Tractatus super psalmos

Sed forte iam dignum se quis, si hsec uniuersa adeptus sit, promissionibus dei credit: cum se post innocentiam, post bonitatem, post prudentise modum etiam humilitate moderatus sit. sed plura adhuc restant. nam ut significauit in eo mendacio esse peccatum, si alteri malum mentientis falsitas conpararet, ita nunc, ubi obprobria aduersus proximos non sumenda decernit, habendam tamen rationem ipsius humilitatis adiecit. quae autem haec ratio sit. cohaeret in uersu: et obprobrium [*]( 11 Luo. XVIII, 11; 13. ) [*]( 1 innocentes R 2 exprobrent ex exprobent m. 2 V 3 penitentiae J. paenitenciae R 4 sed si quid in illis inourioaum si quid neglegens si quid neglegena si quid petulans ei quid petul incontinens V sed si quid in illis incuriosum si quid petulans si quid incontinens R 5 depraehenditur V 7 sup metam li 10 farisaei R farisei V in euuan- 11 geliie v R 11 consiste s V 12 aiout et ceteri V 15 mei peccato 24. 7 R qf. Sabatier III, 345 0rationi m. 1 V ante scriptara eras. sul R 17 mi- scrdam R 18 publicanus om. VR fariseus V farisaeus R honorem er homorem m. 2 V 19 proferebat Vb 22 post prudentiam modum "rr 28 I eo mendaoiis esse r 27 coheret VR. )

Sed magnitudinem fidei nostrae nimium forte erexisse propheta aduersus iniquos iudicabitur. sed spectandum est, quid sequatur: ad nihilum deductus est in conspectu eius malignus: timentes autem dominum magnificat. ergo, ut sine personse exceptione nullus nobis, qui malignus est, debet esse, ita et sine exceptione personse omnis, qui dominum timeat, honorandus est. non nos moueat innocens pauper, non ieiunans anus, non seruus fidelis, non confidens in ecclesiae habitatione peregrinus, sed omnes pari iudicio reuereamur, ut talis sit in eorum, qui timent dominum, magnificatione humilitas, qualis esse debet in nihil sestimandis maliuolis libertas. [*]( 3 constantiam V in eam V 4 ne — terreamur in marg. super. add. m. 2 V 5 maleuolorum R 6 etiam reb. V 8 iniquitati ≡ s (fuit es) V brupentitantV(aninprofesaionemi.eruperit?)10hominecorr.m.2V abruperit ita ut V (an in professionem i. eruperit?) 10 hominem corr. m. 2 V 11 sed nullius — ut in marg. infer. add. m. 2 V sit ex sed m. 2 V nnlluB om. R 12 et caelestia enim contuentem corr. m. 2 V 18 decet et humanae V sublimi et ex sublimet et m. 2 V 14 hominem om. R taquam nullius opinari R 18 quid sup. lin. a m. 2 V 19 esius corr. m. 1 V . n dfis V 30 qui ex quid R 21 omnis ex omnes m. 2 V 22 dem V 23 sanas R 24 reuereamur ex reruereamur m. IV 25 ut talis sit ex ia (?) talis sit R talis (om. ut et sit) V da V. )

Et quia in regenerationis nostrae natiuitate in hsec sacramenta iuramus, renuntiantes diabolo, saeculo, peccatis, cum interrogantibus respondemus, retinendam usque in finem confessionis huius fidem statuit dicens: qui iurat proximo suo et non decipit. quamuis enim quis in mandatis dei diu manserit. tamen, si aliquando fefellerit, iam non manet, cum fefellit, et iustitia anterior iniustitiae tempore amittitur. et idcirco in euangelio: beati, qui manserint usque in finem, idcirco apud Salomonem omnis laus in exitu canitur, quia in his, quae promissa sunt deo, non est aliquando fallendum.

