Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Et cur propter Dauid seruum suum ne faciem Christi sui auertat, ostendit dicens: iurauit dominus Dauid ueritatem et non frustrabitur eum. dominus iurat et iurat ueritatem; dicti sui fidem etiam sacramento, ne ambigamus, adfirmat. non fraudabit igitur Dauid suum ueritate iurata. et quid ei iurauerit, dignum est contueri. de fructu uentris tui ponam super sedem meam. si custodierint fili tui testamentum meum et testimonia mea haec, quae docebo eos, et filii eorum usque in sseculum sedebunt super sedem tuam. quoniam elegit dominus Sion, praeelegit eam in habitationem sibi. haec requies mea in saecula saeculorum: hic habitabo, quoniam prseelegi eam. quid hic, quod Dauid sit proprium, continetur? urbs illa, quae generi eius fuit regia, [*]( . 2 laetentur VRT exultent P 8 iuatitias sacerdotes V 4 torace T thoracae R thoracem P 5 quo RPTE qui V excipiant PTE excipiat VR quo RPTE qui (?) V in = ternum (eras. ae) R interrenum V in aeternum e terrenum PTh (fort. infirmum?) communiant PTE communiat VR 6 qur R 7 laetStur V 8 tuQ supr. scr. P 9 ad ex a m. 2 V 10 in forma dei VRT in dei forma PE 17 frustrabitur RE frustrabit PT 18 dicti sui VRPT et dicti sui E etiam om. V sacramentQ T 19 fraudauit P 21 custodierint ex oustodierit m. 2 V fili V filii RPT 22 testimonia mea haec RPTlE testimonia haec VT' 26 mea om. V in saeoola saeculi R 28 generi Re generis PTb. ) [*]( 43* )

676

capta a Babyloniis et euersa regni dignitatem sub dominantium iure non tenuit: post etiam a Romanis capta et incensa iam nulla est. et ubi dei requies in aeternum est? ubi ex fructu uentris eius in sede dei reges sunt? seruiunt enim hodie exules, patria carentes, toto in orbe dispersi. et ubi illa, quae iurata est, ueritas? ubi illud, quod non frustrandus est ueritate? et ubi filiis Dauid regni aeterni sedes sempiterna? quae electa Sion dicitur, horret ruinis, uacua incolis est: et quomodo dei requies est in saecula saeculorum? currunt tempora, et hoc uitae nostrae saeculum manet: deus ergo sine requie est?

Sed qui haec infelicis erroris opinione sic credunt, audiant, cui Dauid iuratum sit. illi nempe, de quo dictum est : posui adiutorium super potentem, exaltaui de plebe mea electum. inueni Dauid seruum meum et in oleo sancto liniui eum. manus enim mea auxiliabitur illi, et brachium meum confortabit eum. nihil proficiet inimicus in eo, et filius iniquitatis non adiciet nocere eum. et concidam inimicos eius a facie ipsius etodientes eum in fugam conuertam. et ueritas mea et misericordia mea cum ipso, et in nomine meo exaltabitur cornum eius. et ponam in mari manum eius. et in fluminibus dexteram eius. ipse inuocabitme: pater meus es tu, deus meus, et susceptor salutis meae. et ego primogenitum ponam illum, excelsum prae reges [*]( 18 Ps. LXXXVIII, 20 sqq. ) [*]( 1 dignitatem RPTE dignitati V sub RPTE sibi in V 3 in aeterno est P 4 seruiunt GRPT seruiant V 5 orbe ex ore m. 2 V urbe G illa GVPT om. R 6 frustandua VP ueritatem P 10 n manet r ? manat Lips. sed rf. Bened. 11 opinionem P 18 adiutorium GPT adiatorium meum VR cf. Abh. IV, 84 et exaltaui RE de plebe mea electum GV electum de plebe mea RPTE 16 et in oleo G in oleo VR oleo PTE sancto GVRPT sancto meo E linui (?) G lini = i P 16 praecium G braccium V confortabit a VT confortauit PR (wed in R b ex u corr. m. 1) 17 in inimicos G eu ex eo ro. 3 R 20 et misericordia mea GR et misericordia PT misei ioordia V 21 cornum GR (cf. p. 682, 20 et Georges Wortf. p. 174) corna VPT 82 manum GVPT manus R 23 dexteram G dextram V inuooanit G 25 excelsUID prae VPT et excelsum prae G exct leum super RE. )

677

terrae. in aeternum seruabo illi misericordiam meam et testamentum meum fidele ipsi. et ponam in saeculum saeculi semen eius et sedem eius sicut dies caeli. si dereliquerint filii eius legem meam et in iudiciis meis non ambulauerint, si iustificationes meas profanauerint et mandata mea non custodierint, uisitabo in uirga iniustitias eorum et in uerberibus peccata eorum. misericordiam uero meam non dispargam ab eo, neque decipiam in ueritate mea, neque profanabo testamentum meum et, quae procedunt de labiis meis, non faciam inrita. semel iuraui in sancto meo, si Dauid mentiar: semen eius in aeternum manebit; et sedis eius sicut sol in conspectu meo et sicut luna perfecta in aeternum. promissiones istae Dauid eius sunt, qui aduersus potentem adiutor electus est, cuius in mari manus est, cuius in fluminibus dextera est, qui nuncupare patrem deum audet, quia est; qui ipse primogenitus est, qui excelsus super reges terrae, cuius semen in saeculum saeculi est, cui, quae dicta sunt, non inrita sunt, cui semel sine mendacio iuratur in sancto, cuius sedis sicut sol in conspectu dei est et permanet ut luna perfecta in aeternum. ex huius igitur uentris fructu super dei sedem conlocabuntur.

