Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Sed inter haec, habens potestatem duodecim milia legionum caelestium euocare, non ad iram commouetur neque ad ultionem exacerbatur. sequitur enim: cor meum conturbatum est in me. pati omnia in se ipse constituit. dummodo humanae salutis sacramenta perficeret. difficillimum autem hominis infirmitati est, intra se ipsum perturbationes mentis commotionesque cohibere, ut non etiam usque ad ipsam uultus demutationem, tacito licet motu, significatio anxietatis uel indignationis erumpat. uerum unigenito deo, quamuis infirmitas nostra suscepta sit, tamen diuinitatis suae non est abolita natura, ut non his omnibus, quae infirma sunt, salua maiestatis suae dignitate perfunctus sit, dum uniuersa, quae mortis nostrae sunt ac timoris, ita pertulit, ut in eum inciderent haec potius quam inessent. dum infirmitas nostra magis est, quam naturalis in deo est. denique idipsum sequens sermo conexuit, cum dixit: et formido mortis cecidit super me. timor et tremor uenit super me et contexerunt me tenebrae. et haec quidem in eum omnia, quae nostrae necessitatis sunt, inruerunt; sed ab eo naturae suae uirtute suscepta sunt, dum mortem nostram, potens non mori, etiam timore in se mortis ingruente non renuit.

Et cum haec eadem, tamquam in hominem, imbecillitati [*](1 potestate cnrr. m..3 R potestates ex potestatem m. 1 V legionii « legiones corr. m. 1 R caelestiii legionu PT 4 ipso PTE 6 intra em add, m. 2 V se om. V ipsam ex ipsa m. 2 V perturbationis mentis em commotionisq. (corr. m. 2) P perturbationesquae V 7 demonstrationem R 8 sigiiificatio ex significationibus m. 1 V 9 quauis ex qua m. 2 V nostra R suscepta ex suspecta P 10 oblita Ve ut ū his P 151 sunt om. V 14 in P uerbis dum infirmitas — in deo est expunctis haec sunt superscripta: du infirmitatis nre magis .1' quod in assumpto patitur homine q diuine q inpassibilis .1' nature nostra magis quam (om. est) V 15 in id ipsum se sermo P (T in marg. infer.), id ipse sermo Tl 15 connexuit 7' contexuit V dicit VPTE 17 contexerunt ex contexuit m. 2 V contexit RPTE tenebra PTE et haec quae quidem corr. m. 2 r 18 omnia in eom R nostris necessitatibus (om. sunt) R 20 timori R timorem rb inruente R ingruentem Vrb 21 rennuit V'RP 92 ibicillitati V ante imbecillitati P* srlpr. scr. oni'. )

152
eius dominatura cecidissent, tamen, ut non subiectum se his, quae ingruerent, edoceret, subiecit : et dixi: quis dabitmihi pinnas sicut columb»? et uolabo et requiescam. non infirmus est, cui ad euolandum de contegentibus se tenebris metuque mortis pinnae non aliunde sumendae sunt. cum enim dicit: quis dabit mihi?, non poscentis ab aliquo. sed non aliunde sperantis est. euolare autem ut columba festinat, id est in spiritalem redire naturam. nam et in columbae specie spiritus in eum uolando requieuit habitatione aliquando in eo homine, qui tum de Iordanis aquis ascendebat, inuenta. et haec quidem precationis est causa, quia infirmitate corporis adgrauatus hoc, quod nobis est mortale, susceperat, ut caro factus in spiritum euolaret. et harum quidem pinnarum suarum in psalmo alio ita meminit: si sumpsero pinnas meas ante lucem et habitauero in postremis maris. etenim illic manus tua deducet me. suas itaque sumet, ut intellegatur eas ex his euacuatus adsumere.

