Tractatus super psalmos

Laudandus deus ob id est, quia benignus est. nam at omnipotens sit, naturae, suae uirtus est; ut uero benignus sit. nobis necessarium est, quos corporis infirmitas et condicio originis in peccatis detinet. et quid spei est humanis delictis. si benignitas deo absit? sed dictorum ratio consideranda est: namque qui laudandus est, quia benignus est, psallendum nomini eius est, quia suaue est. psallite nomini e i us, quoniam suaue est. psallite ubi dicitur, ad corporis [*](1 confusae (a in ras.) P 6 habrahae P abraae T abraham r eni P supr. scr. T ergo r 10 laudemus P 11 sit post mundi om. P 13 dm ex dilm corr. T 17 erratici PTE errantes r 18 tantummodo PTab tantum in domo re sed etiam PTE eed et r 22 quia benignns uirtus eat om. P (uoces nam nt — uirtua est in marg. infer. additat postea erasae sunt) 95 delictis ex dilectis P 26 deo PlTb dl P* dei t. )

Et quid suauitatis in se habeat uel nomen eius uel ei psallere, continuo subiecit dicens: quoniam Iacob elegit sibi dominus, Israhel in possessionem sibi. initium originis Iudseorum secundum sanctificationem generis Abraham est, ad hunc enim primum dei fuit sermo; et cur potius Iacob quam Abraham dominus elegit? dehinc cum idem secundum nuncupationis allocutionem sit Israhel qui et Iacob, cur iterum additur: Israhel in possessionem sibi? ordo exigebat principem electionis Abraham, non eum, qui iam tertius in electione est, Iacob commemorari. ratio quoque admonebat, ut significatus Israhel in Iacob intellegeretur. quin etiam illud accedit, quod, qui Iacob est, eligitur, qui Israhel, possidetur.

Sed iam in exordio sermonis monuimus, illa ex rebus corporaliter gestis commemorata in psalmo esse, in quibus futuri species tamquam in speculo reluceret; ea quoque gestis rebus coaptata uerba esse, quae, cum ea, quae gesta sunt, enuntiarent, tamen intellegentiam nobis absolutiorem eorum, quse spiritaliter in gestis rebus prsefigurabantur, adferrent. dei nomen suaue est, non uni tantum genti atque ipsi inreligiosse, sed omnibus iam gentibus atque linguis. Iacob enim sibi elegit maiorem natu supplantantem, ementem primitias cibo et desperatione uenalis, abripientem benedictionem, inpsenitentem post seruitutem, deinde post luctam deum uidentem et Israhel nuncupatum. ante enim Iacob est et sic Israhel. circumspiciamus ecclesiae corpus, quae se per differentiam fidei et Iacob et Israhel habet. et hic coetus populum legis fide supplantat, primitias eius accipit, benedictionem eius diripit secundum [*](1 multimodo opere (e in ras.) P 9 abraam T habrahae ex habraam 1il.2P10NIabrumT1sin.'łupr.scr.P m. 2 P 10 primum PTb om. e 11 abraam T 18 in supr. scr. P ne ne 26 maioris (is in ras.) P supplantatS a supplautS T supplantatio (tio in rctR.) P eflido (0 in ras.) P 27 uenalis PTab uenalea e 80 ee om. e, m )

Nouit autem spiritus prophetiae prsepotentem hanc nominis dei in congregandis gentibus et possidendis fidelibus suauitatem dicens: quia ego cognoui, quam magnus est dominus. officio quidem oris sui propheta loquitur, sed cognitione non sua. uox ista eius est, qui ait: nemo nouit patrem, nisi filius et cui uoluerit filius reuelare; et filius quidem patrem, si cui uoluerit, reuelabit, sed magnitudinem eius nemo cognoscit propheta dicente: cuius magnificentiae non est finis. cognitio ergo infinitatis huius ei soli erit propria, qui secundum perfectam originis suae plenitudinem ipse imago est infiniti.

Quia ego cognoui, quam magnus est dominus: et deus noster prae omnibus diis. non prae diis omnibus illis est, de quibus infra ait: simulacra gentium argentum et aurum, opera manuum hominum: os habent et non loquentur; nihil enim magnum, si metallis et saxis et lignis conparatus prsefertur. et quia isti dii non sunt, quaerendum est, quos deos dixerit. non enim deorum multitudinem ecclesia cognoscit. error hic gentium est, ut coitus et conceptus et procreationes et successiones deorum aut fingat ant credat. nobis autem secundum apostolum unus deus, ei [*]( 1 Matth. XI, 12. 3 Ioh. XV, 16. 18 Matth.XI,27. 16 Ps.CXLIV,3. 22 PI. CXXXIV, 15 sq., cf. CXIII, 4. 29 I Cor. 8, 6. ) [*]( 11 5 primogenitis PTb primogenitua e 9 ppotentS T hano ex hunc T huno P 10 snauitate P 11 cognoui P cf. Sabatier II, 261 noni TE 12 non aua PTh sua e 16 cognoscet T 25 di (?) G 27 coetus PT* cf. Acad. p. 19 28 et procreationes GTE ^ procreationis P et n n snccessionis P fingat T 29 credat T. )