Quomodo autem ex fructu simus uentris eius. audiamus [*]( 1 seruibo G 8 in saecula (om. aaeculi) R aemen VTK ae*** V sedem R aedS R *ede* V thronam PTE 5 ai iuatificationee - custodierint om. R iustificationes VPb iustitiaa Te 9 dispargam V dispergam RPT 11 mei* G meis supr. scr. P 12 inrita G V irrita RPT 13 ...dis G sedes VRPTE 14 perfecta in aeternum GPe perfecta manet in aeternum VRTb cf- Sabatier II, 179 15 uerba et testis in caelo fidelis, quae postea leguntur in E, desunt in GVRPT promissiones GPT promissionis VR eius om. G 17 patrem dft G deum patrem VRPT 19 terrae 5 T 90 dicta sunt G erunt dicta T sunt dicta RP; V haec ita praebet: in saeoulum saeculi est, cuius sedes sicut dies caeli eat, oui quae sunt dicta, non inrita sunt cui semel sine mendacio iuratur in sancto, cuius sedes sicut sol in conspectu di est cet. 21 sedis G 28 fructu GPTR* fructus VRX di aedem G sedem (aede V) dei VRPT. )

678

Hieremiam prophetam docentem: si, inquit, audistis huiusmodi, si peperit masculus. partum sexus iste non recipit; sed generatio, quae a deo est, partus instar obtinuit. audiamus et Paulum parturientem in filiis procreandis, cum dicit: filii mei, quos iterum parturio. esse autem omnes nos sibi filios ipse dominus in euangelio testatur dicens: fili, remissa sunt tibi peccata, et iterum: filioli, adhuc uobiscum sum. filii itaque ipsius sunt in sede domini conlocandi.

Et spei condicio praeponitur: si, inquit, custodierint fili tui testamentum meum et testimonia mea, q u ae docebo eos. Moyses legem scripsit, in qua testimonia dei continentur, propheta hic idem totus deuersatur in lege: et quomodo adhuc filii illius Dauid in testimoniis sunt docendi? non praesentis aetatis est sermo, sed his proprius, de quibus dictum est: confitebor tibi, domine deus, pater caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et reuelasti ea paruulis. sed docti et manentes in his, quae docebuntur, quid consequentur? usque in saeculum, inquit, sedebunt super sedem. tuam. et qui isti sunt, qui sedebunt? nempe de quibus dictum est: et uos sedebitis super duodecim thronos iudicantes duodecim tribus Israhel. [*]( 1 Hierem. XXX, 6. 5 Gal. IV, 19. 7 Matth. IX, 2. Ioh. Xffl, 33. 16 Matth. XI, 25. 21 Matth. XIX, 28. ) [*]( 1 ieremiS <-pfaa R profetam hieremiam VPT decentem (sic) ex dioentem R inquid G itaquae V1 itaque VI RPТ 2 partum ex partus in r istae R ista PT 8 a deo PTb ab eo G VR sed cf. Acad. p. 31 7 fili — iterum add. m. 2 in marg. infer. V filioli GVR filii PT 8 filii GRPT fili V, 10 praqponitur G VRP ,.pponitur T inquit m inquid G om. PT 11 fili G V mea quae GVPT mea haec quse R 12 soribsit G V testimonia GRPT in testimonia V 13 deuersatur GT diuersatur VRPE .16 confitebor GP coinfiteor VRT dile d§ pater G V domine pater PT pater domine R 17 et terrae om. R quia U VP qui T qfli R et prudentibus GRT et prndendgtibus V om. P 18 ea G VPT ille R paruolis V cf. Abh. IV, 82 19 consequitur P usque r 00 inquid V super terram sedem V super — sedebunt om. PT 28 iatrahel V. )

679

Non neglegendum est autem id, quod superius et inferius dicitur. superius enim dictum est: ponam supersedem meam; nunc autem dicitur: sedebunt super sedem tuam. et hoc quid erit ? nempe id, quod dicitur: omnia, quae patris sunt, mea sunt. sedis patris sedis et filii est, quia: ego et pater unum sumus. aut quomodo intellegetur: ponam super sedem meam et: sedebunt super sedem tuam, nisi quod per concordem et non dissimilem a se innascibilis unigenitique naturam et pater in filio et filius in patre est deitatis in utroque nec genere nec uoluntate dissidente substantia, cum paternae maiestatis gloria unigenito congenita sit? atque ob id sedem filii sedem suam pater nuncupat, quia et ex se et in gloria indemutabilis diuinitatis suae unigenitus et uerus deus natus sit, nec contumeliam communicatarum cum eo sedium sentiat, cui ex se genito in naturae similitudine nulla diuersitas est.