Sed sumptis pinnis, ut uolando requiescat, quo sit quieturus, ostendit dicens: ecce elongaui fugiens et mansi in deserto. ceciderunt quidem super lucem tenebrae, sed tenebrae eam non conprehenderunt. elongauit enim fugiens. qui ne a contegentibus quidem potuit conprehendi. fugit ergo etiam eos, qui se persequebantur, et ab his longe factus habitat in deserto. et quod desertum hoc uel quae solitudo sit — nam [*]( 14 Pe. CXXXVIII, 9. ) [*]( 1 eius del. P* dominantur P accidissent P s = = corr. m. 2 1' 2 ingruent V doceret V 3 pennae II ex corr., P7' 4 ad uolandum PT contegentib. ex ctegentib. P cunctis gentibus R 6 pennae PT aliundae P 6 poscentis ex poscentes m. 1 R 8 id est apiritalem V nam om. PT 9 aspiciet ips V 10 in e ^ corr. m. 1 V 11 praecationis VR qui V 12 degravatus VPTE 18 in spu P in spiritu T euolarft (& in ras. 3) R pennarum PTE 14 pennas R3PT 16 etenim illic VR ita enl illic Pita eni illuc T etenim illuc E de illic in uersionibm h. L antiquis cf. Sabatier Il, 269 suas add. m. 2 V pennas suas T sumit PT 17 et hia PT euacuatua ex uacuatus R 18 pennis PT 19 elongaui ex longam m. 2 V 20 in solitudine PT 21 longauit P 22 qui in ea R contingentibus PT continentibus V 28 se om. r ab his (om. et) V 24 et qud R desertum ex deserto m. 2 V. )

153
eodem uerbo utrumque graecitas elocuta est — ita alius prophetadeclarat: laetaredesertumsitiens, exsultetdesertum et floreat tamquam lilium: et floreant et exsultent deserta Iordanis. inualescite manus inualidae et genua dissoluta: consolamini modici animi, sensu inualescite et nolite timere. ecce deus iudicium reddet, ipse ueniet et saluabit nos. tunc aperientur oculi caecorum et aures surdorum audient, erudietur lingua mutorum. tunc saliet claudus tamquam ceruus. uenerat quidem ad oues perditas domus Israhel; sed ab his fugatus haec deserta laetificat. in his enim manet et manet, postquam uolando requieuit. est enim dei requies, quae impiis denegatur, cum dicitur: s i intrabunt in requiem meam; resumpta spiritali gloria unigenitus deus in his, tamquam in templo digno se, corporibus. quae erant antea deserta, requiescens, quia plures iam filii desertae magis quam eius, quae habet uirum.

Non sum autem nescius, plerosque solum uerborum sonum et litteram contuentes nihil de omnibus fere psalmis congruum aliquid personae domini nostri Iesu Christi existimare, putentque totum querellis prophetae increpari. sed nos litem non mouemus. neque enim destruimus, sed adstruimus, addentes potius de obscuris intellegentiam, quam simplicibus detrahentes: quia, quaecumque Dauid aut passus aut questus est, etiam passionibus eius, qui uniuersitatis nostrae caro est factus, inpleta [*]( 2 Esai. XXXV, 1 aqq. 13 Ps. XCIV, 11. 16 Esai. LIV, 1. ) [*]( 1 eo locata eat P et ita Pb 8 florient V florent R 4 inualeacitae V1 5 disBoluta om. V consolamini ex consolatamini m. 1 V mi consolidamini T 6 ani corr. m. 1 V ecce d5 V ecce dfis R ecce deua noster E 9 et erudietar T mutorum ex mortuorum m. 2 V timc om. V tn P sali - et P salit V 10 clodus VP 11 ietrahel V • irl R 18 inpiis Vsed cf. Acad. p. 27 15 tāquam templo R 16 ante V reqaiescit TE (de participio, quod habent VRP, cf. Victor Vito ed. Petschenig p. 165) iam om. V fili V 19 de hominibus V 20 aliquid om. PTE personam R nostri om. V putent. quae R 21 quaerellis VR querelis PT profetae VR non mo mouemus V 29 onim add. m. 2 V 28 potius d5 de PT quam om. T 24 quaestus YR. )

154
sunt. et, ut arbitror, ea, quae secuntur, intellegentise nostrae cursum probabunt.

