Tractatus super psalmos

Causam autem diligentis huius amplexus ac uinculi propheta subiecit dicens: adprehendite disciplinam, ne quando irascatur dominus, et pereatis de uia iusta, cum exarserit in breui ira eius. adest enimp“nae dies, qui in exardescente ira domini significari intellegitur: in [*](5 Philipp. m, 12. ) [*]( 1 facientes ex faoientis 11 2 illud ex illum m. 2 V Istraheli V 5 ric et beatus Paulus e adpraehendat VR et sic saepe 9 et ipse ex ipse m. 2 V adferre cupiat R cf. Acad. p. 24 10 adpraehendere V 11 inuade≡≡≡ re V quod adpraehendere poterat V 18 d5 ad nitarame corr. m. 1 V dissidentis VR h diffidentes e 14 adpraehendendum R ad praehendendu V nunc in quod V 15 ut sup. lin. a m. 2 V in eam ex in eum m. 2 V 16 eximit b 17 adpraehendemus ex adpraehensi m. 2 V id in quo fuimus adprehensi sup. lin. a m. 2 V 18 post consequamur 1 litt. eras. R 19 itaquae V ert del. m. 2 V 90 aplexu ex plexu m. 2 V et uinculo V ne = labatur (eras. e) R excidat. 21 complexus Ed. Par. 1572 b ac in ras. R 28 uia ex uir m. 2 V 94 poene ll. )

Non morosa haec ira est, per quam a iusta uia pereunt, ne quis sibi interim p“nse lucro inter moras iudicii blandiatur. in breui namque exardescit ira. excipit enim nos statim ultor infernus: et decidentes de corpore, si ita uixerimus, confestim uiae rectae perimus. testes nobis sunt euangelicus diues et pauper: quorum unum angeli in sedibus beatorum et in Abrahae sinibus locauerunt, alium statim poena? regio suscepit. adeo autem statim poena mortuum excepit ut etiam fratres eius adhuc in supernis manerent. nihil illic dilationis aut morae est. iudicii enim dies uel beatitudinis retributio est aeterna uel poenae. tempus uero mortis habet interim unumquemque suis legibus, dum ad iudicium unumquemque aut Abraham reseruat, aut poena.

Et idcirco copiosum hunc sacramentis caelestibus psalmum sic propheta conclusit: beati omnes, qui confidunt in eum. non trepidam spem neque ambiguam perfectio beatitudinis exigit. confidentia ad id opus est, firmae scilicet opinionis, et indemutabili uoluntate: quia plus sit confidere, quam sperare. confidendum ergo est, ne nos a uia recta exardescens breui dei ira deperdat. fidelis enim [*]( 2 a iusta uia (a supr. scr.) R a uia iusta V de uia iusta E re i R 4 tametsi ex tamet m. 2 V manet ex namet m. 2 V maneat E m « tamen R õ impii pereunt — de uia iusta om. R 8 per qua a iusta V per quam iusta R per quam de iusta E 9 in poene lucro R (b) 10 in breui ex in brebi m. 2 V 11 decidentes ex deoidintea m. 1 Y decedentes E 12 de uia recta E sunt om. b 13 habrahae R 14 sinu E 16 adhuc om. Va 20 aut sup. lin. a m. 2 V poenae ex poena m. 3 R 91 sacramentis ex saoramentum m. 2 V 84 firmse scilicet opionis V1 firmae opinionis soilicet E 95 sit sup. lin. a m. 2 Y 97 in breui ex breui m. 2 V ira dei E. )

Quorundam psalmorum absoluta intellegentia est, quorundam obscurior sensus est; diuersitatem utramque adfert diuersitas prophetiae. per multa namque et uaria genera sermonis ad agnitionem dei hominem spiritus sanctus instituit. nunc sacrament-orum occulta per naturas et conparationes hominum conprehendens, nunc fidei simplicitatem uerborum absolutione conmendans, nunc uitae ordinem praeceptorum ueritate confirmans, nunc quid prouidendum sit et cauendum per personam prophetae, qui psalmum scribat, ostendens: ut per hanc multiplicem et diuitem copiam doctrinae, per quasdam partes et incrementa discendi totius Intellegentise sedificatio conparetur. et erit nobis psalmus positus in exemplum, cuius superscriptio talis est: in finem pro occulta filii, psalmus Dauid. itaque per naturam eorum, quae et occulta et in fine sunt, quaerenda est psalmi intellegentia.

