Tractatus super psalmos

Plures nostrum ambiguos facit apostolica auctoritas, utrum psalmum hunc cohaerentem primo et ueluti primi extimum putent esse, an uero subiacentem et secundum potius connumerent. namque in Actibus apostolorum primum hunc haberi atque esse, sub oratione beati Pauli ita docemur: nosque uobis euangelizamus eam, quse ad patres facta est [*]( 2 Gen. XXII, 12. 14 Ioh. V, 22. 24 Act. ap. XIII, 82. ) [*]( 1 Isae V fidelem deo V 2 nun Ccorr. m. 2 V 5 iccde generando isae R ei de nascendo isao V et om. V 6 sed qui R 7 documentum R' E inter nunc et cognoscitur una Utt. eras. R probatur ex probantur m. 2 V 10 qui deo nihil utique ignorante R qui non ab ignorante V 12 eorum consilio ex eorum consiliu - V ab eorum consilio t 13 in iudino V quum deperdita e 14 qui ait es quia m ait m. 2 V 15 dõ n fi hu xpo V 17 Explic. psalmus primus iucip. psalmus II.V-Explicit psalmus I. incipit psalmus II. R 21 eoherentem VR 22 connumerarent V 28 aotis VE apostolorum ex apostorlorum m. 1 r primo V 24 adque VR 25 uobis e.c nobis R < euuangelizam' R euuangelizamur V ea V. )

Mediis namque legis temporibus, priusquam unigenitus dei filius, ante saecula manens deus uerbum, homo nascitur. poscente rege Ptolomaeo) septuaginta seniores libros Veteris* Testamenti ex hebra'is litteris in graecas transtulerunt. erat autem iam a Moyse antea institutum, in synagoga omni septuaginta esse doctores. nam idem Moyses, quamuis uerba Testamenti in litteras condidisset, tamen separatim quaedam ex occultis legis secretiora mysteria septuaginta senioribus, qui doctores deinceps manerent, intimauerat. cuius doctrinae etiam dominus in euangeliis meminit, dicens: super cathedram Moysi, inquit, sederunt. scribae et pharissei: omnia ergo, quaecumque dixerint uobis, facite et seruate: secundum uero facta eorum nolite facere. doctrina ergo horum mansit in posterum, quse. ab ipso scriptore legis accepta in hoc seniorum et numero et officio conseruata est. [*]( 20 Matth. XXIII, 2. ) [*]( 1 repromissio R E deuB E (θσ nou. Tesf. I at.) di V om. R 2 sicut primo et in psalmo scriptum est secundo (corr. m. 1) R sicut et in psalmo scribtum est T sicut in psalmo primo scriptum est E 7 esse es esset R doctore ex doctor V testant = = e (in ras. fuit ur) r 8 noscatur ex noscantur R qur R 11 nasceretur E 12 Ptolomeo FRa * 13 bebreis VR grecas R 14 moyse R sinagoga R omni es omne m. 2 V 15 esse ex osse m. 2 V Moysis V quamuis ueteris testamenti uerba in litteris E 16 iam separatim R 17 mysteria secretiora V seniorib. ex seniores corr. m. 1 P'; R post senioribus haec praebet in marg.: q< LXX seniores a mose instituti p pgenies in posteru sunt seruati 18 intimauerat ex intimauerant m. 2 V 19 euuangeliis VR 20 inquid Rl inquid V farisaei R farisei r 21 seruate et facite E 22 facta uero V 24 ante numero 2-3 liti. erat. R. )

