae in custodiendis iustificationibus suis custodire uolumus, faueat: scientes quidem frequenter nos ab eo ob temptationes derelinqui, ut per eas fides nostra probabilis fiat. uerumtamen secundum prophetam, ne nos penitus derelinquat, deprecandus est; ait enim: non [*](1 tenebimus E 2 derelictis C indeflexis p(A) nitiis p(A) erit om. R in omnes om. (' in omnibus p 3 nulla V aut neglegentiae Cp 4 confideter ex confidetes m. 2 V obseruatione (o sec. I. s. s. m. 1) R 6 mei om. RCpE in eo om. R 9 malam partem p(A) confidendum ex confitendum C confidendum VR decedat Vp 10 in deuie C 14 scdm in nullo p 15 respiceret ex respiret C' 16 quoque quae VR in derectione V sui om. RCp di V 17 iustitia V didicissed C 18 cognitaeque ex cognitaequae m. 2 V 21 quid ex qui m. 1 R quia C 22 obseruantiam (' 24 in his V quae = custodiendis R 25 foueat V 28 ne add. m. 2 V paenituB V derelinquat ex deindrelinquat m. 2 V. )

In secunda consequentium octo uersuum littera ipse sibi propheta his, quibus responsurus sit, proposuit dicens: in quo corrigit adulescens uiam suam? ex proponentis persona sunt dicta. dehinc nunc tamquam respondentis confessio subditur: in custodiendo sermones tuos. contuendum autem est, secundum eum, quem in exordio habuimus, sermonem uera atque perfecta timoris dei instituta sub [*]( 2 Matth. VI, 13. 5 I Cor. 10, 13. ) [*]( r 2 ordine ex ordini m. 2 V 8 euffere V ferre RCpE possimus Cpb t 4 noni corr. m. 2 V 6 permittet C super quam RCp 7 Iob tempa n tationi deus C ac inri p 8 anime corr. m. 2 V 9 teptatiiue (ius in riU. 3) R temptanti iure C tentandi ius pa 18 et ualde — usque I>m. R usque ad pb 14 rellquat Vp derelinquatur e Beth V Finit. Beth R Finit lit. prima. Beth (Beht p) lit. secunda Cp(A) 16 In quo corrigit — dicens um. Cp(A) corriget R auam add. m. 2 (deinde haec uerba secuntur: et reliqua litterae octo uersuum) V 17 consequentium ex consequentiaum m. 1 V 19 corriget R suam add. m. 2 V pronentis V 20 dicta sunt E 21 subdicitur C 23 adque VR timor R. ) [*]( XXII. Hilar. Plet. pars 1. ) [*]( 24 )

Nouit Hieremias propheta aetatis huius beatitudinem dicens: bonum, inquit, est iuueni uiro, cum aufert iugum graue in iuuentute sua: t singulariter et tacebit. non expectat frigescentes senectute annos nec emortuam iam per aetatem uitiorum consuetudinem. uult longi praelii militem; uult eum Christi seruum, quem ne ipsa quidem praeteritorum criminum recordatio polluat nam in his, qui iam prouectioris aetatis crediderunt, inest quidem per donum gratiae praeteritorum indulgentia; sed non abest per [*]( 18 Thren. III, 27. ) [*]( 1 quasi ex que corr. m. 2 V 2 infantiae om. R sed. 1 lilt. eros. ) [*]( I 8 otiosae R elocutus est V 4 corriget RC 6 et qua C quia et pE aera ex aere m. 2 V obliuionem V 7 confirmans Cp(A) 8 ac ex ae V ac ex hao R consuetudinum V 9 rudens V 10 et om. C aetatum V 18 abstrahi (aba i. ras. «V) R abstrahere p 14 fuerit E 16 ipsa add. m. 2 V illa ex ille m. 2 V 16 uitiorum ex uiorum m. 2 V ignorantia Ce 17 ieremias V sed cf. praef. 18 bonum quid V cf. Acad. p. 16 uero V fert e auferet pb 20 frigescente C nec c mortuam V*Cp 24 iam om. VCp profectioris V orediderunt corr.m. 3 R in his est R donum gratiae per praeteritorum indulgetiam (donum ex bonum corr. m. 2) V 26 habent per C. )

Redit deinde ad personam suam propheta, ut id, quod superius dixerat. significasse de se nosceretur, dicens: in toto corde exquisiui te: ne repellas me a mandatis tuis. conpetere bonitati dei non uidetur, ut a mandatis suis quemquam repellat; sed sermonum adiectio et uirtus uerborum, ex perfecta caelestis doctrinae ratione disposita est, nihil dubium, nihil contrarium in se habet qui ergo secundum prophetam mauult peccatorum quam mortem, numquid est a mandatis suis quemquam repellere? procul sit [*]( 9 Pa. XXIV, 7. ) [*]( 1 recordationem C post iuueni una liti. eras. R auferre ex auferri m. 2 V 2 iugum gratiae R istud crudi r ietute rudi V istud rudi R istud rudes Cp(A)b istud maturi e cf. Acad. p..59 ad ex ab V oboedieudu ex oediendu corr. m. 2 V egrae R 3 honeris V uirtutis ex uirtutea m. 1 R 4 honore V 5 inquid C inquit ex inquid R 6 perfecti V 7 lassus V 8 coitus C 9 consessu ex consesso m. :ł R consensup conpetit ex petit m. 2 V dicere ex diceret m.2 V 10 domine om. R memineris ex memor eris p 11 cogruam ijitur (ex igtitur V) VCp fidei ex fide m. 2 V iuuentutis C 13 cognitione ex cognitionem m. 2 V 14 sermonis V adque VR 18 corde meo RE 20 repellat ex rerellat m. 1 V 21 perfectae V. ) [*]( 24* )

Sed absolutio difficultatum in his ipsis requirenda est, e quibus uidetur existere. propheta enim quid senserit, in promptu est noscere. legimus scriptum in Hieremia: maledictus, qui facit opera domini neglegenter. legimus et in euangeliis scriptum: omni enim habenti dabitur et abundabit; et qui non habet, etiam quod habet auferetur ab eo. ergo habens abundabit; non habens uero ipso illo, quod habet, indigebit. propheta non est obnoxius maledictionis condicioni, quia non neglegenter opera dei egit eum toto corde perquirens. deinde confidenter petit, ne a mandatis dei apellatur, quia eum toto corde perquirat. secundum euangelia enim habenti dabitur, et ei, qui non habet, etiam id, quod habet, auferetur. deus igitur non auferet nisi non habenti, secundum quod neque repellit nisi neglegentem. adeo autem bonitate plenus est, ut habentem abundantia muneretur: adeo uero non uult quemquam non habere, uti non habenti ipsum, quod habet, adimat.