Tractatus super psalmos

Qui credit, inquit. non iudicatur. quid enim necesse est iudicare credentem? iudicium enim ex ambiguis rebus existit. et ambiguitate adempta iudicii non desideratur examen. ex quo ne infideles quidem necesse est iudicari, quia ambiguitas, quin infideles sint, non resedit, sed adempto in credentes non credentesque iudicio causam dominus iudicii et auctores, in quos iudicari necesse esset, adiecit. sunt enim aliqui, [*]( 3. Ioh. III, 18, 19. ) [*]( 1 perdidisse ordinem E 9 in eauangeliis R 4 est hoc sttp. lin. a rn. 1 V 6 ante tenebras tres litt. (qua ?) eras. R 7 neglegentia (sed ia ex corr.) Rb audipntiam Ve et inouriosam neglegentium r 9 ademit iudicio ex ademit non iudioio V 19 ademit V nec in hos ex ergo in hos corr. m. 2 V 18 sibi hoc (om. in) Ve 14 ait ex ad corr. m. 2 V existimatur R est om. R 15 huno om. E 16 lucem E 17 relictus om. R neque fideles E 00 dicit R 21 inquit ex inquid R ex inquoit m. 2 V iudicabitur E 99 existet r 24 nec infideles quidem R 25 quin ex qui m. 2 V 26 dms in iudicii auctores V 27 in quo R neoesse est V aliqui ex aliquid m. 2 V. )

Huius quidem euangelicae dispositionis tenuit et propheta rationem, dicens: propterea non resurgunt impii in iudicio, neque peccatores in consilio iustorum. [*]( 1 inter impios piosque E 2 proprie E ipsut V c/. Acad. p. 28 3 quia sit illis in aliquid V quia sit aliquid (d ex t) R 4 aliquit V 5 in eclesia V in aecclesia R tamen in saecularia r 9 'is V 10 quia ex quian m. 1 V pietati VE 11 nuncupant esse ex nuncupantes se R pant esse — secundum nuncu add. m. 2 I* 12 operum uoluntate add. m. 2 V 13 potio re R 15 hunc om. e 18 et — necessarium est om. V 19 quia magis ex quia lex magis corr. m. 2 V 23 tenebras dilexerint V hii V 24 non sup. lin. R ut ante impii add. sup. lin. m. 2 V 25 potius dileotione sup. lin. R 26 huius ex husius R et huius Ve et ante propheta sup. lin. R om. Ve. ) [*]( 3* )

Et huius differentiae hinc ordo proficiscitur: quia cognoscit, inquit, dominus uiam iustorum, et uia impiorum peribit. consilium iustorum peccatores idcirco non adeunt, quia uiam iustorum dominus cognoscit. cognoscit autem non ignorationis scientia, sed dignatione noscendi. neque enim hsec in deo passionum humanarum demutatio est, ut aliquid aut cognoscat, aut nesciat. beatus apostolus Paulus, qua ratione a deo cognosceremur exposuit, dicens: si quis est in uobis propheta aut spiritalis, cognoscat quae scribo uobis, quia domini sunt: si quis autem non cognoscit, non cognoscitur. eos ergo cognosci a deo ostendit, qui, quae dei sunt, cognouerint: tum cognoscendi, cum cognouerint, dignationem scilicet cognitionis per meritum religionis cognitae consequentes, ut quod cognoscitur, non ignorantis profectus intellegatur esse, sed cogniti. absolute autem dominus ostendit in Adam atque Abraham peccatores se ignorare, cognoscere autem fideles. namque Adae post peccatum dictum est: ubi es, Adam? non quod deus, quem adhuc in paradiso habebat, in paradiso esse nesciret; sed quod, dum ubi sit interrogatur, indignus cognitione dei per id, quod peccauit, ostenditur. Abraham autem diu ignoratus, scilicet ad quem septuagenarium iam dei fuit sermo, cum se per oblationem [*]( 16 I. Cor. 14, 37. 26 Gen. III, 9. ) [*]( ft 1 iam ejc dam m. 2 V relinquit ex relinquid R 2 quo R t superiore R superiori E sermone ex sermo m. 2 V 3 iudicati I* 4 fecit V 6 peccatorum e (5 ex ae ? post ė 2-3 litt. eras.,fortasse lilt. rit.) R 12 inter cognoscit et cognoscit autem eras. dñs R 16 aliquit r e 16 ab eo cognoscentem V 19 cognosoetur R' E 20 quia quae R 21 cognouerit V 24 adque YR 27 in paradyso R 80 dei iam E. )