Psalmus inscriptus non est in finem pro occulta filii, nisi tantum in id, ut, ex quibus psalmus ipse consisteret, nosceretur. omnia autem, quae ad titulum sermonis adduntur, ex quibus sermo sit initus, testantur. non enim conuenit, ut in sermone aliud sit, aliud in titulo, quia titulus uelut index eorum est, de quibus scribitur. uerbi igitur eius, quod in fine dicitur, ratio est intellegenda. in fine est, ultra quod nihil est, [*](1 loh. V, 24. ) [*]( 1 est om. It. Explioit psalmuB II incipit de titulo noni psalmi feliciter rr Finit psalmns II. incipit - - - XIII R 5 in finem — Dauid del. V filii om. r 6 quorundam ex quorumdam V 7 utraque r utique b 8 namque ex quae corr. m. 2 V 10 et ex et et m. 2 V comparationem rb . omnium conpraehendena V 12 praeoeptorum ex praeciceptorum corr. m. 1 V 15 quasdoam corr. m. 1 V 16 dis- 11 . cedi (corr. m. 2) V 17 nobis sup. lin. a m. 2 V 18 pro ocoulta Vr qf. Neue Formenl. II, 784 Sabatier II, 20 19 et fine V 91 insoribtus eet (eat tup. lin. a m. 2 V 24 testantur ex uestantur m. 2 V 26 nelnt ex ueluti V 26 e rum (corr. m. 2) Y eat om. V 27 niohil r. )

Et de his quidem testis est nobis beatus apostolus Paulus ita dicens: prout legentes potestis intellegere intellectum meum in sacramento Christi, quod aliis temporibus non est cognitum filiis hominum, sicut nunc reuelatum est. et rursum: mihi minimo omnium sanctorum haec gratia data est in gentibus, euangelizare inuestigabiles diuitias Christi et inluminare, quae sit distributio sacramenti eius, quod abs conditum est a sseculis in deo. hoc est igitur occultum, de quo et dominus ait: non est absconsum, quod non cognoscatur. neque opertum. quod non reuelabitur. sed psalmus occulta continet, non occultum. recte ita: nam consequentia docent plura fuisse, non unum. est enim occultum, deum salutis humanae causa non in caelesti gloria et claritate nominis sui adfuisse, sed [*]( 16 Epbes. III, 4. 19 Ibid. 8, 9. 24 Matth. X, 96. ) [*]( 51 enim sup. hn. a m. 2 V in ea V cf. Neue Formenl. 1,672 in eo rb & est ex in est corr. m. 2 V 8 aptae Vr dictaeuae ex dictaeq. m. 2 V et ex at m. 2 V 6 esse sup. lin. a m. 2 V 6 quotiensque V cf. quae dixi Acad. p. 29 quotiescumque rb titulos habent r 9 aintque ei V in quae et r 10 protulerint Vr 18 uidemus scripsi aedemne V aedem' r et deinde b edidimus coni. Bened. in adn. cf. Acad. p. 93 15 apostolus sup. lin. a m. 2 V Paulua om. rb 19 releuatum V miohi r 24 eat ergo rb 25 abcdaum V 29 caelesti ex caelestia m. 1 V. )

Finem autem non uelut quendam rerum occasum, sed decurrentium modum consummationemque significat; neque ut in abolitionem desinatur, sed ut in quendam manendi terminum ea. de quibus agitur, collocentur. quis ergo hic finis sit, id est quse rerum omnium absoluta perfectio et quae absconsa sit, beatus apostolus ad Corinthios ita loquitur: quomodo enim inAdam omnes moriuntur, sic et in Christo omnes uiuificantur. unusquisque autem suo ordine: primitse Christus, deinde qui sunt Christi, qui in aduentu eius crediderunt; deinde finis, cum tradiderit regnum deo patri, cum euacuauerit omnem principatum et potestatem. oportet enim illum regnare, donec ponat omnes inimicos sub pedibus suis: deus enim omnia subiecit sub pedibus eius. nouissima inimica deuicta est in eo mors. cum uero dixerit: omnia subiecta sunt, absque eo, qui subiecit illi omnia, tunc ipse subiectus erit illi, qui sibi subiecit omniautsit deus omnia in omnibus. hic igitur est finis occultis, mortuorum resurrectio, sanctorum clarificatio, malitise dominantis abolitio, mortis interitus; et per hoc Christi regnum patris quoque dei regnum: his enim gestis postquam filio erunt a patre uniuersa subiecta, non ut per subiectionem regni adimatur aeternitas, sed ut nos [*]( 12 I Cor. 15, 22-28. ) [*]( 3 et editam fuisse V et absque nostro nascendi Bened. In adn. 8 consummationemque ex consammationem quae m. 2 V 10 id est o quae V id q r item quae b 11 et quam b abconsa V 14 rdine corr. m. I V 19 inimicos ex inimicos suos corr. m. 2 V (cf. Nou. Test. Vat. Tischend. 147o) 21 cum uero indixerit omnia sup. lin. a m. 2 V [de indixerit cf. Acad. p. 22) 22 subiecta sunt ei r 24 ut eit deus omnia om. r 25 sanctorum glorifioatio b 27 dei et regnum rh 29 subiectionem ex snbreptionem corr. m. 2 V sed nos (om. ut) Yr. )