Intercedens uero diapsalma demutauit et sensum. nam omnis rursum aduersum eos, de quibus est querella, fit sermo, honore tamen eius, ad quem omnia est referre solitus, antelato. sequitur enim: expectabam saluificantem me a, pusillanimitate tempestate. non noua haec eius expectatioest; nam et in eo psalmo, quem ex persona eius esse non dubium est, sic precatus est: salua me, dens, quoniam intrauerunt aquae usque ad animam meam. infixus sum in limum profundi et non est substantia. ueni in altitudinem maris et tempestas demersit me. ab hac igitur tempestate atque ab hac pusillanimitate — humiliatus enim erat usque ad mortem crucis — saluari expectat ab eo, ad quem precatus est dicens: pater, clarifica me apud temetipsum claritate, quam habui apud te prius quam mundus esset.

Sed expectans, saluari se, plus iam quam spem salutis expectat. sequitur enim: praecipita, domine, et diuide linguas eorum. proprietatem uerbi siue hebraici siue graeci latinitas, uti in multis, non elocuta est. nam id, quod praecipita dicitur, cum illis ϰαταπόντισον enuntiatum est: quo sermone non ut praecipitentur, sed ut in profundum demergantur, oratur. demergi ergo eos linguasque eorum diuidi [*](9 Ps. LXVIII, 2 sq. 15 loh. XVII, 5. u ) [*](1 ut supr. scr. m. 2 V ea q V seenntur R sequintur corr. m. 2 V v sequuntur PT if. Acad. p. 23 8 intercidens P demutabit (sic) P 4 aduersus VPT quaerella VR querela PT 6 pusillianimitate V r 7 peocatio corr. m. 2 V est add. m. 2 V 9 praecatus VR 10 aquae ex quae m. 2 V 11 lima T limeum ex liminum m. 1 V limo RPE 13 intepestate P adque VR pusillianimitate V humiliat' temerat' q : ad P hnmiliatus usque ad T 15 praecatus I'/? aput VR 16 clam ritatem V 20 proprietate 1' uerbi — R hebreici V haebraici ex haebraeici R 21 ut VPT non ex nun m. 3 R eloouta ex locuta R est (eezcorr.) R 22 caraporison r ΓΑlΑΡΟΝΤΙSON R cataponteson P ΚΑΤΑΠΟΝΤΕCONT e = nuntiatum R ennuntiatum V 23 B praecipitentur (om. ut) P 24 demergi (gi in ras. m. 3) R eorum dauid rogat t. )

155
rogat. quorum aliud sub Noe, aliud post aedificationem turris scimus effectum, cum illos diluuio submersos consumpsit profundum, hos uero linguarum diuisio ad causam aeternae inter ae concertationis discreuit, ut conspirationem aduersus deum initam, dum se inuicem et nesciunt et metuunt, non tenerent. non dispar ergo nunc in hos poena deposcitur, scilicet ut iure gentium, quas in aquis significari meminimus, absumpti et in omnes linguas, cum quibus nunc habitant et quibus locuntur, diuisi amitterent uitae ac regni sui dignitatem.

Ut autem ob uitia ciuitatis contradictionemque praeceptorum suorum haec consecutura nosceremus, adiecit: quia uidi iniquitatem et contradictionem in ciuitate; die et nocte circumdabit eam super muros eius, et iniquitas et labor in medio eius: et non defecit de plateis eius usura et dolus. ob haec igitur uitia et crimina futurae captiuitatis et dispersionis poena deposcitur; sed potissima crimina sunt iniquitas et contradictio. nam eum, quem lex et prophetae nuntiauerant, reicientes contradictione impia respuerunt. quae contradictio nocte et die circumdans muros ciuitatis ipsius supergressa est, quia et ipsa passionis suae nocte, cum se uidendum in consessu et a dextris uirtutis profiteretur, discissa ueste etiam cum blasphemiae inuidia contradixerunt. in muris autem tuitionem salutis significari meminimus; sicut cum nouae Hierusales aedificatio et munitio, id est constructio et custodia ecclesiae caelestis optatur, ita scriptum [*]( 2 dilubio V1 submersa consumit V 3 uero deest, era*. ergo R 4 concertationes R1 contrectationis V 6 non dispar ≡≡=- ergo R n diraipare ergo P ergo (ante ergo spatio 2 uerborum uacuo) T in b n 08 corr. m. 2 V ut inre corr. m. 2 V 7 absubmpti V1 8 inter oneg et linguae uocem iniurias del. m. 1 V loquuntur PTE 18 supra n t muros PT et iniquitas et dolor PT 14 i R deficiet PT 15 plaeis rorr. m. 1 V 17 potissima in crimina V potissima in crimine PT potissima inter crimina E contradictionem eum V 18 profetae VR nuneiauerant RT 19 circumdat & muros R sed. cf. infr. p. 166, 5 21 concessu V 22 blasfemiae V 24 nonae ex nomi nomine V noua P hiertisales V hierusaleB P hieruaalem RTE cf. Acad. p. 28 25 ccleeiae V scribtum V. )

