Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Qualis autem a deo secundum uas figuli nostra confractio sit, idem docuit per Hieremiam prophetam, dicens: surge et descende in domum figuli, et ibi audies uerba mea. et descendi in domum figuli, et ecce ipse faciebat opus super lapides. et cecidit uas, quod faciebat in manibus eius; et iterum ipse faciebat uas aliud secundum quod placuit in conspectu eius ut faceret. et factum est uerbum domini ad me, dicens: sisecundum figulum hunc non possum facere uos, domus Israhel? ecce sicut Iutumfiguli uos estis in manibus meis. in summa loquar super gentem aut super regnum, ut feriam eos et perdam: et si conuersa fuerit gens illa a malis suis, psenitebo de malis, quae cogitabam facere illis. et in summa loquar super gentem et regnum, ut resedificem et plantem. et facient mala ante me, ut ne audiant uocem meam; et psenitebo de bonis, quae locutus sum facere illis. sic petitas atque obtentas hereditatis suse gentes deus confringet. et conteret, ut reformet. confringet enim in omnibus omnes inexplebiles cupiditates et inlecebrosas lasciuias et feruentes iras et inanes superstitiones et tumentes fastus et impias opiniones. reformat autem nos ad rationabilem uitae usum contemptu pecuniae, luxus pudore, irae moderatione, ueri scientia, communione uiuendi, religionis officiis, cum per doctrinae regimen terroremque iudicii in has uirtutes post uitia illa reuiuescimus. non enim ait: tamquam [*]( 4 Hierem. XVIII, 1 sqq. ) [*]( _p 1 fracm̃ti R danu R 4 Ieremiam V 6 desoendit V 8 fecit uas aliud RE 12 Istrahel V ecce ex eoe m. 2 V 18 supra gentem V (sed. infra super) 15 paenitebao corr. m. 1 V 16 cogitabo VR 17 loquor V reaedificem ex reaedificet m. 2 V 18 ante me ex autem corr. m. 2 V 20 hereditates V 21 conterit (terit sup. lin. a m. 2) V ut — enim om. V 22 confringet enim in R confringit enim deus in E 23 inlecebras V lasciuias ex lasciuitas m. 1 V 24 fastoa ex fastos R 27 doctrina corr. m. 2 V 88 per uitia illa V reuiuisoimus E cf. Neue Formenl. II, 505. )

uas figulum confringes, ne per testee fragmentum inreformabile uas posset intellegi; sed ait: uas figuli, quod in ipsa artificis molitione uas fieret, ut secundum prselatum exemplum prompta esset confracti eiusdem uasis ex artificis uoluntate reparatio.

Sed inrationabilis materiae uas etiam sub alia intellegentia ad rationem humanse uoluntatis aptatum est: homines quidem per haec uitia sua cadere, sed si in his pseniterent, id est, si ab his desinerent, se quoque deus in his, qui ? ad poenam casus huius constituerit, paenitere, non quod hic motus mentis secundum humanam naturam in deum caderet, sed quia homini gestorum psenitentia modus est gerendorum: paenitentiam quoque suam deus memorat ad poenam, quia puniri desinerent, qui esse impii destitissent. ut ergo figulo promptum est amissum uas ad eandem, uel quam uolet, speciem reformare, ita deo facile est, post uitiorum casus uolentes se erigi per doctrinae suae institutionem ad pietatem ex impietate reparare.

Sed et illa tamquam uas figuli non ignoranda confractio est, tum cum his corporibus dissolutis et casu mortis confractis pro uoluntate artificis restauratio adferetur. quod utrumque propheticus sermo significasse eodem dicto uidetur. nam cum paenitentiam utilem in his, quae antea agebantur, ostendit, praesentis huius uitae et corporalis ex uitiis in uirtutem nonam quasi instaurationem docet esse oportere, ira in eos dei sicuti criminum uoluntate cessante. et quamquam id ex figuli conparatione protulerit, tamen, cum de eodem figulo ait: et [*](26 Hierem. XVIII, 4. ) [*]( 1 figulum Vr figuli R figulus a om. Basil. et Par. 1572 (an figlinum? cf. Bened.) confringes eos, ne t teste corr. m. 2 V teste R frac- cj Bened.) confringes eos, ne e teste corr. m. 2 Y teste R fracmentum R 2 aad m. 2 V 4 uasi corr. m. 2 V 6 sed hoc irrationabilis t 11 dfli ex don corr. m. 2 V 12 modus ex moduaus corr. m. 1 r n P = # enitentiam et sic saepissime R 18 poenam ex paenam R desinerft Rl 14 eeae ex essent R 17 institutione m corr. m. 2 V ad pietatem ex ad inpietatem m. 2 V 19 tum sup. lin. a m. 2 V 21 Bignificasse ex tignificauet m. 1 V 28 praesenti V in uirtutS a in uirtute V in oirtntes ex in uirtute m. 3 R 24 ira ex ita m. 2 V in eosdem ricuti V. ) [*]( 5* )