Plures nostrum ambiguos facit apostolica auctoritas, utrum psalmum hunc cohaerentem primo et ueluti primi extimum putent esse, an uero subiacentem et secundum potius connumerent. namque in Actibus apostolorum primum hunc haberi atque esse, sub oratione beati Pauli ita docemur: nosque uobis euangelizamus eam, quse ad patres facta est [*]( 2 Gen. XXII, 12. 14 Ioh. V, 22. 24 Act. ap. XIII, 82. ) [*]( 1 Isae V fidelem deo V 2 nun Ccorr. m. 2 V 5 iccde generando isae R ei de nascendo isao V et om. V 6 sed qui R 7 documentum R' E inter nunc et cognoscitur una Utt. eras. R probatur ex probantur m. 2 V 10 qui deo nihil utique ignorante R qui non ab ignorante V 12 eorum consilio ex eorum consiliu - V ab eorum consilio t 13 in iudino V quum deperdita e 14 qui ait es quia m ait m. 2 V 15 dõ n fi hu xpo V 17 Explic. psalmus primus iucip. psalmus II.V-Explicit psalmus I. incipit psalmus II. R 21 eoherentem VR 22 connumerarent V 28 aotis VE apostolorum ex apostorlorum m. 1 r primo V 24 adque VR 25 uobis e.c nobis R < euuangelizam' R euuangelizamur V ea V. )

Mediis namque legis temporibus, priusquam unigenitus dei filius, ante saecula manens deus uerbum, homo nascitur. poscente rege Ptolomaeo) septuaginta seniores libros Veteris* Testamenti ex hebra'is litteris in graecas transtulerunt. erat autem iam a Moyse antea institutum, in synagoga omni septuaginta esse doctores. nam idem Moyses, quamuis uerba Testamenti in litteras condidisset, tamen separatim quaedam ex occultis legis secretiora mysteria septuaginta senioribus, qui doctores deinceps manerent, intimauerat. cuius doctrinae etiam dominus in euangeliis meminit, dicens: super cathedram Moysi, inquit, sederunt. scribae et pharissei: omnia ergo, quaecumque dixerint uobis, facite et seruate: secundum uero facta eorum nolite facere. doctrina ergo horum mansit in posterum, quse. ab ipso scriptore legis accepta in hoc seniorum et numero et officio conseruata est. [*]( 20 Matth. XXIII, 2. ) [*]( 1 repromissio R E deuB E (θσ nou. Tesf. I at.) di V om. R 2 sicut primo et in psalmo scriptum est secundo (corr. m. 1) R sicut et in psalmo scribtum est T sicut in psalmo primo scriptum est E 7 esse es esset R doctore ex doctor V testant = = e (in ras. fuit ur) r 8 noscatur ex noscantur R qur R 11 nasceretur E 12 Ptolomeo FRa * 13 bebreis VR grecas R 14 moyse R sinagoga R omni es omne m. 2 V 15 esse ex osse m. 2 V Moysis V quamuis ueteris testamenti uerba in litteris E 16 iam separatim R 17 mysteria secretiora V seniorib. ex seniores corr. m. 1 P'; R post senioribus haec praebet in marg.: q< LXX seniores a mose instituti p pgenies in posteru sunt seruati 18 intimauerat ex intimauerant m. 2 V 19 euuangeliis VR 20 inquid Rl inquid V farisaei R farisei r 21 seruate et facite E 22 facta uero V 24 ante numero 2-3 liti. erat. R. )