Dignitas deinde eorum, qui in saeculum super sedem sessuri sunt, ostenditur ita: quoniam elegit dominus Sion, praeelegit eam in habitationem sibi. haec requies mea in saeculum saeculi: hic habitabo, quoniam praeelegi eam. non montem scilicet Sion desertum et inutilem legit, neque ciuitatem dirutam et euersam. locis enim deus non continetur, neque omnipotens et aeterna substantia aut in desertis montium solitudinibus aut in nominibus urbium ruinis iam deformium conquiescit. sed elegit eorum requiem, de quibus dominus in euangelio ait: nemo uenit ad me, [*](4 Ioh. XVI, 15. 6 Ioh. X, 80. 26 Ioh. VI, 44. ) [*]( 1 et superius R 2 est om. R 5 sunt mea sunt om. P sedis patris G Rl aedes patris VR* sed ipsa patris P& ipsa patris T sedia et filii est GRl aedes et filii est VRII et filii sedes est PT qf. Acad. p. 69 6 aut GVPTe at Rb intellegetur G VR intellipitur PTE 8 quod GVPT om. R 10 et filius in patre GPT et in patre filius VR 11 substantia oum paterna et (cd substantia paterna & T) maiestatis gloria unigenito cognita sit PT 12 congenita ex congenito m. 1 R id om. V fili V 13 pater ex paternam m. 2 V nuncupat PTE nuncupet VR 14 contumelia P 15 communicatarum Tt communicaturfl VRPa 18 ostenditur ita RPT ita ostenditur E 22 legit RPT elegit E dirutam Rb erutam PTe 28 dfis P 24 desertis VRTE discretia P nominibus VRb om. PTe.- )

680

nisi pater, qui me misit, adducat illum. illam Sion sanctam et caelestem Hierusalem elegit, concordem scilicet fidelium coetum et sanctificatas sacramentis ecclesiae animas, io quibus tamquam rationabili et intellegenti et emundata et aeterna per resurrectionis gloriam domo rationabilis et intellegens et inpolluta et aeterna inenarrabilis diuinitatis natura requiescat. non quod ex ea, in qua est. infinitatis suae inmensitate desistat, ut humanarum mentium angustiis coartetur; sed quia per digni se habitaculi sedem, qui ubique et idem et totus et semper est, in sanctis probabilibusque requiescat. ubi nulla offensio, non demutatio, sed in saeculum saeculi, id est in aeterna tempora digna et placens habitatio sit electa.

Debinc sequitur: uiduam eius benedicens benedicam. quidam translatorum interpretatus esse ita repertus est: captionem eius benedicens benedicam: tamquam uenatoribus et piscatoribus hominum effectis apostolis haec eorum benedicta sit captio, maxime quod Bethsaida, ei qua apost-oli sunt, per interpretationem linguae hebraicae domus uenantium nuncupetur. sed nobis sequenda est prima illa et sub Iudaeorum temporibus ante domini aduentum ad ecclesiae doctrinam consignata translationis auctoritas: uiduam e eius . benedicens benedicam. quanta uiduarum dignitas 'est et honesta unius tori conscientia et felicis continentiae indemutata constantia! haec enim benedicitur et benedicendo benedicitur: ex iudicio scilicet benedicentis benedictione fit digna. sed apostolus gentium doctor hortatur nos et aliud de uidua, quae benedicenda est, sentire. lege enim non per uirtutem spiritalis [*]( 1 misit me R 6 per VPTE p nupr. scr. R domo VPTE domfl R et intellegens — inenarrabilis in marg. super. add. P 7 ex ea VPTE ex eo R in = qua (n ex m?) R infinitatis Buae VRe infinitas M* IN PTb 11 offensio, non demutatio VRP offensio, nulla demntatio t offensionum demutatio Tb 19 eit et electa V 14 qaidam truslatoram — benedicam om. PT interpraetatus VR 17 maxime quo f bethaida T betsaidam V 18 hebreicae V haebraioae R 19 naenantium P nuncupetur VRP nuncupatur T 20 temporibus — ecole ÚI ras. m. 1 R 31 auotoritas RPT auctoritatem V 28 et felicÎIconstantia om. R continentiae ex continentiam m. 2 V 24 et benedicendo benedicitur VR om. PT 25 benedictione RPT benedictio Jr. )

681

efficientiae, sed per finem obseruantiae eius emortua uiduam eam esse, quae ex synagoga effecta ecclesia sit, docet dicens: an ignoratis, fratres — scientibus enim legem loquor—,quoniam lex dominatur homini, in quantum temporis uiuit? quae enim sub marito est mulier, uiuo marito uincta est legi. si autem mortuus fuerit maritus, euacuata est a lege mariti. ergo uiuente marito adultera uocabitur, si iungatur alii uiro. si autem moriatur maritus eius, liberata estalege, ne adultera teneatur coniuncta alii uiro. itaque, mi fratres, et uos mortificati estis legi per corpus Christi: ut et ipsi sitis alterius, eius, qui a mortuis resurrexit. conparatione uiduse, quae mortuo marito libera, quibus uolet, nuptiis sit, desinente iam lege uiduam legis ecclesiam esse demonstrat Christo legitime copulandam. hanc ergo legis uiduam benedicendo benedicet.