Sed perfecta horum septuaginta interpretum auctoritas manet. primum, quod ante aduentum corporalem domini transtulerunt, nec adulatio interpretandi adhibita tempori arguetur, tanto anteriore interpretationis aetate: dehinc, quod ipsi illi principes doctoresque synagogae et praeter scientiam legis per Moysen quoque doctrina secretiore perfecti non potuerunt inprobabiles esse arbitri interpretandi, qui certissimi et grauissimi erant auctores docendi. hi ergo psalmos inter ceteros libros [*]( 1 trasferentea r 2 cognitionum ex cognitionem m. 2 V scientia V 3 ambigua R hebraeicae V uario V nuntia - tia (quae lilt. correcta sit non apparet) R 5 post transtulerunt 1-2 iitt. eras. R multi- R modu m sermonum intellegentiam V 6 ut om. Rb 7 interpraetantes Vll 8 attulerint RE occulte V ..moysi VR 9 traditionis profectae V ambiguae VII hebrea V 10 cumemorata (co i. ras.) R incertis ipsis Va 11 lingue hebraice r 18 Bresith in ras. a m. 2 V ΒΡθΙCΙθ R hebreicum V significantias ex significantia m. 2 V 14 id est in principio li 15 diuersae R Tl 17 in omnem translationem V 18 interpraetum V 00 adula tl0 R adibita R arguitur « 23 doctorina (na in rOB. a m. 1) secretina secretrinore r non probabiles t 24 interpraetandi VR. )

Beatus ergo apostolus Paulus, secundum professionem suam Hebrseus ex Hebraeis, etiam secundum hebraicam cognitionem et fidem psalmum hunc primum esse dixit, translatorum distinctione non usus: cui maximum hoc prsedicandi ad synagogse principes studium erat, ut dominum nostrum Iesum Christum dei filium, natum, passum, resurgentem regnare in aeternum ex doctrina legis ostenderet. tenuit itaque hunc modum, ut Hebrseis praedicans Hebrseorum consuetudine uteretur. sed nobis translatorum utendum auctoritate est, legem non ambiguitate litterae, sed doctrinae scientia transferentum.

Praestat autem nunc absolutissimam intellegentiam personae, temporis, causae apostolica auctoritas. nam quid in libro Actorum suorum de hoc eodem psalmo idem apostoli senserint, uerbis ipsorum loquemur. scriptum namque est: ipsis dicentibus: domine, tu es, qui fecisti cselum et terram et mare et omnia, quae in illis sunt, qui partris nostri Dauid, sancti pueri tui, dixisti: quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt [*]( 25 Act. ap. IV, 24. ) [*](1 redigerunt 1' 2 et in diapsalmis distincxerunt V hebreos VR • 11 3 tran lationes R 4 cum lingua R 5 diligentiae re giosa V 6 postea scripsi posteaquam cod. cf. Addenda omne V sacramento corporationis R 8 cumque scripsi cum cod. idem VRCI cf. Neue Formenl. 11, 200 iidem t 9 compertis e 12 hebreus VR et sic fere semper hebreicam u r constitutionem V 16 rpm mpr. add. V 18 tenetur corr. m. 2 r 20 transferentu V traaferSdu a transferendo R t 28 actoru ex auotoru m. 2 Y 24 loqmur R acribtum namquae ita est V 25 et ipsis K tu ex cu corr. R 26 et mare in marg. add. m. 1 R illis ex illius R. )

Et quidem diligenter secundum propheticam scientiam unicuique generi et nomini singulorum quorumque uerborum est proprietas coaptata: ut gentes fremuerint, inperito scilicet motu inconditoque commotae, dei filium in corpore cernentes et audientes. quae usque adeo fremuerunt, ut corona spinea conpunxerint, ueste regia indutum salutatione atque honore regis inluserint, harundine caput contuderint, aceto ac felle potauerint, lancea latus foderint. cohors enim militum Pilato subditorum ex fremitu irse intemperantis haec gessit.