Videndum autem est, prae quibus omnibus diis deus noster sit. inuenio deos dici per prophetam ita: deus stetit in congregatione deorum, in medio autem deos discernit. et hoc quidem uidetur ambiguum nec satis absolute enuntiare, quos deos significet. sed dominus in euangeliis errore nos nuncupationis huius liberauit dicens: ego dixi, dii estis et filii excelsi omnes. et adiecit: si ergo illos dixit deos, ad quos uerba dei facta sunt, et non potest solui scriptura. indissolubilis dei sermo est, homines deos nuncupatos. inuenio et Moysen deum nuncupari, cum ei dicitur: deum te posui Pharaoni. sed et apostolus docuit dici alios deos, cum ait: namque etsi sunt, qui dicuntur dii siue in caelo siue in terra, sicut sunt dii multi et domini multi: sed nobis unus deus pater est, ex quo omnia, et unus dominus noster Iesus Christus. per quem omnia. unus quidem deus nobis est et unus dominus: sed multi dii sunt, qui uocantur in caelo et in terra. et quidem, si hoc deorum nomen hominibus secundum sententiam dei conpetit, multo magis angelis, archangelis, thronis et dominationibus, potestatibus, principatibus dignum, quos apostolus in caelo deos nuncupari monstrat. [*]( 10 Pe. LXXXI, 1. 14 Ioh. X, 34 sq. 19 Exod. VII, 1. 201 Cor. 8,5 sq. 12 nec satis absolute enuntiare Tb necessitatis absolutae nuntiare Pe u 13 deos ex dS P 16 deos ex ds P dei om. P 17 Bcribtra G 18 uuncupatos G nuncupantes P1 nuncupantis (nflcupStis a) P'TE • 19 faraoni P 98 et dominationibuB G dominationibus PT E potestatibus principatibus GPT principatibus potestatibus E 29 ***** deos nuncupari monstrat G deos in caelo nuncupari demonstrat PTE. )

Hi ergo sunt. qui uocantur, sed prae omnes deus noster est: non conparatione, qui inconparabilis prsecellit, sed potestate prae ceteros est; et quomodo prae ceteros, mox ostendit dicens: omnia, quae uoluit, fecit in caelo et in terra, in mari et in abyssis. soli deo congruit omnia facere, quae uelit. sola enim perfecta uirtus in nullo inpeditur, quominus, quod uelit, et faciat; et ei, ex quo omnia sunt, nihil difficultatis occurrit. inferioris ab eo naturae est, ne totum, quod uelit, efficiat. dum enim alii debet, quod est, caret omnipotentiae uirtute, quia in id ipsum, quod subsistit, habet alium auctorem. et qui non se sibi debet, non omnia potest, dum a potiore subsistit. sed uideamus, quid sit illud, quod omnipotentia dei secundum uoluntatem suam fecerit in caelo et in terra, in mari et in abyssis.

Et quidem magnum est, si contueamur indemutabilem caeli firmitatem, solem annuis cursibus indefessisque moderatum uicesque anni definitis limitibus temperantem, perennes quoque lunae uicissitudines et inperturbatos ortus, lapsus, conuersiones signorum, iam uero terrae opes et fecundos eius fructus in uitam hominum, pecudum, uolucrum, bestiarum, plena deinde incolis suis maria et spirantium intra fluctus piscium uitam, tum porro, quia plurali genere maria graecitas elocuta est, oceani inaestimabiles uices et capacis abyssi inperspicabilem naturam, qua refusus in terram aestus resorbetur. sed cum haec secundum humanam opinionem plena miraculis sint ac de ipsis dici merito debeat: omnia, quae uoluit, fecit in caelo et in terra, in mari et in abyssis, uideamus, quae ea omnia sint, quae uoluit et fecit. [*]( BIII S 1 hi scrip.fi h* G dii PTE omnes G oms T om ~ =-= ≡ P omnibus E 2 praecellet G 8 ceteros GPlT ceteris PiE ceteros G oeteros sit paT d ceteris sit PJE 7 sint PT 8 quo G 9 efficiat G et faciat FTE debet quod est G debet PT se debet E 10 habeat PT 16 annos n ex annus P moderat** G moderatQ P 18 conuersiones G conuersioneaque PTE 19 in uita G 20 pecudum uoluorum G uolncrum ea M pecudum (pecodil Pl) prr E 22 grecitas G 23 paces P inpspicalem P 25 miraculis š P 26 dioi supr. scr. G 27 in mari Gt om. PTa. )