Deinde ait: pauperes eius saturabo panibus. bonum est in ecclesia pauperes non esurire: quia, cum inops pascitur aut sitiens potatur aut nudus uestitur aut infirmus uisitatur aut carcere clausus requiritur, et hsec officiorum obsequia ei deferuntur, qui in singulis nobis esurit et sitit et alget et infirmatur et clauditur quique ait: amen, dico uobis, quia, quae fecistis uni ex minimis istis, mihi fecistis. per hanc ergo dictorum eius fidelem professionem pauperes panibus saturat. saturat autem et eos panibus, qui per humilitatem cordis contemptumque saeculi se ipsos in paupertate [*]( 3 Rom. VII, 1 sq. 28 Matth. XXV, 40. ) [*]( 4 quonia V homini ex homi m. 2 V hominis R 6 uincta VRPT iuncta e 7 fuerit maritue V fuerit uir eius PT fuerit R euacuata eat svpr. scr. P 9 si autem R (iity rfe cf. Sabatier 111,616) si ante V si uero e si autem — coniuncta alii uiro om. PT 11 alii VE alio R mi fratres VRP cf. Neue Forment 11, 188 mei fratres T fratres mei E 12 legi VPT ex lege corr. m. 1 R 13 eius VRT om. P 14 nuptiia sit VRe nuptiis iungitur PTb 19 esurire RPT ex esuriri m. 2 V 21 et haec officiorum obsequia ei R ei haec officiorum obsequia PTE 23 amen VR amen amen PTE 26 dictorum eius RPTE dictorum V professionem VRITb promissionem e pauperes R pauperes eius VPTE. )

682

constituunt, quos cibo uitae perennis explebit, sicut loco alio dictum est; diuites eguerunt et esurierunt; inquirentes autem dominum non minuentur omni bono.

Deinde sequitur: sacerdotes eius induam salutare, et J sancti eius exultatione exultabunt. sacerdotes superius iustitiam induuntur; sed profectum honoris sui sumunt: salutare scilicet induuntur conformes effecti glorise salutaris, quia - secundum apostolum de caelis saluificatorem nostrum expectamus, qui potens est secundum operationem efficientiae suae corpus humilitatis nostrae conformare . corpori gloriae suae. hoc ergo salutari sacerdotes induuntur; sed et sancti exultatione exultabunt. superius exultabunt tantum, adhuc in humilitatis corpore positi et spe tantummodo aeternitatis laeti: ceterum nunc perfecta exultatione exultantes, non spe, sed ueritate, non imagine, sed corpore. est enim plerumque exultatio, quae demutari solet uel casu uel infirmitate uel tempore; at uero haec sanctorum exult-atio ea est, ut exultatione consummatae ia se exultationis exultent.,.

Causa autem exultationis ostenditur; illic producam cornu Dauid. cornum regni insignium est: per hoc enim unguentum regium regnaturis infundebatur. i 11 i c cam dicitur, requies significatur, de qua dictum est: haec requies mea [*]( ,2 Pa. XXXIU, 11. 8 Phil. III, 20. ) [*]( 1 perhennis R 4 deinde Re dehinc VPTb salutare V cf. Sabatler II, 260 et infr. salutari RPTE 5 et sancti eius exultatione eius exultabunt V 6superiug VPTE super R iustitiam R if. p. €75,1 iastitia VPTE 7 salutare GVR salijtari PTE induantur G 8 de caelis GVR om. PT 10 confirmare G cf. Acad. p. 47 lt salutari RPTE aalataris V induuntur RPTE induantur (?) G (qf. Acad. p. 14) induentur V sed sed et sancti ex*ltabunt exultabunt superius exultabunt a 12 superius exultabunt add. m. 2 V humilitatis corpore VPTE hnmilitate corpore G humilitate corporia R 14 perfecta exultatione VRPTE per profetS exultatione G 15 imagine G VRxTe in imagine JPPb 16 demutari VRPT de#*turi (?) G ad uero V 17 ea est Re est VPTb 19 illic V2PTE illuc VlR cf. Sabatier, IJ., 260, infr. lin. 21 20 o*r**m G cornu ex cornu R cornu VPT cf. p. 676, 21; 683, 1 d Acad. p. 41 insigniuxn VRPT et G ut uidetur (ubi, qvamquam A. L multa euanuerunt, litterae insigni... etiam nunc leqi possvnt) insigne h. )

683

ia saeculum saeculi. in hac igitur requie cornum Dauid, id est regnum illius, de quo prophetatur, Dauid deus producit: non illud humanum neque corruptibile nec ceducum, sed illud, quod secundum requiem dei in saeculum saeculi est. et quorum erit regnum caelorum? nempe de quibus dictum est: beati pauperes spiritu; quoniam ipsorum est regnum caelorum, id est, in quo aeternus rex et cuius secundum Danielem regni finis nullus est, regnabit.