156
est: benigne fac, domine, in bona uoluntate tua Sion et aedificentur muri Hierusalem. erat ergo tum in eo populo custodia spiritalis et dispositae per angelos legis administratio communiebatur. sed ubi ipso mediatore legis reiecto hos muros et hanc custodiam circumdans iniquitas supergressa est, tum coepit maius esse ipsa munitione peccatum, ut iniquitas uinceret custodiae uoluntatem, usura et dolo ceterisque, quae in lege sunt uetita, redundante.

Et indignationem tantae huius iniquitatis ostendens subiecit: quoniam si inimicus meus inproperasset mihi. supportassem utique et si odiens me super me magna locutus fuisset, absconderem me utique ab eo. tu autem, homo unianime, dux meus et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos. in domo dei ingressi sumus cum concordia. querella non de passione est, sed de apostolo proditore. nam cum salutem generi humano suscepta crucis morte donaret, non potest uideri sacramentum hoc magnae pietatis arguere. nam utique si inimicus esset, querellae causa non esset, cum id in se consummaretur, quod ad salutem nostram perpeti ipse uoluisset; sicuti si odiens se locutus super se magna fuisset, absconsus ab eo fuisset, quia ei non cognitus in homine deus esset et ob hoc minus esset criminis nescienti — non enim gentes uerbum carnem factum pranuntia sibi lege didicerunt, quod utique his, qui sub lege sunt, etiam ipsis gestis ad speciem [*]( 1 Ps. L, 20. ) [*]( 1 benignae R domine om. R 2 ut aedificentur Pb cj: Sabatier 11, o 105 g = tii eo P ergo tum ei T 8 dispositae ex disporsitae m. 1 T' laegis R 6 tunc PT 7 custodiae ex custodire m. 1 V cnstodis e 8 redundantibus Tt 9 et — tantae om. V indignitatem PTE ostendens dicit V 10 meus om. PT maledixisset (sed supr. Rcr. inrppera.вsa) R 12 absconderet V1 13 unanime P unanimis RE et notus meus sup. lin. a m. 2 V 16 quaerella VR 16 protraditore V traditore PT 17 humano generi P cruci V 19 querellae — esset om. PT 20 nostrae r 21 et sicuti E odiens elocutus V magna esset PTE abflconsus — fuisset om. V 22 ei in ras. m. 3 R 28 et om. r ab P hoc om. V 24 carne V carne R praenunciata R dedicerunt V1 25 his bn que V ipsis gestisi V1 ipsius (u eras.) gentis P ipsius gentia T. )

157
futura ueritatis aptatum est, cum et hominem Abraham adorauit et Iacob in homine deum uidit —; portasset utique haec obprobria gentium, quod, cum essset homo, se deum faceret, quod daemonium habens populum seduceret, quia ignorassent haec omnia in lege, quae ad Israhel lata est, contineri. uerumtamen cum unianimis et dux et notus haec faciat — unianimis, cum electus ad apostolum est; dux, cum demorante domino ipse ad praedicationem aduentus sui ad castella praemissus est et futuri regni dux ab eo ac princeps est constitutus; notus autem, cum omnes ingressus eius egressusque didicisset cognouissetque in hominis filio et dei filium, qui et particeps in demutando ex aqua uino et dulcificando in populi cibum hordeo extitisset conuiuioque eodem usus esset secumque dei domum semper esset ingressus —, maiorem de se querellam in hoc consortium diuini ministerii adsumptus exhibuit.