Populi autem inania meditati sunt id est inani in doctrinis dei meditatione uersati, cum per meditationem legis non intellexerint, qui prsedicabatur in lege. iam enim tum non tantum ex illa secundum carnem Abrahae generatione synagogse populus abundabat, sed ex multis populis; in uno Israhel populi nomine multorum populorum diuersitas [*](2 id ipsum om. RE 3 post eius R h. f. inepte etiam uers. !• pgalmi adimxit disrupamus uincula eorū et cpiciamus a nobis iugu ipsoru 7 ei consilium R praescribsit VR 8 illorum RE 9 omni fiducucia ex omnib fiducuciae m. 2 V 10 profetiae V 11 adque VR 12 principibus et regibusE 13 tetrachae V 14 in dño V15 scientiam sup. lin. a m. 2 V 19 quaeq R queq. V usque ad dm V 20 adque V adq R honore sup. lin. a m. 2 V 21 capud VR 24 id est inania V 25 eum E 26 intellexerunt E 27 non sup. lin. r tantum ex tanto m. 2 V habralme R 29 istrabel V. )

Reges quoque adstiterunt, Pilatus scilicet et Herodes, in quibus reges terrae intelleguntur: et uterque pro legum, quibus prseerant, necessitate praesentiae suse adhibuit officium. qui . autem impio inreligiosoque consilio multis conuentibus aduersus dominum tractabant, hi principes conueniunt in unum: frequenter scilicet in domum Caiphse omnibus sacerdotum principibus congregatis. denique reges terrae cognominati sunt Herodes tetrarcha et Pilatus pra-tor. quia iure terreni imperii adstiterunt. ceteri autem, qui in unum conuenerunt, neque principes terrae sunt. neque principes sacerdotum, quia nec ius regni sui prsetori Romano et tetrarchae subditi obtinebant, neque ultra iam principes sacerdotum cognominari merebantur, quia impii in deum ac dominum ipsius sacerdotii extitissent.

Et quia non ambiguum est, ex persona dei Patris secundum apostolicam auctoritatem psalmum c“ptum esse, quippe cum dixerint: qui per os patris nostri Dauid. sancti pueri tui, dixisti, idcirco enim ad intellegendam personse demutationem ab interpretantibus interiectum diapsalma est, licet in libris Hebraorum non contineretur. persona ergo, quse? demutatur, apostolorum esse intellegenda est, dicentium: dis rumpamus uincula eorum et proiciamus a nobis iugum ipsorum. detestari eos necesse est quod arguunt. horum ergo, qui et fremuerunt et inania meditati sunt, uincula disrumpunt et iugum abiciunt. et non ambiguum est, quin. differat iugum abicere et uincula rumpere: quod utrumque [*](1 Act. ap. II, 5. ) [*]( 3 dfii V dominum RE 4 meditati ex meditatis m. I T' sunt inania E 6 herodes ex herodis m. 2 V 9 aduersum V 10 dm T tractabant ex tractabunt m. 2 V 11 caifae VII 14 neque reges terrae e 16 subditi obtinebant (ant ex unt m. 2) V obtinebant subditi E 18 sacerdotu R 21 dixerit V quip per os corr. m. 1 1' Dauid om. R 22 enim om. YE 23 ab interpraetantibus VR 24 contineretur ex continetur cvrr. m. 2 V 26 abiciamus RE. )

Et quia superius duplex persona seruata est, cum ait: aduersus dominum et aduersus Christum eius gemina quoque nunc ridentis et subsannantis significatio [*]( 5 Prou. V, 22. 7 Act. ap. XV, 10. 20 Act. ap. IV, 29. ) [*]( 1 et homini J. ut ex et R 2 uincula quidem gentium t 3 colligantur E 4 absoJuere super infidelitate V o fasciis ex fasceis I' fasceis R constrinctus R 6 iudei r onerantur V E 10 a se sup. B lin. 0 m. 2 V 11 ei E 12 permouis V 13 & ubi R ubi b nnllam ex ullam m. 2 V 14 addant (v diuers. liq.) R 15 de ipsis R de semetipsis E intelliguntur ex intelligantur R 16 suaui illi et K rf. Biicheler lal. Decl. p. 114 22 hae (1 litf. eras.) R hoc I* 23 peccatorum e 24 seruata ex serua m- 2 V 26 ridentis ex ridentes m. 2 V subsannantis ex subsantis m. 2 V significatio er significationibus m. 2 r. )