Non occultus igitur hic rex est: hunc lex praedicat, hunc prophetae pollicentur, hunc Iohannis paenitentiae praedicator ostendit.. ille est enim secundum domini in euangelio dictum lucerna ardens, Christum tenebris mundi huius ostendens. omnis igitur de eo prophetia lucerna eius est, ignorantiae nostrae nocti scientiae lumen ostendens, infideles atque inpios ueritatis luce confundens et in unigenito paternae maiestatis gloriam docens. et hoc illud est, quod sequitur: paraui lucernam Christo meo. inimicos eius induam confusionem: super ipsum autem floriet sanctificatio mea. parata lucerna est, ne ad cognoscendum eum nox ignorationis obsisteret. inimici eius confusione induentur; uidebunt enim filium hominis in maiestate patris sui: et non salute, sed confusione induentur, terreni scilicet et in dedecoris corpore resurgentes: super ipsum autem floriet sanctificatio mea. exaltauit, inquit, eum deus et donauit illi nomen, [*](5 Matth. V, 3. 24 Phil. II, 9. ) [*]( 1 cornura G V cornu RPT 2 profetatur V profetat Ge prophetatur RPTb producit GRPT producet V 3 illut V neque corruptibile G nec corruptibile VRPT 7 in quo GPT in quos JYRE 8 danielem GP danielum V danihelum T danihaelu R 10 iohannis GRP iohannes V ioha T 18 omnis igitur — ostendens om. PT eius est VR est eius E (de G h. I. non comtat, quia post litteras lucernae, quae etiam nunc legi possunt, qvaedam euanuerunt) nostrae ex noe corr. rra. 2 V 14 nocti, V infide infideles V adque V 15 in om. PT . unguento V 16 illut V quod GRPT add. m. 2 V 17 confusionem G V confusionS R confuaione PTE cf. Sabatier L c. 18 floriet GVRPT florebit e 20 in. •duentur VPTE induuntur GR SitI sed VRPT se G 22 terreni G VRPTb terreno e et in dedecoris corpore Gb et in dedecori (ori in ras.) corpore R dedecoris corpore (om. et in) PT et indecoro corpore e 24 inquid G. )

684

quod est super omne nomen: ut in nomini Iesu Christi omne genu flectat caelestium et terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Iesus in gloria dei patris, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

Ecce, quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum.

Per omnem doctrinae ordinem gradibus scanditur; nam per gradus ad superiora prouehimur. in eo enim; quod ita coepit propheta: ecce, quam bonum et quam iucundum. docemur, quid bonum atque iucundum sit, ut per cognitionem eorum in bonis iucundisque maneamus. seruata autem scienter ea ratio prophetae est, quod bonum iucundumque sociaret: quia non omne, quod bonum est, iucundum est, neque omne, quod iucundum est, bonum est. iucundus est luxus, sed bonus non est; est enim in ipsa illa corporalis lasciuise amoenitate detrimentum et salutis et famae. bona est tolerantia iniuriae, cum ad inreligiositatem conpellimur poenis famis, sitis, frigoris, uigiliarum. contumeliarum, dolorum, sed iucunda non est; illic enim iniuriosum perfectae uirtutis officium est. atque ita per haec nonnumquam et bonum iucunditate indiget et iucunditas solet eo carere, quod bonum est. [*]( 1 diu xpi G iesu VfRPT 2 flectat (IR flectatur PTE 4 in gloria dei GRP in gloria est dei T Explicit peals CXXX incipit pall CXXXI (sic) G IIIH psalraus ///// incipit psalmus CXXXII r Finit psil CXXXI incipit CXXXU alleluia R Elp: tractatus psalmi CXXXI inčp tractatus psalmi CXXXII P Expl de CXXXI incip de CXXXII T — in R ea, qllae secuntur, usque ad psahn. CXKXV desunt. 7 bonil est et u iucundum V h. l.} infra deest, sed G bonum et qa iucundum 11 profeta (j iocundum PT (ita etiam in seq.) 12 quod (r ut uidetur adque G 14 ea ratio profetae est G ea ratio a propheta est PT quod G ut PT 18 et famae GT famae P cum G maxime cum PT 511 adque ita G adita Pet qc T et it* E 512 sic scripsi Acad. 38: et bono iucunditas indiget et iuciiditas solet eo carere G et bono iocnnditas solet eo carere P et bonum iocunditate et iocunditas solet eo carere Tb et bonum iocundo et iocnnditas solet eo carere e. m )

685

Videamus, quid illud sit, quod bonum et iucundum esse propheta demonstrat, scilicet habitare fratres in unum. uon humanas cohabitationes nec terrenarum domorum communionem propheta laudauit. nam fratres ob haec ipsa tectorum consortia dissidentes uidemus, et inimicos saepe eiusdem domicilii habitatio continet: et nonnumquam incrementum odiis ipsa illa cohabitandi indignatio subministrat. sed nouit esse apostolus communem et religiosam domum dicens: ut scias, quemadmodum oporteat te in domo dei deuersari, quae est ecclesia dei uiui, columna et firmamentum ueritatis. itaque bonum et iucundum est in unum habitare fratres. cum in unum habitant, conuentu ecclesiae congregantur: cum fratres nuncupantur. unicae uoluntatis caritate concordes sunt.