Sed tendit usque ad consummationem perfectam admonitio caelestis. nam cui uitium omne detersit, cupiditatem quoque eius, quae nimium nos detinet, pecuniae auertit dicens: qui pecuniam suam non dedit ad usuram. fallax hoc beneficium et humanitas fraudulenta et damnosa hsec beniuolentia docetur. quid enim tam intolerabile, quam ut indigenti ita beneficium tribuas, ut magis egeat, et miseriam inopis opem laturus adcumules? si Christianus es, quid a deo praemii expectas, ipse ab hominibus non beneficia expectando, sed damna? si Christianus es, quid otiosam pecuniam tuam in reditum conponis et fratris tui inopiam, pro quo Christus mortuus est, thensaurum tuum efficis ? si Christianus es, non quaero ut largiaris, saltem debitum sic reposce, ne spolies, et memento eum, a quo usuram repetis, esse inopem et pauperem, propter quem Christus inops uoluit esse et pauper. itaque siue iniuriam siue [*](8 Matth. XXIIII, 13. ) [*]( 1 saoramento V 51 reDunoiantes R diabulo V 8 retinenda V confessionis huius fidem sup. lin. a m. 2 V 6 et iustitia ex et iustitia et corr. m. 2 V 7 anterior iniustitiae sup. lin. a m. 2 V et idoirco in euuangelio V in euuangelio R 8 uaquae V usq (sitpra q aliquid eras.) R 9 Solomonem V promissa ex proximissa corr. m. 1 V 11 perfecta R admonitio ex admonitione m. 1 V 15 damnosa (om. et) b 18 laturos V quid ab eo R praemium praemii R praemioi corr. m. 1 r 19 expetedo V 20 ai ex sit m. 2 V otiosam ex otiosum m. 2 V om. Ji 21 et sup. lin. a m. 2 V fratris ex a fratris m. 2 V de thesaaro tuo ex de thesaurum tuum fR. 2 V 92 effici corr m. 2 V si xJSianus eius, non V 23 reposce (s in ras.) R reposoe ex reposae m. 2 V a om. V 24 xjSs et inops 1". )

Sed ne durus sermo admonitionis istius crederetur, tamquam si penitus sub usurarum nomine habendi curam remouisset: non igitur adquirendi sollicitudinem sustulit, quin etiam modestiam accipiendi muneris temperauit adiciens ad id, quod dixerat: qui pecuniam suam non dedit ad usuram et munera super innocentes non accepit. est quaedam munerum consuetudo, quae honorem adferat largienti, ita ut maximi doloris sit oblata contemni. quam damni donasse. quae sumpta sunt. igitur ea munera, quae in alterius operarentur iniuriam, inhibuit. nam si usum omnino munerum abstulisset, satis fuerat dixisse: et munera non accipit. sed quia simplex donorum usus aut ex hominis aut etiam ex dei reuerentia uenit, ea uetuit munera, quae integritatem iudicii corrumperent, quse innocentis iniuriam emerent, quae nullum in se i-aritatis mutuae officium continerent. ut enim quse deo offerimus. his quidem ille non eget. sed per nos debitae reuerentiae explentur officio, ita eam in muneribus docet seruandam esse rationem, ut ea sumantur a nobis, quae sint grata et utilia offerentibus. non quae nos faciant uenales, nec insidiosa innocentibus sint. nec munerantibus sumptuosa, officio potius quam cupiditate sumpta, honore ingesta quam metu, caritate magis suscepta quam lucro.

Qui facit haec, non mouebitur in aeternum. per haec igitur est habitatio in tabernaculo, per haec requies in monte. restat ergo praeceptorum custodia et mandatorum opus. condendus est psalmus in uiscera, scribendus in corde, in memoria [*](1 xpi V 2 esset et indigentiam V 5. paenitus VR 7 adioiens scripsi id adioiens V dicens R 11 maximi doloris ex maximi donasse doloris m. 2 V contemnui V quam damna donasse R quaedam mdonaBse r 151 quae (ae in, ras. m. 3) sumpta sunt R 1S nam si unũ V 17 emerunt V 18 et enim V 80 expletur offioium V impletnr officium b obseruandam esse b 28 neo ante munerantibus sup. lin. a m. 2 V sumptuosa (o ex corr.) R 87 in tabemaculu R in tabernaoalum V 28 praeceptorum ex praeceptorem m. 2 V. )

Superscriptio ipsa psalmi sollicitam expetendae Intellegentise postulat diligentiam. est enim in exordio eius statim positum: in finem intellectus. nam et non sui temporis res psalmus continere ostenditur, cui praescriptio tituli in finem est. et cum in fine intellegentia sit, non potest in eo alicuius alterius magis rei intellegentia esse quam finis. finis autem est, ut frequenter ostendimus, quo concluduntur omnia, cuius causa cetera sunt, ad quem uniuersa spei, rerum, negotiorum opera festinant.