Sed quamquam specialia haec in impietatem eius dicta essent, tamen poenae decretum refertur ad plures. ueniat mors super eos et descendant in infernum uiuentes, quoniam nequitia in hospitiis eorum, in medio eorum, ita super eos morte uentura, ut ad poenae sensum uiuentes descendant in infernum, cum in hospitiis eorum et in medio eorum, id est totos ipsos intra extraque nequitiae opera circumdent.

Verum ille haec haec agentibus atque meditantibus, ad [*](2 portasse se utique VRP portasse (om. utique) e ob rpbria ex obrppi ia m.1 R 3 deum se E 4 daemone PT 5 istrahel V 6 unanimiB RP (in R u supr. scr. m. 1) et dux — unianimis in marg. infer. add. m. 1 V unianimus T unanimus R 7 eiectus V1 ad apostolatum P in apolltolum E 10 omnis R eius egressuaqueque in marg. m. 1 V ni dedicisset V1 cognossetq. cognossetque VT cognosoeretque E 11 hominig ex homine m. 3 R particepe ex participes corr. m. 1 V 12 pro doloifioando Rened. coni. multiplicando 14 & hoc R 16 diuini — qua (lit) specialia mpr. scr. m. 1 R (qua specialia postea eras. et repetitum poll ēsortiũ) 16 in impietate R impietatem (om. in) P 17 fertur R 18 desoendent V 19 nequitiae PT in medio ipsorum PT (ipsorum in rlU. P) 21 infernum — eorum et in om. V cum hogpitiie PT 22 eat id est R totue V 23 circum V 24 adque YR. )

158
quem spes et precatio sua esset, ostendit dicens: ego ad dominum clamaui et dominus exaudiuit me. uespere et mane et meridie narrabo, renuntiabo: et exaudiet uocem meam. liberauit in pace animam meam ab his, qui adpropiant mihi, quoniam inter multos erant mecum. et exaudiet me deus; et humiliauit eos, qui est ante saecula. clamorem fidelem mox dominus exaudiuit et hanc ipsam exauditi clam oris sui gratulationem uespere et mane et meridie narrabit, diem omnem in his diei partibus, per quas dies continetur, ostendens. talis autem temporum ordo non nisi ex prophetica scientia distributus est, ut uespere et maneetmeridie nuntiet, quia secundum legem et obseruantiam legis a uespere dies coepta eadem ipsa usque ad meridiem deputatur, cum inchoationem diei non mane lux reddita, sed uespere nox facta perficiat. narrat ergo et renuntiat ea, quae psalmo continentur, quod uocem eius audiet et in pace animam suam liberet — pacificauit enim omnia in caelo et in terra — et liberet ab adpropiantibus sibi. superior enim querella de proximis, cum etiam unianimus et dux et notus haec ageret cum apostolis ceteris et ipse electus in apostolum. deus ergo, qui est ante ssecula, id est, per quem omnia sunt. quia ante omnia sit, exaudiet eum et humiliauit eos, cum indigni gloria aeternae resurrectionis effecti sint. e e [*]( 1 spιs ≡R praecatio V R ad deum PTE 2 me om. T ueaper corr. m. 2 V3 narrabo supr. scr. m. 1 P renunciabo R et renuntiabo (renunoiabo T) PTE 4 liberabit PTE cf. Sabatier. II, 111 5 adpropiant I* appropriant ex appropinquauit m. 1 V adpropinquant R cj. infr. 18 6 exaudiet (om. et) R humiliabit RPTE 8 exaudit PTE e « et hanc — exauditi om. V 9 uesper et/man corr. m. 2 V narrauitl' in his di F 11 profetioa VR 12 meridiae R nunciet RT 13 usque in VPTb 14 inooationem RT non male r 16 audiat TE cf. Lucifer ed. Hartel p. 368 in pacem (om. et) Ix 17 liberet ex liberam m. 2 V pacificauit omnia P paoifioane oaa T 18 ab inproperantibua PT 19 quaerella VR unanimus R unanimiu PE 91 ante deus del. et m. 2 V per quae r 92 qui ante P et exaudiet V humiliabit RPTE 28 gloria supr. scr. R gloria ex gloriae V glorie PT aeternae ex certae m. 1 V aeternae et PT. )
159