In multis nos erudiens apostolus etiam id edocet, cum omni reuerentia uerbum dei esse tractandum, dicens: qui loquitur, tamquam eloquia dei. non enim secundum sermonis nostri usum promiscuam in his esse oportet facilitatem; sed loquentibus nobis ea, quae didicimus et legimus, per sollicitudinem sermocinandi honor est reddendus auctori. et exemplum nobis caelestis doctrinae praestat humani officii consuetudo. si enim quia uerba regis interpretans et praecepta eius in aures [*]( 20 I Petr. 4, 11. ) [*]( 1 et inmortalitate ex et et inmortalitate m. 2 V gloria rb 8 iam in familiam ex in familiam m. 2 V 5 subiectione scripsi aubiectionem Vrb per aubiectionem coni. Bened. in adn. — cf. de Trin. XI, 32, Stud. 1889 p. 320 7 Busoitatis in omnibus r 13 haec ex ham m. 2 V 16 Explicit psalmus VIHI incipit psalmus XIII feliciter V Explicit de titulo psalmi noni incipit psalmus XIII. Lege feliciter r — in cod. R, qui omisso nono hunc psalmum secundo adnectit (uid. supra), post integrum ipsius psalmi textum desunl duo priora tractatus capita in multis nos erudiens — exultet Israhel. 17 insipiens ex incipiens m. 2 V 19 in multis ex in mulmtis m. 1 V etiam inde docet r 91 eloquia ex eloquiia m. 2 V 26 interpraetans V in aurem rb. )

Qui lectus est psalmus, in finem inscribitur. si omnes ita inscriberentur, nihil esset difficultatis; excluderet enim omnem generalitas quaestionem. sed cum aliam alius habeat inscriptionem, ex causis diuersis tantum necesse est diuersitates inscriptionum extitisse. duplex autem in his, qui in finem superscripti sunt, intellegentia est: aut enim ea, quae in consummatione erunt, continebunt, aut eorum, quae in toto psalmo erunt dicta, absolutionem psalmi finis inpertiet. sunt autem in psalmo omnia aspera, horrenda, pertaesa, blasphemiis plena, [*](8 Hierem. XLVIII, 10. 12 Esai. LXVI, 2. ) [*]( 5 samua ex summas m. 2 V 7 niohil et sic saepe r 10 sanctasex sanctus m. 2 V aoribturas V 17 utriuaque r 18 thesauris Vrb 20 negligenter rb fort. recte omnia animis ex omnia enl animis m. 2 V 24 in fine V 26 alius aliam rb insoribtionem V 28 in fine Vr cf. Ps. LI, cap. 1 32 blasfemiis V. )

Ut enim qui pestilentem urbem ingressus omnes omnino inhabitantes morbo dissolutos et febribus sestuantes et diuerso aegritudinum genere confectos contemplatus sit et nullum illic medicum inueniens ingemescat et nihil auxilii, nihil remedii adesse tantis malis doleat et desseuire magis membrorum pestem cotidie sentiat sciatque medicum in longinquo positum mederi posse, si adesset, — quod solum superest — dolore desperationis exclamet, dicens: quis est qui eum praesentem efficeret et salutare eius adferret?, omnem scilicet sollicitudinem ad nota conuertens: pari modo spiritus sanctus contuens errorem generis humani, contuens mala saeculi huius ingrauescentia et morbum inmedicabili morte grassantem, ubi deus negatur a stulto, ubi abominandis uoluptatum fallaciis corrupti sint cuncti, ubi nullus bonum uolens sit, ubi eorum guttura innocentium sint sepulchra, ubi lingua usi sint in officium fraudulentise, ubi x uenenum aspidum labiis eorum uerbisque suffusum sit, ubi os amaritudine et maledictione sit plenum, ubi uelox pedum eorum [*]( 1 aceleribua ex scaeleribus m. 2 V quaerimoniis V 8 in prophanoa r quaerella V querela r 7 reliqua ex reliquam m. 1 V sequitur ex sedquitur tn. 2 V 8 ex Syon r Istrahel V dum auerterit rb 11 qui R quis V om. r ai quis coni. Bened. 14 ingemiscat rb 15 deseru≡ιr≡e corr. m. 2 V deseuire r * magis sup, lin. a m. 2 V 17 quod solum potest doloru deaperatione R 19 et supr. scr. m. 3 R adferre V 90 tt 21 cernens b 28 sint ex sunt m. 2 V sunt rb cuncti sup. lin. m. 2 V 25 sepulchra Rr (et alibi V) aepulcra h. 1. V lingu = si sint (in ras. fuit a) m. 1 V linguosi aint r 26 aspidum om. R uf s≡nf≡ fusum V 27 et maledictione (litt. lediotio in ras.) R om. Vr. )