ipse fecit uas aliud secundum quod placuit in conspectu eius, significari intellegitur etiam illa, quae secundum dei uoluntatem resurgentium corporum instauratio est futura. prout ei enim placet et in conspectu eius dignum est, confracta reparabit, non ex alia aliqua, sed ex uetere atque ipsa originis suae materie speciem illis conplaciti sibi decoris inpertiens: ut corruptibilium corporum in incorruptionis gloriam resurrectio non interitu naturam perimat, sed qualitatis condicione demutet. non enim aliud corpus, quamuis in aliud resurget, apostolo dicente: seminatur in corruptela, resurgit in incorruptione; seminatur in ignominia, resurgit in gloria; seminatur in infirmitate, resurgit in uirtute; seminatur corpus animale, surgit corpus spiritale. fit ergo demutatio, sed non adfertur abolitio. et cum id, quod fuit, in id, quod non fuit, surgit, non amisit originem, sed profecit ad honorem. confringi itaque nos, tamquam uas figuli, uel nunc, uel tunc gaudeamus: ut et nunc, modo figuli uasis, conmortui et consepulti domino in baptismate in nouitate uitae ambulemus et in nouum Christi hominem deposito uetere renascamur, et tunc per hunc nouae natiuitatis profectum in beatam illam ac deo placentem iteratae reparationis nostrae speciem reformemur.

Cuius boni non ignarus propheta post haec hortatur et dicit: et nunc reges intellegite, erudimini qui iudicatis terram. seruite domino in timore et exultate cum tremore. adprehendite disciplinam, ne forte irascatur dominus, et pereatis de uia iusta. [*]( 10 I Cor. XV, 42. ) [*]( 2 etiam intelligitur illa E 4 prout da enim R prout enim ei VK in om. V 5 ex ueteri E 6 materiae R 7 corporu incorruptionis V 11 in incorruptione ex in corruptione m. 2 V 19 resurgit semper restitui, quia cod. V honc formam, quae textui graeco ei antiquis uersionibus Italicis respondet (Sabatier 111, 718), primo loco excepto constanter repetit. reaurget RE 18 reaurget spiritale (om. corpus) RE 16 confringit VR t 19 uitae om. R 20 uetere R renascamur ex nascamur m. 2 V 28 ignarus ex ignoras m. 2 V 25 et exultate ei cum RE 96 adpraehendite VR. )

cum exarserit in breui ira eius, beati omnes, qui confidunt in e u m. doctrinae hic ordo utilissimus est, ut eorum, in quae nos adhortetur, beatitudinem cognitam praestet; quia difficile sit animum ac spem ad ignorata protendere. uolens igitur propheta ad eorum nos, quae superius commemorauerat, intellegentiam cohortari intellegentiae ipsius honorem ante memorauit, dicens: et nunc reges intellegite, eos scilicet, qui intellecturi essent, reges esse demonstrans. sed quserendum est, quos reges ad intellegentiam propheticae huius adhortationis admoneat, ne forte quisquam eos significari intellegat, quorum nunc in humana corpora et in bellorum ministeria et in metum gentium regnum est. non sunt autem hi aeterni et beati apud deum reges, quippe cum ipsi iam mandatis dei excidant et. diabolo in regnum sint deputati, dicente eodem, cum dominum temptaret: et duxit illum diabolus in montem altissimum et ostendit illi omnia regna orbis terrse? in momento temporis; ait ad illum diabolus: tibi dabo potestatem hanc et gloriam eorum, quia mihi tradita sunt. alios autem nobis reges euangelia demonstrant, scilicet in quos adpropinquauit dei regnum et eos, qui regnans in se peccatum deuicerint, qui sui ipsius corporis reges sunt, dominatui suo uniuersa uitiorum incentiua subdentes: hoc enim in nobis est dei regnum. sic iterum Christus regnat in nobis, cam per eum ipsi dominorum in nos iure regnamus secundum quod dictum est: non uenit regnum dei cum obseruatione, neque dicent: eccehic, ecce illic. ecce enim regnum dei intra uos est. huius regni beatus apostolus meminit Corinthiis scribens: iam sine nobis regnatis; [*]( 15 Luc. IV, 5 sq. 35 Luc. XVII, 20 sq. 28 I Cor. 4, 8. ) [*]( 3 in qua R adhortatur ex adhortetur m. 3 R 4 ac spe ex a spe R Gintellegentia ipsius V 8 sed quaerendum est- obsequii metuap.72, 6 om. a 10 ne quisquam forte e 11 in corpora humana Ve 19 aput V 13 ipsis V iam a mandatis (a inser. m. 3) R (b) dl ex dff m. 2 V et om. V 14 diabulo V 17 & ait (& supr. scr.) R (b) 19 euuangelia VR an 90 in quo V regnum dei « regn a R 28 est om. V regnum dei e regnat ex regnanit m. 2 V 26 et eoce illic e. )

et utinam regnaretis, ut et nos uobiscum conregnaremus. hoc itaque regnum dei est, ubi peccatum uincitur, ubi mors perimitur, ubi non regnat hostis: mors enim regnauit ab Adam usque ad Moysen; et apostolus ait: iam non regnet in uobis peccatum. per hoc dei regnum regno peccati dissoluto ipsisque iam nobis regibus regno aduersante subuerso hoc nobis dei regnum est, cum omnibus uitiorum nostrorum aculeis contusis labes erit corporeae infirmitatis absorpta.