Nam interiecto diapsalma omnem his ob inpaenitentem impietatis professionem spem recidit dicens: non enim est illis commutatio et non timuerunt. omnes secundum apostolum resurgent, sed non omnes commutabuntur, quia non timuerunt deum. fas enim fuerat ignorantes in homine deum resurgentem tamen deum ex mortuis credidisse, patente his etiam post passionis piaculum paenitentia et indulgentia. non enim solum non timuerunt deum, sed cum ad retribuendum his manum extendisset, id est auxilium obtulisset, contaminauerunt testamentum eius: cum eum, qui testamento legis ad salutem praenuntiatus est, reppulerunt. sequitur enim: extendit manum suam in retribuendo. contaminauerunt testamentum eius: diuisi sunt ab ira uultus eius. et idcirco demutatio his non relicta est, quia pro peccato semel mortuus et resurgens eos tantum demutatione donauit, qui secum per fidem et commortui sunt et resurgent. hos autem ab ira uultus sui euersa ciuitate diuisit partemque eorum cum infidelibus ponens eos uel dispersit in omnia, uel diuisit a sanctis.

Dehinc de generali querella ad significationem eius, qui et dux et unanimus et notus fuerat, sermo se rettulit: et adpropiauit cor eius. mollierunt sermones eius super oleum, et ipsi sunt iacula. admixtus apostolis et curam pauperum agens, maximum scilicet ministerii opus curans, adpropiauit cor suum — ab adpropiantibus enim liberari animam suam gratulatus est —, non utique ministerio fidei adpropians, sed irae dei et contaminationi testamenti eius. ceterum ipse [*](8 I Cor. 35, 61. ) [*]( 1 interiecto ex interieotio m. 1 V 51 recidit (i prior. loco in ras.) R recedit P 3 timaerant deum PTE 4 surgent RP7' 5 ignorasee PTe 6 resurgentem tamen dm̃ in marg. super. a m. 2 V credidisaent PTe (e ante resargentem add. si) patente = his R 8 ad tribuendum PT 11 repulerunt PE 12 manum ex manuam m. 1 V 15 mortuus 11 ■ at et PTE 19 genera R quaerella VR 20 ei dux PT ei et dux E nnianimus T unanimia PE se om. V retulit RPTE 21 molliti sunt T 28 ministrii V ministerio P 24 adpropriauit T adpropria ̄suatibus corr. m. 1 V 26 vtiq. r ministeria P adproprians r 26 ira V contaminati V. )

160
blandiloquus, emollito super oleum sermone curam agere se pauperum fallens etiam tum, cum pretiosi unguenti effuso alabastro conquestus est, tamquam id magis ueniri in sumptum inopum debuisset. sed ille occasionem furti de pecuniae conlatione quaerebat. et istiusmodi furti blandiloqui oleum psalmo alio euitat propheta, cum dicit: oleum peccatoris non inpinguet caput meum, quia sub specie boni operis malitiae arma conmoueat. sunt autem etiam in uerbis iacula, sicuti dentes scutum et sagittae sunt, et lingua machaera acuta est. haec igitur sermonum iacula detestatur, quae magis sub blandimento et adulatione nocitura sunt.