Intellegentia ergo psalmi in eo consistit, ob quem omnia sunt, extra quem nihil est. et quis iste sit, superscriptio ipsa. quse continere historiam existimatur, ostendet. est enim talis: in finem intellectus illi Dauid, cum uenit Doec [*](1 nobis V 2 thesaurus R 1 uiatioum ex i uitaticum m. 2 V 3 in 'clesia corr. m. 2 V in gloria xpi corporis V in gloria corporis R in gloria corporis Christi b 5 Explicit psalmus XIIII inoipit psalmus LI r Finit psalmus XIIII incipit LI R Incipit tractat' beati hylarii piotauensis ep in psalm LI P (add. m. sate. XII?) 6 in finem — Abimelech om. R 7 Idumeus VP Saul V Sauli P 8 Aohimelech t' sed in seqq. et hic cod. semper Abimelech, cf. Sabatier II, 105 9 iniquitate VR sed cf. infracap. 5 et Abh. IV, 77 10 iniustitiam cogitabit R 12 superscribtio V expetendae ex expectandae R 14 res om. P 15 contineri P 16 est om. P 18 quem concluduntur P cuiua clausa V 19 ad quae uniuersae res rerum P 21 de quo omnia sunt R 28 historia R ostendit VPE. )

Abimelech, interpretatione uerbi, fratris mei imperium significat. quod enim nobiscum fratris mei imperium dicimus, id Hebraei Abimelech nuncupant. cum ergo Sauli dicitur: uenit Dauid in domum Abimelech, illi inimico Dauid nuntiatur, quod domum ingressus sit fratris imperii. domus autem imperii fratris quae sit, Petrus apostolus docet dicens: et uos. quasi lapides uiui sedificamini domus spiritalis ad sacerdotium sanctum. et infra: uos autem genus electum. regale sacerdotium, genus sanctum, plebsad possidendum. in hanc igitur spiritalem domum sedificandi in regale genus sumus, si per spiritalem corporum aedificationem conformes deo facti genus perfici regale mereamur. hanc ergo Abimelech domum, id est domum fraterni regni, Dauid ille uerus, sanctus, rex, iustus, oriens ingressus est; factus scilicet nostri corporis homo. quse domus fraternum ei regnum est, quia in eiusdem corporis gloria coheredes sumus regni eius, ipso dicente: uenite, benedicti patris mei, possidete praeparatum uobis regnum a constitutione mundi. quod autem fratres eius sint, quorum domum regiam fuerit ingressus, per prophetam testatur in psalmo dicens: adnuntiabo nomen tuum fratribus meis, in media ecclesia laudabo te. concessa ergo secundum praecedentem psalmum peccatorum remissione uerbum caro factum habitat in nobis, qui et fratres et domus spiritalis et regale genus sumus. [*]( 7 I Petro 2, 5. 9 Ibid. 9. 17 Matth. XXV, 34. 21 Ps. XXI, 23. ) [*]( 1 interpraetatione VR 3 hebrei VR haebraei P nuncupant ex 1 nuncupauent V1 5 fratris = - imperii R fratris imperium V 6 quae ex que corr. m 2 V 8 domos epiritalee R in domos spiritales e 9 electum om. V forsitan id sacri texltts uocabuhtm h. I. ipsum iam Hilarium fugisse ex iis, quae secuntur, ubi identidem regale genus nominatur, conicere possis. 12 p supr. scr. R corporum om. R sed 4 litt. eras. conformes adft P 13 meremur V 15 post ingressus est 3—4 lilt. eras. R nostri corpori R 16 frni mei regnum est R fraternum regnum est 7' fratris mei regnum est e 17 gloriam P 19 constitutione ex conte stitationem m. 2 V 99 eolesia V aecclesiae R laudabor P. )