Sed perfecta horum septuaginta interpretum auctoritas manet. primum, quod ante aduentum corporalem domini transtulerunt, nec adulatio interpretandi adhibita tempori arguetur, tanto anteriore interpretationis aetate: dehinc, quod ipsi illi principes doctoresque synagogae et praeter scientiam legis per Moysen quoque doctrina secretiore perfecti non potuerunt inprobabiles esse arbitri interpretandi, qui certissimi et grauissimi erant auctores docendi. hi ergo psalmos inter ceteros libros [*]( 1 trasferentea r 2 cognitionum ex cognitionem m. 2 V scientia V 3 ambigua R hebraeicae V uario V nuntia - tia (quae lilt. correcta sit non apparet) R 5 post transtulerunt 1-2 iitt. eras. R multi- R modu m sermonum intellegentiam V 6 ut om. Rb 7 interpraetantes Vll 8 attulerint RE occulte V ..moysi VR 9 traditionis profectae V ambiguae VII hebrea V 10 cumemorata (co i. ras.) R incertis ipsis Va 11 lingue hebraice r 18 Bresith in ras. a m. 2 V ΒΡθΙCΙθ R hebreicum V significantias ex significantia m. 2 V 14 id est in principio li 15 diuersae R Tl 17 in omnem translationem V 18 interpraetum V 00 adula tl0 R adibita R arguitur « 23 doctorina (na in rOB. a m. 1) secretina secretrinore r non probabiles t 24 interpraetandi VR. )

Beatus ergo apostolus Paulus, secundum professionem suam Hebrseus ex Hebraeis, etiam secundum hebraicam cognitionem et fidem psalmum hunc primum esse dixit, translatorum distinctione non usus: cui maximum hoc prsedicandi ad synagogse principes studium erat, ut dominum nostrum Iesum Christum dei filium, natum, passum, resurgentem regnare in aeternum ex doctrina legis ostenderet. tenuit itaque hunc modum, ut Hebrseis praedicans Hebrseorum consuetudine uteretur. sed nobis translatorum utendum auctoritate est, legem non ambiguitate litterae, sed doctrinae scientia transferentum.

Praestat autem nunc absolutissimam intellegentiam personae, temporis, causae apostolica auctoritas. nam quid in libro Actorum suorum de hoc eodem psalmo idem apostoli senserint, uerbis ipsorum loquemur. scriptum namque est: ipsis dicentibus: domine, tu es, qui fecisti cselum et terram et mare et omnia, quae in illis sunt, qui partris nostri Dauid, sancti pueri tui, dixisti: quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt [*]( 25 Act. ap. IV, 24. ) [*](1 redigerunt 1' 2 et in diapsalmis distincxerunt V hebreos VR • 11 3 tran lationes R 4 cum lingua R 5 diligentiae re giosa V 6 postea scripsi posteaquam cod. cf. Addenda omne V sacramento corporationis R 8 cumque scripsi cum cod. idem VRCI cf. Neue Formenl. 11, 200 iidem t 9 compertis e 12 hebreus VR et sic fere semper hebreicam u r constitutionem V 16 rpm mpr. add. V 18 tenetur corr. m. 2 r 20 transferentu V traaferSdu a transferendo R t 28 actoru ex auotoru m. 2 Y 24 loqmur R acribtum namquae ita est V 25 et ipsis K tu ex cu corr. R 26 et mare in marg. add. m. 1 R illis ex illius R. )

Et quidem diligenter secundum propheticam scientiam unicuique generi et nomini singulorum quorumque uerborum est proprietas coaptata: ut gentes fremuerint, inperito scilicet motu inconditoque commotae, dei filium in corpore cernentes et audientes. quae usque adeo fremuerunt, ut corona spinea conpunxerint, ueste regia indutum salutatione atque honore regis inluserint, harundine caput contuderint, aceto ac felle potauerint, lancea latus foderint. cohors enim militum Pilato subditorum ex fremitu irse intemperantis haec gessit.