Ad primam enim apostolorum praedicationem hoc praecipuum fuisse credentium praeconium legimus, quod dicitur: erat enim omnium credentium cor et anima una, adsensu eadem, uoluntate non dissonans. fide socia, amoris ac sententiae unanimitate perfecta. et hoc testatur ille gentium doctor dicens: ut sitis omnes perfecti, eodem sensu, eadem sententia. et rursum: inplete gaudium meum, ut idipsum sapiatis eandem caritatem habentes, unanimes, unum sentientes, nihil per aemulationem siue per inanem gloriam agentes, sed in humilitate inuicem arbitrantes prsecellere super inuicem, non sua, sed aliorum unusquisque uestrum contemplantes. hoc apostoli [*](8 I Tim. 3, 15. 17 Act. ap. IV, 32. 20 I Cor. 1, 10. 22 Phil. II, 2. ) [*]( 1 illud sit GPT sit illud E 4 propheta laudauit acripsi profeta laud*** G propheta Dauid dicit PTE I ob Pe sub Tb (de G h. I. non constat cf. Acad. p. 2.5) 9 oporteat te G te oporteat PT deuersari PT diuersari G ned cf. p. 237, 14 11 habitare fratres GPT fratres habitare V 12 cum (supr. scr. P) in unum PTE quia cum in uno V conuentu ecclesiae (eclesiae V) congregantur (congraegantur V) VPT conuentum ecclesiae congregant e 15 hoc praecipuum PTE hoc magnum praeceptum V 16 credentium praeconium om. V 18 assenau eodem (in n ras.) P 22 eadem P 28 abentes P. )

686

gaudium est, idipsum nos sapere, amore eodem contineri, per unius sensus sententiam unanimes permanere, non per aemulationem separari, neque per inanis gloriae studium dissidere, non sua, sed aliorum unumquemque cogitare oportere, ut ea, quibus alienae uoluntates in concordia detinendae sint, cogitemus. quod alio in loco admonet dicens: si possibile est, ex uobis ad omnes pacem habentes. ex nobis uult esse, ut, si possibile est, pax ad omnes sit. uoluntas nostra omnium amicitiis dedita sit, si et ceterorum natura habeat pacis adfectum; dummodo non ex nobis causa aut interruptae aut non conseruatse pacis existat. hoc itaque populo dei congruit, sub uno patre fratres esse, sub uno spiritu unum esse, sub una domo unianimes incedere, sub uno capite unius corporis membra esse. non enim oculus aurem odit, nec nares os exsecrantur, nec manus pedem spernit. haec enim ut officiis mutuis sibi. ita et amore destricta sunt. hoc iucundum et bonum est, habitare fratres in unum, in eodem esse, idem esse, nec congregatione fieri nec amore diuersos.

Conparationem uero huius boni iucundique propheta constituit dicens: sicut unguentum de capite, quod descendit in barbam Aaron, quod descendit in oram . uestimenti eius. Aaron unguento, cuius compositio et confusio ex odoribus continetur, unctus est in sacerdotem. hanc consecrationem primi sacerdotis sui deo esse conplacuit. dominum quoque nostrum inuisibiliter et incorporaliter unctum esse cognouimus, cum dicitur: unxit te [*]( 6 Rom. XII, 18. 26 Ps. XLIV, 8. ) [*]( 5 in concordia ex incordia m. 1 P 6 quo alio P ex uobis ad omnes — si possibile est in marg. super. add. P 9 ei et P etsi Te natura habeat PT natura non habeat e , 12 inter uno et patre lacunc 4-/j litt. T fratres esae sub V ex usu Rilar. fratres et anb PTE 18 unianimes V unanimes PT E sub uno capite TlE snb uno corpore V, T* in marg., sub uno corpor = e P 16 deatricta ex districta T 17 Cgregatioue ex gregatione P 20 de capite VT in capite Prb cf- a p. 687, 30 21 in barbam aron P(r) in barba aron V in barbam barbam Aaron Tb 24 primi sacerdotis sui PTE primum sacerdoti suo V 25 et inoorporaliter TE et corporaliter P om. V. > )

687

deus tuus oleo exsultationis. unctio ista terrena non est, . incorporea est, inuisibilis est: non de oleo ut sacerdos et propheta, non cornu ut rex, sed oleo exsultationis ungitur. opus istud laetitiae spiritalis est et ad sacramentum caelestis unctionis exsultationis fructus adhibetur; non materies creaturae est. quia corporalia corporalibus indigebant, Aaron myro confusionis ungitur; sed id, quod corporale est, per efficientiam uirtutis spiritalis imbutum speciem olei caelestis imitatur. denique post hanc unctionem Aaron secundum legem Christus est nuncupatus, postquam unctionis confusio per id, quod a deo confundi demonstrata est, in speciem unctionis inuisibilis consecratur. ut igitur hoc myrum omnes f“tentes odores et inmundos cordium spiritus. quocumque infusum fuerit, extinguit seque in omnia, in quae infertur, odor hic suauitatis infundit, ita per hoc sacramentum unctionis infusae et per eam omni terrenorum ac sordentium uitiorum nostrorum foetore deterso deo iam quod est suaue spiramus. nouit hunc suaueolentise spiritum beatus apostolus Paulus dicens ita: Christi bonus odor sumus deo in omni loco, in his, qui saluantur, et in his, qui pereunt; et in istis quidem odor ex morte in mortem, istis autem odor ex uita in uitam: ut odorem uitae nos esse uiuentibus, ita odorem esse mortis his, qui in peccatis suis morerentur, ostendens. ipse autem Christi odor ex nobis bonus deo est. ut igitur placitum hoc in primo, id est Aaron, sacerdote unguentum deo extitit, quo in exemplum olei exsultationis perungebatur gratum deo ex se fidei et innocentiae odorem praebens, ita bonum et iucundum est habitare fratres in unum, per quod unanimitas uoluntatis eiusdem primis et maximis sacramentis bonorum caelestium conparatur.