Populus autem impius et parricidalis et proditor, qui in Doec significatur, regi suo, inimico scilicet Dauid, prodit, quod in domo Abimelech sit — et hoc fit, cum Pilato traditur, cum homo crucifigendus offertur, cum repudiato rege regem suum Caesarem confitentur — prodens quidem eum in domo esse Abimelech, sed non intellegens eum, cum in domo Abimelech sit. in domo esse imperii fraterni, corpus scilicet, in quo ei sanctorum ecclesia, quae corpus est Christi, conformis conregnabit., ingressum, id est in qua et desideratum sibi cibum sumpserit - desiderio enim manducare pascham desiderauit — et ex qua Golise, id est diaboli arma sustulerit; fortis enim spolia ipse diripuit; post quod ab hoc eodem Doec, id est populo proditore apostoli occisi. ecclesiae subuersse sunt. hinc ergo titulus psalmi: in finem intellectus, quia in Christo, qui Dauid, oriens, iustus. rex et aeternus et pastor est, totius spei nostrae consummatio et legis finis esse intellegitur: qui et secundum psalmi et titulum et ordinem in ea corporis sui domo proditus est. quse ei fraterni domus esse significatur imperii.

Quid gloriaris, in malitia qui potens es, iniquitatem tota die? querella prophetae est, gloriari eum iniquitate tota die, qui in malitia potens sit. et haec quidem gloria iniquitatis arguitur. ceterum est gloria et expetenda et. confitenda et adfectu quodam exultantis gaudii eloquenda; quod utrumque sub isdem dictis alius propheta demonstrat dicens: non glorietur sapiens in sapientia sua, neque fortis [*]( 25 Hierem. IX, 23 sq. ) [*](1 in Doec persona significatur Ρα 2 ininiicue VP prodit quod om. V 3 in domii RP Abimeleo R 4 crucigendus R 5 confitetur a quidem sup. lin. a m. 2 V in domum P 6 sed ex sit m. 2 V cum in domu P cum — sit om. e 7 in domu P in quo eet sanctorum P 8 coformia conregnauit ingresau V conformes conregni et ingressus P 9 et (&) post qua eras. R 10 pascha .PE 12 quod ab om. V 18 hinc ex hic m. 1 V hic « 14 in fine Vll 15 rex aeternus V 16 inielligitur esse E psalmi titulum PE 17 ea om. P 18 quae ex que m. 2 V 19 lncip. cod. T gloriatur UPTE in malitia qui potens es V in malitia potens RPTE iniquitate R iniquitatem V iniquitate PTE 30 quaerella VR quaerela P profetae R profetae (corr. m. 2) V 21 in malitiSfl ethac P 24 hisdem VIT hisdem ex nisdem R 25suaom. V. ) [*]( 7* )

Sed absolute intellegitur, in Doec personam rationem querellae huius non conuenire. quid enim potentiae habebat mulorum custos et ius in animalia uectionis regiae sortitus, aut tantum nuntians Dauid domum Abimelech ingressum? numquid tota die iniquitatem gloriatur? uerum sub persona eius populus, cui omnis in iniquitate aetas fuit, cui ex potentatu malitise gloria iniquitatis ipsius abundauit, significari intellegendus est. potens enim fuit, cum seruiens uisitabatur a domino, cum propter eum tot plagis percussa Aegyptus est, [*](5 Galat. VI, 14. 11 Hiere,m. XVII, 16. ) [*]( 2 sed om. PT 3 oausis — gloriae om. V 5 esae gloriandum e 6 in crucem V ihm xpi V 7 et ego mundo ex et ego mundus m. 2 V 8 ante non ergo R in margine add.: fi ee gloriandu in malitis sed gloria ex sed gloriari m. 2 V et gloria IT 9 offendit — quae in mary. a sup. add. m. 2 V 10 homines V 11 cupiui P 13 salus (corr. m. 1) V in die Re 16 gloriatur iniquitate R gloriatur iniquitate P gloriatur in iniquitatem V gloriatur in iniquitate TE 17 peraona R persona VPB post persona R supra acr. & quaerellae R quaerelae P 18 non om. V mulorum (orQ in ras.) R malorū V 20 Abimeleceh ex Abimelleceh V1 21 iniquitatem V in iniquitatS R iniquitate P in iniquitate TE 22 omnia iniquitate ex omnes iniquitate m. 2 V ex potentatum V 84 seruiena cum PT uisitatur VR a d5 VP. )