Sed inter ista inimici iacula inperterritus manet nobisque portum securitatis tutum fidumque demonstrans. sequitur enim: iacta in deum cogitationem tuam, et ipse te enutriet: non dabit in aeternum fluctuationem iusto. ademit nobis etiam in euangeliis dominus sollicitudinis necessitatem dicens: nolite solliciti esse de crastino; sufficit diei malitiasua. quaerite primum regnum dei et iustitiam, et omnia praestabuntur uobis: omnem scilicet curam in promerendo dei regno et iustitia collocandam. iactanda ergo cura super eum est: ipse enim enutriet, secundum illud: super aquam refectionis enutriuit [*]( 6 PS. CXL, 5. 9 Pe. LVI, 5. 17 Matth: VI, 33 sq. 22 Pe. XXII, 2. ) [*]( 1 blandiloqua (s in ras.) R 2 praetiosi VR effus = o R eflFusio V con ' i i 3 conquestus (tus add. m. 1) est V quaestus est R 8 ueneri R uenire T 4 occasionem ex occasionecon m. 2 V 6 et e eiusmodi P et eiusmodi VT forte blandiloqui V forte blandiloquii PTE 6 profeta VR ae 7 impinget T capud VR maliti corr. m. 2 V 9 dStis V maohera RPT macera V 10 ea tV um. P q magis V 12 interritus V 18 porti corr. m. 1 R securitatis ex securitati R securitatem r tutum fidumque VRPT praebere, ob falsam Bened. adnot. commemorandum erat demonstrat PTE 14 in dominum RPTE 16 fluotuationem eius R 16 et ademit V in euuangeliis VR sollicitudines T 18 sufficit enim diei b 19 et iustitiam eius RE nobis V 20 omnes r o promerendam corr. m. 1 V iuatitia R cõlocanda V 21 super eum (eum ex ea rn. 1 V) cura est VPTE. )

161
me. enutriens autem non relinquet in fluctibus istius saeculi, sicuti enutritus Iacob omnem tempestatem et odiorum et durae seruitutis euasit dicens: deus, qui enutriuit me a iuuentute mea. ipse enim uitae auctor est, ipse cibi largitor, non terreni tantum, sed etiam spiritalis.

Sed illo super aquam refectionis educato et a procellae fluctibus liberato digna impios poena consequitur, cum dicit: tu uero, deus, deduces illos in puteum interitus. uiri sanguinum et dolositatis non exdimidiabunt dies suos: ego autem sperabo in te, domine. est quidem puteus aquae uiuae; sed est et puteus interitus secundum illud: non me demergat tempestas aquae, neque absorbeat me profundum, neque contineat super me puteus os suum. non relicto igitur in fluctuatione iusto illi in puteum interitus deducentur, cuius os clausum resurgenti ei inferis unigenito deo esse non potuit. ceterum post passionem domini statim eos belli uictoria cum excidio ciuitatis absumpsit: omni promiscua aetate ad satisfactionem uincentium interempta, non dimidiatis uitae diebus iuuentute prostrata. dies autem pleni sanctis et fidelibus reseruantursecundum illud: et dies pleni inuenientur in his, quorum spes semper in domino est: qui est benedictus in saecula saeculorum. amen. [*]( 3 Gen. XLVIII, 15. 19 PB. LXVIII, 16. 90 Pa. LXXII, 10. ) [*]( 1 huius seculi P 2 sicut P'1' 4 enim supr. scr. T ipsi cibi V 6 edocat V 7 impiua P 9 uiri sup. lin. V dolosi PT exdemidiabunt V (cf. Sabatier II, 111) dimidiauerunt PT dimidiabunt R 11 sed est et e sed est VRPT 13 sorbeat V sed cf. Ps. LX VIII cap. 13 14 puteus eapr. scr. m. 1 P in fluctuatione P 15 ille PT deduoetur PT i elvsos clausum V resurgenti et ex P resurgentes ex corr. m. 3 R resurgente ex e 17 adaumpsit V 18 ad statiafactionem corr. m. 1 V euincentium PT 21 inueniuntur in his V inuenienttir his RPTE 83 amen om. V Explioit PBalmus LIIII inoipit Psalmus LVII V Explicit Psalmus Lini incipit PsalmuB LV R Explicit Psalm. LIIII incipit LV P Expl. de LIIII Psalmo inoip. de LV T. ) [*]( XXII. Hflar. Pict. pars I. ) [*](11)