Descendit autem unguentum a capite in barbam. barba uirilis aetatis ornatus est. neque enim nos paruulos esse in [*]( 18 II Cor. 2, 16 sq. ) [*]( 1 deus tuus Pe cf. Sabatier //, 92 deus deus tuus Tb 2 de (mi. T 3 ut reges ungebantur Vr oleo laetitiae Vr ungitur E unguitur T ungetur P unctus est Vr 6 myrro Ta 7 unguitur T ungaL P 9 aro V hic desin. cod. V 12 mirum P myrrum Ta unguentum r 17 speram' P 20 et = = istis P 26 gratum PT et gratum e 27 praebens T praeba P praebet e. * )

688

. Christo oportet nisi ad id tantum, quod dictum est: paruuli malitia, non sensu. infideles autem omnes idem apostolus paruulos esse, quia infirmes ad cibum firmum manentes adhuc lactis egeant, obiurgat dicens: lacte uos potaui, non cibo: non enim poteratis, sed neque adhuc potestis. de se autem ita: cum factus sum uir, dereliqui ea, quae sunt paruuli. occurrere uero in id festinat, in uirum consummatum, in mensuram aetatis plenitudinis corporis Christi. unguentum hoc ergo in Aaron barbam. id est in consummatae fidei uirum descendit a capite. caput secundum apostolum uiri Christus est. Moyses unguentum hoc composuit et confudit; sed componendum et confundendum deus docuit, et deus mediator in lege. de capite ergo, id est de Christo descendit in barbam: et ab eo descendit, cui dictum est: unguentum exinanitum nomen tuum. descendit autem in eum, qui per aetatis firmitatem indemutabilis esset fidei firmitate mansurus. descendit autem etiam in ora uestimenti. ora uestimenti ea sunt, quae usque ad pedes defluunt, per quod ad omne corpus hic unguenti odor a capite in barbam et deinde ad uestimenti ora descendit. in his autem mulieribus, quae ungentes dominum typum ecclesiae in euangelio praetulerunt. ita docemur, quod una caput, alia pedes unxerit; per quod unaquaeque earum significatur in parte corporis omne corpus unxisse. media itaque corporis praetermissa sunt. nam dum ora uestimenti et barba memorantur, omne in his corpus ostenditur. [*]( 1 I Cor. 14, 20. 4 I Cor. 8, 2. 6 1 Cor. 13, 11. 7 of. Ephea. IV,13 14 Cant. I, 2. ) [*]( 8 infirmes ad oibum T infirm*8 ad cibum G infirmis ad cibum P infirmi sint ad cibum r infirmi sumere cibum e manenteB PT minime ualentes e, om. r 6 non eni PT nondum enim rE 6 dereliqui ea (ea om. r) quae sunt paruuli Gr ea quae sunt paruuli dereliqai PTE 8 plenitudinis om. PT (de G h. L nihil constat), sed tf. Sahatier 111, i99 9 in aaroD barbam PT in barbam Aaron rE 11 capud G 18 in lege GT supr. scr. P 17 fidei supr. scr. T 18 in ora PTr (qf. Sabatier II, 261 et infr.) in oram E 19 defluant (?) G 21 ora GPTr oram E 22 unguentes T 24 unaquaeque G quaeque PTE 96 memoritor s memoratur GPTr. )

689

Additur etiam et alterius conparationis exaequatio, cum dicitur: sicut ros Hermon, qui descendit in monte Sion. ros ab Hermon in Sion non descendet; multo enim a se interuallo hi montes diuersi sunt. neque sane natura fert, ut ros a loco in locum descendere posse uideatur. Sion autem est secundum doctrinam caelestem ecclesia, uel quse nunc est, uel quae erit sanctorum, quse per resurrectionem glorificatorum et. laetantium angelorum coetu frequentatur. Hermon autem mons est in Phoenice. cuius interpretatio anathema est; quod enim nobiscum anathema nuncupatur, id hebreice Hermon dicitur. fertur autem id, de quo etiam nescio cuius liber extat, quod angeli concupiscentes filias hominum, cum de caelo descenderent, in hunc montem maxime excelsum conuenerint. sed haec praetermittamus. quae enim libro legis non continentur, ea nec nosse debemus: commemorata autem ob id tantum sunt, quia nos de hoc monte dei per prophetam professio commouebat. certe hodie gentes montem hunc profana religione uenerantur et interpretationem nominis sui, quod est anathema, ipsa illa impiae superstitionis sede testantur.

