De errore profanarum religionum

frugum substantiam uolunt Proserpinam dicere, quia fruges hominibus cum seri coeperint prosunt. terram ipsam Cererem nominant, nomen hoc a gerendis fructibus mutuati. ex bellorum casibus Mauors nomen accepit quasi magna uertat. Minerua similiter bellicum nomen est quasi aut minuat aut minetur. uenustas hominum Venus dicta est. Apollinis nomen ex humanis fincxerunt casibus sermone Graeco, quasi omnia commissa sibi aut amittat aut perdat. solem etiam quidam Apollinem dicunt, quia cottidie in occasu constitutus splendorem luminis perdat: perdere autem Graeci ctnoXuv dicunt. uidetis ut uestros ementiticios et fictos

deos turbulentus error excogitauerit, ut superstitionibus anilibus [*]( 1 iam nos: etiam Pa p etiam P: om. edd. 5 illic P: ibi a 6 quecU* P; in fol. 16b et 17« extrema uerba priorum septem uersuum fere euanuerunt charta pergamena admodum detrita 7 simulque a: semelque P, an ex semulque? 10 Luna etiam haec eadem L. edd. sine interpunctione; cf. Cic. de deor. nat. II, § 62: cum.. Luna a lncendo nominata sit; eadem est enim Lucina 11 dici uoluerunt Dianam a 12 mare nantes om. a 16 in ea P 19 proserpunt Oehler 20 a om. P II gerendis P, ut coni. Oreuzer (ad Cic. de d. nat. II, c. 26): serendis a II mutuatum a 24 ut aut a 1\\ omittat P 27 apollin (sic) P, an6i.ltiv a, em. Bursian II commentitos et ficticios a )

Libet nunc explanare quibus se signis uel quibus symbolis in ipsis superstitionibus miseranda hominum turba cognoscat. habent enim propria signa, propria responsa, quae illis in istorum sacrilegiorum coetibus diaboli tradidit disciplina. in quodam templo, ut in interioribus partibus homo introiturus possit admitti, dicit: Me tympano manducaui, de cymbalo bibi et religionis secreta perdidici1, quod graeco sermone dicitur: ex т;vţłnaJlov fiifjQwxa, ix xv/uftaXovTitTiwxa, yeyova (xvoTrfi aTT€(og.

male, miser homo, de admisso facinore confiteris: pestiferum ueneni uirus hausisti et nefarii furoris instinctu letale poculum lambisti: cibum istum mors sequitur semper et poena, hoc quod bibisse te praedicas uitalem uenam stringit in mortem et sedes animae contaminat et malorum continuatione conturbat. alius est cibus, qui salutem largitur et uitam, alius est cibus, qui hominem Deo summo et commendat et reddit, alius est cibus, qui languentes releuat, errantes reuocat, lapsos erigit, qui morientibus aeternae inmortalitatis largitur insignia. Christi panem, Christi poculum quaere, ut terrena fragilitate contempta [*]( 1 nobisPa, em. Wowerus 1\\ litterae orum traditae sint tnP euanuerunt, deorum om. a 3 ueritas in uita Bursian: ueritatis semita a 8 inquireret P II hac uanarum P 15 quae P: quid a p in istie a 16 cetibus P 17 introiturus Bursian: moriturus Pa, oraturus Lobeck Aglaoph. 1, 24 20 ♦ • rErvJNA P, fort. xal ytyova 21 fiCaztjg\'Airttog P: fivarixog a 22 ausisti P 23 lambis Pa, em. Oehler 24 poena aeterna a 25 contaminata malorum te continuatione a 27 deo summo P (teste Loremio): summe deo o, summo deo Oehler )

quis est autem hic panis uel quod poculum in libris Salomonis sapientia magna uoce proclamat? ait enim: \'uenite, manducate de meis panibus et bibite uinum quod miscui\': et Melchisedech rex Salem et sacerdos summi Dei reuertenti Abrahae cum pane et uino benedictionis optulit gratiam. Isaac etiam cum Iacob benedixisset, cum hoc idem Esau a patre suppliciter exigeret, respondit ei pater: \'dominum\', inquit, cillum feci tuum et omnes fratres eius feci seruos, tritico et uino confirmaui illum\'. tunc Esau casus suos misera lamentatione defleuit, quia tritici et uini, id est futurae felicitatis perdidit gratiam.

quod autem consecratis hominibus a Deo panis diuinus iste praestetur per Esaiam dicit spiritus sanctus: sic dicit dominus: ecce qui seruiunt mihi manducabunt, uos autem esurietis: ecce qui seruiunt mihi iocundabuntur, uos confundemini, uos interficiet dominus.\' nonsolumpanis iste a Deo summo sacrilegis et impiis denegatur, sed et poena promittitur et acerbae mortis decernuntur exitia, ut esurientibus faucibus diuinae animaduersionis exitus ingeratur.

secuntur etiam hoc idem tricesimi et tertii psalmi ueneranda responsa, ait enim per Dauid spiritus sanctus: gustate et uidete quoniam dulcis est dominus). dulce est caeleste pabulum, dulcis Dei cibus: nec habet in se miserae famis triste tormentum et de medullis hominum procedentis ueneni uirus excludit. et haec ita esse sequentia oraculi responsa declarant, ait enim: timete dominum sancti eius, quia non est inopia eis qui metuunt eum. diuites eguerunt et esurierunt, qui autem inquirunt Dominum non indigebunt omni bono.

qui sic in templo praetextatus incedis, qui fulges purpura, cuius caput aut auro premitur aut lauro, [*]( 1 3 Sal. Prou. 9, 5. 8 Genes. 27, 37. 13 les. 65,13 et 15. 21 Ps. 33, 9. 26 ib. u. 10 sq. ) [*]( 1 nominis P 2 quod poculum P: quod poculum de quo edd. 3 uenite et a 6 malim benedizisset et cum 7 a om. P; post patre duae tresue litterae erasae sunt 8 inquit om. a II tuum feci illum a. 18 p§na P, ut semper j) aceruę P 24 procedentis nos: praecedentis Pa 25 et om. a 30 falgis P II auro aut lauro premitur a . )

ut autem manifestius disceretur quinam ille esset panis, per quem miserae mortis uincuntur exitia, ipse dominus sancto ac uenerando ore signauit, ne per diuersos tractatus spes hominum prauis interpretationibus fallerentur. ait enim in euangelio cata Iohannem: C ego sum panis uitae: qui uenerit ad me non esuriet, qui in me crediderit non sitiet u m qua m.\' item in sequentibus hoc idem simili modo significat, ait enim: (si quis sitit ueniat et bibat qui credit in me/ et rursus ipse, ut maiestatis suae substantiam credentibus traderet, ait: cnisi ederitis carnem fili hominis et biberitis