Sion quae sit, apostolus docet, cum dicit: accedamus ad Sion montem etad sanctam ciuitatem Hierusalem; omnes enim currimus adprehendere, in quo sumus adprehensi a Christo, id est, inueniri in eius corpore, quod ex nobis ipse prsesumpsit, in quo ante constitutionem mundi a patre sumus electi, in quo reconciliati ex inimicis et adquisiti sumus ex perditis, in quo apostolus cum damno uniuersorum [*]( 22 Hebr. XII, 23. 24 Philipp. III, 12. ) [*]( 1 effundedum ex efundedam m. 2 V 4 plebis eorum dei r 5 dampna Rr 6 omiaao ex omnisso V 7 do creatore Vr reverentibna scripri reuerentea RVrE 9 crassantibos V 11 posset Vr 12 eseias V enyas r 14 adque Vr 16 uarias V orbe ex urbe m. 2 V 16 rp faisset (p supr. scr. m. I) R 17 potestate ex potestates V sanare r expectat R 18 paralyticus V paralities (paraliticus 1) r 18 et ad Fr cf. Sabatier III, 930 adn. ad Rb 94 adpraehendere VR adpraehensi sumus Rb 26 praesumpsit (prae in rax.) R ante ex te m. 2 V 28 et perditis ex et peruitis V. ) [*]( XXII. Hilar. Ytet. para I. ) [*]( 6 )

Sed in eo, quod salutare est, uirtus est nominis. non nos aptamus aut fingimus, sed in ueteris Testamenti libris salutare dominum deum nostrum nuncupari docemur, et proprie hoc nomen per pollicitationem gentibus semper indultum est. ait enim Esaias: et reuelauit dominus brachium suum sanctum in conspectu omnium gentium, et cognoscent omnes fines terrse salutare dei nostri. omnibus igitur gentibus reuelatum est et ab omnibus cognitum est. et rursum in psalmis spiritus sanctus exclamat: cantate domino canticum nouum, quia mirabilia fecit. ostendit dominus salutare suum, in conspectu gentium reuelauit iustitiam suam. et rursum: adnuntiate in gentibus gloriam eius et in omnibus populis salutare eius. et rursum: ostende nobis, domine, misericordiam tuam et salutare tuum d-a nobis. cuius spei desiderium dominus in euangelio ostendit, dicens: multi prophetse et iusti concupierunt uidere, quae uos uidetis, et audire, quse auditis. hoc salutare Simeon et exspectauit diu et, cum in manibus accepisset, agnouit et inter uagitus infantiae, inter cunarum sordes per fidem deum uidit. in talibus et agnoscens adorauit, dicens: nunc dimitte seruum [*]( 1 Philipp. ITI, 8. 10 Esai. LII, 10. 14 Ps. XCVll, 1. 17 Ps. XCV, 3. 19 PB. LXXXIV, 8. 511 Matth. XIII, 17. 26 Luc. II, 29. ) [*]( 9 luorum faciam r 3 adsumptione ex adaumpsione m. 2 V 6 dabit ex dauit m. 2 V 7 optamus ex optatus m.1V 8 deum om. Vr nuncupari ex nuncuparit V 9 hoc ex haeo m. 2 V ≡ — = i rs itationem corr. tn. 2 V (in rtu. fuit tibis) 10 Eseias V et om. R reuelabit r braccium V 13 post ab omnibus 2 lin. eras. V 14 in psalmus V 15 feoit dominus r 17 reuelabit ex reuelauit m. 2 V 18 et — salutare eius om. Vr 21 dfis ñ V dominus noster r in euuangeliis V in aeuangeliis r 29 cooupierunt V conoupiuerunt r cupierunt R 28 audistis V Symon corr. m. 2 V Symeon r 94 ezpectauit (om. et) Rb 26 et cunarum Rb cf. Acad. p. 93 fidem ex fide m. 2 V. )