Ros uero de caelis est, et inter benedictionum munera optari eum meminimus, cum Isaac ad Iacob ait: et det tibi deusarore cseli et ab ubertate terrse multitudinem. ergo quia munera et benedictiones dei, quibus primum omnia, cum creata et facta sunt, benedixit, postea uero ex peccato Adae in anathemate constiterunt, gratum deo est, ea rursum in sanctificationis sedem redire atque descendere. benedictus [*](21 Gen..XXVII, 28. ) [*]( 1 addetur G 2 in monte G (cf. Sabatier l. c.) in montem PTE 3 descendet G descendit PTE 4 diuersi P diQsi T diuisi rE fert ut r E fertur (?) G ferret ut PT ros PTrE nos (?) G 5 descendere posse uideatur r *#*****re posse ******** G descendat PTE poxtea in G legi potest: - et quod est potius - — eundum doctrinam. quaedam in cet. libr. excidisse uickntur. 9 nobiscum (cum in ras. P) GPTab nobis, 10 hebreice G hebraice cet., cf. Georg. Lex. /, 2795 13 ***tem - et illio - - -- po -- quae G fort. post conuenerint similia iis praebuerat, quae sunt in r: et illic de concupiscentiae suae desideriis disposuerunt. 15 de Ge, am. PTa. 16 com*** G commouebat PT conimonebat ed. Baxil. 1550, Par. 1572fort. recte 18 interpraetatione G 19 supstitionis ex supstionis P testantur PTE certatur (?) G 25 anathemate ex athemate G. ) [*]( XXII. HIJar. Plct. pan 1. ) [*]( 44 )

690

enim homo fuit; sed post benedictionem, statim ut peccauit. statim impias fuit. sed qui mauult peccatoris paenitentiam quam mortem, uult benedictionis suae rorem ab Hermon in Sion descendere, id est ex impietatis sede in sanctificationis locum transire. rore enim omnia uirescunt, aluntur, augentur: ita principali illa dei benedictione homo gignitur, spirat, excrescit. est ergo bonum atque iucundum, ut a gentili errore, id est a profana Hermon ueneratione descendens ad Sion, id est ad aeternae beatitudinis domum transeat et eum, qui salute omnium laetatur, oblectet ob id: quoniam illic mandauit dominus benedictionem et uitam usque in saecula, in Sion scilicet uel etiam in unanimitate cohabitantium fratrum. benedictiones enim ecclesia sola largitur, uitam aeternam unanimitas promeretur. qui dixit enim aeternae uitae uiam pandens: diligite inuicem, sicut ego dilexi uos, non mendax est. est enim ipse ueritas, u i a, uita, dominus noster Iesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

Ecce nunc benedicite dominum omnes serui domini: qui statisindomo domini, in atriis domus domini.

Finem sumunt cantica graduum, sed ascensionibus suis dignum. cum enim per ea ad cognitionem sacramenti caelestis scandatur, necesse est, ut postea benedictio ei, ad quem conscensum sit, debeatur. uocat igitur omnes propheta, ad benedicendum dominum et tamquam consummatis omnibus uniuersos ad contestationem honoris debiti congregat dicens: ecce nunc benedicite dominum omnes serui domini. in eo autem, quod ait: ecce nunc, elaboratae ascensionis perfectum so opus esse significat, ut iam nunc benedicant, quia proficientes [*]( 15 Ioh. XIII, 34. 16 Ioh. XIV, 6. ) [*]( 1 statim ut peccauit statim impiua G peccauit et statim impiua PTE u' 2 sed quia G 8 q5 G 6 reuiresount r 6 sperat P 11 dSs om. PT 15 aiouti P ñ Adaz S eni ipse PExplicit psalmus CXXXII ind pealmus CXXXni P Expl. de CXXXII incip. de CXXXIII T 24 que ex q. P 25 prophetia Pa 28 serui dñi PTa serui eius i. )

691

ascenderint. benedicendus est, quia nos in excelsum prouexerit. quia fidei gradibus in sublime domus suae eleuauerit. benedictione autem dei os peccatoris indignum est; et idcirco ait: omnes serui eius. non omnium est deo accepta benedictio, neque se promiscuus putet placere posse. soli istud conpetit dei seruo, non peccati seruo nec saeculi seruo. omnis enim. inquit, qui facit peccatum, seruus est peccati. seruo igitur dei conpetit, ut dominum suum religioso ore benedicat.

Ac ne ipsi quidem seruo hoc erit proprium, qui se seruum nomine solo profiteatur, qui etiam nunc cunctabundus et fluctuans incerto fidei uento circumferatur, cuius cogitatio et uoluntas in recordationem peccaminum et in curas uoluptatum euagetur. et idcirco cum dixisset: ecce nunc benedicite dominum omnes serui eius, adiecit: qui statis in domo domini, in atriis domus domini. qui stat, loco non mouetur. iam cucurrit, iam ascendit, iam immobilis manet, iam auide bibit beatam illam prophetae uocem: statuit super petram pedes meos; et rursum: in petra exaltasti me; et audiet tamquam Moysi sibi dici: tu autem sta hic mecum. de peccatoribus autem ita legimus: dilexerunt mouere pedes suos. standum ergo est in domo domini, quia benedictio stantium placeat et stantium in domo illa sancta et caelesti Hierusalem et angelorum frequentium, ad quam per hanc ecclesiae et conuentus nostri domum scanditur.