Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Ergo ad id, quod quaesitum est: domine, quis habitabit in tabernaculo tuo aut quis requiescet in monte sancto tuo? respondit spiritus sanctus per prophetam: qui ingreditur sine macula et iustitiam operatur. igitur inpollutus ingrediens et extra omnem peccati labem uiuens hic esse responsus est, cui post baptismi lauacrum nullae adhaeserint sordes, sed sit inmaculatus et nitidus, sitque ei non corpus stupris contaminatum, non oculi spectaculis theatralibus sordidi, non mens uino ebria, non pecuniae uita ancilla. magnum est igitur his abstinere; sed non in his statim confecti itineris est requies: c“pta. enim in his uia est, non peracta. nam sequitur: et operatur iustitiam. bonum non tam cogitandum est, quam exsequendum; et beniuolentia non ineunda est, sed explenda. iustitiam enim uelle hic erit fructus, ut fiat. et quidem in his utilis est ad dominum cursus; uerum plura sunt reliqua.

Restat enim: qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam. qui loquitur ueritatem in corde [*](1 et in quod V et in quo — eat et om. R 8 inter nostri et croci una uox erat. V 4 corporae V 5 ecleaiae V eoclaesiae R in domini — in illo om. V 6. otiabimur V 7 ait V ex impietate R an ex infirmitate? 8 nnllus om. R 11 habitabit ex habitauit R habitanit V cf. supra cap. 1 12 in tabernaculo ex in tabernaculum m. 1 r aut quiB requiescet — tuo om. Rb 14 et operatur iuatitiam Rb 16 respo nsusus eat R 18 post oculi 1 litt. eras. R 19 non uita decuniae ancilla V 20 igitur est hi = s (in ras. fuit o) V sed h non is V 26 his sup. lin. add. m. 2 V ad deum V 28 ueritatem ex ueritate m. 2 V. )

89
suo. superiora illa, licet magna atque praeclara sint, solent tamen cum gentibus esse conmunia, ut uitium caueant, ut famam bonitatis adquirant. sed haec animalium, non spiritalium uirtus est. apostolus enim et carnalem hominem posuit et animalem et spiritalem: carnalem, beluae modo diuina et humana neglegentem, cuius uita corporis famula sit, negotiosa cibo, somno. libidine: animalis autem, qui ex iudicio sensus humani, quid decens honestumque sit, sentiat atque ab omnibus uitiis animo suo auctore se referat, suo proprio sensu utilia et honesta diiudicans. ut pecuniam spernat, ut ieiuniis parcus sit, ut ambitione careat, ut uoluptatibus resistat, ut bonitate uenerabilis sit sed praesens in his tantum et inter homines homini erit usus. de quibus ait gentium doctor: secundum doctrinas et praecepta hominum, quae sunt rationem quidem habentia sapientiae in superstitione et humilitate sensus, ad non parcendum corpori non in aliquo honore, ut ad saturitatem carnis. spiritalis autem est, cui superiora illa ad dominum studia sint, et hoc, quod agit, per scientiam dei agat, intellegens et cognoscens, quae sit uoluntas eius, arcanum secreti consilii et absconditi a temporibus sseculi per reuelationem ac donum spiritus sancti intellegens et sciens. quae ratio sit a deo carnis adsumptae, qui crucis triumphus, quse mortis potestas. quae in uirtute resurrectionis operatio. haec, ut idem apostolus docet, animalis autem homo non percipit, quae sunt spiritus dei; stultitia enim est illi, nec potest intellegere, quoniam spiritaliter interrogatur. qui autem spiritalis est, iudicat omnia, ipse autem a nemine iudicatur. [*]( 13 Coloss. II, 22 sq. 24 I Cor. 9, 14. ) [*]( 1 superior V 2 ut uitium ex aut uitium m. 2 V famam (om. ut) V 3 adquirunt V 4 carnalem mp. lin. a m. 2 V 5 diuinae humana omnia neclegentein Y 7 sensu V 8 dicens V uitiie ex uitas R 9 su* proprio sensuo cor!. m. 1 V utilia ex utilitas m. 1 V 10 ut ieiuniie (ut supr. scr.) R ut ieiunii V 11 uoluptatibus (om. ut) V 12 pott sed 2 lilt. eras. V 15 sapientiae om. R 16 non parcendum (om. ad) Y 17 aut ad V 18 ad dm V agit ex ait R 19 q. sit V 20 archanum R consilio V 21 ac ex hac R intellegens resciena V 34 autem om. Rb 25 est enim Rb 28 ipse uero h. )
90

Conscius ergo spiritus sanctus ea, quse superiora sunt in uitae innocentia et in operibus iustitise, et gentibus et haereticis esse communia. namque plures eorum et ieiuniis corpora defatigant et continentiam patrimoniorum largitione testantur et pudicitiam uirginitate consummant. sed quia abundatura haec et multa istiusmodi in ipsis essent, dominus ad discipulos sic locutus est: amen dico uobis, cum uenerit filius hominis, putatis inueniet fidem super terram? sciebat et uirginitatem et continentiam et ieiunia esse curanda, et quia hsec non proficiunt ad sanctitatem, nisi expleantur in Christo, id est cum Christi ueritate consentiant, ad id, quod superius dixerat, proheta subiecit: et loquitur ueritatem in corde suo, superiora illa inutilia demonstrans, nisi in confessionis ueritate suscepta sint. et in his quidem conscendentibus ad requiem montis domini gradus celsus est. in innocentia uidelicet et in operibus et in confessione: sed, licet prouecti per plura simus, adhuc tamen alia sunt reliqua.

Solent enim plures gloriosam Intellegentise uerborum speciem prseferre et uoluntatis ac iudicii decus etiam sermonum honestate mentiri, cum de deo bene sentiant et loquantur, uerbis autem ac sensui suo gestis atque operibus mentiantur. hi sunt, qui quae locuntur oderunt et his, quse prsedicant, ipsis rebus inimici sunt. ergo ad ueritatem cordis adiunxit dicens: qui non egit dolum in lingua sua: ut ueritatem, quam sentit, non fallat in uerbis, ut catholicse doctrinae professionem et ita sentiendi ac praedicandi iudicium etiam operatio consequatur, quia, secundum apostoli testimonium, ut in corde creditur. ita ore confessio fit ad salutem. ergo ut sit in dei requiem [*](7 Luc. XVIII, 8. 27 Rom. X, 10. ) [*]( 51 hereticia R 8 esse add. m. 2 V defetigant ex defitigant fort. recte m.1 V deifioant r 5 uirginitatem ex uirginitate m. 2 V consumant uel consumunt (a et u interdum distingui non possunt) R habundatura R 6 e V 8 sciebat enim et V 9 fort. sed quia 10 ad salutem nia nisi V 12 ueritate m corr. m. 2 V 15 uidelicet ex uidellioet m. 2 V 17 alta annt r 19 iudicii sui V etiam uerborum R 20 sentiat V 21 adoensui suo V operib; supr. scr. R 22 loquuntur R et hi quae V 24 et ueritatem VR 25 catolicae V 26 hac praedioandi R ac praedicandi ex aut praedicandi m. 2 V 28 ita in ore Rb in requiem dñi huius dignus V (r) )

91
dignus ascensus, in uerborum ac linguae ueritate uiuendum est, ut per operationum fidem sensus nostri uerba non falsa sint.